འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བལྟ་སྟངས་གསར་པ།

བྲམཱ་ཅེ་ལཱ་ནེ་ཡིས་བརྩམས། བསོད་ནམས་བཟང་པོས་བསྒྱུར།  

འབར་མའི་དམངས་གཙོའི་དབུ་འཁྲིད་ཨང་སན་སུའུ་ཀཱེ་ལགས་ཀློད་གྲོལ་བཏང་བ་དང་དུས་མཚུངས་ཨ་རི་དང་ཡུ་རོབ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་འབར་མར་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱས་ཏེ། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བཅོས་བསྒྱུར་གསར་པ་ཞིག་ཡོང་བར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་དགོས་པའི་དུས་ལ་སླེབས་ཡོད། དབུལ་ཕོངས་ཉམ་ཐག་ཡིན་པའི་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་མུ་མཐུད་ནས་གདེངས་སྤོབས་ཆེ་བའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ལྷག་པར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་སྟངས་ཡག་པོ་ཡོང་བར་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས་དོན་གང་ཡང་མེད། འཛམ་གླིང་ནང་དམར་གསོད་གཏོང་མཁན་མང་ཤོས་ཡིན་པའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲོམ་རའི་ནང་དུ་ཞུགས་ནས་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་གོ་ས་སྤྲད་པ་དང་། འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་འདི་བཞིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲོམ་རའི་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱེད་པར་བཀག་སྡོམ་བྱེད་དགོས་དོན་གང་ཡིན་ནམ། འདས་པའི་ལོ་བཅུ་ཕྲག་གཉིས་ཀྱི་སྔོན་དུ་འབར་མ་དང་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་དམངས་གཙོའི་ལས་འགུལ་ལ་རྡུང་བརྡེག་ཞོད་འཇགས་བཏང་བ་དུས་མཉམ་ཡིན་མོད། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་རྒྱལ་ཁབ་འདི་གཉིས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་ལྟ་ཚུལ་ཧ་ཅང་མི་འདྲ་བ་རེ་འཛིན་ཡོད།

ཡར་ཐོན་ཆེ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དེ་ནི་ ༡༩༨༩ ལོར་གནམ་བདེ་སྒོ་མོ་ཆེའི་ཐང་ཆེན་དུ་དམངས་གཙོའི་ལས་འགུལ་ལ་རྡུང་བརྡེག་དང་མི་གསོད་དོན་རྐྱེན་བྱུང་རྗེས། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ཚོང་དོན་ཁྲིམས་ལུགས་ལ་བརྩི་སྲུང་ནན་པོ་མ་བྱས་པ་དང། འབྱུང་འགྱུར་ལ་མནོ་བསམ་མ་བཏང་བར་ཐལ་ཆ་ཆེ་བའི་ཐག་གཅོད་བྱས་པར་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། གྲང་དམག་མཚམས་འཇོག་བྱས་རྗེས་ཨ་རིའི་སྲིད་གཞུང་གིས་མ་མཐོང་ཞ་རར་བརྫུས་ཏེ། ཆེད་མངགས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་དོན་ཁྲིམས་ལུགས་ལ་རྒྱབ་འགལ་བྱས་པ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མ་འཇོག་དང་ཚོང་འབྲེལ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་པར་གུ་ཡངས་སུ་བཏང་ནས་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་དེ་བཞིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་སྡེ་གཞན་དང་ལྷན་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་སྤྲད་ཡོད། གཟུར་གནས་བློ་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་ལེགས་པོར་བལྟས་ན་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་གནམ་བདེ་སྒོ་མོ་ཆེའི་དོན་རྐྱེན་མ་བྱུང་གོང་གི་ཟླ་བ་བཅུའི་སྔོན་དུ་དམས་གཙོའི་ལས་འགུལ་ལ་རྡུང་བརྡེག་བཏང་རྗེས། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་དོན་ཁྲིམས་འཛིན་གྱིས་འབར་མའི་ཐོག་ནན་ནན་ཏན་ཏན་གྱིས་དམ་དྲག་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཏེ། འབར་མའི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་སོགས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་གོ་སྐབས་ཡེ་ནས་མ་སྤྲད་ཅིང་། ཐ་ན་ ༡༩༩༠ ལོར་འབར་མའི་ནང་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་བྱས་ཀྱང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་འབར་མར་འཛིན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་གང་ཡང་བཏང་མེད་པ་ཤེས་ཐུབ། གལ་ཏེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་དོན་ཁྲིམས་ལུགས་དེ་འབར་མར་ལག་བསྟར་བྱས་པ་བཞིན་རྒྱ་ནག་ལ་གཅིག་མཚུངས་སུ་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་ཚེ། ད་ལྟའི་འབྱོར་ཕྱུག་དང་དཔལ་འབྱོར་སྲ་བརྟན་ཅན་གྱི་རྒྱ་ནག་འདི་འདྲ་ཞིག་གཏན་ནས་ཆགས་མི་སྲིད།

ལོ་ནས་ལོ་བསྟུད་དེ་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་བཞིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲོམ་རྭར་ཞུགས་པར་བཀག་བསྡོམ་བྱས་པ་དེས་རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་ལྟར་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རང་དབང་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་གཅིག་བསྡུད་བྱེད་པའི་ལྟ་ཚུལ་མཉམ་བསྲེས་ཀྱི་གོ་སྐབས་དེ་འདྲ་ཡེ་ནས་བྱུང་མེད། དོན་དངོས་སུ་ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་པའི་མགོ་སྟོད་དུ་འབར་མ་དྲག་པོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་ཡུལ་དེ་གའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྒོ་མོ་དབྱེ་བའི་ཐབས་ཤེས་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་གནོན་ཤུགས་ཆེན་པོ་སྤྲད་པར་བརྟེན། དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཞིག་ནང་ལས་དོན་དེ་མཚམས་འཇོག་བྱེད་དགོས་བྱུང་། དེ་རིང་ལྕམ་ཨང་སན་སུའུ་ཀེ་ལགས་ཀློད་གྲོལ་བཏང་བ་དེས་འདས་པའི་ལོ་བཅུ་ཕྲག་གཉིས་རིང་འབར་མར་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་བསླབ་བྱར་གཞིགས་ཏེ། བསྐྱར་དུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་འབར་མར་འཛིན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་མིན་ཐད་ཁོག་ཚད་ལེན་པའི་གོ་སྐབས་བཟང་པོ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད། བསླབ་བྱ་དང་པོ་དེ་ནི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཞིག་རེད། འབར་བའི་དཔལ་འབྱོར་ཐད་རྒྱལ་སྤྱིའི་ལྟ་ཚུལ་འཛིན་སྟངས་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་ཕྲན་བུ་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། དེས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ནོར་འཁྲུལ་ཅན་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད།

རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་འབར་མར་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་དེས་ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་བཞིན་ཁེ་ལས་དཔལ་འབྱོར་གཉེར་སའི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ཏུ་བསྐྲུན་ཐུབ་མེད་ལ། ཐ་ན་བརྟན་ལྷིང་གི་སྤྱི་ཚོགས་རྣམ་པ་ཙམ་ཡང་མེད་པར་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཅན་གྱི་དྲག་པོའི་སྲིད་གཞུང་གནས་དགོས་བྱུང་ཡོད། བསླབ་བྱ་གཉིས་པ་ནི་འདི་འདྲ་ཞིག་སྟེ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་འབར་མར་ཧ་ཅང་གུ་དོག་པའི་སྲིད་ཇུས་འཛིན་པར་བརྟེན་རྒྱལ་ཁབ་དེ་ཉིད་ཡུན་རིང་ཁེར་རྐྱང་དུ་ལུས་པ་མ་ཟད། འབར་མ་དྲག་པོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་གང་ས་ཅི་ཐད་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་མ་བརྟེན་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར་བ་རེད། དུས་སྐབས་ཤིག་ལ་ཨ་རིས་རྒྱ་ནག་གི་གནོན་ཤུགས་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་ཆེད་ཝེ་ཋེ་ནམ་དམར་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་བཞིན་(ཨ་རིའི་སྲུང་སྐྱོབས་ཁུལ་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པའི)སྲིད་ཇུས་འཛིན་པ་དང་། འཆར་གཞི་ལྡན་པའི་ངང་འབར་མའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་ཇུས་སྤེལ་ས་ཞིག་ཏུ་བསྐྲུན་ཐབས་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁོ་ཚོའི་དམིགས་གཏད་བྱེད་ས་ངོ་མ་དྲག་པོའི་སྲིད་གཞུང་ལ་ཕོག་ཐུག་མ་བྱུང་བར། འབར་མའི་མི་སེར་དཀྱུས་མ་ཚོར་དོ་ཕོག་ཆེན་པོ་བཏང་ཡོད།

དུས་རབས་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་གྱི་རིང་དྲག་པོའི་སྲིད་གཞུང་གིས་འབར་མའི་ནང་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པར་བརྟེན། ཁོ་ཚོའི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད་ལ། དྲག་པོའི་དབང་བསྒྱུར་མཚམས་འཇོག་བྱས་ནས་དམག་སྒར་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱ་རྒྱུ་ཁག་པོ་ཆགས་ཡོད། དོན་དངོས་ཐོག་ད་ཆ་ཁོང་ཚོ་དམག་སྒར་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱེད་པར་འཚམ་པོ་མེད་ལ་ལོག་ཀྱང་མི་སྲིད། འབར་མའི་ནང་ “ཁ་དོག་གསར་རྗེར་” ལ་གྲུབ་འབྲས་མ་སོན་པར་བརྟེན། ད་ཆ་ཡུལ་དེའི་ནང་དམག་ཤུགས་ཕྱིར་བསྡུ་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ནི་གོམ་པ་རིམ་སྤོས་བྱེད་པའི་ཐབས་ཤེས་ཤིག་ལ་མ་བརྟེན་ཐབས་མེད་ཡིན། གནད་དོན་འདི་དང་འབྲེལ་ཏེ་གླེང་ན་མིག་སྔར་འབར་མའི་ནང་འོས་བསྡུ་བྱས་པ་དེ་རང་དབང་དང་དྲང་པོ་དེ་ཙམ་མིན་ཡང་། འདིས་ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་འཚར་ལོངས་མ་བྱུང་བའི་འབར་མའི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ལ་གསོན་ཤུགས་གསར་པ་ཞིག་སྤྲད་པ་དང་། མི་དམངས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་དབང་ཆ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ཚོར་སྣང་གསར་པ་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད། གོམ་པ་རིམ་སྤོས་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་དེའི་ནང་ལྕམ་ཨང་སན་སུའུ་ཀེ་ལགས་ཀློད་གྲོལ་བཏང་བ་དེས་དམངས་གཙོའི་ལས་འགུལ་ལ་གུ་ཡངས་གསར་པ་ཞིག་སྤྲད་པ་མཚོན་ཐུབ།

ད་ནི་ཨ་རི་དང་ཨ་རིའི་ཕྱོགས་གཏོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་རང་ཉིད་ཁོ་ནའི་ཁེ་ཕན་སྲུང་སྐྱོབས་བྱས་ནས་མི་འདུག་པར། འབར་མའི་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་འབྲེལ་འདྲིས་གང་ཐུབ་ཡོང་བར་རོགས་སྐྱོར་བྱ་དགོས་པའི་དུས་ལ་སླེབས་ཡོད། འབར་མའི་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་རེ་རེ་འགྲོ་བ་དང་བསྟུན། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་དེ་དང་འཚམས་པའི་གུ་ཡངས་ཀྱི་ལྟ་སྟངས་རེ་ངེས་པར་དུ་འཛིན་དགོས། ལར་ནས་དམངས་གཙོ་གོང་འཕེལ་གཏོང་སྐབས་ས་ཁམས་སྲིད་དོན་གྱི་ལག་ཆ་བེད་སྤྱད་དེ། སྟོབས་ཤུགས་ཞན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་གྲས་ལ་བཙན་གནོན་བྱས་ན་མི་འགྲག འཛམ་གླིང་ནང་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེ་ཤོས་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་ཆེད། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་འབར་མར་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ལྟར་རྒྱ་ནག་ལ་གཅིག་མཚུངས་སུ་ལམ་ལུགས་དེ་ལག་བསྟར་བྱེད་མི་ཐུབ་པ་གང་ཡིན་ནམ། རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་གྲས་ཁག་ལ་སྒྲིག་ཁྲིམས་ནན་པོས་བལྟ་སྲུང་བྱེད་ཅིང་། དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་བྱེད་མཁན་གྱི་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཁ་ཡ་ཙམ་ཡང་མི་བྱེད་པ་དེས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་སྟོན་ག་ལ་ཐུབ། ནོ་བྷེལ་གཟེངས་རྟགས་ཚོགས་ཆུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ལོའི་ནོ་བྷེལ་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་དེ་བཙོན་དུ་བཞུགས་པའི་རྒྱ་རིགས་བློ་མཐུན་ལིག་ཞོ་པའོ་ལགས་ལ་འབུལ་རྒྱུའི་གསལ་བསྒྲགས་བསྐྱངས་སྐབས། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་མངོན་གསལ་དོད་པོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་ཁྲིམས་མང་པོ་ཞིག་གཏོར་བཤིག་བཏང་བ་མ་ཟད། ཡུལ་དེ་གའི་ནང་ཆབ་སྲིད་རང་དབང་ལ་རྡོག་རོལ་ཚབས་ཆེན་བཏང་ནས་བསྡད་ཡོད།

འབར་མར་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་དམ་དྲག་གི་སྲིད་ཇུས་འཛིན་པ་དེས་གོ་ལྡོག་གི་གྲུབ་འབྲས་ཞིག་ཐོན་ངེས་ཡིན་ཏེ། དེས་ཨ་རིའི་སྟོབས་ཤུགས་ཉམས་ཞན་དུ་གཏོང་བ་དང་རྒྱ་ནག་གི་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་གཏོང་ངེས་རེད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ང་ཚོས་སྲིད་འཛིན་བྷུ་ཤིའི་སྲིད་གཞུང་གིས་འབར་མར་དམ་དྲག་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་སྐབས་རྒྱ་ནག་གིས་འཕྲལ་མར་འབར་མ་དྲག་པོའི་སྲིད་གཞུང་ལ་གྲོགས་པོ་བསྒྲིགས་པའི་ཉམས་མྱོང་ལ་བལྟས་ན་ཤེས་ཐུབ་ངེས་ཡིན། སྲིད་འཛིན་ཨོ་བྷ་མ་མཆོག་ནས་ཨ་རི་དང་འབར་མའི་འབྲེལ་ལམ་རིམ་བཞིན་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཐབས་བྱས་ཀྱང་། མིག་སྔར་རྒྱ་གར་དུ་འཚམས་གཟིགས་གནང་སྐབས་འབར་མར་རྒོལ་གཏམ་ལན་གསུམ་སྤེལ་ཏེ། འབར་མའི་མྱུར་ཚད་ཧ་ཅང་དལ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཚབས་ཆེན་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ད་ནི་ལྕམ་ཨང་སན་སུའུ་ཀེ་ལགས་ཀློད་གྲོལ་བཏང་ཟིན་པས་སྲིད་འཛིན་ཨོ་བྷ་མ་མཆོག་ནས་དམངས་གཙོའི་སོན་རྩ་དེ་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཞིང་སར་རྩ་བ་རྒྱས་མི་སྲིད་པར་ངེས་ཤེས་བརྙེད་དགོས་པ་ཡིན། ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་སྟོན་མེད་པའི་ཕྱིའི་གནོན་ཤུགས་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཉག་ཕྲ་བའི་དུས་སུ་ཞི་བདེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཡར་ཐོན་ལྟ་བུར་རེ་ཞག་འཕེན་པ་དེས་རང་གིས་རང་ཉིད་རྨེག་མེད་དུ་གཏོང་བ་ལསམ་འདས་སོ།

༼ གོང་གི་རྩོམ་ཡིག་འདི་རྒྱ་གར་དུས་བབ་ཚགས་པར། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ཟླ་ ༡༡ ཚེས་ ༡༦ སྟེང་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། རྩོམ་པ་པོ་བྲམཱ་ཅེ་ལཱ་ནི་ Brahma Chellaney ལགས་ཡིན་ཞིང་། ཁོང་ནི་སྲིད་ཇུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་ (Centre for Policy Research) ཞེས་པར་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་གྱི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཞིག་ཡིན།  ༽