གསོ་
སྨན་པ་རི་ཆར་ཌི་ ཌལ་ཝི་སོན་གྱི་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་ཀླད་པའི་ཚན་རིག་བར་བར་གྱི་ཞིབ་འཇུག
བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་ཤེས་རྟོགས་ཡོད་མཁན་ཚོས་སྒོམ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྟེང་ནས་མིའི་སེམས་ཁམས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་ཐུབ་པར་འདོད་པ་དང༌། དེང་རབས་ཚན་རིག་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་མཁན་ཚོས་མིའི་ཀླད་པའི་གྲུབ་ཚུལ་
དང་བྱེད་ལས་དེ་ང་ཚོའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་ཁྱད་ཆོས་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པར་འདོད།
ཝི་སི་ཀོན་སིན་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་སློབ་དཔོན་རི་ཆར་ཌི་ཌལ་ཝི་སོན་ (Dr. Richard Davidson) ནི་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཉམས་ལེན་པ་ཚོའི་ཀླད་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ་མིའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་ནུས་སྟོབས་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་མཁན་མི་སྣ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན།སྨན་པ་ཌལ་ཝི་སོན་ནུབ་ཕྱོགས་ཚན་རིག་དང་ནང་ཆོས་གཉིས་ཀར་དོ་སྣང་སླེབས་ཚུལ་དེ། ཁོང་དེ་སྔ་ཧར་ཝར་ཌི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྡེ་ཚན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་ཡིན་སྐབས། ཤར་ཕྱོགས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པར་དོ་སྣང་སླེབས་ཏེ་ ༡༩༧༠ པའི་ལོ་དུས་ནང་རྒྱ་གར་དུ་སྒོམ་སྒྲུབ་བསྙེན་མཚམས་ལ་སྡོད་ཞུགས་བྱས། ཕྱིི་ལོ་ ༡༩༨༠ ནས་བཟུང་ཝི་སི་ཀོན་སིན་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དགེ་རྒན་དང་ཞིབ་འཇུག་པར་གྱུར་པ་དང༌། ཁོང་སྒེར་ངོས་ལ་སྒོམ་སྒྲུབ་ཉམས་ལེན་གྱི་མྱོང་གོམས་ཡོད་སྟབས་སྐྱོ་སྡུག་ (anxiety) དང་ཡིད་ཞུམ་(depression)ལྟ་བུའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ཚོར་སྣང་དང་ལུས་ཁམས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་གཞི་མང་པོ་ཞིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུའི་འདུན་པ་དེ་སྔ་ནས་ཡོད།སེམས་ཁམས་སྐོར་ལ་སྤུས་དག་གྲུབ་འབྲས་ལྡན་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལོ་མང་བྱས་མཐར། ཁོང་ནི་སེམས་ཁམས་ དབང་རྩའི་གནས་ལུགས་ལ་བརྟག་ཞིབ་བྱེད་པའི་དབང་རྩ་རིག་པའི་(affective neuroscience)རྣམ་བཞག་གི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་དང་དེའི་ཞིབ་འཇུག་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཞིང༌། དེ་འབྲེལ་དཔྱད་རྩོམ་༢༥༠དང་དཔེ་དེབ་ ༡༣ ལྷག་རྩོམ་འབྲི་གནང་ཞིང་གཟེངས་རྟགས་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགའ་མང་པོ་ཐོབ་ཡོད། ཁོང་གིས་དེང་སྐབས་ཝེ་སི་རྨན་ཀླད་རིས་དང་བྱ་སྤྱོད་ཚོད་ལྟ་ཁང་ (Waisman Laboratory for Brain Imaging and Behavior) གི་འགན་འཛིན་ལས་འཁུར་གནང་བཞིན་ཡོད་ཁར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་གསར་ཐོན་འཕྲུལ་ཆས་བེད་སྤྱོད་ཀྱིས་ཀླད་པའི་བྱེད་ལས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད།ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང་རང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་དང་ཆེ་བ་རྩལ་དུ་བཏོན་ཏེ་ཚན་རིག་གི་ལག་ཆ་ཕུལ་བྱུང་བརྒྱུད་ནས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་དང་ལག་ལེན་ལ་བརྟག་དཔྱད་རབ་དང་རིམ་པ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
དེང་རབས་ཚན་རིག་པ་དང་ནང་ཆོས་ཀྱི་བར་འབྲེལ་མོལ་བྱེད་ཡུལ་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི་སེམས་དང་ཚེ་སྲོག་ཞིབ་འཇུག་ཁང་(Mind and Life Institute) ཞེས་པ་དེ་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་ཁང་འདི་ནི་༧ གོང་ས་མཆོག་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚན་རིག་པ་ཁག་ཅིག་གིས་དེང་རབས་ཚན་རིག་དང་ནང་ཆོས་བར་འབྲེལ་བ་འཛུགས་ཞིབ་འཇུག་ལས་གཞི་སྤེལ་ཆེད་ཕྱིི་ལོ་ ༡༩༨༠ལོའི་ནང་དབུ་འཛུགས་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན། ༧ གོང་ས་མཆོག་ནང་ཆོས་ལ་མཁྱེན་ཡོན་རྒྱས་ཤིང་དེང་རབས་ཚན་རིག་ལ་དགའ་མོས་ཆེ་བའི་ཉེར་ལེན་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱིས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་དུ་ཚན་རིག་དང་ནང་ཆོས་བར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་བགྲོོ་གླེང་གི་ལས་རིམ་འདིའི་དབུ་བཞུགས་གཙོ་སྐྱོང་སྐྱོང་མཁན་གནང་དང་གནང་མུས་ཡིན་ལ། སྨན་པ་ཌལ་ཝི་སོན་ཡང་ལོ་རེའི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་འདིའི་ཚོགས་ཞུགས་པ་གཙོ་གྲས་ཤིག་ཡིན། ཐེངས་རྗེས་མའི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་དེ་ནི་ སེམས་ཁམས་དང་དབང་རྩ་རིག་པ། བློ་སྦྱོང་བཅས་ཀྱི་ནུས་སྟོབས་ལས་དམིགས་པ་དང་དྲན་པ། སེམས་ ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞིའི་སྟེང་རྒྱ་གར་རྡ་རམ་ས་ལར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ཟླ་ ༤བའི་ནང་འཚོགས་འཆར་ཡོད་པ་རེད།སྨན་པ་ཌལ་ཝི་སོན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ལས་དོན་གྱིས་ཚན་རིག་པས་མིའི་ཀླད་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་ལ་གཞི་རྩའི་འགྱུར་བ་ཐེབས་པར་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༣ ལ་ཁོང་དང་ལས་རོགས་སྐོར་ཞིག་གིས་ཟླ་གཉིས་རིང་གི་ནང་པའི་སྒོམ་སྒྲུབ་ཉམས་ལེན་གྱིས་སྐྱོན་ལྷད་མེད་པའི་སེམས་ཚོར་དང་འབྲེལ་བའི་ཀླད་པའི་བྱེད་ལས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་ཐུབ་པ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཤིང༌། ཚད་མཐོར་སླེབས་པའི་སྒོམ་སྒྲུབ་ཉམས་ལེན་པའི་ཀླད་པར་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང༌། འདི་ལྟ་བུའི་ཞིབ་འཇུག་རྣམ་གྲངས་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཀླད་པ་ཡིས་སྦྱོར་རྡར་བརྒྱུད་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱེད་ལས་དང་ཆགས་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་ཐུབ་ལུགས་ར་སྤྲོད་བྱས་པ་དེས་ཀླད་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལས་དོན་ལ་ལེགས་སྐྱེས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཕུལ་ཡོད། ༧ གོང་ས་མཆོག་གིས་ཀྱང་འདི་ལྟའི་ཞིབ་འཇུག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེན་གནང་བར་བརྟེན། མི་འགྱུར་རིན་པོ་ཆེ་དང་སྨ་ཐིའུ་ རི་ཀར་ཌི་ལྟ་བུའི་ཉམས་ལེན་པ་མང་པོ་ཞིག་སྨན་པ་ཌལ་ཝི་སོན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ལས་རིམ་ནང་མཉམ་ཞུགས་གནང་གི་ཡོད།ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་ལས་དོན་འདི་དག་གིས་དབང་རྩ་རིག་པ་ཡིས་རྒྱུན་མཐོང་ནད་རིགས་དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དངངས་སྐྲག སྐྱོ་སྡུག ཡིད་ཞུམ་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རྒྱུན་སྲོལ་ལས་བརྒལ་ཏེ། ནད་གཞི་མེད་པ་ཙམ་གྱིིས་བདེ་ཐང་ཡིན་ཟེར་བའི་ལྟ་ཚུལ་མི་འདོད་པར་འཕྲོད་བསྟེན་ཐོག་ལྟ་སྟངས་གསར་པ་ལུགས་མཐུན་ཞིག་འདོན་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་འབྲས་ཁག་གིས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཉམས་ལེན་པ་ཚོས་དུས་རབས་མང་པོར་ཉམས་ལེན་བྱས་ཤིང་མིའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཕྱིར་དམིགས་པའི་བློ་སྦྱོང་སྒོམ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལག་ལེན་ལ་ཚད་མཐོའི་གདེང་འཇོག་དང་དེ་དར་སྤེལ་གཏོང་བར་སྐུལ་འདེད་ཀྱང་བྱས་ཡོད།སྨན་པ་ཌལ་ཝི་སོན་གྱི་བྱས་རྗེས་ནུས་ཤུགས་དེ་ད་ལྟ་ཚན་རིག་དང་ཤེས་རིག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར་ཨ་མེ་རི་ཀའི་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་གདལ་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང༌། ཨ་མེ་རི་ཀ་པ་རྒན་གཞོན་དར་གསུམ་ཚང་མས་སྒོམ་སྒྲུབ་དང་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་སྔར་ལས་ལྷག་པ་ཞིག་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་ཡོངས་གྲགས་ལྟར། ཁོང་ཉིད་ཊེམ་དུས་དེབ་ཀྱི་ཆེས་ནུས་ཤུགས་ཆེ་བའི་མི་སྣ་བརྒྱ་དང་མལ་ཌི་སིན་དུས་དེབ་ཀྱི་ཕྱི་ལོ་༢༠༠༧ ཡི་ཕུལ་བྱུང་མི་ཞེས་པར་འདེམས་ཐོན་བྱུང་ཡོད།Dr. Surya Pierce དང་Emily Mcrae, MA ཟུང་ནས་བྲིས།
