བོད་པར་ཆེད་ལས་རྩོམ་པ་པོ་དང་རིགས་གཅིག་རྐང་འཛིན་པ་མེད་པ་དེ་བློ་ཕམ་པ་ཞིག་རེད།

ཉེ་ལམ་འདི་ག་བོད་ཀྱི་དུས་བབ་གསར་ཁང་གི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་དོན་འགྲུབ་བཀྲ་ཤིས་ཡུ་རོབ་ནང་སྐོར་སྐྱོད་དང་བསྟུན་ཏེ། ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་ས་ཕ་རེ་སིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྐད་ཡིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་ཡོན་སློབ་ཆེན་(Institut national des langues et civilisations orientales)ཞེས་པའི་བོད་སྐད་ཡིག་སྡེ་ཚན་ནང་༼བོད་ཀྱི་གསར་འགོད་ལས་རིགས་ཀྱི་བྱུང་རིམ།༽ཞེས་པ་ངོ་སྤྲོད་གཏམ་བཤད་དང་བསྟུན་ཏེ། སློབ་ཆེན་དེ་གའི་བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་གྱི་འགན་འཛིན་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་མཁས་པ་ཆོས་ཉིད་དབང་མོ་(Professeure Francoise Robin)ལགས་སུ། སློབ་གླིང་དེ་གའི་བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་གྱི་གནས་ཚུལ་དང་འབྲེལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་སྐོར་ལ་གླེང་མོལ་བྱས།

དྲི་བ། ཐོག་མར་ཁྱོད་རང་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྐད་ཡིག་སློབ་གྲྭ་འདིའི་བྱུང་རིམ་དང་། སློབ་གླིང་འདིའི་ནང་གི་བོད་སྐད་ཡིག་སྡེ་ཚན་གྱི་བྱུང་འཕེལ་ངོ་སྤྲོད་ཅིག་གནང་རོགས།

ལན། སློབ་གྲྭ་འདིའི་ལོ་རྒྱུས་རིང་པོ་ཞེ་དྲགས་རེད། ཡུ་རོབ་ནང་གི་སྙན་གྲགས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཞིག་རེད། སློབ་གྲྭ་འདི་ཐོག་མ་ ༡༦༦༩ ལོར་བཙུགས་འདུག སྐབས་དེར་ཧྥ་རན་སི་རྒྱལ་པོའི་རིང་ལུགས་རེད། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ལ་དམག་དོན་དང་ཚོང་ལམ་གྱི་འབྲེལ་བ་བྱེད་པར་ལོ་ཙྭ་བ་དང་ཕོ་ཉ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་བཙུགས་པ་ཞིག་རེད། ཐོག་མ་ཊར་ཀའེ་དང་ཨཱ་རབ་སོགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནས་མགོ་འཛུགས་བྱས་ཏེ། རིམ་གྱིས་ཉི་ཧོང་གི་སྐད་དང་རྒྱ་ནག་གི་སྐད་ཡིག་ཀྱང་སློབ་ཁྲིད་བྱས་འདུག ང་ནོར་མེད་ན་བོད་ཡིག་ ༡༨༤༢ ལོར་མགོ་བཙུགས་འདུག རྒྱ་སྐད་ ༡༨༤༣ ལོར་མགོ་བཙུགས་པ་རེད། རྒྱ་སྐད་དེ་བོད་སྐད་ལས་ལོ་གཅིག་གི་རྗེས་རེད། སྐབས་དེར་སྐུ་ཞབས་(Philippe Edouard Foucaux)ལགས་ཀྱིས་ཐེངས་དང་པོར་སློབ་གྲྭ་འདིའི་ནང་བོད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་མགོ་བཙུགས་ཏེ། ༡༨༤༥ ལོར་ཁོས་ཐེངས་དང་པོར་བོད་ཡིག་གི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་ཧྥ་རན་སིའི་སྐད་ཡིག་ནང་བྲིས་ཏེ། ཡུ་རོབ་ནང་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་སྐོར་ལ་སྟེགས་བུ་སྐྲུན་མཁན་ཐོག་མ་ཆགས་འདུག

སྐབས་དེའི་དགེ་རྒན་ཚོས་སྐད་ཡིག་ ༢༦ རེ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་བའི་བཤད་སྲོལ་ཞིག་འདུག གཅིག་བྱས་ན་སྐད་ཡིག་དེ་དག་གི་ཆུ་ཚད་མཐོན་པོ་ཞེ་དྲགས་ཨ་ཡིན་བསམ་གྱི་འདུག གང་ཡིན་ཟེར་ན། དེའི་སྔོན་ཧཱང་གྷ་རི་ནས་ཡིན་པའི་སྐུ་ཞབས་སོ་མ་ཌེ་ཀོ་རོ་སི་(Sándor Csoma de Kőrös 1784-1842 )ལགས་ཀྱིས་ ༡༨༣༤ ལོར་བོད་དབྱིན་ཚིག་མཛོད་བཏོན་ཚར་ཡོད་པ་རེད་ལ། བཀའ་འགྱུར་དང་བསྟན་འགྱུར་ཡང་ཧྥ་རན་སིར་བསླེབས་ཡོད། སྐབས་དེའི་བོད་ཡིག་དགེ་རྒན་གྱིས་ལེགས་སྦྱར་སྐད་ཏོག་ཙམ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། བོད་དབྱིན་ཚིག་མཛོད་དང་ལེགས་སྦྱར་སོགས་ལ་བརྟེན་ཏེ། བོད་ཡིག་ནང་གི་བཀའ་འགྱུར་བསྟན་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་གནང་ཡོད་ས་རེད། བཀའ་འགྱུར་བསྟན་འགྱུར་སློབ་དེབ་རེད། གཅིག་བྱས་ན་སྐབས་དེའི་སློབ་ཕྲུག་ཚོ་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་ཡོད་རྒྱུ་རེད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། བོད་པའི་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པ་དེ་ཁྱད་མཚར་ཞེ་དྲགས་མཐོང་གི་ཡོད་པ་རེད། གང་ལྟར། སྐབས་དེའི་བོད་ཡིག་དགེ་རྒན་ཁོ་རང་དང་ཁོ་རང་གི་རྗེས་ལ་དགེ་རྒན་གཞན་ཞིག་བཅས་ལོ་ངོ་ ༢༠ ལྷག་གི་རིང་བོད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་གནང་འདུག ཕྱི་ལོ་ ༡༨༦༢ ཡས་མས་ལ་(INALCO)སློབ་གྲྭ་འདིའི་ནང་དུ་བོད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་མཚམས་འཇོག་དགོས་བྱུང་འདུག སྐབས་དེའི་སློབ་མ་ཚོས་ཧྥ་རན་སིའི་སློབ་གྲྭ་གཞན་ནང་བོད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་གནང་ཡོད་ས་རེད།

དྲི་བ། ད་ལྟའི་ཆར་སློབ་གྲྭ་འདིར་སྐད་ཡིག་དང་སློབ་ཕྲུག་ག་ཚོད་ཡོད་དམ།

ལན། སློབ་གྲྭ་འདིར་རོབ་རྩིས་བྱས་ན་ད་ལྟ་སློབ་ཕྲུག་ཁྲི་གཅིག་མ་ཟིན་ཙམ་ཡོད་རྒྱུ་རེད། སྐད་ཡིག་ ༩༥ སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། གཅིག་བྱས་ན་འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐད་ཡིག་མང་ཤོས་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཞིག་ཡིན་རྒྱུ་རེད། སྡེ་ཁག་ཆེན་པོ་ ༡༠ ཡོད་པ་རེད། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་སྐད་ཡིག་ཁྱིམ་ཚང་གཅིག་ཡིན་པ་དེ་ཚོ་སྡེ་ཁག་གཅིག་བཟོས་ཡོད་པ་རེད། བོད་སྐད་དེ་ལྷོ་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་སྡེ་ཁག་ཁོངས་རེད། སྡེ་ཁག་འདིའི་ནང་ཧིན་རྡི་དང་། བོད་སྐད། བལ་ཡུལ་གྱི་སྐད། བྷང་གྷ་ལའི་སྐད། ཨུར་དྷུ། སིང་གྷ་ལའི་སྐད་སོགས་སྐད་ཡིག་ ༨ ཡོད་པ་རེད།

དྲི་བ། སློབ་གྲྭ་འདིའི་ནང་གི་བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་གྱི་གནས་སྟངས་ད་ལྟའི་ཆར་གང་འདྲ་ཡོད་དམ།

ལན། སྔོན་མ་ ༡༩༦༠ ལོར་བོད་པའི་མཁས་པ་གསུམ་ཐོག་མར་ཧྥ་རན་སིར་བསླེབས་པ་རེད། དེའི་ཁྲོད་ནས་དྭགས་པོ་རིན་པོ་ཆེ་སོགས་ཀྱིས་སློབ་གྲྭ་འདིར་བོད་ཡིག་སླར་གསོ་གནང་འདུག སྐབས་དེར་ཧྥ་རན་སིའི་སློབ་གྲྭ་གཞན་པའི་ནང་བོད་རིག་པའི་མཁས་པ་སི་ཊེན་(Projfessor Rolf A. Stein)སོགས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་ཏོག་ཙམ་རེ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ས་རེད།

སློབ་གྲྭ་འདིའི་བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་ནང་སྐད་ཡིག་གི་ཚན་པ་ཞིག་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཚན་པ་ཞིག་བཅས་ཚན་པ་གཉིས་འདྲ་བོ་རེད། སྐད་ཡིག་དེ་འཛིན་རིམ་དང་པོ་ནས་ལྔ་པའི་བར་དང་། ཞིབ་འཇུག་ནང་ཉེ་བའི་གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པ་(BA)དང་། གཙུག་ལག་རབ་འབྱམས་པ་ (MA)། འབུམ་རམས་པ་(PHD)སོགས་ཡོད་པ་རེད། བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་འདིར་ཚུད་པར་མ་མཐར་ཡུ་རོབ་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་འཛིན་རིམ་ ༡༢ འཐོན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། སློབ་གྲྭ་འདི་ནས་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཁ་ཤས་འཐོན་པ་རེད། གཅིག་བྱས་ན་ང་རང་སློབ་གྲྭ་འདིའི་ནང་ནས་འབུམ་རམས་པ་འཐོན་པ་ཐོག་མ་ཡིན་རྒྱུ་རེད། མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་བདེ་སྦྱིན་བཟང་མོ་(Professeure Heather Stoddard)ལ་མཚོན་ནའང་སློབ་གྲྭ་འདི་ནས་བོད་ཡིག་སྦྱངས་པ་རེད། སྔོན་མ་མོ་རང་གིས་བོད་ཡིག་སྡེ་ཚན་འདིའི་མགོ་ཁྲིད་གནང་བ་རེད། སྔོན་ཆད་སློབ་གྲྭ་འདི་ནས་བོད་ཡིག་མ་གཏོགས་བོད་སྐད་ཐོག་གྲུབ་འབྲས་ཆེན་པོ་ཐོན་མི་འདུག་བསམ་སོང་། ནེ་ཁོ་ལ་(Nicolas Tournadre)སློབ་གྲྭ་འདིར་དགེ་རྒན་གནང་བ་ནས་བཟུང་བོད་སྐད་ཞེ་དྲགས་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་ཉིས་སྟོང་ལོའི་རྗེས་ནས་བཟུང་ལྗང་བུ་དང་རྒན་ཆབ་བྲག་ལྷ་མོ་སྐྱབས། ཆུང་ཚེ་རིང་། ན་ག་སངས་རྒྱས་བསྟན་དར་སོགས་བོད་པ་རང་གི་དགེ་རྒན་མང་པོ་ཞིག་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཏེ། བོད་ཡིག་ཙམ་མིན་པར་བོད་སྐད་རང་གི་ཐོག་ལའང་ཡར་རྒྱས་ཡག་པོ་ཕྱིན་སོང་།

དྲི་བ། ད་ལྟ་ཧྥ་རན་སིའི་སློབ་གྲྭ་གཞན་ནང་བོད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་དང་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་མཁས་པ་ཡོད་དམ།

ལན། ངས་བསམ་ན་ཡུ་རོབ་ནང་གི་བོད་རིག་པའི་མཁས་པ་མང་ཤོས་ཧྥ་རན་སི་ཡིན་རྒྱུ་རེད། བོད་རིག་པའི་མཁས་པ་མཱ་ཐེའུ་ཁཱབ་སི་ཊིན་(Mathew Kapstein)དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ཚོགས་པའི་ཚོགས་ཙོ་ཅྭར་ལེ་སི་རྭམ་བྷལ་(Charles Ramble)གཉིས་ལ་མཚོན་ན། སློབ་གྲྭ་གཞན་པའི་ནང་རབ་འབྱམས་པ་དང་འབུམ་རམས་པའི་དགེ་རྒན་གནང་གི་ཡོད་པ་རེད། ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་ཡོངས་ཞིབ་འཇུག་ཁང་དུ་ཞིབ་འཇུག་པ་ ༡༧༠༠༠ ཙམ་ཡོད་པ་རེད། བོད་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ཚོགས་པ་གསུམ་ཡོད། ད་ལྟ་རྒན་ཡོལ་ཐོན་ཟིན་པའི་མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན་ཡང་སྔོན་མ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་དེའི་ནང་གི་ཞིབ་འཇུག་པ་རེད། བོད་ཀྱི་སྔགས་པའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་ནེ་ཁོ་ལ་སེ་ལེ་(Nicholas Sihle)ཡང་དེ་གའི་ཞིབ་འཇུག་པ་རེད།

ང་ཚོ་མི་སྐོར་ཞིག་གིས་ ༢༠༡༢ ལོར་ཧྥ་རན་སིའི་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཚོགས་པ་ཟེར་བ་ཞིག་བཙུགས་པ་ཡིན། ལོ་གཅིག་ལ་ཐེངས་དྲུག་བདུན་རེར་འཛོམས་ཏེ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། ན་ནིང་བོད་ནང་ནས་པདྨ་ཚེ་བརྟེན་སྐད་བཏང་པ་རེད། ཐེངས་རྗེས་མར་ཨུ་རུ་སུའི་སྐད་ཀྱི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཞིག་སྐད་གཏོང་རྒྱུ་ཡིན། ཁོ་རང་གིས་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དང་དེབ་ཐེར་སྔོན་པོ་དབྱིན་ཡིག་ནང་སྒྱུར་མཁན་ཨུ་རུ་སུའི་བོད་རིག་པ་བ་ནེ་ཁོ་ལ་སི་རོ་རེག་(Nicholas Roerich)དང་བོད་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ་གཏམ་བཤད་གནང་རྒྱུ་རེད། བརྗོད་གཞི་འདི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ཁོ་རང་གི་བུ་ཡང་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་རེད། ཁོ་རང་གིས་བོད་ཀྱི་སྒྲུང་རིང་༼གཙུག་གཡུ། ༽རྩོམ་པ་པོ་གླང་བདུན་དཔལ་འབྱོར་ལགས་ཨུ་རུ་སུར་གདན་འདྲེན་ཞུས་བ་རེད།

དྲི་བ། ཁྱོད་རང་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་རིག་གཞུང་དེ་མི་རིགས་གཞན་ནང་ཁྱབ་སྤེལ་བྱེད་པར་ཐབས་ལམ་ཡག་ཤོས་གང་འདྲ་མཐོང་གི་ཡོད།

ལན། སྤྱིར་བཏང་ཕྱི་རྒྱལ་བ་ཚོས་བོད་ཡིག་སྦྱོང་ཁག་པོར་མཐོང་གི་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་དགའ་དགོས་པ་ཞིག་ལ། འབར་མ་ལ་མཚོན་ན་མི་གྲངས་ས་ཡ་ ༥༠ མ་ཟིན་ཙམ་ཡོད་པ་རེད། ཡུ་རོབ་ལུང་པ་ཡོངས་རྫོགས་ནང་འབར་མའི་སྐད་ཡིག་སྦྱོང་ས་ ༣ མ་གཏོགས་ཡོད་པ་མ་རེད། བོད་ཡིག་ཡུ་རོབ་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་མང་པོའི་ནང་ཡོད་པ་རེད། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་ཡིག་སྦྱོང་མཁན་ཚོ་ལ་མཚོན་ན། བོད་ཡིག་སྦྱང་ན་ཚོང་གི་ཁེ་ཕན་དང་ལས་ཀའི་ཁེ་ཕན། མཐོང་དང་ཆ་འཇོག་གི་ཁེ་ཕན་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་རེད། ཡིན་ནའང་ཕྱི་རྒྱལ་བ་དེ་ཚོས་སྦྱོང་གི་ཡོད་པ་རེད། འདི་ནང་པའི་ཆོས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་རེད། ངས་བསམ་བློ་བཏང་ན་བོད་གཞུང་གིས་ཀྱང་ཕྱི་རྒྱལ་བ་ཚོར་བོད་ཡིག་ཁྲིད་ཐབས་སྐོར་ལ་འཆར་གཞི་ཞིག་བཟོ་དགོས་པ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག འདི་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་གི་བོད་རིགས་གཞོན་སྐྱེས་དེ་ཚོར་ཡང་ཕན་ཐོགས་ཞེ་དྲགས་ཡོད་པ་རེད།

དྲི་བ། ཆོས་ཉིད་དབང་མོ་ཁྱེད་རང་ཐོག་མ་བོད་པ་དང་བོད་པའི་རིག་གཞུང་ལ་འབྲེལ་བ་ཆགས་སྟངས་སྐོར་ངོ་སྤྲོད་ཅིག་གནང་ན་འགྲིག་གམ།

ལན། ང་རང་གིས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་སྐབས་སུ་ཕ་མའི་རེ་འདོད་ལྟར་ཚོང་ལས་སྦྱངས་པ་ཡིན། སློབ་གྲྭ་ཐོན་རྗེས་སི་ཁོ་ཌི་ལན་ཌི་(Scotland) ས་ཁུལ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ལ་སོང་ནས་ཞབས་ཞུ་མའི་ལས་ཀ་བྱས་པ་ཡིན། དེའི་རྗེས་ལ་ཨའེ་སི་ལན་ཌི་(Iceland)ལ་སོང་ནས་ཞིང་ཁ་ལས་པ་ཡིན། སྐབས་དེར་ངས་དེབ་ཅིག་གི་ནང་ནས་ཧི་མ་ལ་ཡའི་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་གཟིག་གི་སྐོར་མཐོང་སོང་། དེབ་དེ་བརྒྱུད་ནས་ང་བལ་ཡུལ་དུ་འགྲོ་འདོད་སྐྱེས་སོང་། ༡༩༩༢ ལོར་ང་བལ་ཡུལ་ཨཱ་ན་པུར་ན་ལ་ཕྱིན་ཏེ། ངས་ད་ལྟ་གསལ་བོར་དྲན་གྱི་འདུག ང་ལུང་པ་དེར་རྐང་པ་བརྒྱབ་ནས་ཡར་ཕྱིན་སྐབས་རི་འདབས་སུ་ལྗོན་ཤིང་མང་པོ་འདུག ག་ལེར་ཤིང་སྡོང་དེ་ཚོར་ལོ་མ་དང་ཡལ་ཀ་སྐམ་པོ་མཐོང་ཡོང་གི་འདུག ང་དེ་ལ་སེམས་པ་ཤོར་སོང་། མི་ལ་སྐད་ཆ་དྲས་ན་ནང་པའི་ས་ཆ་རེད་ཟེར་གྱི་འདུག རྗེས་སུ་ཕྱིར་ཧྥ་རན་སིར་ལོག་མ་ཐག་ཨེན་ནལ་ཁོ་སློབ་གྲྭ་(INALCO)འདིར་ཐོ་བརྒྱབ་སྟེ་བོད་སྐད་སྦྱོང་མགོ་བཙུགས་པ་ཡིན། དེའི་རྗེས་ལ་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཧྥ་རན་སིའི་ལྷོ་ཕྱོགས་ལ་ཕེབས་ང་ཕྱིན་པ་ཡིན། ཏཱ་ལའི་བླ་མས་སྐབས་དེར་སྤྱོད་འཇུག་ཆེན་མོ་གསུངས་སོང་། སྟོང་ཉིད་དང་རྟེན་འབྲེལ་དེ་ཚོར་ང་ཧང་སང་སོང་། ༡༩༩༤ ལོར་ང་སོག་ཡུལ་བྷུ་རི་ཡ་ཊི་བརྒྱུད་ནས་བོད་ནང་ལ་ཕྱིན་ཏེ་བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོར་ལོ་གཅིག་ལ་བོད་ཡིག་སྦྱངས་པ་ཡིན།

དྲི་བ། ཁྱེད་གིས་སློབ་གྲྭ་འདིའི་ནང་ནས་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ཐོག་འབུམ་རམས་དམ་བཅའ་བཞག་པ་རེད། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དེ་དུས་མཚམས་གང་ནས་ངོས་འཛིན་གནང་གི་ཡོད།

ལན། ངས་བོད་པའི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་ལྟ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་དེ། དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ནང་ནས་ད་ལྟའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་བོ་ལ་ལྟ་ཐུབ་ཀྱི་འདུག བོད་ནང་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་ཆོས་དད་རང་དབང་མེད་སྟབས། དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དང་གླུ་གཞས་སོགས་ལས་བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་བསམ་བློ་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་འདུག བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དེ་དོན་འགྲུབ་རྒྱལ་ནས་མགོ་འཛུགས་ཀྱི་ཡོད། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་སྙན་ངག་དེ་ཚོ་སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། ང་ཁོང་གི་སྙན་ངག་ལ་ཧ་ཅང་དགའ་བོ་ཡོད།

དྲི་བ། བོད་པའི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ནང་བོད་པའི་རིག་གཞུང་དང་བོད་པའི་ཁྱད་ཆོས་འདུག་གམ།

ལན། བོད་པའི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དེ་རྒྱ་ནག་ལ་དཔེ་བལྟས་པ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག རྒྱ་ནག་གིས་ཀྱང་ནུབ་ཕྱོགས་ལ་དཔེ་བལྟས་པ་རེད། བོད་པའི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ནང་དུ་བོད་པའི་ཁྱད་ཚོས་མཐོང་ཁག་པོ་རེད། ཡིན་ནའང་འཛམ་གླིང་གི་རིག་གནས་ཚང་མ་ལ་འདྲ་བའི་ཆ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། སྲོལ་རྒྱུན་ཡོངས་རྫོགས་ལ་ས་ཁུལ་དང་མི་རིགས། ཡུལ་སྲོལ་གོམ་གཤིས་སོགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པ་དང་། དེང་རབས་ཚང་མར་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆ་དེ་བརླགས་ཚར་ཡོད། ཡིན་ནའང་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་ཁྱད་ཆོས་གཅིག་ག་རེ་འདུག་ཟེར་ན། བརྗོད་བྱའི་ཐད་ནས་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་གནད་དོན་དང་། སོ་སོའི་ས་གནས་ཀྱི་གནད་དོན་ཤུགས་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་འདུག ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཧྥ་རན་སིའི་རྩོམ་ཡིག་ལ་དེ་འདྲ་ཡོད་པ་མ་རེད། བོད་པའི་རྩོམ་པ་པོ་དང་རྩོམ་ཡིག་གིས་འགན་ཆེན་པོ་འཁུར་གྱི་འདུག དེ་ཡག་པོ་ཡིན་མིན་ངས་ཤེས་ཀྱི་མེད།

རྨ་ལྷོ་སོག་རྫོང་གི་རྩོམ་པ་པོ་བདེ་སྐྱིད་སྒྲོལ་མ་ལ་མཚོན་ན་ང་རང་ཆེས་དགའ་སའི་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཡིན། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ང་མོ་རང་གི་རྩོམ་ཡིག་ལ་དགའ་བ་ཙམ་མ་རེད། མོ་རང་གི་རང་གཤིས་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སེམས་ཁམས་ལ་དགའ་བོ་ཡོད། མོ་རང་གི་༼ ཨ་མའི་ཟེའུ ༽དེ་ངས་ཧྥ་རན་སིའི་སྐད་ནང་བསྒྱུར་ཡོད། བདེ་སྐྱིད་སྒྲོལ་མའི་བརྩམས་སྒྲུང་དེ་ཚོའི་ནང་ཁོར་ཡུག་དང་མི་སྣ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཧ་ལས་པ་རེད། མོ་རང་གིས་ཐབ་ཚང་ནང་གི་གནས་ཚུལ་ཞིག་བྲིས་ཡོད་པ་དེ་སྐྱེས་པ་སུ་གང་གིས་ཀྱང་འབྲི་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད། མོ་རང་བོད་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་རྩོམ་རིག་གི་གར་སྟེགས་སྟེང་སྐྱེལ་མཁན་ཐོག་མ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ཡིན་ནའང་མོ་རང་བུད་མེད་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་པ་མ་རེད། གལ་སྲིད་མོ་རང་བུད་མེད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་པ་ཞིག་ཡིན་ན། ཞི་འཇམ་པ་དང་ཐབས་མཁས་པོའི་ཐོག་ནས་རྩོད་མཁན་དེ་རེད།

དྲི་བ། བོད་ནང་གི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ད་ལྟའི་གནས་སྟངས་གང་འདྲར་མཐོང་གི་ཡོད།

ལན། བོད་ནང་རྩོམ་འབྲི་མཁན་མང་པོ་ཞེ་དྲགས་རེད། ལྷག་པར་དུ་སྙན་ངག་པ་མང་པོ་རེད། གཅིག་བྱས་ན་མི་འབོར་ལ་ཞུགས་པའི་བོད་དེ་འཛམ་གླིང་གི་སྙན་ངག་པ་མང་ཤོས་ཡིན་རྒྱུ་རེད། དེ་ག་རེ་བྱས་ཏེ་བྱུང་བ་རེད་ཟེར་ན། བོད་མི་ཚོ་སྙན་ངག་གི་འཇིག་རྟེན་དུ་བསྡད་ཡོད་པ་རེད། བོད་ནང་གི་ཡི་གེ་མི་ཤེས་མཁན་འབྲོག་པ་དང་ཞིང་པ་ཚོས་ཀྱང་སྙན་ངག་དང་སྒྲུང་། གླུ་གཞས་མང་པོ་བློ་ཐོག་ན་ཡོད་པ་རེད། དེ་བོད་མི་ཚོ་སྡོད་སའི་ཁོར་ཡུག་དང་འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ཀྱིས་སྙན་ངག་ལ་གྲོགས་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་བོད་པའི་སྙན་ངག་པ་དེ་ཚོའི་ཁྲོད་དུ་སྒྲུང་གཏམ་འབྲི་མཁན་ཁ་ཤས་མ་གཏོགས་རྩོམ་པ་པོ་ཉུང་ཉུང་རེད། ཉིས་སྟོང་ལོ་ཡས་མས་ནས་སྒྲུང་གཏམ་ཡག་པོ་འབྲི་མཁན་ཡང་འཐོན་ཐུབ་ཡོད་པ་མ་རེད། ཨ་སྨྱོན་བཀྲ་ཤིས་དོན་འགྲུབ་དང་སྟག་འབུམ་རྒྱལ། ཚེ་རིང་དོན་འགྲུབ་ཁོ་རང་ཚོའི་རྗེས་ལ། མི་རབས་གསར་པའི་ནང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་རྩོམ་པ་པོ་དེ་ཚོ་གང་དུ་ཕྱིན་པ་རེད།

ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་དགུ་བཅུ་དེ་བོད་པའི་སྙན་ངག་གི་དུས་རབས་ཆགས་པ་རེད། ཡིན་ནའང་སྙན་ངག་དེ་ཞེ་དྲགས་བརྟན་པོ་རང་ཡོད་པ་མ་རེད། སྐབས་དེའི་སྙན་ངག་པའི་ཁྲོད་དུ་རྩོམ་པ་པོ་ཚད་ལྡན་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་ཐུབ་ཡོད་པ་མ་རེད། ངས་བསམ་བློ་བཏང་ན། རྩ་བའི་ཆ་ནས་བོད་པའི་འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཕྱིན་ཏེ་སྒྲུང་དང་སྙན་ངག་གི་ཞིང་ཁམས་ཉམས་ཆག་ཕྱིན་པ་དང་། དྲ་རྒྱ་དང་བརྡ་འཕྲིན་དར་བ་ནས་རྩོམ་འབྲིའི་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱང་འགྱུར་བ་ཡིན་སྲིད་མོད། གཙོ་བོ་བོད་པའི་སྙན་ངག་པ་དེ་ཚོའི་ཤེས་ཡོན་ཆུ་ཚད་དང་བརྩོན་འགྲུས་གཉིས་ཐད་ནས་འདང་གི་ཡོད་པ་མ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ཁྱོད་ཀྱིས་བསམ་བློ་ཐོངས་དང་། བདེ་སྐྱིད་སྒྲོལ་མ་ལྟ་བུར་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་ནས་སུམ་ཅུར་རྒྱུན་སྐྱོང་ཐུབ་མཁན་སུ་འདུག

དྲི་བ། དེང་སྐབས་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་སུ་གློག་བརྙན་བཟོ་མཁན་མང་པོ་ཞིག་འཐོན་ཡོང་གི་འདུག བོད་ནང་ནས་བཟོས་པའི་གློག་བརྙན་རེ་ཟུང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གློག་བརྙན་དུས་སྟོན་དེ་འདྲའི་ཐོག་སྟོན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད།

ལན། ང་བློ་ཕམ་པ་ཞིག་ལ། བོད་པའི་རྩོམ་པ་པོའི་ནང་དུ་ཆེད་ལས་པ་ཉུང་ཉུང་རེད། ལས་ཞོར་རྩོམ་འབྲི་བ་རྐྱང་རྐྱང་རེད། ལྷག་པར་དུ་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུ་ཆེད་ལས་རྩོམ་པ་པོ་ཧ་ལམ་ཡོད་པ་མ་རེད། རིགས་གཅིག་རྐང་འཛིན་པ་དེ་བས་ཀྱང་མི་འདུག བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་ཚོས་སྙན་ངག་འབྲི་གི་རེད། བརྩམས་སྒྲུང་འབྲི་གི་རེད། ཚོང་རྒྱག་གི་རེད། ལོ་རྒྱུས་འབྲི་གི་རེད། ད་ལྟ་གློག་བརྙན་བཟོ་མཁན་ཆེད་ལས་པ་རེ་གཉིས་འདུག དཔེར་ན། པདྨ་ཚེ་བརྟན་དང་། ཟོན་ཐར་རྒྱལ། གདུགས་དཀར་ཚེ་རིང་སོགས་ཡག་པོ་འདུག གདུགས་དཀར་ཚེ་རིང་གིས་ད་ལྟ་དངོས་བྱུང་གློག་བརྙན་༼ ལོ་བརྒྱ། ༽ཟེར་བ་ཞིག་བཟོ་བཞིན་འདུག དེ་ཧ་ཅང་ཡག་པོ་འདུག རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་ཕྱིན་ན། ཆེད་ལས་པ་མིན་ན་ཡ་བྱེད་མཁན་རག་གི་མ་རེད། ཁྱོད་རང་ཚོས་ད་དུང་ག་ལེར་རྩེད་མོ་རྩེད་ཨཱ་ལབ་ཀྱི་རེད།

དྲི་བ། བོད་པའི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཚད་གཞི་དེ་ག་འདྲ་ཞིག་ལ་མཐོང་གི་ཡོད།

ལན། ཚད་མཐོ་བོ་ཧང་སང་དགོས་པ་རེད། དེ་ཁྱོད་རང་ཚོའི་སྒྱུ་རྩལ་རིག་གནས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱུན་རིང་བའི་བཀའ་དྲིན་རེད། སྒྱུ་རྩལ་དེ་རི་མོ་ཞིག་ཡིན་ན། བོད་པའི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་ལ་སྔོན་མ་ནས་སྐྱ་ཐིག་ཚད་དང་ལྡན་པ་ཞིག་བྲིས་ཡོད་པ་རེད། ལྷག་པར་དུ་བོད་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་དང་གློག་བརྙན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་དེ་ཚད་མཐོ་བོ་ཞེ་དྲགས་རེད། གློག་བརྙན་ལ་མཚོན་ན་ལོ་ཁ་ཤས་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚད་གཞིར་བསླེབས་པ་རེད། དེ་ངས་གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་བོད་པའི་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གནས་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་རེད། གཉིས་པ་རྩོམ་པ་པོ་ཁོ་རང་ཚོའི་གཤིས་ཀའི་ཐོག་ནས་ཡོང་གི་ཡོད་པ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ང་རང་གིས་བལྟས་ན་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་བྱུང་བའི་རྗེས་ལ་བོད་པའི་རྩོམ་རིག་ཟེར་ན་འདྲ་རྩོམ་པ་པོ་ཟེར་ན་འདྲ་འཕེལ་རིམ་གསུམ་བྱུང་བ་རེད། ཐོག་མ་སྙན་ངག་དང་བསྟོད་རྩོམ་ཤུགས་ཆེན་པོ་རེད། དེའི་རྗེས་ལ་བརྩམས་སྒྲུང་དང་དཔྱད་རྩོམ་ཏོག་ཙམ་བྱུང་བ་རེད། ད་ལྟ་འབོལ་རྩོམ་དང་གློག་བརྙན་ཐོག་ལ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་འདུག་བསམ་གྱི་ཡོད།

དྲི་བ། ཁྱོད་རང་གིས་བོད་པའི་རྩོམ་ཡིག་ཁ་ཤས་ཧྥ་རན་སིའི་སྐད་ཡིག་ནང་བསྒྱུར་བ་ཡིན་གསུངས་སོང་། དེ་ཚོར་ཧྥ་རན་སིའི་མི་མང་ནང་གདེང་འཇོག་གང་འདྲ་འདུག

ལན། ངས་མང་པོ་བསྒྱུར་ཐུབ་མ་སོང་། དེ་ཚོར་དགའ་བོ་བྱེད་མཁན་ཡོང་གི་འདུག ཡིན་ནའང་ཁོ་ཚོ་བོད་པར་དགའ་བོ་བྱེད་མཁན་དེ་ཚོ་རེད། དེས་ངའི་ཡིད་ཚིམ་གྱི་མི་འདུག ངའི་རེ་བ་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་ལས་བརྒལ་ཏེ་ཧྥ་རན་སིའི་མི་མང་ནང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ན་བསམ་གྱི་འདུག ང་རང་གི་རེ་བ་གཅིག་འགྲུབ་པ་དེ་ངས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ཧྥ་རན་སིའི་སྐད་ནང་མ་བསྒྱུར་སྔོན་ལ། བོད་པར་ནང་པའི་ཆོས་མ་གཏོགས་རྩོམ་རིག་དང་རྩོམ་པ་པོ་ཡོད་པ་ཧ་གོ་མཁན་ཡོད་པ་མ་རེད། ལྷག་པར་དུ་བཙན་བྱོལ་ནང་མ་གཏོགས་བོད་ནང་དུ་དོ་སྣང་བྱེད་ས་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་རེད་བསམ་བསྡད་ཡོད་པ་རེད། ངས་ཁོ་ཚོར་ཁྱོད་རང་ཚོས་བོད་ལ་དགའ་བོ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་ན། ད་ལྟའི་བོད་དང་བོད་མིར་དགའ་བོ་བྱེད་དགོས་པ་རེད་མ་གཏོགས་གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་སོགས་ད་ལྟ་ཡོད་པ་མ་རེད་ལབ་ཀྱི་ཡོད།

དྲི་བ། ཁྱོད་ལ་བོད་པའི་རྩོམ་ཡིག་རིག་གཞུང་ཐོག་མ་འོངས་པར་འཆར་གཞི་གང་འདྲ་ཡོད།

ལན། བློ་ཕམ་པ་ཞིག་ལ་ང་ལ་འཆར་གཞི་མང་པོ་ཡོད་ཀྱང་དུས་ཚོད་ཡོད་པ་མ་རེད། ངས་ད་ལྟ་ཚེ་རིང་དོན་འགྲུབ་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་༼ རླུང་དམར་འུར་འུར༽ དང་། ལྷ་བྱམས་རྒྱལ་གྱི་༼བོད་པའི་གཅེས་ཕྲུག༽སྒྱུར་བཞིན་ཡོད། གཅིག་བྱས་ན་ ༼ང་ཡི་ཨ་ཕ་གཉིས།༽བསྒྱུར་དགོས་བསམ་ཡོད། ལོ་ཁ་ཤས་སྔོན་ནས་ཨ་མདོའི་སྐད་སློབ་དེབ་ཅིག་འབྲི་བཞིན་ཀྱང་ད་དུང་ཚར་མ་སོང་། ངས་སྔོན་མ་ཧྥ་རན་སིའི་བོད་པ་སྐྱབས་བཅོལ་བ་དེ་ཚོར་རོགས་པ་བྱེད་ཆེད་ ‘བོད་པའི་ཁྱིམ་ཆུང་།’ ཟེར་བ་ཞིག་བཙུགས་ཏེ་ལས་ཀ་མང་པོ་ཞིག་ཆགས་སོང་། དེང་སྐབས་ངས་དེབ་ལའང་བལྟ་ཐུབ་ཀྱི་མི་འདུག དེ་ནས་ང་ལ་རྨི་ལམ་གསུམ་ཡོད། ཧྥ་རན་སིའི་འཛིན་གྲྭ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ཡིག་ཚད་ནང་བོད་ཡིག་འཇོག་ཐུབ་ན་བསམ་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། གཞུང་འབྲེལ་གྱི་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོའི་ཟུར་དུ་སྐད་ཡིག་གཞན་པའང་ཡིག་ཚད་གཏོང་རྒྱུའི་ལམ་ཁ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནས་གཉིས་པ་ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་རླུང་འཕྲིན་ནང་བོད་སྐད་ཀྱི་ལས་ཚན་ཞིག་འཛུགས་ཐུབ་ལ་འབད་བརྩོན་བྱེད་དགོས་བསམ་ཡོད། མ་མཐར་ཉིན་མ་རེར་སྐར་མ་ ༡༠ ལས་མེད་ནའང་ཕན་ཐོགས་ཀི་རེད། རྨི་ལམ་གསུམ་པ། ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་ས་ཕ་རེ་སིའི་གྲོང་ཁྱེར་ལྟེ་བའི་སྲིང་ལམ་གཅིག་ལ་ ‘བོད་ཀྱི་ལམ་ཁ།’ ཟེར་བའི་མིང་འདོགས་ཨེ་ཐུབ་ན་བསམ་ཡོད། ལས་ཀ་འདི་དག་ལས་བསླ་བོ་ཁྱོན་ནས་མ་རེད། ཡིན་ནའང་ཧྥ་རན་སིའི་གྲོས་ཚོགས་ནང་བོད་དོན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡག་པོ་ཡོད་པ་རེད་ལ། ང་རང་ལའང་རོགས་པ་བྱེད་མཁན་ཡག་པོ་ཁ་ཤས་ཡོད།

གསར་འགོད་པ། དོན་འགྲུབ་བཀྲ་ཤིས།