བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་ལ་བཏོན་པའི་བསམ་འཆར་འགའ།

ལ་མོ་ཚུལ་ཁྲིམས།

ད་ཡོད་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་རྩ་ཁྲིམས (constitution) ཐོག་མ་དེ་ཡིན་ཞེས་བཤད་ན་མ་ཆོག་པ་མེད། རྩ་ཁྲིམས་འདི་ནི་ང་དགུ་ལོར་བོད་པ་ཁག་ཅིག་བཙན་བྱོལ་དུ་འབྱོར་ནས་༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་དབུ་ཁྲིད་འོག གསར་ཏུ་ཡི་གེར་བཀོད་པའི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དེ་རེད། རྩ་ཁྲིམས་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ཡང་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་རྩ་ཁྲིམས་གཞན་རྣམས་དང་འདྲ་བར་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁེ་དབང་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆབ་དཔལ་རིག་གསུམ་གོང་འཕེལ། མི་སེར་ཡོངས་རྫོགས་མཉམ་གནས་ཐུབ་པའི་དགོས་མཁོ་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གཏན་ལ་ཕབ་ཅིང་ཡིག་གེར་བཀོད་པ་ཞིག་ཡིན། རེད་དེ། རྩ་ཁྲིམས་འདི་སྤྱི་ལོ་ ༡༩༦༣ ལོར་གསར་བཟོ་བྱས་ཤིང་ ༡༩༩༢ ལོར་བཟོ་བཅོས་ཅུང་ཟད་བྱས་པ་ལས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་བསྐྱར་བཅོས་དེ་ཙམ་བྱེད་ཐུབ་མེད། དེ་ལྟར་བསྐྱར་བཅོས་བྱེད་མ་ཐུབ་པ་འདིས་རྩ་ཁྲིམས་འདི་ལ་དེ་ཙམ་གྱིས་ནུས་ཤུགས་ཡོད་པ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ཐུབ་མེད། ལྷག་པར་དུ་ཁྲིམས་ཡིག་ཏུ ༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་དབང་དང་ཁོང་གི་མཚན་མཐོང་ལ་ཁ་གསལ་མེད་པ་དང་། སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་དང་གྲུབ་ཆ་ལ་དོ་མི་སྙོམ་ཞིང་། ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ལམ་ལུགས་ལ་གྲྭ་བཙུན་རྣམས་དངོས་སུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྡིངས་ཆའི་སྒང་ཞུགས་དགོས་པའི་ལམ་ལུགས་འདིས། ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་རྩ་ཁྲིམས་འདིའི་ནུས་བ་ལ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཅིང་དེའི་མཚན་ཉིད་ལ་ཕོག་ཐུག་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་གསལ་བོ་རེད། དེ་བས། རྩ་ཁྲིམས་འདི་ཉིད་མིང་དོན་མཚུངས་བའི་ཁྲིམས་ཀྱི་ནུས་པ་ལྡན་པ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་པ་ལ་ཉུང་མཐར་ཡང་གནད་དོན་འདི་རིགས་ངེས་པར་དུ་ཐག་གཅོད་བྱེད་དགོས་པར་འདོད།

དང་པོ། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་དབང་སྲུང་སྐྱོབ།

བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་སུ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་དབང་དང་ཁོང་གི་མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐུབ་པའི་ནུས་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་འདེང་ངེས་མེད། དཔེར་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་ཚན་དང་པོ། བོད་དང་བོད་མིའི་མགོན་སྐྱབས་དང་མཚོན་རྟགས། ཞེས་པའི་ནང་། བོད་ཀྱི་ལྷ་སྐལ་སྤྱན་རས་གཟིགས་དབང་མིའི་གཟུགས་སུ་བྱོན་པའི་ཁམས་གསུམ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ྋགོང་ས་ྋསྐྱབས་མགོན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ཆེན་པོ་མཆོག་ནི་འཇིག་རྟེན་ཞི་བདེའི་དེད་དཔོན་དང༌། ས་སྟེང་ྋརྒྱལ་བསྟན་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་མངའ་བདག བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་མགོན་སྐྱབས། བླ་ན་མེད་པའི་དབུ་འཁྲིད། བླང་དོར་ལམ་སྟོན་པ། བོད་མིའི་ངོ་བོ་དང༌། དེའི་ཆིག་སྒྲིལ་གྱི་མཚོན་རྟགས། བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་རང་དབང་ལྡན་པའི་མགྲིན་ཚབ་པ་བཅས་ཡིན།

ཚང་མས་ཤེས་རྒྱུ་ཞིག་ལ། རྩ་ཁྲིམས་ནི་མི་ཐོག་གཅིག་གི་སྐད་ཆ་རང་མིན་པར་མི་རབས་མང་པོའི་ཁྲིམས་ཡིག་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། ༧གོང་ས་མཆོག་ཀྱང་བོད་གངས་ཅན་མི་རིགས་རིག་གཞུང་དང་བཅས་པ་གོ་ལ་འདིར་ཇི་སྲིད་གནས་པ་དེ་སྲིད་དུ་ཁོང་ཉིད་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ཕེབས་རྒྱུ་ཡིན་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད་པས། ང་ཚོས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་པ་ཆེན་པོ་ཞེས་སྐུ་ཕྲེང་གཅིག་པོ་མ་ཡིན་པར་ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོར་དགོངས་བཞེས་ཀྱིས་ྋགོང་ས་ྋསྐྱབས་མགོན་སྐུ་ཕྲེང་ན་རིམ་ཞེས་མ་འོངས་ཕེབས་རྒྱུ་ཡོད་པའི་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་དག་ཀྱང་རྩ་ཁྲིམས་འདིར་བཀོད་ན་དགེ་མཚན་ཆེ་བར་མཐོང་ལ། དེ་དང་མཉམ་དུ་ྋགོང་ས་ྋསྐྱབས་མགོན་སྐུ་ཕྲེང་ན་རིམ་མཆོག་ནི་འཇིག་རྟེན་ཞི་བདེའི་དེད་དཔོན་དང༌། ས་སྟེང་ྋརྒྱལ་བསྟན་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་མངའ་བདག བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་མགོན་སྐྱབས། བླ་ན་མེད་པའི་དབུ་འཁྲིད། བླང་དོར་ལམ་སྟོན་པ། བོད་མིའི་ངོ་བོ་དང༌། དེའི་ཆིག་སྒྲིལ་གྱི་མཚོན་རྟགས། བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་རང་དབང་ལྡན་པའི་མགྲིན་ཚབ་པ་བཅས་ཡིན། ཞེས་འཁོད་ན་དོན་ལ་གནས་པ་ཞིག་རེད་བསམ།

གཉིས་པ། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་སྲུང་སྐྱོབ།

སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་ཁག་གི་མཚན་བྱང་ལ་ ༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་བསྩལ་ཚར་རྗེས་དེ་ལ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གིས་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་ན་ཡག་པོ་ཡོད་ཀྱི་རེད་བསམ། དེ་ཡང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་དང་པོའི་ནང་གསེས། ༣ ནང་།  བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་དང་བོད་མི་མང་གི་ཆེད་རྒྱལ་སྤྱིའི་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་པ་དང༌། གལ་ཆེའི་མི་སྣ་ཁག་དང་མཇལ་འཕྲད་བཀའ་བསྡུར་གནང་རྒྱུ་དང༌། བཀའ་ཤག་གིས་བསྐོ་འཛུགས་བྱས་པའི་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་དང་དམིགས་བསལ་སྐུ་ཚབ་རྣམས་ལ་ྋགོང་སྋསྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་སྐུ་ཚབ་ཀྱི་མཚན་གནས་བསྩལ་རྒྱུ་བཅས་ཞེས་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་ཁག་ལ ༧གོང་ས་སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་མཚན་གནས་སྩོལ་རྒྱུ་དང་། མཚན་གནས་བསྩལ་ཚར་རྗེས། སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས་ལ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གིས་ཇུས་གཏོགས་མི་བྱེད་པར། ཚང་མ་བཀའ་ཤག་དང་ཡང་ན་མཚན་གནས་ཐོབ་མཁན་དེའི་བཀོད་པ་ཇི་ལྟ་བུ་བཞིན་འགྲོ་གིན་ཡོད་པ་ལྟར་སྣང་། ཡང་གཅིག་བཤད་ན་ ༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་གཡོར་མཁན་དང་མཚན་གནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མཁན་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་ཁ་གསལ་གྱི་གན་རྒྱ་གསལ་པོ་ཞིག་མེད་པས། སྐབས་སྐབས་སུ༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མཁན་དེ་དག་གིས ༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་ལ་བར་ཆད་བཟོ་གིན་ཡོད་པ་ལྟར་འདུག དཔེར་ན། བསྟན་འཛིན་དོན་ལྡན་གྱི་རྙོག་གླེང་དང་བཙན་བྱོལ་ནང་གི་སྐད་གྲགས་ཅན་གྱི་ཁ་མཆུ་ཨང ༢༠པ་དེ་དག་ཚང་མ། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཁ་གསལ་མེད་པ་ཞིག་ལས་ཡོང་བ་ཡིན་པར་འདོད། དེའི་ཕྱིར་སུ་ཞིག་གིས༧གོང་ས་མཆོག་གི་མཚན་གནས་གཡོར་བ་དང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་ལ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ནས་ཁ་གསལ་གྱི་གན་རྒྱ་གསལ་པོ་ཞིག་ངེས་པར་དུ་འཇོག་དགོས་བར་འདུག་སྙམ།

གསུམ་པ། སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ནུས་པ།

སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ནི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་དང་ནུས་པ་གཙོ་བོར་སྟོན་པའི་མ་ལག་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན། བོད་མིའི་སྒྲིགས་འཛུགས་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས་མཐའ་དག་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གཏན་ལ་ཕབས་པའི་སྒྲིག་གཞི་རྣམས་གཞི་ལ་བཞག་ནས་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད། དེ་བས་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་འདི་ཉིད་ཚགས་ཚུད་པོ་དང་དྲང་བདེན་ཅན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུ་དེ། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་དང་། རྡོག་རྩ་གཅིག་སྒྲིལ་ལ་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། དཔེར་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་སུམ་ཅུ་པའི་ནང་། བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས། སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ལས་དོན་ཐམས་ཅད་སྲིད་སྐྱོང་གི་མིང་ཐོག་ནས་བྱ་རྒྱུ་དང༌། འཛིན་སྐྱོང་གི་ལས་དོན་བྱེད་བདེ་དང༌། ལས་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཕྱོགས། སྲིད་སྐྱོང་དང༌། བཀའ་བློན་རྣམས་ཀྱིས་བཀའ་ཤག་དང༌། རང་འཁྲིའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ལས་འགན་བྱེད་ཕྱོགས་བཅས་ཀྱི་སྐོར་ལ་བཀའ་ཤག་ནས་སྒྲིག་གཞི་ཞིབ་གསལ་བཀོད་དེ་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ནས་གཏན་འབེབས་ལྟར་རྩ་འཛིན་བྱ་རྒྱུ། ཞེས་བཀའ་ཤག་གིས་སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་མཛུབ་སྟོན་ལྟར་ལས་དོན་སྒྲུབ་རྒྱུ་དང་། དེ་བཞིན་ཏུ་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་སོ་དྲུག་པ།   ཁྲིམས་བཟོའི་དབང་ཆ། ཁྲིམས་ལུགས་བཟོ་འགོད་དང༌། གཏན་འབེབས་བྱ་རྒྱུའི་དབང་ཆ་ཡོངས་རྫོགས་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ལ་ཡོད་པ་དང༌། ཁྲིམས་ལུགས་དེ་དག་ཁྲིམས་སུ་བཅའ་བ་ལ་སྲིད་སྐྱོང་གིས་ཆོག་མཆན་མིང་རྟགས་འགོད་དགོས། ཞེས་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་དབང་ཆ་ནི་ཀུན་ལས་ཀྱང་མཐོ་བར་བསྟན་ཅིང་། བཀའ་ཤག་དང་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ལས་ཁུངས་མ་ལག་ཁག་གིས་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ཁྲིམས་སྒྲིག་གང་ཞིག་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་དེ་གཞི་ལ་བཞག་ནས་ལས་དོན་སྒྲུབ་དགོས་ཤིང་། སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ནི་བཅའ་ཁྲིམས་བཟོ་མཁན་དང་། དེ་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་མཁན་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་གོང་ན་མེད་པའི་ལས་ཁུངས་དེ་ཡིན་པ་གསལ་བོར་བསྟན་ཡོད།

བཞི་པ། བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ།

གོང་དུ་བསྟན་པ་བཞིན་བོད་མི་དམངས་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ནི་བཙན་བྱོལ་སྒྲིག་འཛུགས་ནང་གི་དབང་ཤུགས་ཆེས་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན་ཞིང་། སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ནི་འོས་ཤོག་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་གིན་ཡོད་ཙང་འོས་ཤོག་གི་ཡོང་ཁུངས་ནི་དེ་བས་ཀྱང་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན། ཡིན་ནའང་། ལྷན་ཚོགས་འདིའི་འཐུས་མིའི་གྲུབ་ཆ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་གང་དང་ཡང་མི་མཐུན་པའི་ཡ་མ་ཟུང་གི་འགྲོ་ལུགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དཔེར་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་སོ་བདུན་པ།  བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ།

བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གཤམ་གསལ།

༡          ཀ         བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཆོལ་ཁ་རེ་ནས་འོས་བསྡུ་བྱས་པའི་སྤྱི་འཐུས་ཕོ་མོ་ཁྱད་མེད་བཅུ་རེ།

ཁ།        རྙིང་མ་དང༌། བཀའ་བརྒྱུད། ས་སྐྱ། དགེ་ལུགས། གཡུང་དྲུང་བོན་བཅས་ལྔ་པོ་རེ་རེ་ནས་འོས་བསྡུ་བྱས་པའི་སྤྱི་འཐུས་གཉིས་རེ།

ག         བྱང་ཨ་རི་དང་། ལྷོ་ཨ་རི་ཁུལ་གནས་སྡོད་བོད་མིའི་ཁོངས་ནས་འོས་བསྡུ་བྱས་པའི་སྤྱི་འཐུས་གཉིས།

ང་།       ཡོ་རོབ་དང་། ཨ་ཕི་རི་ཀའི་ཁུལ་གནས་སྡོད་བོད་མིའི་ཁོངས་ནས་འོས་བསྡུ་བྱས་པའི་སྤྱི་འཐུས་གཉིས།

ཅ།        རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་ཕུད་པའི་ཨེ་ཤ་ཡ་དང་ཨོ་སེ་ཀྲེ་ལེ་ཡའི་ཁུལ་གནས་སྡོད་བོད་མིའི་ཁོངས་ནས་འོས་བསྡུ་བྱས་པའི་སྤྱི་འཐུས་གཅིག

༢    གོང་གསལ་ ༡ ནང་གསལ་སྤྱི་འཐུས་ཕོ་མོ་ཁྱད་མེད་བཅུ་རེའི་ནང་ནས་ཉུང་མཐར་བུད་མེད་གཉིས་རེ་དགོས་པ་ཡིན།

༣   སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་དགོས་གལ་གཟིགས་མཚམས་ས་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་འཐུས་ས་ཁོངས་སྤར་འཐུས།

འདི་ལས་ང་ཚོས་ཤེས་པ་ནི། བོད་མི་མང་ཀྱི་སྤྱི་འཐུས་དེ་ཆོལ་ཁ་དང་ཆོས་ལུགས། ས་གནས་བཅས་ཀྱི་མི་འབོར་རྣམས་གཞི་ལ་བཞག་ནས་ཡོང་གིན་ཡོད་པ་ལྟར་སྣང་། དེ་ལ་ཆོལ་ཁ་རེ་ནས་སྤྱི་འཐུས་མི་བཅུ་རེ་དང་བཅས་པ་བསྡོམས་པས་སྤྱི་འཐུས ༣༠ དང་། ཆོས་ལུགས་ཁག་ལྔ་ནས་མི་གཉིས་རེ་བསྡོམས་པས་སྤྱི་འཐུས་ ༡༠ ། བྱང་ཨ་རི་དང་ཡོ་རོབ་ནས་འཐུས་མི་ ༤། ཨོ་གླིང་ནས་འཐུས་མི་ ༡ བཅས་ཁྱོམས་བསྡོམས་འཐུས་མི་བཞི་ཅུ་ཞེ་ལྔ་ཡོད་པ་རེད།

ལམ་ལུགས་འདི་ནི་ ༡༩༦༣ ལོར་འགོ་བཙུགས་པ་ནས་ད་ལྟའི་བར་འགྱུར་བ་བཏང་མེད། དེ་དུས་བོད་པ་རྣམས་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་གར་དུ་འདུས་སྡོད་བྱེད་གིན་ཡོད། ཡིན་ནའང་རིམ་བཞིན་བོད་པ་རྣམས་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་གནས་སྤོར་གྱིས་ད་ལྟ་བོད་མི་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་འདུས་ཡོད། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བོད་པ་ཅི་ཙམ་མང་དུ་སྤོས་ནའང་སྤྱི་འཐུས་འོས་མི་སྔོན་བཞིན་འཐུས་མི་ལྔ་ ༥ ལས་ཡོད་མི་ཆོག སྤྱི་འཐུས་འོས་མི་༤༠ དེ་ད་དུང་རྒྱ་གར་ནང་ཐག་གཅོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།

སྤྱིར་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་བོད་པ་མི་འབོར་ ༡༣༠༠༠༠ ལས་ཡོད་ས་མི་འདུག དེའི་ནང་ནས་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་ལ་མི་འབོར་ ༧༣༠༠༠ ཡོད་པ་དང་། ཨ་རི་དང་ཁེ་ན་ཊ་ན་མི་འབོར་ ༣༡༠༠༠། ཡོ་རོབ་ན་ཁྲི་ ༡༨༠༠༠ ། ཨོ་གླིང་ན་མི་འབོར་༣༠༠༠ བཅས་བསྡོམས་ན་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བོད་པའི་མི་འབོར་ ༥༢༠༠༠ ཡོད་ཚོད་འདུག

སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་འོས་ཤོག་ཡོང་སྟངས་ལ་ལྟོས་ན་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་དུ་མི་འབོར་༧༣༠༠༠ ཡོད་པ་ནས་སྤྱི་འཐུས ༤༠ ཡོང་ཆོག་གིན་ཡོད་པ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་མི་འབོར་ ༥༢༠༠༠ ཡོད་པ་ནས་སྤྱི་འཐུས་ ༥ མ་གཏོགས་ཡོང་ཆོག་གིན་ཡོད་པ་མ་རེད། གསལ་བོར་བཤད་ན། རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་ལ་སྤྱི་འཐུས་ ༤༠ དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་འཐུས་༥ བཅས་ཡོང་གིན་ཡོད། དེ་ནི་བརྒྱ་ཆའི་གྲངས་སུ་བཀུག་ན 40/45=%88 དང་ 5/45=%11 འདི་འདྲ་ཞིག་ཡིན། མི་འབོར་ཧ་ལམ་མང་ཉུང་མེད་ནའང་སྤྱི་འཐུས་ཡོང་སྟངས་ལ་རྒྱ་ཆ་བདུན་ཅུ་དོན་བདུན་གྱི་འདི་འདྲའི་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད། དེ་ལས་ཀྱང་ཡ་མཚན་པ་ཞིག་ལ་ཆོས་བརྒྱུད་ཁག་ལྔ་ཙམ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཤིང་ཆོས་བརྒྱུད་ཀྱི་སྤྱི་འཐུས་དེ་དག་ལ་གྲྭ་བཙུན་གྱིས་མ་གཏོགས་འོས་ཤོག་འཕེན་མི་ཆོག་པ་མ་ཟད། གྲྭ་བཙུན་ཚོས་ཆོལ་ཁ་དང་ས་གནས་ཀྱི་འོས་ཤོག་ཀྱང་འཕེན་ཆོག་པ་ཡིན། ཡང་གཅིག་བཤད་ན་སྐྱ་བོ་ཚོས་འོས་ཤོག་གཅིག་མ་གཏོགས་འཕེན་མི་ཆོག་ལ། གྲྭ་བ་དང་ཨ་ནེ་ཚོས་འོས་ཤོག་གཉིས་རེ་འཕེན་ཆོག་པ་ཡིན། ལུགས་སྲོལ་འདི་འདྲ་ཞིག་འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་གང་ལའང་མེད་པའི་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གི་གསར་གཏོད་ཅིག་ཡིན།

ལྔ་པ། བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་དང་དབང་ཤུགས།

སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ནི་ཉིན་རེའི་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས་གཉེར་མཁན་དང་། སྤྱི་འཐུས་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་འདུའི་ཁྲིམས་ཡིག་འཆར་ཟིན་ཐོག་མ་འབུལ་མཁན་དེ་ཡིན། དེ་ཡང་གསལ་བོར་བཤད་ན། སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་འབྲེལ་གྲོས་འཆར་དེ་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཁོ་ན་མ་གཏོགས་སྤྱི་འཐུས་སྒེར་བ་བརྒྱུད་ནས་ཡོང་ས་མེད། དེ་ཡང་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་འདུའི་འགྲོ་ལུགས་དང༌། ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི། དོན་ཚན་ང་བདུན་པའི་ཐོག་འདི་ལྟར་འཁོད་ཡོད། གཞུང་འབྲེལ་ཁྲིམས་ཡིག་འཆར་ཟིན། གསར་དུ་གཏན་འབེབས་བྱ་དགོས་ཀྱི་གཞུང་འབྲེལ་ཁྲིམས་ཡིག་འཆར་ཟིན་ནམ། སྒྲིག་གཞི་འཆར་ཟིན་གང་ཡང་འབྲེལ་ཡོད་བཀའ་བློན་ནམ། སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཚོགས་ཆུང་གི་སྤྱི་འཐུས་སུ་རུང་གིས་ལས་རིམ་ཐོ་འགོད་གཞིར་བཟུང་འདོན་རྒྱུ། ཞེས་གཞུང་འབྲེལ་ཁྲིམས་འཆར་ལ་སྤྱི་འཐུས་མང་མོས་ཀྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་རྗེས། གཞི་ནས་བཀའ་ཤག་གིས་ལག་ལེན་བསྟར་བཞིན་ཡོད་པ་གསལ་བོར་འཁོད་ཡོད་ཅིང་། སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ནི་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་མཐོ་ཤོས་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་གྲོས་འགོ་དེ་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཐོན་བཞིན་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད།

སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཀྱི་གྲུབ་ཆའང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཁང་གི་གྲུབ་ཆ་ནང་བཞིན་བརྒྱ་ཆའི་གྲངས་འབོར་དེ་རྦད་དེ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད། དེ་ལ་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་ཞེ་གཉིས་པ། སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས། འདི་འདྲ་ཞིག་འཁོད་ཡོད།

༡   སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་འདུ་མ་འཚོགས་པའི་སྐབས་རྒྱུན་ལས་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་དགོས་པར་ཆོལ་ཁ་རེ་ནས་སྤྱི་འཐུས་གཉིས་རེ་དང༌། ཆོས་བརྒྱུད་རེ་ནས་སྤྱི་འཐུས་རེ་བཅས་གོང་གསལ་ཁུངས་སོ་སོས་འོས་བསྡུའམ། ཡང་ན་དམིགས་འཛུགས་གང་འོས་སྐབས་བསྟུན་བྱ་རྒྱུ་དང༌། ལོ་རེའི་མཚམས་ནས་བསྐྱར་འདེམས་བྱ་རྒྱུ།

༢    རྒྱུན་ལས་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས་དང༌། དབང་ཚད་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཁྲིམས་ལུགས་སམ། སྒྲིག་གཞི་ལྟར་ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུ།

འདིར་གསལ་བོར་མཚོན་པ་ནི་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ལ་ཆོལ་ཁ་རེ་ནས་སྤྱི་འཐུས་ ༢ རེ་སྟེ་བསྡོམས་པས་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ ༦ དང་། ཆོས་བརྒྱུད་རེ་ནས་སྤྱི་འཐུས་ ༡ རེ་བཅས་བསྡོམས་པས་སྤྱི་འཐུས་ལྔ་༥ སྟེ་བསྡོམས་པས་རྒྱུན་ལས་སྤྱི་འཐུས་ ༡༡ བཅས་རེད། གནས་སྟངས་འདི་བརྒྱ་ཆའི་གྲངས་ལ་ཕབས་ན་ཆོལ་ཁའི་སྤྱི་འཐུས་སུམ་ཅུ་ཡོད་པ་ནས་རྒྱུན་ལས་ཁོངས་སུ་སྤྱི་འཐུས་དྲུག་མ་གཏོགས་ཡོང་མི་ཆོག་པ་དང་ 6 / 30= %20   ཆོས་ལུགས་སྤྱི་འཐུས་ལ་མཚོན་ན་ཆོས་ལུགས་སྤྱི་འཐུས་བཅུ་ཡོད་པ་ནས་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཁོངས་སུ་སྤྱི་འཐུས་ལྔ་ཡོང་ཆོག་གིན་ཡོད 5/10=50%འདི་ལས་ང་ཚོས་གསལ་བོར་ཤེས་པ་ནི་ཆོལ་ཁའི་བརྒྱ་ཆ་ %20 མ་གཏོགས་རྒྱུན་ལས་ཁོངས་སུ་ཡོང་མི་ཆོག་ཅིང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱིས 50% རྣམས་ཚང་མ་རྒྱུན་ལས་ཁོངས་སུ་འཛུལ་ཆོག་པ་རེད། འདི་ལས་ཆོལ་ཁ་དང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཁོངས་ལ་བརྒྱ་ཆ་བདུན་ཅུ་ཡི་ཁྱད་པར་ཆགས་ཡོད།

མཐའ་དོན།

ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་རྩ་ཁྲིམས་འདི་ཉིད་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་བ་ལ། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་དབང་དང་མཚན་གནས་ལ་བསྐལ་བ་མ་སྟོང་བར་དུ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐུབ་རྒྱུ་ནི་བཅའ་ཁྲིམས་འདིའི་ཐོག་མའི་འགན་འཁུར་ཡིན་ཞིང་། དེ་བཞིན་ཏུ་བོད་པ་རྣམས་རིམ་བཞིན་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བཞུད་འགྲོ་གིན་ཡོད་པའི་གནས་སྟངས་འདི་ལ་ལྟོས་ནས། གོང་གི་གྲངས་ཚད་མི་སྙོམས་པའི་སྤྱི་འཐུས་ཀྱི་གྲངས་འབོར་ལ་འགྱུར་བ་ཞིག་ངེས་པར་དུ་གཏོང་དགོས་པར་འདུག་ལ། སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ལའང་དེ་བཞིན་གྱིས་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་པའི་དུས་ལ་བབ་འདུག་སྙམ། ཡང་གཅིག་བཤད་ན། རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་དང་། མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་ན་ཐོག་མར་བཏང་སྙོམས་དང་། དྲང་བདེན། ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ། ཐུན་མོང་གི་ངོས་ལེན་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཞིག་ལ་འཇུས་ཏེ་འགོ་འཛུགས་དགོས། དེ་དང་མཉམ་དུ་རྩ་ཁྲིམས་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་བགྲོད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། སྤྱི་ཚོགས་ལ་འགྱུར་བ་ཇི་ལྟར་ཕྱིན་རུང་རྩ་ཁྲིམས་ལ་འགྱུར་བ་མ་ཕྱིན་ན་རྩ་ཁྲིམས་དེས་དེ་ཙམ་གྱིས་ཕན་མི་ཐོགས་པའམ་ཡང་ན་གནོད་པའི་རྒྱུ་རུ་འགྱུར་འགྲོ་བའི་ཉེན་ཁ་ཡང་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན།

ཁྲིམས་གཞུང་དུ་རྒྱུན་པར་ཚད་གཞི་དང་མཐུན་མིན་དང་། རྒྱུན་ལྡན་ཞིག་ཡིན་མིན་བཅས་གཙོ་བོར་བཤད་ལ། དེ་ལས་ཀྱང་གལ་ཆེ་བ་ནི་གནས་ལུགས་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པ། ལུགས་སྲོལ་དང་མཐུན་མིན་དེ་གཙོ་བོར་བཤད། ང་ཚོའི་རྩ་ཁྲིམས་འདིའི་ནང་ཚད་གཞི་དང་མི་མཐུན་ཞིང་ལུགས་སྲོལ་ལའང་འབྲེལ་བ་མེད་པའི་སྐྱོན་ཆ་མང་དག་ཅིག་ད་དུང་ཡང་ལྷག་ཡོད་པ་གསལ་བོ་རེད། དེའི་ནང་གི་གལ་ཆེ་བ་གཅིག་དེ་གྲྭ་བཙུན་རྣམས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་དངོས་སུ་ཞུགས་པ་འདི་རེད།  ང་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་འདི་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་ཅིག་ཡིན་པ་བདེན་དུ་ཆུག་མོད། ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་གྲྭ་བཙུན་རྣམས་དངོས་སུ་ཞུགས་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡང་མེད། དེ་ནི་བོད་རང་གི་ལུགས་སྲོལ་དང་། མང་གཙོའི་གཞུང་ལུགས་དང་ཡང་མི་མཐུན། དེ་ལས་ཀྱང་ཞེད་སྣང་ཚ་བ་ནི། གྲྭ་བཙུན་འདི་དག་ཆོས་བརྒྱུད་ཁག་གི་སྤྱི་འཐུས་ཁོངས་ནས་སླེབས་རྗེས། ཆོལ་ཁ་གཅིག་གི་ལ་རྒྱ་རྐྱང་རྐྱང་བཤད་དེ་ཆོལ་ཁའི་དཔུང་ཁག་དེ་ཛ་དྲག་ཅན་ཏུ་སྒྱུར་བཞིན་ཡོད་པ་ལས། ཁོང་ཚོར་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ངོ་བོ་དང་ཆོས་བརྒྱུད་ཁག་གི་ལས་དོན་གང་ཡང་བྱེད་རྒྱུ་མེད། དྲང་བོར་བཤད་ན། འདི་ནི་གྲྭ་བཙུན་སྤྱི་འཐུས་རྣམས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་སྤྲད་བའི་མཇུག་འབྲས་དང་། བོད་པའི་ཆིག་སྒྲིག་ལ་གཏོར་སྐྱོན་གཏོང་བའི་གཞི་མར་གྲུབ་ཡོད། དངོས་གནས་བཤད་ན། ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་མཚོན་རྟགས་ལ་གྲྭ་བཙུན་རྣམས་དངོས་སུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་ཕེབས་དགོས་དོན་མེད་པར། ཆོས་ལུགས་ལ་དད་མོས་བྱེད་མཁན་སུ་ཞིག་ཡིན་ཡང་དེས་ཆོས་སྲིད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ངོ་བོ་མཚོན་ཐུབ་པ་ཡིན། མ་གཞི་ནས་བོད་པའི་མི་སྐྱ་ཕོ་མོ་ཚང་མ་ནང་ཆོས་ལ་དད་མོས་བྱེད་མཁན་ཤ་སྟག་ཡིན་པས་ཁོང་ཚོས་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཚབ་ཅི་ལ་མཚོན་མི་ཐུབ། དེ་བས་གྲྭ་བཙུན་གྱི་དམིགས་བསལ་ཐོབ་ཐང་འདི་ད་ནས་བཟུང་སྟེ་མཚམས་འཇོག་དགོས་པར་འདུག་ལ། ད་ཡོད་སྤྱི་འཐུས་ནང་ཡོད་པའི་གྲྭ་བཙུན་འདི་དག་གི་སྤྱོད་སྟངས་ལ་ལྟོས་ན། ཁོང་ཚོ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱིས་ཐོབ་དབང་ཞིག་སྤྲོད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡང་ལྷག་མི་འདུག་ལ། འདི་ནི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་ངོམས་སུ་ཆོག་པའི་དཔལ་ནཱ་ལེནྡྲའི་ཆོས་བརྒྱུད་རྒྱུད་འཛིན་དང་བཅས་པའི་མཚན་གནས་རྗེས་འབྲེལ་དང་། མཚན་མཐོང་ལ་རྒྱ་ལ་སྐྱོན་བཟོ་ངེས་མ་ཟད། བོད་མིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གཞི་རྩ་ཆིག་སྒྲིལ་ལའང་ཕན་ཐོགས་པ་ལས་གནོད་པའི་རྒྱུ་རུ་འགྲོ་བཞིན་འདུག་པས་ངེས་པར་དུ་དགོངས་པ་བཞེས་དགོས་པར་འདུག་གོ །

མཆན། གོང་དུ་བཀོད་པའི་རྩོམ་ཡིག་དེ་རྩོམ་པ་པོའི་དགོངས་ཚུལ་ཡིན་པ་ལས་འདི་ག་བོད་ཀྱི་དུས་བབ་གསར་ཁང་གི་དགོངས་ཚུལ་ཡིན་པས་མ་ཁྱབ།