Guardian གསར་ཁང་གི་ཚན་རིག་འབྲེལ་མཐུད་པ་ཧན་ནཱ་ཌེ་ཝི་ལིན་ (Hannah Devlin)གྱིས་སྤེལ།།
ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་བསྒྱུར།
ལོ་ངོ་ཆིག་ཁྲི་ཡི་གོང་དུ་ཡོད་པའི་ཆེ་ཌར་མཱན་(དེང་རབས་དབྱིན་ཇི་བའི་མེས་པོ་དང་པོ་)གྱི་རིགས་རྫས་ཀྱི་གྲུབ་ཆའི་སྟེང་ནས་ཁོའི་མིག་སྔོན་པོ་དང། ཤ་མདོག་ནག་པོ། སྐྲ་ལོ་ནག་པོ་དང་སུ་ལུ་ཡིན་པའི་བསམ་ཚུལ་འཐོན་བཞིན་ཡོད་འདུག
ཁོའི་རྗེས་ཤུལ་འགྱུར་རྡོ་ཆགས་ཡོད་པའི་རུས་སྒྲོམ་དང་ DNA ཡི་དཔང་རྟགས་གསར་པ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་ཚན་རིག་གི་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་བསྐྱར་དུ་བཞེངས་པའི་ཆེ་ཌར་མཱན་གྱི་མགོ་བོ།
དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཡོད་པའི་རུས་སྒྲོམ་ཆེས་རྙིང་ཤོས་ཤིག་ལ་གསར་གཏོད་རང་བཞིན་གྱི་ DNA ཡི་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་བརྒྱུད་ལོ་ངོ་ཆིག་ཁྲི་ཡི་གོང་དུ་འཚོ་གནས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པའི་དེང་རབས་ཀྱི་དབྱིན་ཇིའི་མི་རིགས་ཐོག་མ་རྣམས་ཀྱི་ཤ་མདོག་ནི་ནག་པོ་ཡིན་པ་མངོན་ཡོད་འདུག
ཆེ་ཌར་མཱན་(Cheddar Man) ཞེས་སུ་འབོད་པའི་རྗེས་ཤུལ་འགྱུར་རྡོ་དེ་ནི་སོ་མེར་སེཌ་(Somerset) ས་ཁུལ་དུ་ ཡོད་པའི་གྷོ་ཕུ་ཡི་བྲག་ཕུག་(Gough’s Cave)ནང་ནས་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་གཅིག་ཙམ་གྱི་གོང་དུ་ས་འོག་ནས་ཕྱིར་བཏོན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། ཆེ་ཌར་མཱན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་སྣང་ཚུལ་ཐོག་བསམ་ཚུལ་དང་གླེང་སློང་ཤུགས་ཆེ་ཞིག་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་མོད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་འཁྱགས་རོམ་གྱི་དུས་རབས་མཐའ་མ་མཇུག་བསྒྲིལ་བའི་སྐབས་དེར་ཡུ་རོབ་སྐམ་ས་ཆེན་པོ་ བརྒལ་ཏེ་སླེབས་པའི་དབྱིན་ཡུལ་དུ་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་ཐོག་མ་རྣམས་ཀྱི་རྗེས་ཙམ་དུ་ཆེ་ཌར་མཱན་འཚོ་གནས་བྱས་ ཡོད་པས་རེད། དེང་སྐབས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་པའི་དབྱིན་ཇི་བ་མི་རིགས་དཀར་པོ་རྣམས་ནི་གོང་གི་མི་རིགས་འདིའི་མི་རྒྱུད་ཡིན་པ་རེད།
དང་ཐོག་ཆེ་ཌར་མཱན་གྱི་ཤ་མདོག་སྐྱ་བོ་དང་སྐྲ་མདོག་སྐྱ་སེར་ཡིན་པར་སེམས་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ཁོའི་ DNA ཡིས་སྣང་ བརྙན་ཐ་དད་ཅིག་སྐྲུན་བཞིན་ཡོད་པ་དེས་ཁོ་ལ་མིག་སྔོན་པོ་དང་ཤ་མདོག་རྒྱ་སྨུག་ནག་ཤས་ཅན་ནམ། ཡང་ན་ནག་པོ། སྐྲ་ལོ་ནི་སུ་ལུ་ནག་པོ་ཡིན་པའི་རྟགས་མཚན་ཤུགས་ཆེ་ཞིག་མངོན་ཡོད་པ་རེད།
གསར་རྟོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་འདིས་ཡུ་རོབ་ཀྱི་མི་རིགས་ཁྲོད་དུ་སྐྱ་ཤས་ཅན་གྱི་པགས་པའི་རིགས་རྫས་ཁྱབ་བརྡལ་བྱུང་བའི་དུས་ཚོད་དེ་ནི་དང་ཐོག་བསམ་པ་ལས་ཧ་ཅང་གི་དུས་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་དང། དེ་བཞིན་དེང་སྐབས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པའི་ཤ་མདོག་གིས་ཡུལ་ལུང་གི་ཁུངས་གང་ཡིན་གྱི་ཚབ་མཚོན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པའི་བསམ་ཚུལ་དེ་ནི་རྟག་ཏུ་བདེན་པར་གནས་ཀྱི་མེད་པ་གསལ་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་ལས་གཞི་དེའི་ཐོག་ལས་དོན་གཉེར་བཞིན་ཡོད་པའི་རང་བྱུང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་(Natural History Museum)དུ་ཡོད་པའི་གནས་དངོས་དཔྱད་ཞིབ་པ་ཀྲོམ་སྦུའུ་ཐ་ཡིས་”དེས་ང་ཚོའི་འཆར་སྣང་ གིས་བསྐྲུན་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་དེ་དག་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་ཧ་ཅང་ཉེ་དུས་སུ་བསྐྲུན་པ་ཞིག་ཡིན་པས་དབྱེ་བ་དེ་ནི་འདས་ དུས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་བཀོལ་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན་པ་བསྟན་ཡོད།”
ལོན་ཌོན་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་འཕྲུལ་རྩིས་སྐྱེས་དངོས་རིག་པ་བ་ཡོན་ཌིཀ་མཱན་དང་བརྟག་དཔྱད་ལས་གཞི་དེའི་ཚོགས་མི་གཞན་དག་གིས་རྒྱུན་དུ་དབྱིན་ཇི་བའི་རང་བཞིན་དང་དཀར་པོའི་རང་བཞིན་དབར་སྟོན་བཞིན་པའི་འབྲེལ་བ་དེ་ནི་”འགྱུར་མེད་ཀྱི་བདེན་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་དེ་ནི་རྟག་ཏུ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ལ་འབྱུང་འགྱུར་དུའང་འགྱུར་བ་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་”པར་མོས་མཐུན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
གསར་རྙེད་དཔྱད་འབྲས་དེ་བརྙན་འཕྲིན་བརྒྱུད་ལམ་ ༤ པའི་(Channel 4)དངོས་བྱུང་གློག་བརྙན་ཞིག་གི་གོང་དུ་བསྟན་ཡོད་པ་དང་། བརྒྱུད་ལམ་ ༤ པའི་དངོས་བྱུང་གློག་བརྙན་དེས་ལོན་ཌོན་དུ་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་རང་བྱུང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་ ཁང་དུ་སྤེལ་བའི་གནའ་བོའི་མི་དེའི་ DNA བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་ལས་གཞི་དེའི་འཕེལ་རིམ་དང་། ཚན་རིག་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་རྩལ་སྒོ་ནས་ཆེ་ཌར་མཱན་གྱི་མགོ་བོ་བསྐྱར་བཞེངས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་བཅས་བཀོད་ཡོད་པ་རེད།
DNA རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་ལས་དོན་གཉེར་ཆེད་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་ཚན་རིག་པ་ཚོས་གནའ་བོའི་ཀ་ལི་དེའི་ནང་ཚངས་ཐིག་ལ་ 2mm ཡོད་པའི་ཁུང་བུ་ཞིག་འབྲུས་ཏེ་རུས་ཐལ་མི་ལི་གྷ་རམ་འགའ་ཞིག་བཏོན་ཡོད་པ་རེད། རུས་ཐལ་དེ་ནས་ཁོང་ཚོའི་རིགས་རྫས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ཆ་ཚང་ཞིག་ཕྱིར་བཏོན་ཐུབ་ཡོད་པས་དེའི་ནང་གནའ་བོའི་མི་དེའི་འཚོ་བའི་སྤྱོད་ཚུལ་དང་ཕྱི་ཚུལ་གྱི་ཁུངས་སྣེ་འདུས་ཡོད་པ་རེད།
ཆེ་ཌར་མཱན་ནི་དཀྱིལ་ཤར་ཁུལ་གྱི་མི་བརྒྱུད་ཅིག་ཡིན་པར་བསྟན་པའི་མཇུག་འབྲས་དེས་ཁོའི་མེས་པོ་ཚོས་ཨ་ཕི་རི་ཀ་ནས་ དཀྱིལ་ཤར་ས་ཁུལ་དུ་གནས་སྤོས་ཏེ་ཕྱིས་སུ་ནུབ་ཏུ་ཁ་གཏད་ནས་ཤར་བསྐྱོད་བྱས་པས་ཡུ་རོབ་དུ་སླེབས་ཡོད་པ་དང། དེ་ནས་མཐར་དབྱིན་ཡུལ་དང་ཡུ་རོབ་སྐམ་ས་ཆེན་པོར་མཐུད་པར་བྱེད་མཁན་གྱི་ཌོག་ཇར་ལནཌ་(Doggerland)ཞེས་འབོད་པའི་གནའ་བོའི་ས་ཐོག་གི་ཟམ་པ་དེ་བརྒལ་ནས་དབྱིན་ཡུལ་དུ་སླེབས་ཡོད་པ་རེད། དེང་སང་ཨིན་ཇི་བ་མི་རིགས་དཀར་པོ་རྣམས་ཀྱི་མེས་པོའི་བརྒྱ་ཆ་ ༡༠ ནི་གནའ་བོའི་མི་རིགས་འདི་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྲིད་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད།
བརྟག་དཔྱད་དེས་ཐག་བཅད་པའི་གནས་དོན་ཞིག་ནི་གྷོའུ་ཕུ་བྲག་ཕུག་ནང་ལོ་ངོ་ ༥༠༠༠ གོང་དུ་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་མིའི་རྐང་མཛུབ་དང་ལག་རྫུབ་རྣམས་(ཕལ་ཆེར་ཆུའི་ནང་བཙོས་རྗེས་)མུར་ལྡད་རྒྱག་རྒྱུས་མཚོན་སྐྱི་གཡའ་བའི་མི་ཤ་ཟ་བའི་ཆོ་ག་སྐྱོང་བ་དང་འཕྱི་བརྡར་བྱས་པའི་མིའི་ཐོད་རུས་ནང་བཏུང་བ་སྤྱོད་པ་སོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཐོན་ཡོད་པ་རེད།
དབྱིན་ཡུལ་དུ་འཁྱགས་རོམ་གྱི་དུས་རབས་སུ་སྐབས་གཅིག་རིང་མིའི་འགྲོ་བ་ཆགས་པ་དང་དེ་ནས་ཡང་མེད་པར་གྱུར་བའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཐོན་ཡོད་ཀྱང་ལོ་ངོ་ ༡༡,༧༠༠ ཙམ་གྱི་གོང་དུ་འཁྱགས་རོམ་དུས་རབས་མཐའ་མ་དེ་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་ནས་བཟུང་ཡུལ་དེར་མིའི་འགྲོ་བ་རྒྱུན་མཐུད་དེ་གནས་ཡོད་པ་རེད།
ད་བར་དུ་དེ་སྔ་ཨིན་ཡུལ་དུ་གནས་སྤོས་བྱེད་མཁན་གྱི་མི་ཚོགས་དེ་རྣམས་ཡུ་རོབ་སྐམ་ས་ཆེན་པོའི་ནང་ཡོད་པའི་མི་རིགས་གཅིག་མཚུངས་དེ་རང་གི་རིགས་རྒྱུད་ལས་མཆེད་པ་ཞིག་ཡིན་མིན་ཐད་གསལ་ཆ་བྱུང་མེད་ནའང་ད་ལན་གྱི་ཆེས་ཉེ་དུས་ཀྱི་བརྟག་དཔྱད་འབྲས་བུ་དེས་གནས་སྟངས་དེ་ནི་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པའི་བསམ་ཚུལ་སྤེལ་ཡོད་པ་རེད།
བརྟག་དཔྱད་རུ་ཁག་དེས་ཤ་མདོག་དང་། སྐྲའི་ཁ་མདོག རེག་བྱའི་ཁྱད་ཆོས། མིག་གི་ཁ་དོག་བཅས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པར་གྲགས་པའི་རིགས་རྫས་རྣམས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་དོ་སྣང་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཤ་མདོག་ལ་མཚོན་ན་རང་བྱུང་གི་ཤ་མདོག་བྲི་བ་དང་འབྲེལ་བའི་རིགས་རྫས་ཀྱི་མི་འདྲ་བའི་ཆ་ཉུང་ཤས་ལས་མེད་ཅིང་འགའ་ཞིག་ནི་དེང་སང་གི་ཡུ་རོབ་ཀྱི་མི་ཚོགས་ཁྲོད་དུ་རྒྱ་ཆེར་ཁྱབ་སྟེ་ཡོད་པ་རེད། དེ་ལྟར་ནའང་ཆེ་ཌར་མཱན་ལ་རིགས་རྫས་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱི་རྒྱུད་པ་གོང་མའི་ཆ་རྣམས་ལྡན་ཡོད་པས་དེས་ཁོའི་ཤ་མདོག་ནག་ཤས་ཆེ་ཙམ་མམ་ཡང་ན་ནག་པོ་ཡིན་ཀྱང་མིག་སྔོན་པོ་ཡིན་པའི་རྟགས་མཚན་ ཤུགས་ཆེ་ཞིག་མངོན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།
ཚན་རིག་པ་ཚོས་ཡུ་རོབ་ནང་གནས་སྡོད་བྱེད་བཞིན་པའི་མི་ཚོགས་དེ་དག་གི་ཤ་མདོག་ནི་དུས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ནང་དཀར་ཤས་ཆེ་བར་གྱུར་ཡོད་པའི་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་། དེ་ནི་སྐྱ་ཤས་ཅན་གྱི་པགས་པའི་ནང་ཉི་འོད་མང་བ་སིམ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་དེ་ནི་ལུས་ལ་མཁོ་བའི་བཅུད་སྨན་ཌི་འདང་ངེས་པ་ཞིག་བསྐྲུན་རྒྱུར་མཁོ་བས་རེད། ཆེས་ཉེ་དུས་ཀྱི་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་གྲུབ་དོན་ནང་སྐྱ་ཤས་ཅན་གྱི་ཤ་མདོག་ནི་དུས་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བ་ཞིག་དང་། ཕལ་ཆེར་ཞིང་ལས་འགོ་འཛུགས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་སྐབས་སུ་བྱུང་བ་ཡིན་པའི་བསམ་ཚུལ་འདོན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་ཞིང་ལས་འགོ་འཛུགས་པའི་འཕེལ་རིམ་ནང་སྣུམ་ཞག་ཅན་གྱི་ཉ་ལྟ་བུའི་བཟས་བཅུད་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་ཡོད་མོད་ཀྱང་མི་རྣམས་ལ་བཅུད་སྨན་ཌི་ཉུང་ཤས་ཤིག་ལ་ཐོབ་ཀྱི་མེད་པ་རེད།
ཆེ་ཌར་མཱན་ནི་རི་དྭགས་རྔོན་རྒྱག་བྱེད་དུ་མེ་རྡོའི་དངོ་རྣོ་བོ་བཟོ་བ་དང་ཤ་བའི་ཁྲག་རྭ་སྤྱད་དེ་ཉ་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཉ་དུང་བཟོ་བ། མདའ་དང་གཞུ་བཟོ་བ་སོགས་རྔོན་པའི་འཚོ་བ་བསྐྱལ་ཏེ་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ངེས་ཆགས་ཡོད།
