དེ་རིང་པེན་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བཙོན་འོག་གི་རྩོམ་པ་པོའི་ཉིན་མོ་སྲུང་གཙི་དང་འབྲེལ། ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་དང་ཉམས་ཞིབ་པ་སོགས་གདན་འདྲེན་བྱས་ཏེ་བོད་པའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་པ་དང་རྩོམ་པ་པོའི་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་ཞིག་གནང་སོང་།
དེ་རིང་སྔ་དྲོར་ངྷ་སའི་ཀིརྟི་དགེ་རྩ་ཚོགས་པའི་ཚོགས་ཁང་དུ། པེན་ཕྱི་སྡོད་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བཙོན་འོག་གི་རྩོམ་པ་པོའི་ཉིན་མོ་ཐེངས་ ༣༢ པ་སྲུང་གཙི་དང་འབྲེལ་བགྲོ་གླེང་ཞིག་གོི་སྒྲིག་གནང་ཡོད་ཅིང་། དེར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བཙོན་ཁང་དུ་ཡོད་པའི་མཆོད་མེ་དྲ་རྒྱའི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་དང་རྩོམ་པ་པོ་དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་ལགས་ཀྱི་གཅུང་པོ་བུངྷ་སྐྱབས་ལགས་ཀྱིས་དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་ལགས་དང་ཁོང་གི་ནང་མིའི་སེམས་ཚོར་སྐོར། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་མང་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ཚེ་རིང་མཚོ་མོ་ལགས་ཀྱིས་ནུབ་ཕྱོགས་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་ཁྲོད་རྩོམ་པ་པོའི་ནུས་པའི་སྐོར། ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་དཔལ་ལྡན་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱིས་བཙོན་འོག་ཏུ་འདས་གྲོངས་སོང་བའི་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་དང་རྩོམ་པ་པོ་རྣམས་ཕྱིར་དྲན་བཅས་ཀྱི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་གཏམ་བཤད་དང་། ན་གཞོན་ཁག་ཅིག་གིས་བཙན་གནོན་འོག་ཡོད་པའི་རྩོམ་པ་པོ་རྣམས་ལ་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཆེད་སྙན་ངག་གྱེར་འདོན་བཅས་གནང་སོང་།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་གཡུ་སྒང་འོད་ཟེར་ལགས་ཀྱིས་ངོ་སྤྲོད་གནང་བར། ཐེངས་འདིའི་བགྲོ་གླེང་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ཐོག་རླབས་ཆེན་གྱི་རྩོམ་པ་པོ་མང་པོ་ཞིག་གིས་དྲང་བདེན་གྱི་མྱུ་གུ་བཟུང་སྟེ། འཛམ་གླིང་ཞི་བདེ་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཕན་བདེའི་ཆེད་དུ་རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས། གདུག་རྩུབ་ཅན་གྱི་སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་རྩོམ་འབྲིའི་རང་དབང་དང་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག་ཡོད་པ་མ་ཟད། མང་པོ་ཞིག་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཏེ་ལུས་སེམས་གཉིས་ལ་གནོད་པ་དང་ཉིན་མཚན་གཉིས་ལ་དཀའ་སྡུག་ཚད་མེད་མྱོང་གི་ཡོད་པ་ལྟར། འདི་ལོར་རྒྱལ་སྤྱིའི་པེན་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་བཙོན་འོག་རྩོམ་པ་པོ་སྡེ་ཚན་གྱིས་བཙོན་འོག་ཏུ་དཀའ་སྡུག་མྱོང་བཞིན་པའི་རྩོམ་པ་པོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོའི་ཁྲོད་ནས་བོད་ནང་གི་རྩོམ་པ་པོ་དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་ལགས་དང་། ཨ་ཧྥེ་རི་ཀའི་རྩོམ་པ་པོ་ (Rodney Sieh) ཊོེར་ཀེའི་རྩོམ་པ་པོ་ (Fazil Say) ཨི་རན་གྱི་རྩོམ་པ་པོ་ (Dr Rahnavard) ཧོན་ཌོ་ར་སའི་རྩོམ་པ་པོ་ (Dina Meza) བཅས་རྩོམ་པ་པོ་ ༥ ལ་པེན་གྱི་ཡན་ལག་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༤༦ ལྷག་གི་ནང་དུས་དྲན་སྲུང་གཙི་བྱེད་བཞིན་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་སོང་།
ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཡིག་སྒྱུར་བ་བུངྷ་སྐྱབས་ལགས་ཀྱིས། རྩོམ་པ་པོ་དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་ལགས་ནི་ཁོ་རང་གི་ཕུ་བོ་ཡིན་ཞིང་། ༢༠༠༩ ཟླ་ ༢ པའི་ཉིན་ཁོང་གིས་གཅེན་པོ་རྒྱ་གཞུང་གིས་འཛིན་བཟུང་བྱས་པ་ཐོག་མར་ཐོས་རྗེས་སེམས་ཁྲལ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཞིང་། དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་ལགས་ནི་ཁོང་སྤུན་མཆེད་དག་གི་ཁྲོད་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཤེས་ཡོན་གྱི་ཞབས་ཞུ་སྒྲུབ་མཁན་དང་། ཁྱིམ་གྱི་ཕྲུ་གུ་གཞན་རྣམས་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་བའི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་མཁན་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན་ཞིང་། ཁོང་འཛིན་བཟུང་བྱས་རྗེས་ཁོ་རང་ཡང་མུ་མཐུད་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པ་ (MA) སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་མ་འགྲུབ་སྐོར་བརྗོད་སོང་།
དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་རྒྱ་གཞུང་གིས་འཛིན་བཟུང་བྱས་རྗེས་ཟླ་བཞིའི་རིང་ནང་མིར་འབྲེལ་བ་མ་བྱུང་བར་ལྷག་པ་དང་། རྗེས་སུ་ནང་མིས་རྒྱ་ནག་ཧྲང་ཧེ་དང་ལན་ཀྲུའུ་བཅས་ནས་ཁྲིམས་རྩོད་པ་བཙལ་ཡང་། ཁྲིམས་རྩོད་པས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བྱུང་བའི་རིགས་ལ་ལག་པ་འཆང་མ་ཐུབ་པའི་དབང་གིས་འགྲོ་སོང་བཏང་ཡང་ནུས་པ་མ་ཐོན་པར་ལྷག་ཡོད་སྐབས། རྒྱ་གཞུང་གིས་ཨ་ཕ་དང་ཨ་ཅེ་གཉིས་སྐད་བཏང་སྟེ་ཁྲིམས་རྩོད་ཀྱི་ལས་རིམ་གཅིག་ཀྱང་མ་སོང་བར། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་ལ་གནོད་པའི་ལས་ཀ་བྱས་པའི་ཉེས་འཛུགས་འོག་ལོ་ ༡༥ ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཡོད་ཅིང་། ཉེ་དུས་བར་ཟླ་གཉིས་རེའི་ནང་སྐར་མ་ ༣༠ རེར་ནང་མི་ཐུག་འཕྲད་བྱེད་འཇུག་སྟེ་རྒྱ་སྐད་ཐོག་ཕན་ཚུན་སྐད་ཆ་བཤད་དགོས་ཀྱང་། ཉེ་ཆར་ཕྱི་ཟླ་ ༨ པ་ནས་ཁོང་བཙོན་ཁང་གཞན་ཞིག་ཏུ་སྤར་ཏེ་སྔར་ལས་དམ་དྲག་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་དང་། གཟུགས་པོའི་གནས་སྟངས་སྐྱོ་རུ་ཕྱིན་ཡོད་སྟབས་ནང་མི་ཚོས་སེམས་ཁྲལ་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྐོར་སོགས་བརྗོད་བྱུང་།
མང་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་གྱིས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་ཁག་གི་བརྩམས་ཆོས་ཀློག་སྐབས། དེབ་ཀློག་རྒྱུ་ཙམ་མིན་པར་རྩོམ་པ་པོའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་གནས་ཚུལ་དང་མི་ཚེའི་ལངས་ཕྱོགས། ལྟ་བ་འཁྱེར་ཕྱོགས་བཅས་ལ་དོ་སྣང་བྱ་གལ་ཆེ་བ་དང་། ཁོ་མོས་འདས་པའི་ལོ་ཟླའི་ནང་ལྟ་ཀློག་བྱས་པའི་དཔེ་ཆ་ཁག་ལས་ཤར་ཡུ་རོབ་ཀྱི་ལུང་པ་མང་པོ་ཞིག་དམར་ཤོག་གི་བཙན་འོག་ཏུ་དཀའ་སྡུག་མྱངས་ཏེ། རྩོམ་པ་པོ་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྐབས་དེའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་དང་དམངས་གཙོ། ལྟ་གྲུབ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་རྩོམ་ཡིག་བྲིས་ཏེ་ཨ་རི་གཙོས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནང་བཙན་བྱོལ་དུ་འགྲོ་དགོས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་ཚོ་བཙན་བྱོལ་ནང་འཚོ་བ་སྐྱེལ་སྐབས་ཀྱང་དཀའ་སྡུག་ལ་མ་འཛེམས་པར་མུ་མཐུད་རྩོམ་ཡིག་སྤེལ་ཏེ་མི་རིགས་ཀྱི་རྩ་དོན་ཆེད་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་བྲིས་ཡོད་འདུག རྩོམ་པ་པོ་སྙན་གྲགས་ཅན་ཁག་ཅིག་གིས་ང་ཚོ་བོད་པའི་གནས་སྟངས་དང་འདྲ་བོའི་འོག་རྩོམ་ཡིག་བྲིས་ཏེ། གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས་འཛིན་སྟངས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་མང་པོ་ཞིག་གསལ་འདོན་བྱས་སྟབས་འཛིན་བཟུང་གིས་བཙོན་དུ་བཞུགས་དགོས་བྱུང་ཡང་། ཁོང་ཚོའི་རྩོམ་ཡིག་ལ་ཁོ་རང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་འཛམ་གླིང་ནང་མི་མང་པོས་གདེང་འཇོག་ཆེན་པོ་གནང་སྟེ་ནོ་སྦེལ་རྩོམ་རིག་བྱ་དགའ་ཡང་ཐོབ་མྱོང་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་གི་རྩོམ་ཡིག་ལས་ད་ལྟའི་དུས་འདིར་འཛམ་གླིང་གི་ཆབ་སྲིད་པ་དང་ཤེས་ལྡན་པ་ཚོས་སློབ་སྦྱོང་ལེན་གྱི་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་སོང་།
ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་གྲྭ་དཔལ་ལྡན་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱིས་ཁོ་རང་རྩོམ་པ་པོ་མིན་ཡང་ ༡༩༥༩ ལོར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་འཛིན་བཟུང་བྱས་ཏེ་ལོ་ ༢༨ རིང་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཤིང་། བཙོན་ཁང་དུ་ཨ་མདོ་བློ་བཟང་དབང་ཕྱུག་ལགས་དང་མཉམ་དུ་ ༡༩༧༩ ལོའི་ལོ་སར་ཚེས་ ༢ ཉིན་སྦྱར་ཡིག་སྦྱར་བ་སོགས་ལས་དོན་སྣ་ཚོགས་བརྩམས་པའི་ཉེར་ལེན་གྱིས་བཙོན་ཁང་ནང་འགྱུར་བ་ཏོག་ཙམ་ཕྱིན་ཞིང་རིམ་བཞིན་ལྷ་སར་སྦྱར་ཡིག་བཀྲམས་མཁན་མང་དུ་ཕྱིན་ཡོད་ཚུལ་དང་། བོད་པའི་མཁས་པ་རྒན་པ་ཚོས་ཆོས་ལུགས་བསྐྱར་གསོ་དང་། མི་རིགས་རང་གི་རིག་གཞུང་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་ཐོག་བྱས་རྗེས་རླབས་ཆེན་བཞག་ཡོད་ཅིང་། མི་རབས་རྗེས་མ་ཚོས་མི་རབས་གོང་མ་ཚོའི་རྒྱ་ཆེ་བའི་བསམ་བློ་དང་མི་རིགས་ལ་བཅངས་ལྷག་བསམ་བཅས་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཏེ་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབ་ཐོག་འབད་བརྩོན་གནང་དགོས་སྐོར་བརྗོད་སོང་།
མཇུག་ཏུ་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཞོན་སྤྲོ་ཚིགས་ཆོས་གྲགས་ལགས་ཀྱིས། མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཙོན་ཁང་དུ་ཡོད་པའི་རྩོམ་པ་པོ་དང་བོད་ནང་གི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་དང་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་དང་། རྒྱལ་སྤྱི་རང་བཞིན་གྱི་ཚོགས་འདུར་མཉམ་ཞུགས་རྒྱུ་གལ་ཆེན་དུ་བརྩིས་ཏེ། འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༥ བའི་ནང་པོ་ལན་ཌིའི་ཚོགས་འདུ་ཞིག་ལ་མཉམ་ཞུགས་བྱས་ཏེ། བོད་ནང་གི་རང་ལུས་མེར་བསྲེཊ་གནང་མཁན་རྩོམ་པ་པོ་དགུ་འགྲུབ་ལགས་གཙོས་པའི་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་གོ་སྐབས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ཟླ་ ༩ བའི་ནང་པེན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་མཉམ་ཞུགས་ཀྱིས་གཏམ་བཤད་དང་གྲོས་གཞི་ཁག་གི་ཐོག་སྤྱི་མོས་གྲོས་ཆོད་བྱུང་ཡོད་ཚུལ་ངོ་སྤྲོད་དང་འབྲེལ། མ་འོངས་པར་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་དང་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་བོད་དོན་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་འཆར་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་བྱུང་།
གསར་འགོད་པ། དོན་གོ
བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས། རྩོམ་པ་པོ་དཀོན་མཆོག་ཚེ་འཕེལ་གློད་གྲོལ་དགོས་པའི་ལས་འགུལ་ལ་སྙིང་དབུས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་ཞུ།
བཙན་བྱོལ་ནང་གི་རྩོམ་པ་པོ་དང་རྩོམ་ཡིག་ལ་བདག་པོ་རྒྱག་རྒྱུ་གལ་ཆེན་རེད་ལ་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་བོད་དོན་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱེད་རྒྱུའང་གལ་ཆེན་རེད། དེ་གཉིས་ལས་གལ་ཆེ་ཤོས་དེ་བཙན་བྱོལ་ནང་གི་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཤིག་ཡིན་དུས་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གི་ལས་དོན་དེ་ཨང་དང་པོར་འཇོག་རྒྱུ་གལ་ཆེ་ཤོས་མིན་འགྲོ་བསམ་གྱི་ཡོད།
བཀྲ་ཤིས་སྒྲོལ་མ་ཟེར་བ་འདི་ད་ལྟའི་རྒྱུན་ལས་ཐབ་ཆགས་ཅིག་རེད་ཞག རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་འདུ་ཁག་ལ་ཞུགས་ད་རེས་ཙམ་མ་རེད་སྔོན་མ་ཐེངས་མང་པོར་ཞུགས་མྱོང་ཡོད་པ་མ་རེད། ཡིན་ནའང་མང་པོ་ཞིག་གིས་གོས་སྐབས་དེ་བེད་སྤྱད་དེ་ཕྱི་རྒྱལ་ལ་འགྲོ་ཐབས་བྱས་པ་རེད། ཐེངས་འདིའི་རྒྱུན་ལས་ཚོ་འགྲོ་སའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་བསྡད་ཀྱང་ཁེ་སང་གང་ཡང་མེད་པའི་དབང་གིས་ཕྱིར་ལོག་ཁུལ་བྱས་པ་རེད། ཡིན་ནའང་དོན་དངོས་ཐོག་ཕྱི་རྒྱལ་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་བོད་དོན་ཁྱབ་བསྒྲགས་མིག་བཏད་དེ་སོང་བ་ཡིན་ནམ་ཁོ་རང་ཚོའི་སེམས་ནང་གསལ་གསལ་ཐང་ཐང་ཡོད་པ་རེད།
གང་ལྟར་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་སྔོན་མ་ཚོས་རྡ་རམ་ས་ལར་ཚོགས་འདུ་དང་བགྲོ་གླེང་ཆེན་པོ་འགའ་རེ་སྐོང་སྟེ་ཉིན་གཉིས་གསུམ་རེར་མཁས་པའི་བགྲོ་གླེང་གནང་པ་གོ་མྱོང་ཡོད་ལ་དངོས་སུ་མཐོང་མྱོང་ཡང་ཡོད། རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཤིག་ལ་མཚོན་ན་ལས་དོན་དེ་རིགས་གལ་ཆེ་ཤོས་མིན་འགྲོ་བསམ་གྱི་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་བཙན་བྱོལ་ནང་གི་བོད་པའི་རྩོམ་པ་པོ་ཚོར་སྡིངས་ཆ་དང་གོ་སྐབས་ཇི་ལྟར་བསྐྲུན་རྒྱུའི་ལས་དོན་ཐོག་ཤུགས་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཐོག་མར་འཛུགས་དགོས་པའི་དམིགས་ཡུལ་ཡང་ཡིན་གྱི་རེད།
༡༽ རྒྱུན་ལས་སྔོན་མ་རྣམ་པས་གཞུང་དངུལ་ལྐོག་ཟ་བྱས། ད་ལྟའི་རྒྱུན་ལས་རྣམ་པས་རྩིས་ཁྲ་གཙང་བཟོ་བྱས།
༢༽ རྒྱུན་ལས་སྔོན་མ་རྣམ་པས་ཚོགས་པའི་ལས་དོན་བརྒྱུད་རང་ཉིད་དང་རང་ཉིད་ཀྱི་དགའ་ཉེ་ཕྱོགས་གཏོགས་རྣམས་ཕྱི་རྒྱལ་ལ་བསྐྱལ། ད་ལྟའི་རྒྱུན་ལས་རྣམ་པས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགའ་འདུ་ཁག་ལ་བོད་དོན་ཞུ་གཏུག་དང་བོད་ནང་གི་བཙོན་འོག་རྩོམ་པ་པོའི་གནས་སྟངས་ངོ་སྤྲོད་གནང་།
༣༽ རྒྱུན་ལས་སྔོན་མ་རྣམ་པས་ལས་ཁུངས་ཁྱིམ་ཚང་གི་རྣམ་པར་གཉེར་ཞིང་། ད་ལྟའི་རྒྱུན་ལས་རྣམ་པས་ལས་ཁུངས་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་ལ་འགྲོ་སྟངས་ཡོད་པར་བཟོས།
༤༽ འདི་ལྟར་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་ན་མང་གི་ཡ།
ཚོགས་པའི་རྒྱུན་ལས་དང་ཚོགས་མི་ཡོངས་ལ་ཞུ་རྒྱུ།
ཚོགས་པ་འདི་ངེས་པར་དུ་རྩོམ་རིགས་རང་ལ་ཤུགས་རྒྱག་ཐུབ་ཐབས་ལ་འབད་དགོས་པ་ལས་དེ་མིན་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྡིང་ཆ་ལྟ་བུར་མ་བཟོ་རོགས་ཞེས་དང་། བོད་ཡིག་མཁས་དབང་ཡིན་ཟེར་མཁན་མང་པོ་ཡོད་པ་རེད། ཁྱེད་ཚོས་ག་དུས་ཡིན་ནའང་སུམ་རྟགས་རྐྱང་སྐོར་གླེང་རྒྱུ་མཚམས་བཞག་སྟེ་བརྩམས་སྒྲུང་རིང་པོ་ (novels) སྙན་པོ་དེ་འདྲ་བྲིས་ཐུབ་ན་དངོས་གནས་ཡག་པོ་རེད། དེ་མིན་རྟག་པར་རྒྱ་ནག་ལ་ཁ རྡུང་རྐྱང་གཏོང་་བ་དང་སྐད་ཡིག་སྐོར་རྐྱང་གླེང་བསྡད་ན་ཆོ་མིན་འདུག ང་ཚོ་བོད་ཡིག་མ་ཤེས་མཁན་ཚོ་སེམས་སྐུལ་ཐེབས་པ་ཞིག་ཁྱེད་ཚོས་བྱེད་དགོས་ངེས་རེད།
“ བཀའ་ཤག་གསར་པར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་འདྲ” ཟེར་བ་འདིས་སྐད་ཆ་ནག་པོ་ཞེ་དྲག་བཤད་འདུག བཀའ་ཤག་གསར་པ་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ཏུ་རྒྱུག་རྐྱང་དང་སོ་སོ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱེད་རྐྱང་ལས། རྒྱུན་གནས་འཕེལ་རྒྱས་དང་རྨང་གཞི་བརྟན་བརླིང་། སྤྱི་སྒེར་ཉིས་ཕན་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ལ་ཕྱག་ལས་གནང་གི་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་ལ་དགོངས་པ་གཏིང་ཟབ་བཞེས་དགོས། གང་ཡིན་ཟེར་ན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གམ་མི་རིགས་ཤིག་གི་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཟེར་ན་ཚིག་དེའི་ནང་དོན་ཆུང་ཆུང་མ་རེད། ལྷག་པར་དུ་དེ་ལ་ཁ་ལོ་སྒྱུར་མཁན་གྱི་རྒྱུན་ལས་ཞིག་ཡིན་ན་དེ་ལས་ཀྱང་རིན་ཐང་ཆེ་བ་དང་ལས་འགན་ལྕི་མོ་ཡོད་པ་རེད། བཀའ་ཤག་གསར་པའི་ཤོད་སྟངས་ལྟར་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ལ་རྒྱུག་ནས་བོད་དོན་ཀྱབ་བསྒྲགས་ལ་ཤུགས་རྒྱག་གི་ཡོད་ཟེར་འདོད་ཡོད་སྲིད་མོད། དེ་ཡང་མ་རེད་ཟེར་ས་མེད་ཀྱང་ནང་སྟོང་པར་ལུས་ཏེ་ཕྱི་སྐད་པོ་ཆེ་དང་སྙན་པོ་ཆེ་བཟོ་གི་ཡོད་ཟེར་ནས་རྒྱུག་བསྡད་ཡིན་ན་དོན་དག་ཆེ་ས་བཞག་སྟེ་ཆུང་སེར་འཐམ་གྱི་ཡོད་པ་རེད་ནམ་ཞིག་སྦོ་ལུག་རྒྱུ་ལས་ལྷག་གི་ཡོད་པ་མ་རེད། མང་པོ་མི་བཤད་སྔོན་མའང་གནས་ཚུལ་འདི་རིགས་རེ་གཉིས་བྱུང་སྟེ་ད་ལྟའི་གནས་སྟངས་འདིར་བསྐྱལ་བ་རེད།
བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ནས་བོད་ནང་གི་གནང་སྟངས་ཐོག་དང་བཙན་བྱོན་ནང་གི་བྱིས་པ་དེ་དག་གི་ཆེད་དུ་ཕྱག་ལས་ཕྲན་བུ་གནང་ཐུབ་ན་མིང་དོན་མཚུངས་པ་ཞིག་ཡོང་ངེས་རེད་འདུག དེ་ལྟར་མ་འབྱུང་ན་ཚོགས་པ་འདི་ཕྱི་རྒྱལ་ལ་འགྲོ་འདོད་ཆེ་བའི་མི་ཚོའི་ལམ་བུ་ཞིག་ཆགས་ངེས་རེད་འདུག
སྔོན་མ་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཟེར་བ་དེ་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ཆགས་པ་རེད། དེའི་རྗེས་སུ་སྤྱི་ཚོགས་མེ་ལོང་ཚགས་པར་མི་མང་གི་སྣང་བར་འགྲོ་བོ་བྱུང་བ་རེད། དེའི་རྗེས་ནས་རིམ་གྱིས་གོ་མེད་ཚོར་མེད་དུ་གྱུར་དང་འགྱུར་བཞིན་འདུག སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་གི་ནང་དུ་རྩོམ་པ་པོ་དང་རྩོམ་ཡིག་ལ་རིན་ཐང་སླེབས་ཐུབ་ཀྱི་མེད་དུས་སྐབས་ལ་སྤྱི་ཚོགས་དེའི་ཁ་ཕྱོགས་རྦད་དེ་ནོར་ནས་ལོག་ལམ་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པའི་རྟགས་མཚན་རེད། རྩོམ་པ་པོའི་རྒྱུན་ལས་ཚོར་སྐྱབས་མཇུག་ཞུ་རྒྱུ་ཞིག་ལ། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ནང་དུ་མགོ་འཇུག་རྒྱུ་དང་སོ་སོས་ཆབ་སྲིད་འཁྲབ་རྒྱུ་སོགས་མ་བྱས་པར་དངོས་གནས་དྲང་གནས་ཤེས་ཡོན་རིག་གནས་དང་བསམ་བློ་སྒྱུ་རྩལ་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ལ་གང་ཐུབ་ཐུབ་ཀྱིས་ལས་ཀ་ག་རེ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་འདུག དེའི་ཐོག་ལ་འབད་བརྩོན་གནང་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་རེད།
བགྲོ་གླེང་ཞིག་གནང་བ་ཡག་བྱུང་། སྔོན་མ་རྩོམ་པ་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། ཕྱོགས་མཐའ་ཁག་གི་རྩོམ་པ་པོ་དང་ཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་རྣམས་གདན་ཞུ་གནང་སྟེ་བགྲོ་གླེང་ཆེན་པོ་དེ་འདྲ་ཚོགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ད་དུང་དཔྱད་རྩོམ་ཕྱོགས་སྒྲིག་གི་དཔེ་དེབ་རྩ་ཆེན་པོ་མང་པོ་བཏོན་ཡོད་རེད། ད་རེས་རྒྱུན་ལས་གསར་པ་ཚོས་བཀའ་ཤག་གསར་པར་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཀྱི་ཡོད་པ་འདྲ། སོ་སོ་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ལ་འགྲོ་རྒྱུར་བརྔམས་ཏེ་ཚོགས་མི་གཞན་དང་མཐུན་ཚོགས་ནང་ཁུལ་གྱི་བྱ་གཞག་རིགས་ལ་ཐུགས་སྣང་ཏོག་ཙམ་ཆུང་དྲགས་ཀྱི་ཡོད་པ་འདྲ།