ཊི་ལེ་གྷ་ར་ཧྥི་(Telegraph)གསར་ཁང་གིས་ ༢༠༡༧༧།༢༨ ཉིན་སྤེལ།
ཉེ་ཆར་བྱང་ཀོ་རི་ཡས་གླིང་ཕྲན་གཅིག་ནས་གཅིག་ལ་སྙོབ་ཐུབ་པའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཚོད་ལྟ་བྱས་བ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་པ་དེས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་གི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་དཀའ་ངལ་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད་པ་དང་། ཨ་རིའི་སྲིད་གཞུང་གསར་བས་བྱང་ཀོ་རི་ཡའི་དམག་ཤུགས་ཐད་གཏམ་བརྗོད་འདྲ་མིན་སྤེལ་བའི་གྲུབ་བུར་བྱང་ཀོ་རི་ཡས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ཡོད་པའི་གཏམ་སྤྱོད་དེ་དག་སྤེལ་བ་རེད།

བྱང་ཀོ་རི་ཡས་མེ་ཤུགས་འཕུར་མདའ་ཚོད་ལྟ་བསྟུད་མར་བྱས་བ་དང་། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཌོ་ནལ་ཊི་རུམ་ཕིའི་བདེ་སྲུང་དྲུང་ཡིག་མཱེ་ཐི་སི་(Jim Mattis)ལགས་ཀྱིས་ “གལ་སྲིད་བྱང་ཀོ་རི་ཡས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོས་བ་ཡིན་ན། དེ་ནི་ཧ་ཅང་གནོད་འཚེ་ཅན་དང་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་ཞིག་རེད་” ཅེས་བྱང་ཀོ་རི་ཡར་ཉེན་བརྡ་བཏང་།

ན་ནིང་ཕྱི་ཟླ་ ༡༢ པའི་ནང་ར་ཤི་ཡའི་སྲིད་འཛིན་པུ་ཊིན་གྱིས་ར་ཤི་ཡའི་བདེ་སྲུང་བློ་ཆེན་ཁག་ཅིག་ལ་ཐུག་འཕྲད་བྱས་ཏེ་ “རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་གཏོང་རྒྱུ་ནི་ཁོ་རང་གི་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ལོའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་གྲས་ཤིག་ཡིན།” ཞེས་བརྗོད་ཡོད་ཅིང་། དེ་མ་ཐག་སྐབས་དེར་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་འོས་མི་ཡིན་པའི་ཌོ་ནལ་ཊི་རུམ་ཕིས་ཊི་ཝེ་ཊིར་(Twitter)སྟེང་། “འཛམ་གླིང་གི་ཁ་ཕྱོགས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ཐོག་མ་འཁོར་སྔོན་ལ་ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་ངེས་པར་དུ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་སྟོབས་ཤུགས་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་དགོས་”ཞེས་འཁོད་ཡོད། འུད་གཏམ་དེ་དག་གིས་འཛམ་གླིང་འདིར་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ག་ཚོད་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་གི་ནུས་ཤུགས་ཅི་ཙམ་ཡིན་པ་ཚོད་དཔག་བྱེད་དགའ་བའི་གནས་སྟངས་འཇིགས་ཉེན་ཅན་ཞིག་ཆགས།

ད་ལྟ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་སོ་སོའི་དམག་སྒར་དུ་ཤུགས་ཚད་སྤྱི་རྒྱ་(Kiloton)ས་ཡ་མང་པོ་ཡོད་པའི་རྫས་འགྱུར་ནུས་པ་གསོག་འཇོག་བྱས་ཏེ། འཛམ་གླིང་འདི་བདེན་པའི་ལམ་ལས་རྒྱང་ཐག་ཇེ་རིང་དུ་གཏོང་གི་ཡོད་པ་དང་། བདེན་པ་དང་དམག་དོན་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་ད་ལྟ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཚོར་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་རྫས་མགོ་(Warhead- རྫས་འགྱུར་བླུག་སའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་མདེའུ་ལ་གོ) ༡༥༠༠༠ ཡོད་པ་མང་ཆེ་བ་ཨ་རི་དང་ར་ཤི་ཡ་ཆགས་ཡོད།

རྒྱལ་སྤྱིའི་མཚོན་ཆ་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཚོགས་པ་(Arms Control)ཞེས་བའི་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་མདེའུ་རྩེ་ ༡༠༠༠༠ སྲིད་གཞུང་དེ་དག་གི་དམག་སྒར་ཁག་ཏུ་ཉར་ཡོད་པ་དང་། དེའི་འཕྲོས་རྣམས་ལྷུ་ལག་སྒྲིག་ཆོག་ཆོག་གིས་བཞག་ཡོད་པའི་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

རྒྱལ་ཁབ་གང་དག་ལ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཡོད་དམ།
འཛམ་གླིང་ན་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་མངའ་སྡེ་ཡིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ ༥ ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ནི་རྒྱ་ནག་དང་ཧྥ་རན་སི། ར་ཤི་ཡ་དང་དབྱིན་ཇི། ཨ་རི་བཅས་ཡིན་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་ལ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཀག་སྡོམ་གྲོས་ཆོད་(Non-Proliferation Of Nuclear Weapons)གཞིར་བཞག་ཐོག་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཉར་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། འོན་ཀྱང་། གྲོས་ཆོད་དེས་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་ལ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཉར་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་སྤྲད་ཡོད་མོད། གྲོས་ཆོད་དེའི་དགོངས་དོན་གཙོ་བོ་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་མི་ཆོག་པ་མ་ཟད། ད་སྔ་ཡོད་པའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་དེ་དག་ཀྱང་གཏན་དུ་ཉར་མི་ཆོག་པར་རིམ་གྱིས་མེད་པ་བཟོ་དགོས་པ་རེད།

རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ ༤ ལ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་ནི་པཱ་ཀི་སི་ཐན་དང་རྒྱ་གར། ཨི་ཟི་རལ། བྱང་ཀོ་རི་ཡ་བཅས་ཡིན། རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གྲོས་ཆོད་དེའི་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱས་མེད། ཁོ་ཚོར་ཆ་སྙོམས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ ༣༤༠ ཡོད་པ་དང་། ཪ་ཤི་ཡ་དང་ཨ་རི་གཉིས་ནི་འཛམ་གླིང་གི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་མང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཆགས་ཏེ། འཛམ་གླིང་གི་རྡུལ་ཕྲན་རྫས་འགྱུར་སྤྱིའི་བརྒྱ་ཆ་ ༨༨ བདག་བཟུང་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་དེ་གཉིས་ཀྱི་བེད་མེད་དུ་གྱུར་བའི་རྫས་འགྱུར་རྩིས་རྒྱབ་པ་ཡིན་ན། ཨ་རི་དང་ར་ཤི་ཡས་འཛམ་གླིང་གི་རྡུལ་མཚོན་རྫས་འགྱུར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༩༣ བཟུང་ཡོད་པ་རེད།

དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་ཐོག་གི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་ཕྱོགས་སྡོམ་བྱས་ན་གྲངས་ ༡༤༩༠༠ ཙམ་ཡོད། ཊི་ལེ་གྷ་ར་ཧྥི་(Telegraph)ཡིས་ཉམས་ཞིབ་བྱས་བ་ལྟར་ན། གལ་སྲིད་ཨ་རི་དང་ར་ཤི་ཡའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་མཉམ་སྦྱོར་བྱས་ཚེ། དེའི་ཤུགས་ཚད་ལ་མཱ་གྷ་ཊོན་(Megaton)༦༦༠༠ ཡོད་པ་དང་། ནུས་ཤུགས་དེ་ནི་སའི་གོ་ལས་སྐར་མ་གཅིག་གི་ནང་དུ་ཉི་མའི་ནུས་ཤུགས་ཐེངས་བཅུ་ལ་འཐེན་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་ཆགས་ཡོད་འདུག

རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ས་ཁྲ་དྲ་བ་ལྟར་ན། གལ་སྲིད་ད་ལྟའི་ཨ་རིའི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་ཁྲོད་ཀྱི་འབར་མདེལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ས་ཁུལ་ཞིག་ལ་གཡུག་པར་ཆ་བཞག་ན། དེའི་རྫས་འགྱུར་གྱིས་ཐོག་མའི་ཆུ་ཚོད་ ༢༤ ནང་མི་ས་ཡ་ ༡་༤ གསོད་ཐུབ་དང་། མི་ས་ཡ་ ༣་༧ ལ་རྨས་སྐྱོན་བཟོ་བ། དེ་བཞིན། རྫས་འགྱུར་དེའི་དུག་རླངས་སྤྱི་ལེ་ ༡༣ བར་ཁྱབ་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན། ཊ་སཱར་བྷོམ་བྷ་(Tsar Bomba)ནི་ཪ་ཤི་ཡའི་ད་ལྟའི་འབར་མདེལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན་པ་དང་། གལ་སྲིད་འབར་མདེལ་དེ་ཨ་རིའི་ནེའུ་ཡོག་གྲོང་ཁྱེར་ནང་གཡུག་པ་ཡིན་ན། མི་གྲངས་ས་ཡ་ ༧་༦ གསོད་ཐུབ་པ་དང་། མི་ས་ཡ་ ༤་༢ ལྷག་ལ་རྨས་སྐྱོན་བཟོ་བ། དེ་བཞིན། སྤྱི་ལེ་ ༧༨༨༠ ཙམ་གྱི་བར་དུ་མི་གྲངས་ས་ཡ་མང་པོར་གནོད་སྐྱོན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་འདུག

ཨ་རི་དང་ར་ཤི་ཡའི་བར་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་གྲོས་ཚོད་ཁག་ཅིག་བཞག་སྟེ་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱིས་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་མི་ཆོག་པ་དང་རྫས་མགོ་འདྲ་མིན་ཡང་བཟོ་མི་ཆོག་པ། རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་འཕེན་པའི་འགྲོ་ལུགས་ལ་སྒྱུར་བཅོས་གཏོང་མི་ཆོག་པ་བཅས་ཀྱི་ཚོད་འཛིན་བྱས་ཡོད། གྲོས་ཆོད་དེས་ཨ་རི་དང་ར་ཤི་ཡ་གཉིས་ལ་རྡུལ་མཚོན་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་མི་ཆོག་པ་བཟོས་ཡོད་ཀྱང་། ཊི་རུམ་ཕི་དང་པུ་ཊིན་གཉིས་ཀྱིས་གྲོས་ཆོད་དེའི་ཕུགས་འདུན་རྩིས་མེད་དུ་བཏང་སྟེ་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་རྒྱ་སྐྱེད་དང་དེའི་ནུས་ཤུགས་གོང་འཕེལ་གཏོང་འདོད་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་ལ་དམག་འཁྲུག་གསར་བ་བསླངས་ཏེ། གོ་ལ་ཧྲིལ་བོ་རྩ་བརླག་ཏུ་གཏོང་འདོད་ཡོད་པའི་དོགས་པ་ཆེན་པོ་བསྐྲུན་ཡོད།

མཆན།

༡༽ ཀེ་ལོ་ཊོན་(Kiloton)ཞེས་བ་ནི་བགད་རྫས་ཀྱི་ཤུགས་ཚད་ལ་གོ་བ་དང་། འགད་རྫས་དེའི་ཀེ་ལོ་ཊོན་གཅིག་གི་ཤུགས་ཚད་ ༡༠༠༠ ཡོད་པ་རེད།

༢༽ ཝར་ཧར་ཌི་(Warhead)ཞེས་བ་ནི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆའི་མདེའུ་སྣེ་མོར་གོ་བ་དང་། དེའི་ནང་དུ་གས་འཐོར་གྱི་རྫས་ནུས་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། ཝར་ཧར་ཌི་གས་ཐོར་དུ་སོང་རྗེས་དེའི་མཐའ་སྐོར་ཡོངས་རྫོགས་གས་འཐོར་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་འདུག

༣ ༽ མཱ་གྷ་ཊོན་(Megaton)ནི་རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་བཟོ་བར་མཁོ་བའི་རྫས་འགྱུར་གྱི་རྣམ་གྲངས་ཤིག་གི་མིང་ཡིན་པ་དང་། མཱ་གྷ་ཊོན་གཅིག་ལ་ཊོན་(Ton)ས་ཡ་གཅིག་ ༡༠༠༠༠༠༠ ཡོད་འདུག

གསར་འགོད་པ། སྐལ་བཟང་སྦྱིན་པ།