དེབ་ཐེར་ནག་པོ། ༼༤༽

དེབ་ཐེར་ནག་པོ།-གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་མེད་པར་བཟོ་བ། ཆ་དང་པོ།
(www.jamyangnorbu.com)
འཇམ་དབྱངས་ནོར་བུས་བརྩམས།
དགེ་འདུན་རབ་གསལ་གྱིས་བསྒྱུར།

མགོ་འཛུགས་སའི་གནད་དོན།

ཐ་ན་གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་གྱིས་ཁོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་མགོ་འཛུགས་ས་ལ་ ༡༩༡༢ ལོ་འདམས་པ་དེས་བསམ་ཚུལ་གཅིག་ལ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཉམས་རྒུད་སྟོན་པ་ནི་ཤེས་དཀའ་བ་ཞིག་མ་རེད། ད་དུང་འདིས་བོད་འདི་དེང་རབས་འཛམ་གླིང་ནང་ཞུགས་པའི་དུས་སྐབས་དེ་ལོག་འགྲེལ་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཁ་ཆེ་དང་དབུས་ཤར་གྱི་རྒྱལ་རབས་ཐད་པཱི་རིན་སི་ཊོན་གྱི་མཁས་པ་གླེང་རྙོག་ཅན་ཡིན་ན་ཡང་འབྲས་བུ་གཟེངས་ཐོན་ཅན་བྷི་ནེར་ཌི་ ལི་ཝི་སེ་ (Bernard Lewis) ཡིས་ང་ཚོ་ལ་བཤད་རྒྱུར། “རྒྱལ་རབས་ལོག་འགྲེལ་”པ་ཚོས་འཁྱོག་བཤད་བྱེད་པ་ནི་ ཁོར་ཡུག་གང་འཚམས་ཤིག་ཏུ་ ཐ་ན་ མགོ་འཛུགས་ས་ལྟ་བུ་དོན་ཆུང་ནས་ཀྱང་ཁོའི་དམིགས་ཡུལ་སྒྲུབ་ཡོང་། ཞེས་བཤད།

“་་་གལ་སྲིད་མི་གཅིག་གིས་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་བརྗོད་གཞི་ལ་རྩོམ་དང་དེབ། གཏམ་བཤད་ཅིག་བྱེད་པ་ཡིན་ན་མི་དེས་མཚམས་གང་རུང་ཞིག་ནས་མགོ་འཛུགས་བྱེད་དགོས་ལ། འདམ་ཁ་དེས་ཡོང་རྒྱུའི་མཇུག་འབྲས་ཐད་སྔོན་དཔག་གང་འཚམས་བྱེད་ཐུབ། མགོ་འཛུགས་ས་དེ་གང་ཡིན་ཀྱང་བཅོས་མའི་ཚད་མཐོ་ཙམ་གྱི་ནང་ཡོད་པ་ནི་དགོས་ངེས་པ་ཞིག་ཆགས། རྒྱལ་རབས་ནི་མཚམས་ཆད་དུ་མེད་པའི་རས་ཡུག་ཅིག་རེད་ལ། གལ་ཆེ་ཆུང་བསྡུར་བ་ནི་རྒྱལ་རབས་པའི་འདོད་བབས་ཤིག་ཡིན་པ་ལས་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་བྱུང་རིམ་ཁྲོད་ཀྱི་བདེན་དོན་ཞིག་མ་རེད། གཟབ་ནན་གྱིས་འདམ་ཁ་བྱེད་པ་བརྟེན་ནས་རྫུན་བཤད་ངོ་མ་ལ་ལག་པ་མ་འཆང་བར་རྒྱལ་རབས་འཁྱོག་ཏུ་འཇུག་ཐུབ།  དཔེར་ན། ཨ་མི་རི་ཀ་དང་ཉི་ཧོང་བར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་སྐོར་འབྲི་མཁན་གཅིག་གིས་ཧི་རོ་ཤི་མཱ་ནས་མགོ་བཙུགས་ཆོག་ལ། ད་དུང་པི་རེལ་ ཧཱར་བྷོར་ནས་མགོ་བཙུགས་ཆོག  ཐ་ན་གནས་ཚུལ་དག་གི་འགྲེལ་བཤད་རྣམས་ཧ་ལམ་གཅིག་པ་གཅིག་རྐྱང་ཡིན་ན་ཡང་། གལ་སྲིད་གནས་ཚུལ་མགོ་འཛུགས་ས་གཞན་དང་ཅིག་ཤོས་དེ་ཡིན་ན་ཧ་ཅང་མི་འདྲ་བ་ཞིག་མཐོང་གི་རེད།”༼༧༽

3 ཀ་ལི་ཀ་ཏར་༧རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ།
གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་གྱི་ བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྒྱལ་རབས་ཤིག་ ཅེས་པ་འདིའི་མགོ་འཛུགས་ས་ནི་ ༧རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱ་གར་དུ་བཙན་བྱོལ་ལ་ཕེབས་ནས་ ༡༩༡༢ ལོར་ཕྱིར་ལྷ་ས་ལ་ཆིབས་བསྒྱུར་གནང་བ་དེ་རེད། འདི་ཐོག་དང་པོར་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྒྱལ་རབས་མགོ་འཛུགས་པའི་གནད་འགག་རྒྱུ་མཚན་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་འདྲ་བོ་ཡོད་རེད། དུས་ཚོད་འདི་ནས་གྷོལ་ཌི་སི་ཐེན་གྱིས་ང་ཚོ་ལ་དེང་རབས་ཅན་དང་བཅོས་བསྒྱུར་ཐད་ལ་བོད་ཀྱིས་འབད་བརྩོན་བྱེད་པ་དེ་བཤད་གི་ཡོད། ཁོས་ད་དུང་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་འདི་ཧ་ལམ་བརྒྱ་ཆ་བརྒྱ་ཐམ་པའི་ཐོག་ནས་དབྱིན་ཇིའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཡིན་པ་དང་། ཐ་ན་དམག་དང་རྒྱལ་ཞེན་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་བོད་ཀྱི་དཔོན་རིགས་ཚོ་ནི་དབྱིན་ཇིའི་དགའ་གྲོགས་ཡིན་པ་དང་ངོ་མ་བཤད་ན་དབྱིན་ཇིས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་ང་ཚོ་ལ་མཐོང་འཇུག་གི་རེད།

རྒྱའི་གྲོགས་པོའམ་ཡང་གཡོན་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་པ་ཚོས་བཟུང་བའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྒྱལ་རབས་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་གནད་འགག་ཆེ་བའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ནི། བོད་རྒྱལ་ཁབ་རང་བཙན་ཡིན་པའི་ལྟ་ཚུལ་དེ་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་མགོ་སྟོད་ཙམ་ལ་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། དེ་ཡང་ཤུགས་ཆེར་དབྱིན་ཇིའི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་པའི་བཀོད་བྱུས་ཀྱིས་བཟོས་པ་ཞིག་དང་ “བསྐྲུན་པ་ཞིག་”ཡིན་པ་དང་། བཙན་རྒྱལ་བའི་དཔོན་རིགས་དཔེར་ན་ཆཱར་ལེ་སི་ བྷེལ་ (Charles Bell) བྷེ་སེལ་ གྷོལ་ཌི། (Basil Gould) ཧཱུ་ རི་ཆར་ཌི་སཱོན་ (Hugh Richardson) སོགས་ཀྱིས་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་༼ཐ་ན་ར་ཤི་ཡཱ་༽བར་གྱི་བར་གནས་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་འཛུགས་ཆེད་ཇུས་འགོད་དང་ལག་བསྟར་བྱས་པ་ཞིག་རེད་ཅེས་པ་འདི་རེད། རྒྱ་མིའི་རྒྱལ་རབས་པ་ཚོས་ལྟ་ཚུལ་འདིའི་ཆ་དང་པོ་དེ་ཁས་ལེན་ན་ཡང་ “བར་གནས་རྒྱལ་ཁབ་”ཟེར་བ་དེ་ངོས་ལེན་མ་བྱས་ཤིང་། དབྱིན་ཇིས་བོད་འདི་མེས་རྒྱལ་ལས་གཏན་དུ་ཁ་བྲལ་བ་ཞིག་བཟོ་འདོད་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་ཨུ་ཚུགས་རྒྱག་གི་ཡོད། སྤྱི་ཡོངས་ནས་ གལ་སྲིད་མི་གཅིག་གིས་ ༡༩༡༢ ལོ་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མགོ་བཙུགས་པ་ཡིན་ན་ འདི་ནི་ “རྫུན་བཤད་ངོ་མ་ལ་ལག་པ་མ་འཆང་བར་” ནུས་པ་ཆེན་པོས་སྟོན་ཐུབ་པའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་རེད།

ཡིན་ན་ཡང་། གལ་སྲིད་ང་ཚོས་དུས་ཚོད་སྔ་སྣུར་གྱིས་དཔེར་ན་ ༡༨༧༦ ལོ་ལྟ་བུ་ལ་ཆ་བཞག་པ་ཡིན་ན། སྐབས་དེར་རང་གི་མགོ་འཁྲིད་ཚོས་ ༼དྲང་པོ་དང་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཐོག་ནས་༽བོད་ཀྱི་རང་དབང་དང་ཆེ་མཐོང་ལ་ཕོག་དུག་གཏོང་རྒྱུར་དབྱིན་ཇི་དང་རྒྱ་ནག་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་ངན་བྱུས་དེ་ཚོར་རྒོལ་རྒྱུ་ལ་བོད་འདིས་རང་རྐྱ་འཕེར་བ་དང་ཐ་ན “རྒྱལ་སྲུང་”གི་བསམ་བློ་ཕར་རྒོལ་བྱེད་ཕོད་པ་ཡོད་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ང་ཚོས་མཐོང་གི་རེད།

༡༨༧༦ ལོར་དབྱིན་ཇི་དང་རྒྱ་ནག་གོང་མས་ ཆི་ཧྥོ་ (Chefoo) གྲོས་མཐུན་ཟེར་བ་དེ་ལ་མིང་རྟགས་བཀོད་ཅིང་། དེའི་ནང་གི་དོན་ཚན་གཅིག་གིས་དབྱིན་ཇིས་ལྟ་རྟོག་ལས་དོན་སྐོར་ཁག་ཅིག་བོད་བརྒྱུད་ནས་གཏོང་རྒྱུར་ཆོག་མཆན་སྤྲད་ཡོད་པ་རེད། རྒྱ་མིས་གྲོས་མཐུན་འདི་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཁོ་ཚོའི་སྟེང་ “འདྲ་མཉམ་མེད་པའི་གྲོས་མཐུན་”བཞག་པའི་ཁོངས་སུ་བརྩི་ན་ཡང་། བོད་དང་འབྲེལ་བའི་དོན་ཚན་དེ་དབྱིན་རྒྱ་གཉིས་བར་དུ་གཉིས་ཕན་གྱི་རྩིས་ངན་ཞིག་ཏུ་ཉར་འཇོག་བྱས་པ་རེད། བོད་ལ་འབྲེལ་གཏུགས་མ་བྱས་པའི་སྟབས་ཀྱིས་ “བོད་ཀྱི་གྲོས་ཚོགས་”ཀྱིས་དབྱིན་ཇི་བོད་དུ་འཛུལ་རྒྱུ་འདི་ནི་ཁས་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད། ཨ་ལེས་ཊ་ཨེར་ ལེམ་བི་ (Alastair Lamb) ལྟར་ན། “ ་་་ རྒྱ་མིས་རང་གི་གོང་མས་ཆོག་མཆན་སྤྲད་པའི་ལས་དོན་ཞིག་ལ་དགག་བྱ་བྱས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་བོད་མི་ཚོར་ཁ་རྡུང་གཏོང་རྒྱུ་འདེམས་པ་རེད། རྒྱ་མི་ལ་རྩིས་མེད་བྱེད་པའི་རྣམ་པའི་ཚུལ་དུ་ བོད་མི་ཚོས་ ཆུམ་འབི་ནས་འབྲས་ལྗོངས་བར་གྱི་བགྲོད་ལམ་བཀག་པ་དང་ ལིང་ཐུ་(Lingtu) སྒོ་ཕྱེས་པ་རེད། ༼༨༽

རྒྱ་མི་དང་དབྱིན་ཇི་ལ་བརྩིས་མེད་བྱེད་པའི་ལས་དོན་འདིའི་ནང་། དབྱིན་ཇིས་འབྲས་ལྗོངས་ཀྱི་ས་ཆའི་ནང་མེལ་ལེ་བཅུ་གསུམ་ཡོད་པར་བརྩི་བའི་ལིང་ཐུ་༼ཡང་ན་ ལུང་ཐུར་༽ཞེས་པ་དེར་བོད་མི་ཚོས་འཐབ་རྭ་བསླངས་པ་རེད། ཐག་གཅོད་དེ་གསལ་པོར་སྟོན་ཆེད་བོད་མི་ཚོས་འཐབ་རྭ་དེ་ལ་དམག་མི་ལྔ་བརྒྱ་བཞག་པ་རེད། ཨེལ་ ཨེ་ ཝེ་ཌེལ་ (L. A. Waddell) ལྟར་ན། དོན་དངོས་སུ་བོད་མི་ཚོས་འབྲས་ལྗོངས་ནང་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཤིང་། “རྡོ་རྗེའི་གླིང་ནས་མེལ་ལེ་དྲུག་ཅུའི་ས་ཆར་སླེབས་པ་དང་། ཡུ་རོབ་པའི་སྤྲོ་གསེང་བྱེད་ས་དེར་དངངས་སྐྲག་སླེབས་བཅུག་པ་རེད།”༼༩༽ དབྱིན་ཇིས་ བོད་མི་རྣམས་མཐར་སྐྲོད་གཏོང་ཆེད་དམག་དཔོན་ གྷ་རཱམ་ (Graham) གྱི་འོག་ནས་དམག་མི་སྟོང་ཕྲག་གཉིས་དང་མེ་སྒྱོགས་བཅས་བཏང་བ་རེད། སྒྱོགས་མདེལ་འཕངས་པ་དང་རྐང་དམག་གིས་མདའ་འཕེན་དེ་ཚོས་མཐའ་མ་དེར་བོད་མི་རྣམས་ལུང་ཤར་ནས་ཕྱིར་འདེད་བྱས་པ་རེད། “ཡིན་ན་ཡང་བོད་མི་ཚོའི་རང་གི་མཚོན་ཆ་རྙིང་པ་ཡིན་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར་དཔུང་ངོམ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་བློ་ཕམ་བྱུང་མེད་པ་རེད།”ཅེས་ལེམ་བི་ཡིས་བཤད་འདུག

ཟླ་བ་ལྔ་བའི་ནང་། བོད་མི་ཚོས་གནའ་ཐོང་ (Gnatong) དུ་ཡོད་པའི་དབྱིན་ཇིའི་དམག་སྒར་ལ་གློ་བུར་ཕར་རྒོལ་བྱས་ཤིང་། མཐའ་མཚམས་དེར་ལྟ་སྐོར་ལ་བསྐྱོད་བཞིན་པའི་བྷང་གྷལ་གྱི་གཞུང་འཛིན་པ་གཞོན་པ་དེ་འཛིན་ཐུབ་གྲབས་བྱས་པ་རེད་ལ། ཁོང་ཚོ་ལ་སྲོག་སྐྱོན་ཚབས་ཆེ་ཕོག་ཡོད་པ་རེད།”༼༡༠༽ ཝེ་ཌེལ་གྱིས་ད་དུང་བོད་མི་ཚོས་དཔའ་ངར་གྱིས་འཛིང་ཞིང་ “བློ་ཁོག་ཆེ་ཞིང་འདུན་པ་བརྟན་པ་དེ་”བསྟན་སོང་ཞེས་བཤད་ཡོད། ཝེ་ཌེལ་གྱིས་ བོད་ཀྱིས་བཙན་འཛུལ་”བྱེད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་འཕར་མ་ཞིག་ནི་དབྱིན་ཇིས་འབྲས་ལྗོངས་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་། བོད་མི་ཚོས་འདི་ནི་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ཐོག་ནས་རང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་སླེབས་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད་པ་རེད་ཅེས་ངོས་འཛིན་བྱས་འདུག ལུང་ཐུར་དུ་རྒྱ་ཆེའི་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་ལ་མ་ལྟོས་པར་བོད་མི་ཚོས་དབྱིན་ཇིས་བོད་དུ་ལས་དོན་སྐོར་ཁག་གཏོང་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་ལུགས་དེ་ཨུ་ཚུགས་མཐར་བསྐྱལ་གྱིས་ཁས་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད་ལ། དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་ལ་དེ་འདྲའི་འགྲུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་ཆོག་མཆན་སྤྲོད་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པ་ཡང་ཁས་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད།

བོད་མིའི་ཨུ་ཚུགས་མཐར་བསྐྱལ་དེས་དབྱིན་ཇིས་གཅིག་བྱས་ན་ “བོད་ནང་གི་རྙོག་ཟིང་ཅན་གྱི་ཁེ་ཕན་” བློས་གཏོང་བ་དང་། དམིགས་བསལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་བོད་ཐོག་རང་མཐོའི་འཛིན་སྟངས་ཡོད་པ་དེ་ལ་དགག་བྱ་མ་བྱས་པའི་ངོས་ནས་ དབྱིན་ཇིས་རྒྱ་ནག་གི་ལག་ནས་རང་གིས་དབང་བསྒྱུར་བའི་བྷར་མ་ལ་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ངོས་འཛིན་ཐོབ་པ་བྱེད་པ་ནི་སྤྱང་པོ་དེ་རེད་༼ཕྱི་རྒྱལ་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྙན་ཐོར་འཁོད་པ་ལྟར།༽ཅེས་པའི་ཐག་གཅོད་འདི་ལ་སླེབས་བཅུག་པ་རེད། སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་གིས་བྷར་མ་དེ་སྐྱེས་འབུལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲས་སུ་བརྩི་ན་ཡང་། དབྱིན་ཇིས་ལམ་ལྷོང་ཅན་གྱི་དམག་འཁྲུག་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་ ༡༨༨༥ ལོར་ལུང་པ་འདི་ཆ་ཚང་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་རེད། དབྱིན་ཇིས་བྷར་མ་ལ་དབང་བསྒྱུར་གྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ངོས་ལེན་དེས་མཱན་ཇུའི་གཞུང་ལ་རྒྱ་ནག་གི་བོད་ཐོག་དབང་བསྒྱུར་ཡོད་ཚུལ་ཐད་སྐྱེས་ལན་གྱི་ངོས་འཛིན་འདི་ལེན་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་རེད།

གཞུང་གི་ཡིག་ཆ་ཞིག་(Sikkim Gazetter) གིས་དུས་དེར་དབྱིན་ཇིས་བོད་ལ་ལྟ་སྟངས་ངོ་མ་དེ་གསལ་པོར་སྟོན་གྱི་འདུག  “ང་ཚོ་ཚན་རིག་གི་མཚར་སྣང་དེའི་ཁེ་ཕན་དང་དེ་ལ་ཡིད་ཆེས་དཀའ་བའི་ཚོང་པའི་དཀྲོག་གཏམ་གྱིས་རྒྱབ་རྩ་བྱས་པ་འདིའི་ཆེད་དུ་བོད་དུ་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ཕྱིན་ནས་རྒྱ་ནག་གི་མཛའ་བཤེས་ཡོང་སྲིད་པ་དེ་ཚོ་ལ་ཕོག་ཐུག་གཏོང་བ་ནི་ཧ་ཅང་གླེན་རྟགས་ཀྱི་ཟུར་ཅིག་མ་རེད་ཅེས་སུས་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་པ་རེད།” ཅེས་བྲིས་འདུག༼༡༡༽  ཨ་ལེས་ཊ་ཨེར་ ལེམ་བི་ (Alastair Lamb) ཡིས། “བསམ་བློའི་འཁྱེར་སོ་འདི་བཟུང་ནས་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་བོད་ལ་ཐེ་བྱུས་མ་བྱས་པར་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་བར་གྱི་མ་འོངས་པའི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་བྱེད་རྒྱུའི་རེ་བ་བྱས་པ་རེད།” ཅེས་བསྣན་འདུག

4  རྡོ་རྗེ་གླིང་དུ་བཤད་སྒྲ་ཞབས་པད།
ལོ་ངོ་འདི་དག་གི་རིང་ལ་དབྱིན་ཇི་དང་རྒྱ་ནག་གི་བར་དུ་བོད་དམ་ཡང་ན་འབྲས་ལྗོངས་ལ་འབྲེལ་བའི་གྲོས་མོལ་དང་གྲོས་མཐུན་གང་བྱུང་ཚང་མའི་ནང་བོད་དེ་རྐང་བཙུགས་ནས་ཕྱི་ལོགས་སུ་བཞག་པ་རེད། ༡༨༩༣ ལོར་རྡོ་རྗེ་གླིང་དུ་ཚོང་འབྲེལ་གྱི་གྲོས་མོལ་བྱེད་༼འབྲས་ལྗོངས་དང་བོད་བར་གྱི་གྲོས་མཐུན་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པ།༽སྐབས་དེར་བཀའ་ཤག་གིས་ན་གཞོན་བཀའ་བློན་བཤད་སྒྲ་དཔལ་འབྱོར་རྡོ་རྗེ་དེ་དེའི་ལས་རིམ་ལ་སོ་རྟོག་ཆེད་བཏང་བ་རེད། བཤད་སྒྲ་དེར་འབྱོར་བ་ལ་དབྱིན་ཇི་ཁོང་ཁྲོ་ལངས་པ་འདྲ་ལ། ཁོང་ལ་ “དམའ་འབེབས་བྱེད་དགོས་པའི་ཆོག་མཆན་སྤྲད་ཡོད་པ་རེད།” ༼ལེམ་བི་༽ དབྱིན་ཇིའི་དམག་མི་སྐོར་ཞིག་གིས་ཁོ་རྟ་ཐོག་ནས་ཕབ་སྟེ་ ཆུ་རོ་རྩའི་ཁྲོམ་གཞུང་ (Chowrasta square) གི་ཆུ་རྫིང་དུ་འཕངས་པ་རེད་ཅེས་པ་ཡོངས་གྲགས་རེད། བཤད་ཚུལ་གཞན་ཞིག་ལ་བཤད་སྒྲའི་གཡོག་པོ་ནི་མྱངས་མཁན་དེ་རེད་ཟེར། གནས་ཚུལ་འདི་ལ་དབྱིན་ཇིའི་ཡིག་ཆ་ཡོད་ཚད་ཀྱི་ནང་དུ་དམག་ཞབས་ཆུང་གྲས་རྩེད་མོ་ལ་དགའ་མཁན་ཞིག་གིས་བྱས་པའི་སྟབས་མ་ལེགས་པའི་རྩེད་མཚར་ཞིག་རེད་ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ན་ཡང་། རྡོ་རྗེ་གླིང་དུ་སྡོད་པའི་བོད་མི་རྙིང་བ་ཚོས་འདི་ནི་དབྱིན་ཇིས་བོད་མིའི་ “སྤོབས་པ་མཐོ་བོ་”ལ་དམིགས་ནས་ངོ་ཚ་འབེབས་ཆེད་རྐང་བཙུགས་ནས་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པར་ཡིད་ཆེས་བྱས་པ་རེད། ༼༡༢༽

དབྱིན་རྒྱ་གཉིས་ལ་བོད་ཀྱིས་བརྩི་འཇོག་མ་བྱས་པ་འདི་ནི་དབྱིན་ཇིས་བོད་ཀྱི་བསྟན་པ་འཇོམས་ཀྱི་རེད་སྙམ་པའི་བོད་ཀྱི་འཇིགས་དངངས་དེ་ལས་བྱུང་བའི་རྣམ་རྟོག་དང་རྨོངས་པའི་མཇུག་འབྲས་ཤིག་རེད་ཅེས་ད་བར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཕལ་ཆེ་བའི་ནང་གལ་ཆུང་དུ་བརྩིས་ཡོད་པ་རེད། འགོག་རྒོལ་འདི་ནི་གཅིག་བྱས་ན་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་སེམས་ཤུགས་ལས་བྱུང་ཡོད་སྲིད་པ་དེ་ལ་ནམ་ཡང་གཟབ་ནན་གྱིས་བསམ་བློ་ཞིག་བཏང་མེད། མཚམས་རེར་རྣམ་འགྱུར་འདི་མི་མངོན་པའི་ཐོག་ནས་ཁྱད་གསོད་བྱས་ཡོད་དེ། བོད་མི་རྣམས་ནི་ “ཡར་ཐོན་ཅན་”མིན་པ་དང་། ཡང་ན། རྒྱལ་གཅེས་པ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུར་ “གོ་རྟོགས་”འདང་ངེས་མེད་པར་བརྗོད་ཡོད། བརྗོད་གཞི་འདིའི་ཐད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི།  སྤྱིར་བཏང་གིས་བཤད་ན། ཨེ་ཤེ་ཡ་དང་ཨ་ཧྥི་རི་ཀའི་ནང་གི་རྒྱལ་གཅེས་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངོ་བོ་ཞེས་པ་དེ་ཚོ་ཏག་ཏག་ཡུ་རོབ་དང་ཨ་མི་རི་ཀའི་ནང་གི་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་ལུང་པ་དེ་ཚོའི་ནང་ཚུགས་ཟིན་པའམ་ལག་བསྟར་བྱས་པ། དཔེ་ལེན་བྱས་པའི་ “བཟོ་དབྱིབས་”དེ་ཚོའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བའི་གཞི་རིམ་གྱི་ཤེས་ཡོན་ཅན་པའི་འགྲེལ་བཤད་རྙིང་བ་དེ་ཚོའི་རྗེས་སུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད།

ད་ལྟའི་ཆ་ལ་དེ་འདྲའི་ལྟ་ཚུལ་ནི་ཆ་མ་ཚང་བ་དང་འདེམ་གསེས་བྱས་པ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་རེད་ལ། ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་གཅེས་བསམ་བློ་དེ་ “འཆར་སྣང་བྱས་པ་རེད་”དང་ “གསར་འཛུགས་བྱས་པ་རེད་”ཞེས་པའི་ལྟ་ཚུལ་འདི་ནི་ཧ་ལམ་རྩིས་མེད་དུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད། བརྗོད་གཞི་འདི་ལ་ཁྱད་མཁས་དཔེར་ན་ པཱར་ཐཱ་ ཅཱ་ཐར་ཇེ་ (Partha Chatterjee) ༼རྒྱལ་ཁབ་དང་དེའི་ཆ་ཤས་ཁབ། The Nation and Its Fragments༽དང་པ་རན་སེན་ཇི་ཊ་ ཌུ་རཱ་ (Prasenjit Duara) ༼རྒྱལ་ཁབ་ནས་རྒྱལ་རབས་སྐྱོབ་པ།-དེང་རབས་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དྲི་བ་འདོན་པ། Rescuing History from the Nation: Questioning Narratives of Modern China༽ཡིས་ང་ཚོར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་གཅེས་པའི་སྐོར་ལ་སྣ་འཛོམས་ཆེ་བ་དང་མི་འདྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་འཁྱེར་ཡོང་ཡོད་ལ།  དེར་ས་གནས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གཞུང་། ཐ་ན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ནི།  ཡུ་རོབ་པ་དང་ཨ་མི་རི་ཀ་བའི་དབང་བསྒྱུར་བ་དང་རྒྱལ་པོའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱི་ངན་བྱུས་སམ་ཡང་ན་ཤུགས་རྐྱེན་དེ་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ལས་ཆུང་བ་ཞིག་མ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།