ཆོས་ལྡན་འབུམ།
ལྷོ་ཨ་ཧྥུ་རི་ཀ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་ཟུར་བ་མན་ཌི་ལྭ་(༡༩༡༨–༢༠༡༣)མཆོག་གིས་མི་དཀར་གྱི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་འོག ལོ་ ༢༧ རིང་ལ་བཙོན་ཁང་གི་འཚོ་བ་(༡༩༦༢–༡༩༨༩)མི་རོལ་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད་པ་དང་། བཙོན་གྲོལ་ཐོབ་རྗེས་ཡང་བསྐྱར་མི་དཀར་མ་ཡིན་པའི་རིགས་རྒྱུད་ཀྱི་རང་དབང་བརྩོན་ལེན་བྱེད་ཆེད་ “རིགས་རྒྱུད་དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་ཇུས” ཀྱི་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་ལ་སྣེ་ཁྲིད་བྱས། དེའི་མཇུག་འབྲས་ལ་ ༡༩༩༤ ལོར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་སྲིད་ཇུས་དེ་མེད་པར་བཟོ་ཐུབ་ཡོད་ལ། རང་ཉིད་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་ཐོག་མར་མི་རིགས་ཚང་མ་མཉམ་ཞུགས་ཀྱིས་འདེམས་ཐོན་བྱུང་བའི་སྲིད་སྐྱོང་བར་ཆགས་ཡོད།
རིགས་རྒྱུད་དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་ཇུས་ཞེས་བ་ནི། ལྷོ་ཨ་ཧྥུ་རི་ཀ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་དཀར་སྲིད་དབང་གིས་བཟོས་པའི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་ཇུས་ལ་ཟེར་ཞིང་། ༡༩༤༨ ལོར་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། མི་དཀར་ཞེས་པ་ནི། གཙོ་བོ་དུས་རབས་ ༡༧ ནས་བཟུང་ཧྭོ་ལན་ཌི་དང་དབྱིན་ཇི་ནས་ཡོང་བའི་མི་ལ་ཟེར་ཞིང་། ཁོང་ཚོ་རིམ་བཞིན་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་དབང་བསྒྱུར་བྱེད་མཁན་གྱི་གྲལ་རིམ་དུ་གྱུར་ཡོད། མི་དཀར་མ་ཡིན་པའི་རིགས་རྒྱུད་ཅེས་པ་ནི། རྒྱལ་ཁབ་དེའི་གདོལ་མའི་མི་རིགས་ཏེ་སང་རིགས་དང་ཁོ་ཡེ་རིགས། བྷན་ཚུ་རིགས་སོགས་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་མིི་ནག་དང་། རྒྱ་གར་དང་མ་ལད་ཞི་ཡ་སོགས་ཨེ་ཤ་ཡ་གླིང་ནས་ཁྲིད་ཡོང་བའི་བྲན་གཡོག་རྣམས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུད་ལ་སྟོན་གྱིན་ཡོད། དེའི་ནང་དུ་མི་ནག་གིས་སྤྱིའི་མི་གྲངས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༨༠ ཙམ་དང་། མི་དཀར་ཀྱིས་བརྒྱ་ཆ་ ༡༦ ཙམ་མ་གཏོགས་ཟིན་མེད།
དེ་ལྟར་གྲངས་ཉུང་མི་དཀར་གྱིས་གྲངས་མང་མི་དཀར་མིན་པའི་རིགས་རྒྱུད་ལ་བཟོས་བའི་རིགས་རྒྱུད་དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་ཇུས་དེ་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས། སློབ་གསོ་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་མང་པོ་ཞིག་གི་ནང་དུ་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་ལམ་ལུགས་ཅན་ལ་བསྒྱུར་ཡོད། དཔེར་ན། “འདེམས་ཤོག་འཕེན་མཁན་གྱི་དབྱེ་བ་འབྱེད་པའི་ཁྲིམས” ཞེས་པས་མི་ནག་སོགས་མི་དཀར་མ་ཡིན་པའི་རིགས་རྒྱུད་ཀྱི་སྲིད་ཞུགས་ཐོབ་ཐང་མེད་པར་བཟོས་ཡོད་པ་དང་། “འདུས་སྡོད་ས་ཁུལ་གྱི་ཁྲིམས” ཞེས་པས་ལྷོ་ཨ་ཧྥུ་རི་ཀའི་ས་ཁུལ་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༧ ཙམ་མི་དཀར་ལ་སྤྲད་དེ་མི་ནག་རྣམས་མི་དཀར་གྱི་ས་ཁོངས་སུ་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་བྱས་མི་ཆོག་པར་བཟོས་ཡོད་པ་དང་། “བྷན་ཚུ་སློབ་གསོའི་ཁྲིམས” ཞེས་པས་མི་ནག་གི་སློབ་གསོའི་འགྲོ་སོང་ཉུང་དུ་བཏང་སྟེ་མི་ནག་གི་ཡོན་ཏན་པ་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་མི་ཐུབ་པར་བཟོས་ཡོད། ད་དུང་ངོ་རྒོལ་བ་དྲག་གནོན་བྱེད་ཆེད། “གཏོར་བརླག་བྱ་འགུལ་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཁྲིམས” ཞེས་པ་ཞིག་གཏན་འབེབས་བྱས་ཏེ་མི་ནག་མང་པོ་ཞིག་གི་ཚེ་སྲོག་ཕྲོགས་ཡོད།
ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཀྱང་དེ་དང་ངོ་བོ་མཐུན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད། “ཁྱིམ་ཐོ་ལམ་ལུགས” དང་ “འཆར་ལྡན་བུ་སྐྱེས་ལམ་ལུགས” དང་། “མི་རིགས་སྲིད་ཇུས” སོགས་ནི་དེའི་དཔེ་མཚོན་ཙམ་ཞིག་ཡིན།
ཁྱིམ་ཐོ་ལམ་ལུགས་ནི། ༡༩༥༧ ལོ་ནས་བཟུང་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་དང་། དེས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དེ་ “ གྲོང་ཁྱེར་ཁྱིམ་ཐོ” དང་ “ཞིང་སྡེ་ཁྱིམ་ཐོ” ཞེས་རིགས་གཉིས་སུ་བགར་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཞིང་སྡེ་ཁྱིམ་ཐོ་འཛིན་མཁན་ལ་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས། སློབ་གསོ། འཕྲོད་བསྟེན་སོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་ཀྱང་གྲོང་ཁྱེར་ཁྱིམ་ཐོ་འཛིན་མཁན་དང་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབ་ཐང་སྤྲད་མེད། དེ་བས། དཔེར་ན། ཞིང་སྡེ་ཁྱིམ་ཐོ་འཛིན་མཁན་ཡིན་ན། སློབ་གྲྭ་ཡག་ཤོས་ནང་དུ་འགྲོ་དཀའ་བ་དང་ལས་ཀ་རག་དཀའ་བ་སོགས་དཀའ་ངལ་འཕར་མ་ཞིག་ལ་གདོང་ལེན་མི་བྱེད་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། རང་གི་ས་ཞིང་དང་ཁྱིམ་ཚང་ཕར་ཞོག ཐ་ན་རང་གི་ཚེ་སྲོག་གི་བདག་དབང་ཡང་གཞུང་གིས་སྒེར་གཅོད་བྱས་ཡོད།
འཆར་ལྡན་བུ་སྐྱེས་ལམ་ལུགས་ནི། མི་གྲངས་ཀྱི་འཕེལ་ཁ་འགོག་ཆེད་ ༡༩༧༩ ལོ་ནས་བཟུང་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། རྩ་དོན་ལྟར་ན། རྒྱ་མི་རིགས་ཡིན་ན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་བཟའ་ཟླས་བྱིས་པ་གཅིག་དང་། ཞིང་སྡེའི་བཟའ་ཟླས་བྱིས་པ་གཉིས་བར། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཡིན་ན་དམིགས་བསལ་གྱིས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་བཟའ་ཟླས་བྱིས་པ་གཉིས་བར་དང་ཞིང་སྡེའི་བཟའ་ཟླས་བྱིས་པ་གསུམ་བར་དུ་བཙས་ཆོག འོན་ཀྱང་། དོན་གྱིས་བོད་དང་ཡུ་གུར་སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ས་ཁུལ་ལ་གནས་སྤོར་བྱས་ཡོད་པའི་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱིས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལོངས་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
དེ་ལས་ཀྱང་ཚབས་ཆེ་བ་ནི། “སྐྱེས་སྒོ་གཅོད་པ” དང་ “མངལ་ནས་འདོན་པ” དེ་ཡིན། སྐྱེས་སྒོ་གཅོད་ཡུལ་ནི་བྱིས་པ་གསུམ་བར་དུ་བཙས་ཡོད་པའི་སྐྱེས་མ་རྣམས་ཡིན་ལ། ངོས་ལེན་མ་བྱས་ན་བཙན་གྱིས་གཤག་བཅོས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། མངལ་ནས་འདོན་པ་དེ་གཙོ་བོ་ཁྲིམས་འགལ་བས་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་ན་ཟླ་དགུ་འགོར་ཡོད་པའི་ཕྲུ་གུ་ཡང་མངལ་ནས་འདོན་བཞིན་ཡོད་ཟེར། གང་ལྟར་ཀྱང་ལྷག་པར་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་མཚོན་ན། འཆར་ལྡན་བུ་སྐྱེས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་དེ་ནི་ “རིགས་རྒྱུད་རྩ་མེད” དུ་གཏོང་བའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ལ་ཆགས་ཡོད།
མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཚོའི་ཁ་བཤད་དོན་ལ་མི་གནས་པའི་གནད་དོན་ཚབས་ཆེ། དཔེར་ན། བོད་དོན་ཐད་ལ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རྒྱུན་དུ་ “བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་གི་ཐོབ་ཐང་ལོངས་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད” ཅེས་གླེང་གི་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཀྱང་དེ་ཁག་ཐེག་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དོན་དངོས་སུ་བོད་སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་རང་ཉིད་ཀྱིས་འདེམས་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་སྤྲད་མེད་ལ། ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་རིག་གནས་དང་སྐད་ཡིག་སོགས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ཀྱང་དེ་ཉེས་ཅན་ཞིག་ལ་ཆགས་ཡོད། དེ་ལྟ་བུའི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་དེ་བོད་མི་ཞིག་གིས་གཤམ་གསལ་ལྟར་དྲ་ཐོག་ལ་བཏང་ཡོད།
ཕུ་ནུ་ནང་དུ་མཐུན་སྒྲིལ་བྱས་ན་རྒོལ་ལན་སྤྲོད་པའི་གྲྭ་སྒྲིག་ཟེར།།
རང་གི་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པ་རྣམ་པ་བསྒྱུར་བའི་ཁ་བྲལ་ཟེར།།
སྐྱེ་དངོས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་གཞུང་གི་ཁྲིམས་དང་འགལ་བས་ཟེར།།
ང་ནི་རང་གི་ཕ་ཡུལ་འདི་ནས་ཉིན་ལ་བུད་པའི་འུག་པ་གཅིག།
གོང་གསལ་ལྟར་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་དཔོན་འབངས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དང་། ཡང་ན། སྲིད་གཞུང་དང་བོད་སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ནི་ལྷོ་ཨ་ཧྥུ་རི་ཀའི་རིགས་རྒྱུད་དབྱེ་འབྱེད་སྲིད་ཇུས་ཀྱིས་བཟོས་པའི་ “མི་དཀར” དང་ “མི་ནག” བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ། དེ་འདྲའི་འདྲ་མཉམ་མིན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས་དེ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་མེད་པར་ཆགས་སྲིད་དམ། རྒྱ་ནག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་ཀྱང་དུས་ཚོད་སྐར་ཆ་གཅིག་ཡིན་ཡང་སྔ་ས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་མན་ཌི་ལྭ་ཕེབས་པར་རེ་སྒུག་བྱས་ཏེ་བསྡད་ཡོད་པར་འདོད།
གྲོགས་ཆོས་ལྡན་ལགས་ཀྱིས་དཔྱོད་བསྡུར་ལེགས་པོ་གནང་འདུག་པར་ཡི་རངས་ཞུ། འདིར་ཁྱོད་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ཙམ་ཞིག་ཞུ་འདོད་བྱུང་བས་ཁྱོད་ཀྱིས་ཞིབ་དཔྱད་ཡོང་བར་རེ་འདུན་ཟབ།
ང་ཚོས་ལོ་རྒྱུས་དང་མིག་སྔའི་དངོས་འབྱུང་གནས་བབ་ལ་འགན་འཁུར་བའི་སྒོ་ནས་རྟག་ཏུ་གུང་ཁྲན་ཏང་སྲིད་གཞུང་དང་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱི་དབར་དབྱེ་བ་གསལ་བོར་འབྱེད་དགོས་ལ། དེ་བཞིན་ད་ལྟའི་དུས་འདིར་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་དང་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་གཉིས་ཀྱི་བར་དེ་བས་ཀྱང་རང་བཞིན་གྱིས་དབྱེ་བ་གསལ་པོར་འབྱེད་གལ་མཐོང་། གནད་དོན་འདིའི་ཐོག་ཁྱོད་ཀྱིས་དམིགས་བསལ་གཟིགས་ཕྱོགས་འདྲ་ཡོད་ན་གསུངས་རོགས།
དགོངས་དག ༼ལྷོ་ཨ་ཧྥུ་རི་ཀའི་ས་ཁུལ་གྱི་བརྒྱ་ཆའི་༧་ཙམ་༽ཞེས་པ་དེ་༼བརྒྱ་ཆའི་༨༧་༽ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་རོགས།