བལ་ཡུལ་ལུམ་བི་ནིའི་ལྷ་ཁང་ཞིག་ཏུ་གནའ་ཤུལ་ཤིང་དུམ་ཞིག་རྙེད་སོན་བྱུང་བར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད་དེ་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་ནི་སྟོན་པ་ཡེ་ཤུ་མ་བྱོན་སྔོན་གྱི་ལོ་ ༦༢༣ ཙམ་ལ་འཁྲུངས་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་ཡོད་འདུག
ཁ་སང་བྷེ་བྷེ་སི་གསར་ཁང་གི་ཚན་རྩལ་བསྐྱར་ཞིབ་ཚན་པར་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བ་ལྟར་ན། བལ་ཡུལ་གཞུང་དང་ཉི་ཧོང་ས་ཞིབ་ཚན་པ། དེ་བཞིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ས་ཞིབ་ཚན་པ་བཅས་ཀྱི་རོགས་རམ་འོག ཨ་རིའི་ཌོར་ཧམ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ས་ཁམས་ཆེད་མཁས་སྐུ་ཞབས་རོ་ལྦིན་( Robin Coningham )ལགས་ཀྱིས་སྣེ་འཁྲིད་པའི་ས་ཞིབ་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་གིས་ད་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༡ པོ་ནས་མགོ་འཛུགས་ཀྱིས་བལ་ཡུལ་ལིམ་བི་ནིར་ཡོད་པའི་མ་ཡ་ཌེ་ཝེ་ལྷ་ཁང་(Maya Devi Temple)ཞེས་པ་དེར་འཚོལ་ཞིབ་བྱས་ཏེ། གདུང་ཤིང་(Timber)ཞིག་གསར་རྙེད་བྱུང་ཡོད་པ་དེར་ཡོ་ཆས་སྣ་ཚོགས་བརྒྱུད་ཞིབ་འཇུག་བྱས་འབྲས་སུ། ས་ཆ་དེ་ནི་ནང་པའི་ཆོས་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ཏུ་གསལ་བའི་ཡུམ་སྒྱུ་མ་ལྷ་མཛེས་ཀྱིས་ཤིང་སྡོང་གི་ཡལ་ག་ཞིག་ལ་བྱ་རྨྱང་བྱས་ཏེ་གཞོན་ནུ་དོན་གྲུབ་སྐུ་བལྟམས་པ་ཡིན་ཟེར་བའི་ས་དེ་ཡིན་པར་ངོས་ཟིན་ཐོབ་ཡོད་པ་མ་ཟད། དེས་གཞོན་ནུ་དོན་གྲུབ་ནི་ཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ལོ་ ༦༢༣ ཙམ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། སྔོན་བྱོན་མཁས་པ་ཁག་ཅིག་དང་ནང་པའི་གསུང་རབ་དག་ཏུ་སྟོན་པའི་འཁྲུངས་ལོ་ ༣༤༠ – ༣༩༠ ཡིན་ཟེར་བ་དེ་ནོར་ཡོད་པ་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད་ཚུལ་བཀོད་འདུག
རྒྱལ་སྤྱིའི་གནའ་རྫས་ཞིབ་འཇུག་དུས་དེབ་ནང་། ཉི་ཧོང་དང་བལ་ཡུལ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ས་གཤིས་ཞིབ་འཇུག་ཚན་པ་བཅས་ཀྱི་རྒྱབ་རོགས་འོག་གནའ་ཤུལ་ཞིབ་འཇུག་ཚན་པས་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་གདུང་ཤིང་དེ་བརྒྱུད་ནས་འཛམ་གླིང་ཐོག་སྙན་གྲགས་ཆེ་བའི་ཆོས་ལུགས་ཤིག་གིས་སྟོན་པ་འཁྲུངས་ཡུལ་དང་ལོ་ཚིགས་གསལ་རྟོགས་ཐུབ་ཡོད་པ་ནི་ཆེས་རླབས་ཆེན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། སྤྱིར་འཛམ་གླིང་མི་མང་དང་སྒོས་ནང་པའི་སྟོན་པ་མཆོག་གི་རྗེས་འབྲང་བ་དག་གི་བྱ་གཞག་རླབས་ཆེན་ཞིག་འགྲུབ་ཡོད་ཅེས་འཁོད་འདུག ཐེངས་འདིའི་ཞིབ་འཇུག་པ་རོ་ལྦིན་ལགས་ཀྱིས་’’ད་རེབ་གསར་དུ་རྙེད་པའི་ལྷ་ཁང་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ཐོག་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་གདོད་མའི་ནང་པའི་ལྷ་ཁང་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་ཞིང་། འདི་བརྒྱུད་ནས་ནང་པའི་གསུང་རབ་དང་མཁས་དབང་ཁག་གི་བཞེད་པ་མི་མཐུན་པའི་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་འཁྲུངས་ལོ་དང་འཁྲུངས་ཡུལ་གསལ་བོ་ཆགས་ཡོད་ལ། བལ་ཡུལ་གྱི་ནགས་གསེབ་ཅིག་ནས་༡༨༩༦ ལོར་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་རྒྱལ་པོ་ཨ་ཤཱོ་ཀས་ཕྱི་ལོ་ ༢༤༩ ལོར་བཞེངས་སྐྲུན་བྱས་པའི་རྡོ་རིང་སྟེང་། ལུམ་བི་ཎི་ནི་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་འཁྲུངས་ཡུལ་གྱི་ནང་པའི་གནས་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ཞེས་འཁོད་འདུག་པ་དེ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་བདེན་གཏམ་གལ་ཆེན་ཞིག་རེད་’’ཅེས་དང་། དེ་བཞིན་བལ་ཡུལ་རིག་གཞུང་བློན་ཆེན་རམ་ཀུ་མར་ཤེར་སེ་ཐ་ལགས་ཀྱིས་ཀྱང་། “གནའ་ཤུལ་དེ་དག་གིས་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ས་གང་ཞིག་ཏུ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་ཡོད་མེད་ཁ་གསལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཏེ། ནང་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་སྟོན་པའི་འཁྲུངས་ལོ་དང་འཁྲུངས་ཡུལ་སྐོར་གྱི་རྩོད་པ་ཞི་འཇགས་སུ་བཏང་བར་དགའ་སྤྲོ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཞིང་། བལ་ཡུལ་གཞུང་གིས་རྩ་ཆེའི་གནས་ཆེན་དེར་སྲུང་སྐྱོབ་ཡག་པོ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་’’ཞེས་སོགས་བརྗོད་འདུག
བལ་ཡུལ་གྱི་རུ་པན་དྷི་ཧི་རྫོང་ནང་ཡོད་པའི་ལུམ་བི་ནི་དེ། ཡུམ་སྒྱུ་མ་ལྷ་མཛེས་ལ་སྲས་གཞོན་ནུ་དོན་གྲུབ་སྐུ་བལྟམས་ཡུལ་ནང་པའི་གནས་ཆེན་བཞིའི་ཡ་གྱལ་ཞིག་ཏུ་བགྲང་གི་ཡོད་ཅིང་། གནས་མཆོག་དེར་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་དགུང་གྲངས་ ༢༩ བར་བཞུགས་ཡོད་པ་དང་། སྐབས་དེར་བཞེངས་འཕྲོར་ལྷག་པའི་མ་ཡ་དྷི་འུའི་ལྷ་ཁང་དང་། ཡུམ་སྒྱུ་མ་ལྷ་མཛེས་ཀྱི་འཁྲུས་རྫིང་དང་སངས་རྒྱས་རང་གི་འཁྲུས་རྫིང་པུ་སི་ཁ་རྷ་ཎི། དེ་བཞིན་རྒྱལ་པོ་ཟས་གཙང་གི་མཁར་ཤུལ་སོགས་ཡོད་འདུག
གནས་ཚུལ་དབྱེ་ཞིབ་པ་ཚོས། གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་གནའ་ཤུལ་དེ་དག་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁང་གཙོས་པའི་གཞུང་དང་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག དེ་བཞིན་མི་སྒེར་སོགས་ཀྱིས་མ་སྐུལ་དང་བླང་ཐོག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གཅེས་སྤྲས་བྱ་གལ་ཆེ་སྐོར་བརྗོད་འདུག གོང་གསལ་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཕྲའི་སྐོར་གྱི་༼ སྦས་སྐུང་ཤོར་བའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྩ་ཆེན་ཤུལ་ལུས༽ཞེས་པའི་དངོས་བྱུང་གློག་བརྙན་ཞིག ལོ་རྗེས་མའི་ཕྱི་ཟླ་ ༢ པའི་ནང་འཛམ་གླིང་ས་བཤད་བརྙན་འཕྲིན་ཐོག་སྟོན་འཆར་ཡོད་འདུག
ངོ་སྤྲོད་ལེགས་པོ་གནང་འདུག་པས་ཐུགས་རྗེ།
ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་སྐོར་ལ་རིགས་འདྲ་མིན་ 60 ལྷག་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། འཁྲུངས་ཡུལ་གྱི་ཐོག་ལའང་རྩོད་པ་མང་པོ་ཡོད་པ་རེད།
ཞབས་འདྲེན་ཆེ་ཤོས་འཇོག་མཁན་ས་སྐྱང་ཚང་རེད། ས་སྐྱའི་ལུགས་ལ་སྟོན་པ་ཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ ༢༡༣༣ ལོར་འཁྲུངས་ཟེར།
ཇོ་བོ་རྗེས་འབྲངས་དང་པའི་ལུགས་ནི་ཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ ༢༡༣༦ ཡིན། དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་ལོ་གསུམ་གྱི་ཁྱད་པར་ཡོད།
ཁ་ཆེའི་པཎ་ཆེན་ལུགས་ནི། སྟོན་པ་ཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་ལོ་ ༥༤༣ ལ་འཁྲུངས་བར་བཞེད། དེས་ན་དེ་དང་ད་ལྟ་ཚན་རིག་པས་གཏན་འབེབ་བྱུང་བའི་བར་ལ་ལོ་ ༨༠ ཙམ་གྱི་ཁྱད་པར་མ་གཏོགས་མི་འདུག དེ་ནི་ཉིན་ཚེས་ཞག་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡིན་སྲིད། གང་ལྟར་ཁ་ཆེ་པཎ་ཆེན་གྱི་ལུགས་དེ་ཡག་ཤོས་རེད་དོ།།