བསམ་འཆར་ཡིག་ཆའི་ནང་ཕུན་དབང་གི་ཚིག་དང་དགོངས་ཚུལ་མང་པོ་བཅུག་ཡོད།

དེ་རིང་གངས་སྐྱིད་དུ་འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་གི་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་གོ་སྒྲིག་གནང་བའི་ཐོག ཕྱི་ལོ་ ༡༩༢༠ རྩ་གྲངས་ནས་ད་ལྟའི་བར་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་འབའ་བ་ཕུན་ཚོཊ་དབང་རྒྱལ་ལྟ་བུ་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ང་ཚོས་ཡག་སྡུག་གང་ནས་བལྟས་ཀྱང་ཁོང་ལྟ་བུ་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་གཟི་བརྗིད་རེད་ཅེས་བསྔཊ་བརྗོད་བྱེད་མཁན་ཡང་བྱུང་སོང་།

དེ་རིང་ཕྱི་ཚེས་ ༡༩ ཉིན་སྔ་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་ ༨།༣༠ ཡས་མས་སུ། གངས་སྐྱིད་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཚོགས་ཁང་དུ་བཞུགས་སྒར་འབའ་བ་སྐྱིད་སྡུག་གི་གོ་སྒྲིག་འོག་༼འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་དང་བོད་ཀྱི་ལས་དབང་།༽ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞི་ཐོག་བགྲོ་གླེང་ཞིག་ཚོགས་སོང་། བགྲོ་གླེང་ཐོག་བཀའ་བློན་ཁྲི་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་དང་། ཡུ་རོབ་དམིགས་བསལ་སྐུ་ཚབ་སྐལ་བཟང་རྒྱལ་མཚན་མཆོག རྩོམ་པ་པོ་ཆུང་ཚེ་རིང་ལགས། བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་རོང་བོ་བློ་བཟང་སྙན་གྲགས་ལགས། ཟུར་ཉན་དུ་སྤྱི་འཐུས་དང་གཞུང་ཞབས་ལས་བྱེད། གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་གི་ཚོགས་མི་དང་བཞུགས་སྒར་འབའ་བ་སྐྱིད་སྡུག་གི་ཚོགས་མི་བཅས་འཛོམས་འདུག

བཀའ་བློན་ཁྲི་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་གཏམ་བཤད་གནང་སྐབས། འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱི་སྐུ་ཚེ་གཅིག་གི་མཛད་རྗེས་དང་དགོངས་པ་བཞེས་ཕྱོགས་ཐོག་བགྲོ་གླེང་གོ་སྒྲིག་གནང་བར་རྗེས་སུ་ཡི་རངས་ཡོད། ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་མི་སྣ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། དེའི་བཀའ་དྲིན་བསམ་པ་དང་རྗེས་དྲན་བྱེད་རྒྱུ་གཙོ་བོ་ཁོ་རང་གི་དགོངས་པ་བཞེས་ཕྱོཊ་དང་། སྐུ་ཚེའི་རིང་རྩ་ཆེན་པོའི་འདུན་པ་བསྒྲུབ་རྒྱུའི་ཐབས་ཤེས་གནང་བ་དེ་དག་རྗེས་དྲན་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་གི་མི་རིགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་དང་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་དགོངས་དོན་ཞེས་པའི་ཐོག་སྐད་ཆ་བཤད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་ཁ་པོ་རེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཕུན་དབང་གིས་མི་རིགས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་གྱི་ཞིབ་ཚགས་པོ་ཞིག་ངས་ཤེས་ཀྱི་མེད། ཉེ་ཆར་རང་ལ་དཔར་དུ་བསྐྲུན་པའི་མི་རིགས་གནད་དོན་སྐོར་གྱི་དེབ་དེ་གསོལ་རས་གནང་སོང་མོད་མཇལ་རྒྱུ་བྱུང་མ་སོང་། དེའི་ནང་ཞིབ་ཚགས་པོའི་ཐོག་ནས་མི་རིགས་གནད་དོན་དང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་པའི་མི་རིགས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་ལ་ཁོ་རང་ཆུང་དུས་ནས་སྐུ་ངལ་བསྐྱོན་བསྡད་པ་ཞིག་དང་། ལོ་ ༡༨ རིང་བཙོན་དུ་སྡོད་དགོས་པ་དེ་ཡང་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་བསམ་བློ་ཤུགས་ཆེན་ཡོད་པ་དེའི་དབང་གིས་ས་གནས་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བག་ཆགས་དོར་མི་འདུག་ཅེས་མི་རིགས་ཆེན་པོའི་རིང་ལུགས་འཛིན་མཁན་ཚོས་ཉེས་མེད་ཉེས་འཛུཊ་བྱས་བཞག་པ་ཞིག་རེད། དེར་བརྟེན། ཕྱག་དཔེ་དེའི་ནང་ཞིབ་ཚགས་པོ་ཡོད་མདོག་ཁ་པོ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག དེའི་སྔོན་ལ་རྒྱ་ནག་གི་དབུ་ཁྲིད་ཚོར་དགོངས་འཆར་ཡིག་ཆ་བཏོན་པ་ཞིག་དང་། ལྷག་པར་དུ་མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་སྐོར་ལ་རྩོམ་རིང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན། བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གྲངས་ནང་རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་བསྐྱར་བཅོས་བྱེད་སྐབས། མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཚིག་དེ་རྩལ་དུ་འདོན་དགོས་པའི་སྐོར་ལ་སྙན་ཞུ་རིང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། དེ་ངས་ཆ་ཚང་བཀླགས་པ་ཡིན། དེ་དག་གི་ཐོག་ནས་སྔར་སྲོལ་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་བྱུས་རིམ་པས་ཐག་གཅོད། ང་ཚོའི་བཀའ་ཤག་གི་སྐབས་སུ་ཐག་གཅོད་བྱས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་རིགས་ཡོངས་ལ་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་སྐྱོང་ཡོང་ཐབས་ཀྱི་བསམ་འཆར་ཡིག་ཆའི་ནང་ཕུན་དབང་ལགས་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་གི་ནང་ནས་དོན་དག་མང་པོ་བླངས་ཡོད་པ་རེད། ང་ཚོའི་བོད་པའི་བཤད་སྟངས་ལྟར་ཚིག་རྐུ་མ་བརྐུས་མེད་ཀྱང་། ཕུན་དབང་ཁོང་གིས་མཁྱེན་པའི་ཐོག་ནས་དེའི་ནང་ནས་ཚིག་མང་པོ་ང་ཚོའི་བསམ་འཆར་ཡིག་ཆའི་ནང་བེད་སྤྱོད་བཏང་ཡོད་པ་རེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན་ཚིག་ཏེ་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ཚིག་ཅིག་ཡིན་སྟབས། ཚིག་ནུས་པ་ཅན་ཞིག་བེད་སྤྱོད་མ་བཏང་བ་ཡིན་ན། ནང་དོན་འགྱུར་བའི་ཉེན་ཁ་ཡོད་སྟབས་བེད་སྤྱོད་བཏང་བ་རེད། དེ་ཚོའི་སྐོར་ལ་ང་ཕྲན་བུ་རྒྱུས་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་བསམ་འཆར་ཡིག་ཆ་བཟོ་བའི་སྐབས་སུ་གོ་བསྡུར་དགོངས་འཆར་ཞུ་བ་དེ་འདྲ་བྱུང་ཡོད་སྟབས། དེ་དག་གི་ཆ་ནས་ཕུན་དབང་ལགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་ལངས་ཕྱོཊ་དེ་མཱ་ཁི་སི་དང་ལེ་ཉིན་གྱི་མི་རིགས་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་ཧ་ཅང་གསལ་བོ་རེད། ཕུན་དབང་ལྟ་བུའི་མཱ་ཁི་སི་དང་ལེ་ཉིན་གྱི་ལྟ་གྲུབ་ཚད་མཐོ་བོ་བྱེད་མཁན་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཙམ་དུ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་དང་ར་ཤི་ཡའི་ནང་དུའང་དཀོན་པོ་ཡིན་རྒྱུ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྩོད་སྒྲུབ་ཀྱི་རིག་པའི་ལམ་གྱི་འགྲོ་སྟངས་ལ་ཧ་ཅང་མཁས་པ་རེད། ཁོང་གིས་བྲིས་གནང་བའི་རྩོད་སྒྲུབ་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་དེབ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། བཙོན་ཁང་ནས་བྲིས་གནང་བ་རེད། ཧ་ཅང་གོ་ཁག་པོ་ཡོད་པ་རེད། དེ་ཀློག་པ་ཡིན་ན། ང་ཚོའི་དབུ་མ་དང་ཚད་མར་སྦྱངས་བ་བྱས་མྱོང་མཁན་དེ་ཚོས་གང་ལ་གང་འཚམ་མཁྱེན་གྱི་རེད། ཅེས་གསུངས་སོང་།

ཁོང་གིས་མུ་མཐུད་གསུངས་དོན། སྤྱིར་འབའ་བའི་ནང་མཁས་པ་མང་པོ་ཡོད་པ་ང་ཚོའི་མི་རབས་ལ་ཆ་བཞག་ན། ང་ཚོ་གྲྭ་ས་བསླེབ་སྐབས་འབྲས་སྤུངས་བློ་གསལ་གླིང་ལ་ཆ་བཞག་ན་འཕགས་པའི་རྒྱ་མཚན་རྣམ་གསུམ་ཞེས། རྒན་ཉི་མ་རྒྱལ་མཚན་དང་རྒན་པདྨ་རྒྱལ་མཚན། རྒན་རྒྱལ་མཚན་ཞེས་ཁོང་ཚོ་མཁས་པའི་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་པ་དེ་འདྲ་རེད། ང་ཆོས་དེ་འདྲ་བསམ་མྱོང་། ཕུན་དབང་ལྟ་བུ་གྲྭ་སར་ཡོང་སྟེ་གྲྭ་བ་བྱས་ཡོད་ན། འགྲན་ཟླ་མེད་པའི་མཁས་དབང་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ཁ་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ལ་ཕྱིན་ཡོད་སྟབས། ཁོང་མཱ་ཁི་སི་རིང་ལུགས་ཀྱི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་པ་རེད། མཱ་ཁི་སི་རིང་ལུགས་དེ་ཆབ་སྲིད་ཚན་རིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་རྐྱང་མ་རེད། སྤྱིར་བཏང་མཱ་ཁི་སི་རིང་ལུགས་ཡོང་དགོས་དོན་ནུབ་ཕྱོཊ་ཀྱི་སིམ་འཛུལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་འགལ་ཟླར་བྱུང་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཅིག་ཡིན་སྟབས། ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ཆ་ནས་གཏིང་ཟབ་པོ་དང་ཧ་ཅང་མཁྲེག་པོ་རེད། ཅེས་སོགས་གསུངས་སོང་།

ཡུ་རོབ་དམིཊ་བསལ་སྐུ་ཚབ་སྐལ་བཟང་རྒྱལ་མཚན་ལཊ་ཀྱིས། འབའ་བ་ཕུན་ཚོཊ་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས། ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་འཇོག་སྐབས་གསུང་བསྒྱུར་སོགས་ཀྱི་འགན་འཁུར་གནང་སྟེ་བོད་རྒྱའི་སྐུ་ཚབ་བར་གོ་བརྡ་འཕྲོད་པ་ཞིག་དང་གཉིས་ཆར་མོས་མཐུན་བྱེད་པའི་ལམ་དུ་འགྲོ་བར་འབད་བརྩོན་གནང་ཡོད་པ་མ་ཟད། ༡༩༧༩ ལོར་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀ་བསྐྱར་དུ་འབྲེལ་བ་བྱུང་སྐབས་སྐུ་ངོ་རྒྱལ་ལོ་དོན་གྲུབ་དང་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་ང་ཕོད་བཅས་དང་མཇལ་འཕྲད་ཡོད་པ་དང་། གཟིགས་སྐོར་བ་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་རྒྱ་ནག་ནང་ཕེབས་སྐབས་ཡང་ཕུན་དབང་དང་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ། ང་ཕོད་བཅས་ལ་མཇལ་འཕྲད་གནང་ཡོད་སྐོར། ༡༩༨༢ དང་ ༡༩༨༤ ལོ་བཅས་སུ་སྐུ་ཚབ་རྒྱ་ནག་ནང་ཕེབས་སྐབས་ཁོང་དང་མཇལ་འཕྲད་ཀྱི་ལམ་སྟོན་ཞུས་ཡོད་པ་དང་། ༢༠༠༢ ལོར་རྒྱ་རི་རིན་པོ་ཆེ་དང་ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་འགན་འཁུར་ཏེ་བོད་རྒྱ་འབྲེལ་མོལ་གནང་སྐབས་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་བ་མང་པོ་བྱུང་ཡོད་སྐོར་དང་། ཁོ་རང་ཡང་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་ལ་ཐེངས་ཁ་ཤས་མཇལ་བའི་གོ་སྐབས་བྱུང་སྐབས། ཕུན་དབང་གཤིས་ཀ་འཇམ་པོ་དང་ལྷོད་ལྷོད། བཀའ་མོལ་གནང་སྐབས་དགོངས་པ་བཞེས་མཁན་ཞིག་ལས་གང་བྱུང་མང་བྱུང་དང་། བེད་མེད་ཀྱི་སྐད་ཆ་བཤད་མཁན་ཞིག་མིན་པ་དང་། མི་གཞན་གྱི་བཤད་པའི་སྐད་ཆའི་བར་གསེང་དུ་དྲི་བ་འདྲ་མིན་བཏོན་མཁན་ཞིག་མིན་པར། ཞིབ་ཚགས་ཀྱིས་ཉན་པ་དང་བསམ་གཞིགས་ནན་གྱིས་གཏོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་སོགས་གསུངས་བྱུང་།

སྐལ་བཟང་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས། དེ་རིང་བགྲོ་གླེང་བ་ཞིག་གིས་ངྷ་རམ་ས་ལའི་ལངས་ཕྱོཊ་དང་ཕུན་དབང་གི་ལངས་ཕྱོཊ་དོན་ཚན་གཅིག་གི་ཐོག་ཏག་ཏག་བསྡད་ཀྱི་མེད་པ་དང་། ཕུན་དབང་ལྟར་ན་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་ནས་ཐག་བཅད་ཚར་བ་རེད་ཅེས་ཤོད་ཀྱི་འདུག ད་ལྟ་སྐད་ཆ་བཤད་དགོས་པ་དང་ཞིབ་འཇུག་ཡོང་དགོས་པ་དེ་འཕྲོ་ལྷག་གི་གནས་ཚུལ་ཁག་ཅིག་གི་ཐོག་གོ་བསྡུར་གནང་གི་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་གསུངས་གནང་སོང་། ང་རང་གི་བསམ་པར། ཁོང་དང་ང་ངྷ་རམ་ས་ལར་སྐད་ཆའི་ཚིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ལོགས་ཀ་ཡིན་ཡང་། དོན་གྱི་ཐོག་ནས་ལངས་ཕྱོགས་མི་འདྲ་བ་ཡིན་པར་ང་རང་གིས་གོ་བ་ལེན་གྱི་མེད། ཚང་མས་དབུ་མའི་ལམ་གྱིས་བོད་མིར་ཐོབ་ཐང་གང་འདྲ་ཞིག་རྩོད་གནང་གི་ཡོད་པ་མཁྱེན་གསལ་རེད། ང་ཚོའི་ཕྱོགས་ནས་རང་བཙན་དང་ཁ་བྲལ་རྩོད་ཀྱི་མེད་སྟབས། རྒྱ་བོད་གཉིས་ཞི་མོལ་བྱས་ཏེ་རང་སྐྱོང་རག་ཐབས་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་དང་། ཕུན་དབང་གིས་ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་གཞིར་བཞག་སྟེ། དེ་ལག་བསྟར་ཡག་པོ་ཁེལ་མེད་པ་དང་དེའི་ནང་འཁོད་མེད་པར་ལྷག་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་མང་པོར་གོ་བསྡུར་བྱེད་དགོས་ཞེས་པ་དེ་དང་དབུ་མའི་ལམ་བར་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་ལ་འགལ་ཟླ་མཐོང་གི་མེད། ཁོང་གིས་བཀའ་མོལ་འདི་འདྲ་ཞིག་གནང་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་འདི་མིན་ནམ་བསམ་གྱི་འདུག ཚང་མས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་ ༡༩༧༩ ལོར་སྐུ་ངོ་རྒྱལ་ལོ་དོན་གྲུབ་ཏིན་ཞའོ་ཕིན་ལ་ཐུག་སྐབས། ཏིན་ཞའོ་ཕིན་གྱི་གསལ་བོ་བྱས་ཏེ་རྒྱ་བོད་གཉིས་ཞི་མོལ་འགྲོ་རྒྱུའི་གཞི་རྩ་ཞིག་བཏིང་ཡོད་པ་རེད། གཞི་རྩ་དེ་རང་བཙན་དང་ཁ་བྲལ་གྱི་སྐད་ཆ་མ་བཤད་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ག་རེ་ཡིན་ཡང་སྐད་ཆ་བཤད་ན་འགྲིག་གི་རེད་ཅེས་པ་དེ་རེད། གནས་ཚུལ་དེ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱི་གསལ་བོ་ཤེས་ཀྱི་རེད། དེར་བརྟེན། ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་ཁོ་རང་གིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གཙོ་བོ་ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་ནང་ཐག་བཅད་ཚར་བ་རེད། ལྷག་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ཐོག་གོ་བསྡུར་གནང་གི་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་པ་གསུངས་དོན་དེ་མིན་ནམ་བསམ་གྱི་འདུག ཅེས་གསུངས་སོང་།

ཡང་ཁོང་གིས། ཕུན་དབང་ལགས་དང་། ཁོང་དང་འབྲེལ་བའི་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ། ང་ཕོད་བཅས་ཀྱིས་དུས་ཚོད་ཧ་ཅང་འཁྲུག་པོ་ཞིག་དང་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་འོག་ཐག་གཅོད་དང་འདེམས་ཀ་མང་པོ་གནང་དགོས་བྱུང་བ་རེད། ཐག་གཅོད་དང་འདེམས་ཀ་བྱས་བཞག་པ་དེ་དག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ནས་འགྲིག་ཡོད་མེད་གཅིག་བྱས་ན་ད་ལྟ་བཤད་རྒྱུ་སྔ་དྲགས་ཡོད་རྒྱུ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག མ་འོངས་པར་གསལ་བོ་ཆགས་སྲིད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། ཕུན་དབང་གི་ཐོག་ནས་གསལ་བོ་གང་རེད་ཅེ་ན། སྤྱིར་བཏང་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་ནང་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། ཀུན་སློང་བཟང་པོ་ཡོད་མེད་གཙོ་བོ་རེད། དོན་དག་འགྲུབ་མ་འགྲུབ་དེ་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་མང་པོར་རག་ལུས་ཡོད་པ་རེད། གཙོ་བོ་ཀུན་སློང་རེད། ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱིས་ཀུན་སློང་ཡང་དག་པ་མིན་པ་ཞིག་འཁུར། སོ་སོ་སྒེར་གྱི་དབང་ཆ་དང་རྒྱུ་བཅས་ཀྱིས་ཅིག་བྱས་པ་རེད་ཅེས་ཁོ་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ལ་གཟིགས་པ་ཡིན་ན་བཤད་མ་ཤེས་པ་ཞིག་རེད། ཁོ་རང་གི་ཐག་གཅོད་བྱས་བཞག་པ་དང་རེ་བ་གནང་བཞག་པ། འདེམས་ཀ་དེ་དག་འགྲིག་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཐད་ང་ཚོས་ཚེར་སྣང་བྱེད་དགོས་མེད་ན་བསམ་གྱི་འདུག ཅེས་གསུངས་སོང་།

རྩོམ་པ་པོ་ཆུང་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་གཏམ་བཤད་གནང་སྐབས། སྤྱིར་བཏང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་རྙོག་གྲ་ཚ་བོ་ཡིན་པ་ལྟར། ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་ལགས་ལ་མཚོན་ན་རྙོག་འཛིང་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་ནང་ཡོང་བའི་མི་ཞིག་ཡིན་སྟབས། ཁོང་ལ་ལྟ་སྟངས་མ་འདྲ་བ་ཡོང་བཞིན་པ་དེ་ཆོས་ཉིད་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། ལྟ་སྟངས་འདྲ་མིན་ཡོང་བཞིན་པ་དེ་ཡང་ཁོང་དང་ཐག་རིང་པོར་མཇལ་མྱོང་མེད་མཁན་ཙམ་མ་ཟད། ཉིན་རེར་འདྲིས་པའི་མི་དང་ཁོང་གི་ཕྲུ་གུའི་ཁྲོད་དུའང་ཁོང་གི་མི་ཚེར་གདེང་འཇོག་བྱེད་སྟངས་མི་འདྲ་བ་ཡོང་གི་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཁོང་ལ་ཆེ་བསྟོད་དང་བསྔགས་བརྗོད་ཤུགས་ཆེན་གནང་མཁན་༧གོང་ས་མཆོག་གིས་ཀྱང་དབྱིན་ཡིག་མཛད་རྣམ་ནང་ཕུན་ཆོགས་དབང་རྒྱལ་རྒྱ་མི་བོད་ནང་འཁྲིད་ཡོང་མཁན་རེད་ཅེས་བྲིས་གནང་ཡོད་སྟབས། ཁོང་ལ་ལྟ་སྟངས་མི་འདྲ་བ་ཡོང་གི་ཡོད་པ་དེ་ཆོས་ཉིད་དང་མཐུན་པ་ཞིག་ཡིན་སྐོར་སོགས་བརྗོད་བྱུང་། ཁོང་གིས་རིམ་དང་པོ། ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱིས་བོད་རིཊ་དམར་ཤོག་ཚོཊ་པ་བཙུཊ་པ་ནས་ ༡༩༤༦ བར་ཁོང་གིས་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཆ་ནས་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་གཅིག་གྱུར་བཟོ་རྒྱུ་དང་། ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཆ་ནས་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་མེད་པར་བཟོས་ནས་འདྲ་མཉམ་དང་དམངས་གཙོའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ཤིག་མགོ་འཛུཊ། བདག་དབང་གི་ཆ་ནས་མི་རིགས་གཞན་གྱིས་བཙན་གནོན་དང་། ལྷག་པར་དུ་གོ་མིན་ཏང་གིས་བཙན་གནོན་མེད་པའི་རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་འཛུཊ་རྒྱུའི་བསམ་ཚུལ་ལྟ་ཚུལ་བྱུང་པ་དང་། ལྟ་ཚུལ་དེ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་ཆེད་རྒྱ་ནག་དང་མདོ་ཁམས། དབུས་གཙང་ས་ཁུལ་བཅས་སུ་བོད་རིགས་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཡན་ལག་ཚོགས་པ་མང་པོ་བཙུགས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ནང་ལྟ་བ་གསར་བ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་ཐབས་དང་། བོད་ཤར་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་ཇག་དམག་གི་སྒྲིག་འཛུགས་འཛུགས་ཐབས། རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་གར། ཨུ་རུ་སུ་བཅས་ཀྱི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་མཉམ་འབྲེལ་བ་གནང་རྒྱུ་བཅས་རིམ་པས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གུང་ཁྲན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཛུཊ་རྒྱུའི་ཐབས་ཤེས་གནང་བ། ལྷག་པར་དུ་བོད་གཞུང་གི་བཀའ་བློན་ཟུར་ཁང་དང་གནད་ཡོད་མི་སྣར་མཇལ་ཏེ་ལེགས་བཅོས་གཏོང་རྒྱུའི་བསམ་ཚུལ་ཞུས་ཏེ་ཐབས་ཤེས་གནང་ཡང་། མཐའ་མར་ཐབས་ཤེས་ཚང་མ་ལེགས་འགྲུབ་མ་བྱུང་བར། ༡༩༤༩ ལོར་བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་མངའ་ཁོངས་ནས་ཁོང་གོ་མིན་ཏང་དང་མཉམ་དུ་ཕྱིར་འཕུད་བཏང་ཡོད་སྐོར་སོགས་བརྗོད་བྱུང་།

ཁོང་གིས་མུ་མཐུད། ༡༩༤༩ ནས་ ༡༩༧༩ བར་ཁོང་ལ་བོད་རྒྱ་ནག་དང་ཁ་བྲལ་མི་དགོས་པར་རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་འོག་རྒྱ་མི་རིགས་དང་མཉམ་གནས་བྱེད་པའི་ལྟ་ཚུལ་བྱུང་བ་རེད། དེའི་བྱུང་རྐྱེན་ ༡༩༤༦ ལོར་ཟུར་ཁང་བ་སོགས་ལ་མཇལ་ཏེ་བོད་གཞུང་གི་སྐོར་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། བོད་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ཇག་དམག་སྒྲིག་འཛུཊ་འཛུགས་པའི་གོ་བསྡུར་རིམ་པ་ལམ་ལྷོང་མ་བྱུང་བ། རྒྱ་གར་དང་ཨུ་རུ་སུའི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་དང་འབྲེལ་བ་བསམ་ཚུལ་བཞིན་མ་བྱུང་བ། ཁམས་ཁུལ་ཏུ་ཇག་དམག་གི་སྒྲིག་འཛུཊ་བཙུགས་ཏེ་ས་ཆ་འཛིན་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ལམ་ལྷོང་མ་བྱུང་བ། མཐའ་མར་ཁོ་རང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་མངའ་ཁོངས་ནས་ཕྱིར་འཕུད་བཏང་བ་བཅས་ཀྱིས་དབང་གིས་ཁོང་མར་ཁམས་ཕྱོགས་སུ་ཕེབས་ཡོད་པ་དང་། སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་དམར་པོས་གང་ཅིའི་ཐོག་ཡིད་འཕྲོག་བསྡད་པ། རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་ཆ་ནས་དམར་ཤོག་གི་བག་ཆགས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཡོད་སྟབས། བོད་རིགས་གུང་ཁྲན་ཚོགས་པ་དེ་ལས་སླ་བོའི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ནང་ཟླ་སྒྲིལ་བཏང་བ་སོགས། གང་ལྟར། རྒྱ་ནག་གིས་སྐབས་དེར་མི་རིགས་ལྔ་བཅུ་ང་གྲངས་བོ་མཐུན་སྒྲིལ་དང་འདྲ་མཉམ། ཕན་ཚུན་རོགས་རམ་གྱི་ཐོག་ནས་མཉམ་དུ་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་འཛུཊ་བསྐྲུན་བྱེད་རྒྱུ་དེར་ཡིད་ཆེས་བྱས་པ་རེད། དེ་བྱས་སྐབས་ལྟ་ཚུལ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་ཆེད་ཕུན་དབང་གིས། བོད་པའི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་དང་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་གཉིས་ཟླ་སྒྲིལ་བཏང་བ་རེད། བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱ་ནག་གི་དམག་མིར་བརྡ་བཏང་བ་རེད། བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་དཔུང་འཇུག་བྱེད་མཁན་གྱི་གྲོས་བསྡུར་རིམ་པའི་ནང་འཛུལ་ཞུགས། ཆབ་མདོར་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཚར་རྗེས་ང་ཕོད་ལ་དངོས་སུ་ཐུག་ནས་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་གྱི་སྲིད་ཇུས་འགྲེལ་བཤད་བྱས་བ་རེད། ༡༩༥༡ ལོར་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བོད་རྒྱ་གྲོས་མོལ་བྱེད་སྐབས་ཕན་ཚུལ་འགལ་ཟླ་ཤུགས་ཆེན་མི་ཡོང་བའི་ཆེད་བར་མི་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཟུར་ཉན་དང་སྐད་བསྒྱུར་བཅས་ཆབ་སྲིད་ཐད་འབད་བརྩོན་བྱས་པ་རེད།

ལྟ་ཚུལ་གསུམ་པ། བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གྲངས་ནས་ད་ལྟའི་བར་རེད། ང་རང་གི་ངོས་ནས་དེའི་ཐོག་ལ་ཞིབ་ཕྲ་བལྟ་དགོས་པ་མང་པོ་འདུག་བསམ་གྱི་ཡོད། ཁོང་གི་ལྟ་སྟངས་སྐོར་གྱི་ཚིག་གཅིག་དྲངས་པ་ཡིན་ན། ཁོང་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་ག་དུས་ཡིན་ཡང་བོད་ཀྱི་འཕྲོ་ལུས་གནད་དོན། འཕྲོ་ལུས་གནད་དོན་ཞེས་གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ ༡༩༥༡ ལོར་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་བཞག་དུས་ནས་གཞི་རྩའི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱས་ཚར། དེའི་འཕྲོར་ལུས་བསྡད་པའི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ལ་ཚིག་དེ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་འདུག འཕྲོ་ལུས་གནད་དོན་ཟེར་ན་ག་རེ་རེད་ཅེས་ལབ་སྐབས། དེ་ ༡༩༥༡ ལོར་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་ལག་བསྟར་ཡག་པོ་མ་བྱུང་བ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་ཡིག་ཁག་ནང་གསལ་བའི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་མ་བྱུང་བ། རྒྱ་ནག་གི་རྩ་བའི་སྲིད་ཇུས་དང་ལངས་ཕྱོགས་དེ་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ལྡོག་ཕྱོགས་ཤིག་རྒྱ་མི་རིགས་ཆེན་པོས་མི་རིགས་ཆུང་བ་ཚོར་བརྙས་བཅོས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། མང་པོ་ཞིག་གིས་ཕུན་དབང་གིས་གསུང་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུཊ་ཀྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ངོས་འཛིན་གནང་གི་འདུག ངའི་བསམ་པར་ཁྱད་པར་འགྲོ་གི་ཡོད་ན་ཁྱད་པར་འགྲོ་སའི་གནད་འགག་དེ་བོད་ཀྱི་ད་ལྟའི་གནས་སྟངས་དེ་འཕྲོ་ལུས་གནད་དོན་ཞིག་རེད་དམ་མ་རེད། ཕུན་དབང་གིས་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཕྱོགས་ལྟར་ན་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་འཕྲོ་ལུས་གནད་དོན་ཞིག་རེད་ཅེས་ལབ་ཀྱི་འདུག

མཇུག་ཏུ་ཁོང་གིས། “ ང་ཚོའི་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཞེས་པ་དེ། གཅིག་བྱས་ན་ང་ཚོས་ཁོང་དང་སྦྱར་ན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཡག་པོ་བརྩི་གི་ཡོད་པ་མ་རེད། ང་རང་གི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་ཁོང་མི་རིགས་རིང་ལུགས་པ་རེད་ཅེས་བཤད་པ་ལྟར། ང་ཚོས་ཁོང་དེ་འདྲ་རེད་ཅེས་ལབ་ན་འགྲིག་གི་མ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག  ཁོང་གི་མི་ཚེའི་ལྟ་ཚུལ་དེ་དབང་བསྒྱུར་གྲལ་རིམ་དང་དབང་བསྒྱུར་མྱོང་མཁན། གཉའ་གནོན་གཏོང་མཁན་དང་མྱོང་མཁན། ལས་ཀ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཡང་གཉའ་གནོན་མྱོང་མཁན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་ལངས་དགོས་པ་རེད་ཅེས་པ་དེ་ཁོང་གི་མི་ཚེའི་གཏན་ཚིགས་རེད། དེའི་ཆེད་དུ་ཁོང་གི་མི་ཚེ་ཁོ་རང་བློས་གཏོང་གནང་བ་རེད་ལ། འབད་བརྩོན་བྱས་པའང་དེ་རེད། བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་གཉའ་གནོན་མྱོང་མཁན་ཚོ་སོ་སོ་རང་བདག་རང་དབང་གི་འཚོ་བ་ཞིག་སྐྱེལ་རྒྱུ་ཡོད་པའི་དོན་དུ་རེད། ཁོང་གི་མི་ཚེའི་ནང་ནོར་བ་དང་འགྲིག་པ་གང་ཡིན་ཡང་། སོ་སོའི་བསམ་ཚུལ་དང་ལངས་ཕྱོགས་དེའི་ཐོག་བཤད་ཕོད་པ་དང་བསྒྲུབ་ཕོད་པ་བློས་གཏོང་ཕོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་དང་རྣམ་དཔྱོད་ཡོད་པ་དེ་ཕུན་དབང་གིས་རིན་ཐང་དངོས་ནས་དེ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག མི་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་སྐབས་ཁོང་གི་ཁ་བཤད་དོན་ལ་གནས་མིན་གྱི་ཐོག་ནས་རེད། དེའི་ཐོག་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ན། ཁོང་ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་དང་མི་གཤིས་བརྟན་པོ། མི་གསེར་འདྲ་བ་ཞིག་རེད་བསམ་གྱི་འདུག  ཕྱི་ལོ་ ༡༩༢༠ རྩ་གྲངས་ནས་ད་ལྟའི་བར་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་འབའ་བ་ཕུན་ཚོཊ་དབང་རྒྱལ་ལྟ་བུ་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ང་ཚོས་ཡག་སྡུག་གང་ནས་བལྟས་ཀྱང་ཁོང་ལྟ་བུ་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་གཟི་བརྗིད་རེད” ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།

བགྲོ་གླེང་ཐོག་བཀའ་བློན་ཁྲི་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་༼འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་གི་མི་རིགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་དང་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་དགོངས་དོན།༽ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་གསུང་བཤད་དང་། ཡུ་རོབ་དམིགས་བསལ་སྐུ་ཚབ་སྐལ་བཟང་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་གིས་༼འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་དང་བོད་རྒྱལ་འབྲེལ་མོལ།༽ རྩོམ་པ་པོ་ཆུང་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་༼འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་གི་སྐུ་ཚེའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཁོང་གི་ལྟ་བ།༽ བོད་ཀྱི་བང་ཆེན་རྩོམ་སྒྲིག་པ་སྤྱི་འཐུས་གསེར་རྟ་ཚུལ་ཁྲིམས་ལགས་ཀྱིས་༼འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་གི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལྟ་བ།༽ བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་དགེ་བཤེས་རོང་པོ་བློ་བཟང་སྙན་གྲགས་ལགས་ཀྱིས་༼རྒྱལ་བ་པཎ་ཆེན་རྣམ་གཉིས་དང་འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་བར་གྱི་འབྲེལ་བ།༽ སྤྱི་འཐུས་འབའ་བ་སྐལ་བཟང་རྒྱལ་མཚན་ལགས་ཀྱིས་༼འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་མཆོག་དང་རྒྱ་ནག་མི་རིགས་སྲིད་བྱུས།༽ བཅས་ཀྱི་ཐོག་སྐར་མ་ ༢༠ ནས་ ༢༥ བར་གཏམ་བཤད་གནང་རྗེས། དཔྱད་གླེང་བ་ཚོས་བརྗོད་གཞི་ཁག་གི་ཐད་སྐར་མ་ ༥ རིང་དཔྱད་བརྗོད་དང་མཇུག་ཏུ་དྲི་བ་དྲི་ལན་གནང་སོང་།