འདི་གར་འབྲེལ་ཡོད་མི་སྣ་ཞིག་གིས་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པ་ལྟར་ན། འདས་པའི་ལོ་གསུམ་ལྷག་གི་ཡར་སྔོན་ནས་བཟུང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཉེ་འཁྲིས་སུ་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ་གྱི་བསྟི་གནས་ཤིག་གསར་འཛུགས་བྱ་རྒྱུའི་ལས་གཞི་ལག་བསྟར་བྱ་ཆེད་ཉེ་འཁོར་སྡེ་བ་ཡོངས་ལ་ཉེན་བརྡ་ཐེངས་མང་བཏང་ཡོད་པ་མ་ཟད། འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༥ པའི་ནང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་དང་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ། རྐང་ཚ་རྫོང་། རྟ་ནག་མ་ཞང་བཅས་ཀྱི་ས་གནས་དཔོན་རིགས་ཁག་ཅིག་ཡོང་སྟེ། ཉེ་འཁོར་གྱི་སྡེ་བ་དག་གི་མགོ་ཁྲིད་རྣམས་བསྡུ་སྐོང་གིས། གཞུང་ཕྱོགས་ནས་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཤར་ཕྱོགས་ནས་བྱང་ཕྱོགས་བར་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་དང་འཛམ་གླིང་སྟེང་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ་གྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། ས་ཁུལ་དེ་གསར་རྒྱག་བྱས་པར་ཉེ་འཁོར་གྱི་སྡེ་བ་ཡོངས་ལ་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་རྒྱ་སྒོར་ས་ཡ་ ༣༠༠ དང་། ཁྱིམ་ཚང་རེར་རྒྱ་སྒོར་ཁྲི་ ༨༠༠ རེ་སྤྲད་དེ་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་རིག་སྨོན་ཞང་དང་སྟོང་སྐོར་རྫོང་གཉིས་ཀྱི་བར་མཚམས་སུ་ཡོད་པའི་ས་གནས་སུ་གནས་སྤོ་བྱ་དགོས་སྐོར་བརྗོད་ཡོད་འདུག་ལ། གནས་སྤོ་བྱ་ཡུལ་དུ་ཁྱིམ་ཚང་རེར་ཐོག་ཁང་ཉིས་ཐོག་དང་རྭ་བསྐོར་ཡོད་པའི་ཁང་པའི་མཐུན་རྐྱེན་བསྐྲུན་རྒྱུ་ཡིན་ཚུལ་བཤད་ཡོད་ཀྱང་། སྡེ་བ་དེ་དག་གི་བོད་མི་ཚོས་ཁོང་ཚོ་ས་གནས་རང་དུ་འདུག་རྒྱུ་ལས་ས་གནས་གཞན་གང་ལའང་གནས་སྤོར་བྱ་རྒྱུ་མིན་པའི་བརྡ་ལན་སྤྲད་ཡོད་འདུག
ཉེ་སྔོན་ས་གནས་འབྲེལ་ཡོད་དཔོན་རིགས་ཚོ་ཐེངས་མང་པོར་སྡེ་བ་ཁག་ཏུ་ཡོང་སྟེ་འཇིགས་སྐུལ་དང་དྲག་གནོན་རིམ་པར་བྱས་ཏེ་ཐབས་ཟད་འུ་ཐུག་གི་ལམ་དུ་བསྐྱལ་མཐར། སྡེ་བ་ཁག་གི་ངོས་ནས་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་དང་ས་གནས་འབྲེལ་དཔོན་རིགས་ལ་སྙན་ཞུ་བྲིས་ཏེ། སྡེ་བའི་རྒན་པ་ཁག་ཅིག་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་གི་སྒོ་འགྲམ་དུ་སོང་སྟེ་ཉིན་ ༣ རིང་བསྡད་དེ་ཞུ་གཏུག་བྱས་མཐར། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་དཔོན་རིགས་ཚོས་གནས་ཚུལ་དེ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཐག་གཅོད་ཅིག་མིན་པར། ཀྲུང་དབྱང་དམག་དོན་ཅུའུ་ཡི་ཐག་གཅོད་བྱས་པའི་ལས་གཞི་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་བཤད་ཡོད་འདུག ཕྱིས་སུ་སྡེ་བ་ཁག་གི་ལས་འཁྱུར་ངལ་གསོ་བྱས་ཡོད་པའི་རྒན་རབས་པ་ཁག་ཅིག་གི་སྣེ་འཁྲིད་འོག་རྒན་པོ་ ༣༢ རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་ས་པེ་ཅིན་ལ་ཞུ་གཏུག་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད་ཅིང་། སྐབས་དེར་པེ་ཅིན་གྱི་འབྲེལ་ཡོད་ལས་ཁུངས་ཤིག་གིས་ཁོང་ཚོར་སྣེ་ལེན་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོར། “ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་ངོས་ནས་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་བོད་རིགས་མི་མང་གི་འཚོ་བ་ཡར་རྒྱས་སུ་གཏོང་ཆེད་ལས་གཞི་དེ་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཁྱེད་རང་ཚོ་དགུན་གསུམ་གྱི་ཙག་དང་དབྱར་གསུམ་གྱི་ཚ་བ་ཆེན་པོའི་ནང་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་པའི་ཐད་ལ་སེམས་ཁུར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གལ་སྲིད། ཁྱེད་ཚོར་མོས་མཐུན་མེད་པ་ཡིན་ན་རྗེས་ཕྱོགས་ལས་གཞི་འདི་ལག་བསྟར་མཚམས་འཇོག་ཆོག་གི་རེད། ”ཅེས་བཤད་དེ་སྣེ་ལེན་དང་ལམ་གྲོན་སོགས་ཀྱང་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད་འདུག
ཉེ་ཆར་སྡེ་བའི་རྒན་རབས་པ་ཚོ་པེ་ཅིན་དུ་ཕྱིན་ཏེ་ཞུ་གཏུགས་ཀྱིས་ལོ་ ༣༠ རིང་ལས་གཞི་ལག་བསྟར་མི་བྱ་རྒྱུའི་སྐད་ཆ་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་། ད་ལྟའི་ཆར་སྔ་མོ་ནས་ཡོད་པའི་དམག་སྒར་ཁག་རྒྱ་བསྐྱེད་དུ་གཏོང་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་མི་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཉེ་འཁོར་དུ་གནས་སྤོར་གྱིས་མཚོའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཚོང་ཁང་དང་ཟ་ཁང་། མགྲོན་ཁང་སོགས་ཚོང་ལས་དང་འབྲེལ་བའི་རིགས་ཆ་ཚང་བདག་བཟུང་གིས་བོད་མི་ཚོར་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད་ཀྱིི་ཡོད་ཅིང་། ས་གནས་རང་དུ་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་བོད་མི་ཚོ་ཡང་ཉེ་འཁོར་གྱི་ཡུལ་སྐོར་སྣེ་ལེན་ས་ཁུལ་སོགས་སུ་འགྲོ་མི་ཆོག་པར་བཟོས་ཡོད་པ་དང་། འདས་པའི་ལོ་ངོ་དུ་མའི་རིང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མཚོའི་ཉེ་འཁོར་གྱི་ས་ཆ་བདག་བཟུང་དང་བོད་མི་ཚོར་བཙན་གནོན་བྱའི་པས་དབང་གིས། ས་གནས་བོད་མི་ཚོས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་མི་གནས་སྤོར་གྱི་ལས་གཞི་དེ་རེ་ཞིག་མཚམས་འཇོག་བྱས་པ་ཙམ་ལས་སྔ་ཕྱི་གང་ཡིན་ཡང་ལག་ལེན་བསྟར་ངེས་པའི་དོགས་གཞི་དང་འཇིགས་སྣང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་འདུག
གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ལྟར་ན། མཚོ་སྔོན་པོ་འམ་མཚོ་སྔོན་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོའི་ཉེ་འཁྲིས་སུ་རྐང་ཚ་དང་རྟ་ནག་མ། རིག་སྨོན་བཅས་ཞང་གསུམ་ཡོད་འདུག་ལ། ཐེངས་འདིའི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱིས་ཡུལ་སྐོར་བསྟི་གནས་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱ་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་པོའི་ཉེ་འཁྲིས་ཀྱི་ཤར་བྱང་ས་ཁུལ་རྨོག་རུ་འཚོ་བ་གཉིས་དང་རྒྱ་ཡེ། ཟླ་ཚང་། དཔོན་སྐོར། གཡོན་རུ་ཞོལ་མ། སྤྲེལ་ནག བདུལ་ཆུ། བཅས་སྡེ་བ་ ༧ ལྷག་དང་། གཉའ་ནག་འཚོ་བ་གཉིས། ཝ་འབྱོན། མདའ་བཞི་བཅས་བསྡོམས་པའི་སྡེ་བ་ ༡༠ འདུས་ཡོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། དོན་གོ
༼བོད་ཀྱི་དུས་བབ་ཚགས་པར་ལས་འདིར་བཀོད།༽
གཞུང་ལ་ཞུ་གཏུགས་བྱས་པ་བཟང་གི དེ་ཐབས་ཤེས་གཅིག་རེད། ད་གནད་འགག་ལ་ཐུག་ན་ཞི་བའི་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཐུབ་དགོས།
དངུལ་གྱི་བསླུ་བྲིད་འོག་ལ་སོང་ན་ད་ཚར་བ་རེད།
ཧ་བོ་མ་བོ་ཟེར་བས་ཅི་ཕན་ནམ དེ་ལས་མིསེར་སྤེལ་བའི་རྒྱ་དམར་ལ་གདོང་ལེན་གང་བྱེད་དགོས་སམ སྔོན་ལ་སྐྱེས་སྒྲ་འཛིན་རྣ་བ་ལས་རྗེས་སྐྱེས་ར་ཅོ་བཙན་པོའི་ངང་ཚུལ་འདི་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་ཐབས་ཞིག་གསུང་རོགས་ཡོད་པ་མཛོད
ཤ་ཁྲ་གཅིག་པའི་གངས་ཅན་བོད་རིགས་སྤུན་ཟླ་ཡོངས་ལ་སྙིང་ནས་གསོལ་བ་འདེབས་རྒྱུར། སྔར་རང་རེའི་མེས་པོ་ཁག་ཅིག་གིས་སྣང་མེད་ཐོག་བོད་མཐོ་སྒང་གི་མཛེས་ལྗོངས་འདི་རྒྱ་ནག་དམར་པོའི་ལག་པར་བླུགས་ཤིང་། ཡ་ང་སྙིང་རྗེ་དང་བྲལ་བའི་བྱ་ཐབས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་གིས་བོད་མི་རྣམས་ལ་དམྱལ་བ་མི་ཡུལ་དུ་མྱོང་དགོས་པ་ལྟ་བུ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པ་འདི་ལྟར་ལགས། ད་དུང་ཡང་རང་རེ་ཆུང་ཚར་ཚོའི་སྔ་མ་ལ་བསམ་བློ་རེ་གཏང་ནས་ཕྱི་མ་འཚོ་སྡོད་ཀྱི་ཞིང་ས་དང་། འབྲོག་ས་གང་ལྷག་རྣམས་ལ་སྲུང་སྐྱོབས་ཀྱིས་མི་རབས་རྗེས་མ་རྣམས་ཀྱི་ལག་པར་བླུག་ཐུབ་པ་ཞིག་བཟོས་མ་ཐུབ་ན་ཕྲུ་གུ་ཚོའི་འཁང་ར་དང་། དམའ་འབེབས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་བྱ་རྒྱུར་ཐེ་ཚོམ་མེད་དོ།།
སྤུན་ཟླ་ཚོ། ང་ཚོར་ཤ་གསེང་ན་རུས་པ་དང་རུས་གསེང་ན་རྐང་དམར་ཞིག་ཡོད་ན་སྡོད་ས་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་། སྡོད་སྟངས་ཤིག་ཨེ་ཡོད་འདིར་ལྟོས་དང་ཁྱོད་ལ་འགྲེལ་བཤད་གསལ་བོ་ཞིག་བྱས་ཡོང་། རྒྱ་གཞུང་གི་རྒྱུ་འབྲས་མེད་པའི་བྱ་ལས་དང་། སྙིང་རྗེ་མེད་པའི་དྲག་སྤྱོད་འདིས་བོད་མི་རྒྱུ་ཟོག་གསུམ་རྩ་མེད་བཟོས་ཚར་སོང་།
ད་ང་ཚོས་རང་རང་ས་ནས་ཧུར་ཐག་གིས་འཆར་གཞི་ཞིག་བཟོས་ཏེ། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པའི་རང་ས་མི་གསུམ་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་ཤིག་བྱ་རན་རེད།
འོག་གི་དྲ་ཐག་འདི་ལས་མཚོ་སྔོན་པོའི་སྐོར་ཀྱི་ཡིད་སྐྱོ་བའི་དངོས་བརྙན་སྙིང་དམར་པོ་ཐང་མར་བརྡལ་ནས་ངེད་ཅག་གི་མདུན་དུ་བཤམས་ནས་འདུག་ན། ངེས་པར་དུ་བསམ་གཞིགས་ཡག་པོ་རེ་བྱ་རན་རེད།
http://www.cultureunplugged.com/documentary/watch-online/filmedia/play/4774/Kokonor/?pp=contribute
ས་ཁུལ་དེ་གསར་རྒྱག་བྱས་པར་ཉེ་འཁོར་གྱི་སྡེ་བ་ཡོངས་ལ་གཞུང་ཕྱོགས་ནས་རྒྱ་སྒོར་ས་ཡ་ ༣༠༠ དང་། ཁྱིམ་ཚང་རེར་རྒྱ་སྒོར་ཁྲི་ ༨༠༠ རེ་སྤྲད་དེ་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་རིག་སྨོན་ཞང་དང་སྟོང་སྐོར་རྫོང་གཉིས་ཀྱི་བར་མཚམས་སུ་ཡོད་པའི་ས་གནས་སུ་གནས་སྤོ་བྱ་དགོས་སྐོར་བརྗོད་ཡོད་འདུག་ལ། ས་ཡ་གསུམ་བརྒྱ་དང་། ཁྲི་བརྒྱད་བརྒྱ་ཟེར་རམ། ཡང་ན་། དེ་ལས་ཉུང་བིའ་གྲངས་ཅིག་སྟོན་ནམ། ཡིད་ཆེས་དཀའ་ལ་ཡིག་དང་གྲངས་མཉམ་བསྲེས་བྱས་ནས་ཧ་གོ་རྒྱ་ཁག་པོ་མི་འདུག་གཆ་དྲ་གྲོགས་ཚོ། ད་ང་བོད་པ་གཅིག་གིས་བོད་སྐད་འདི་ལ་འཐོམས་སོང་ངོ་། གསལ་བཤད་ཅིག་གནོངས་དང་།
བོད་མི་ཚོ་རང་ས་ཡི་དོན་དུ་སེམས་ཤུགས་སྐྱེད་