གནའ་སྔ་མོར་དད་པ་དང་དུང་ཞེན་ཆེ་བའི་མཚོ་སྔོན་པོ་འདི་ད་ཆར་མཐའ་འཁོར་གྱི་བོད་མི་ཚོར་འཇིགས་སུ་རུང་བའི་དུར་ཁྲོད་ཅིག་ཏུ་འགྱུར་གྱིན་ཡོད་འདུག མཚོ་སྔོན་པོའི་མཛེས་སྡུག་འདི་ལྷག་པར་དུ་འདས་པའི་ལོ་བཅུ་སྟེ། ནུབ་བརྒྱུད་ཐོན་སྐྱེད་ཆེན་མོ་མགོ་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང་ཡལ་ཐལ་ཅེས་མཐའ་འཁོར་གྱི་གཞིས་སྡོད་འབྲོག་པ་ཚོས་བརྗོད་ཀྱིན་ཡོད།
མཚོ་སྔོན་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོའམ་མཚོ་སྔོན་པོ་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་སྙན་གྲགས་ཆེ་ཞིང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་མཚོ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཉེ་བའི་ལོ་འདི་དག་གི་རིང་རྒྱ་ནག་གིས། མཚོ་འདིའི་ནང་ནས་རང་བྱུང་གཏེར་ཚ་འདོན་པ་དང༌། དུག་རྫས་འདྲ་མིན་ཚོད་ལྟ་བྱེད་སའི་བཟོ་གྲྭ་བཙུགས་པ། སྣུམ་ལྡན་མཚོ་གྲུ་འདྲ་མིན་མཁོ་གཏོང་སོགས་ཀྱིས་མཚོ་སྔོན་པོའི་ནང་གནས་པའི་ཉ་རིགས་དང་བྱ་རིགས་མང་པོར་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་ཕོག་བཞིན་པ་མ་ཟད། ཉེ་འགྲམ་ཏུ་འཚོ་ཞིང་གཞིས་པའི་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཕྱུགས་ཟོག་མང་པོ་ཤི་སྐྱོན་གྱིས། ས་དེ་གའི་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ལ་དཀའ་ངལ་འཕར་མ་ཞིག་སྤྲོད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་རྟ་ནག་མའི་འབྲོག་མི་ཞིག་གིས་བརྗོད་པ་ལྟར་ན། རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་འབག་བཙོག་དང་དུག་རྫས་འདྲ་མིན་གྱི་དུག་རླངས་གིས། ལོ་འདིའི་ནང་ཁྱིམ་ཚང་འདིའི་ལུག ༢༠༠ ལྷག་ཤི་་བ་དང༌། སྤྱི་ལོ ༢༠༠༠ ལོ་ནས་བཟུང་ལུག ༧༠༠ ལྷག་དང༌། གནག་ཕྱུགས་ ༡༠༠ ལྷག་ཤི་སྐྱོན་བྱུང་སོང་ཟེར། འདི་དག་ནི་མཚོའི་ཉེ་འགྲམ་ན་ཡོད་པའི་ཧ་ཡང་བཟོ་གྲྭའི་དུག་རླངས་དང་བཟོ་གྲྭ་དེའི་དུ་བས་བཟོས་པ་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་པ་དང༌། ཁོང་གི་ཁྱིམ་ནི་མཚོ་སྔོན་པོ་དང་བར་ཐག་སྤྱི་ལེ་བཞིའི་མཚམས་སུ་ཡོད་འདུག གལ་སྲིད་ལུག་གཅིག་ལ་རྒྱ་སྒོར་ ༣༠༠ དང་གནག་ཕྱུགས་གཅིག་ལ་རྒྱ་སྒོར་ ༡༠༠༠ ལ་རྩིས་བརྒྱབ་པ་ཡིན་ན། ལོ་འདི་དག་ནང་ཁོང་གི་ཁྱིམ་ལ་རྒྱ་སྒོར་ཁྲི་ ༣༡ གི་གྱོང་གུད་ཐེབས་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་པ་དང༌། སྔོན་མ་ཁྱིམ་ཚང་འདི་སྡེ་བའི་གྲས་ནས་འབྱོར་ལྡན་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་ཞིག་ཡིན་ནའང༌། ད་ལྟ་ཁྱིམ་ཚང་དབུལ་བོའི་གྲས་སུ་ལྷུང་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད། དེ་བཞིན་མདའ་བཞི་ཞང་བདེ་སྐྱིད་སྡེ་བའི་རྡོ་བྷོ་ཚང་གི་ལུག་བརྒྱ་ཆ་དགུ་བཅུ་ཤི་ཡོད་པ་དང༌། ད་ལྟ་ལུག་བརྒྱ་ལས་ལྷག་མི་འདུག་ལ། ཁོང་གི་ཁྱིམ་ནི་མཚོསྔོན་པོ་དང་བར་ཐག་སྤྱི་ལེ་ ༡༠ མཚམས་སུ་ཡོད་འདུག གོང་གསལ་གྱི་གྱོང་གུད་འདི་ལྟ་བུ་མཚོ་སྔོན་པོ་མདའ་བཞི་རྫོང་ནང་ཁུལ་གྱི་འབྲོག་སྡེ་མང་པོར་འཕྲད་ཡོད་པ་དང༌། ད་དུང་ཁོང་གཉིས་ལས་ཚབས་ཆེན་གྱི་གྱོང་གུད་ཐེབས་པའི་ཁྱིམ་ཚང་མང་པོ་ཡོད་འདུག ད་ལྟ་དུག་རླངས་འདིའི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུུག་གི་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཏེ་སྤྱེ་ལེ་ ༣༠ མཚམས་ལ་སླེབས་ཡོད་པ་དང༌། ལོ་གསུམ་གྱི་ཡར་སྔོན་ལ་མེད་པའི་སྣང་ཚུལ་གང་མང་ཞིག་དང་བཅས། ༢༠༠༦ ལོ་ནས་སྤྱི་ལེ་སུམ་ཅུའི་ལམ་གྱི་སྡེ་བ་འདིའི་ནོར་ལུག་མང་པོ་ཞིག་ཤི་སྐྱོན་ཐེབས་ཡོད་འདུག ཁྱིམ་བདག་གཡུ་སྒྲོན་གྱིས་བརྗོད་པ་ལྟར་ན་སྔོན་མ་ཁྱིམ་ཚང་འདིར་ལུག་ ༨༠༠ ལྷག་དང༌། གནག་ཕྱུགས་ ༡༠༠ ལྷག་ཡོད་ནའང༌། ད་ལྟ་ལུག ༣༠༠ དང༌། གནག་ཕྱུག ༥༠ ལས་མེད་པ་དང༌། ཁོར་ཡུག་འབག་བཙོག་དང༌། དུག་རླངས་ཀྱི་རྐྱེན་པས་སྡེ་བའི་ནང་ལུག་དང་གནག་ཕྱུགས་ཀྱི་རུས་པ་སོགས་ཀྱིས་ཁྱབ་ཡོད་པ་དང༌། གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་རྟགས་མཚན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། ཤི་ཚད་ལ་སོ་མེད་པ་དེ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཀྱིན་འདུག གནས་ཚུལ་དེ་དག་ལ་གཞིགས་ཏེ་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ཀྱིས། ཤུལ་ཏུ་ལུས་པའི་སོ་མེད་ཕྱུགས་ཟོག་དེ་དག་རིན་གོང་དམའ་བོའི་ངང་ནས་གཞན་ལ་བཙོང་གི་ཡོད་པ་རེད། དེ་བཞིན་མཚོ་འདིའི་ཉེ་འགྲམ་དུ་ཡོད་པའི་རོང་པའི་གྲོང་སྡེ་དག་ལའང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་འདི་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་འདུག་ལ། ལོ་འདི་དག་ལ་ཞིང་ལས་ས་ཁུལ་གྱི་འབྲུ་དང༌། ནས། སྐེ་ཚེ་སོགས་ཀྱི་ཡོང་འབབ་མི་བཟང་བ་མ་ཟད། འབྲུ་རིགས་འདི་དག་ཡོངས་སུ་སྨིན་མེད་པ་དང༌། མ་སྨིན་པའི་སྔོན་ནས་རུལ་བ་སོགས་མདའ་བཞི་བདེ་སྐྱིད་འདུས་པའི་སྡེ་བ་གསུམ་གྱི་ནང་གི་སྒོ་ཕྱུགས་མཛོ་མོ་སོགས་ ༣༩༧ ཤི་ཡོད་པ་དང༌། ལུག་དང་ར་མ་ ༣༠༢༠ ཤི་ཡོད་པ། ལུ་གུ་ ༤༨༦༡ ཤི་སྐྱོན་ཐེབས་པས་ད་ལྟ་གྲོང་སྡེ་འདི་དག་ནང་ཁྱིམ་ཚང་ ༤༥ ལྷག་དབུལ་སྐྱོར་ཁྱིམ་ཚང་གི་གྲས་སུ་ཚུད་ཡོད་པ་རེད། ཁོར་ཡུག་བརྟག་དཔྱད་པས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ལྟར་ན། མཚོ་སྔོན་པོའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཕྱུགས་ཟོག་དང་ཞིང་ལས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་དོན་གཙོ་བོ་ནི་ཧ་ཡང་བཟོ་གྲྭའི་རྫས་ F ཡི་དུག་རླངས་གི་གནོད་སྐྱོན་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་པ་དང༌། བཟོ་གྲྭ་འདི་གཞི་བྱས་ཏེ་ཤར་ལྷོ་མཚམས་ཀྱི་སྤྱི་ལེ་ ༤༠ དང༌། ནུབ་བྱང་མཚམས་ཀྱི་སྤྱི་ལེ་ ༡༠ སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ ༢༥༠ ཡི་མཚམས་སུ་དུག་རླངས་འདིས་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་སའི་ས་ཁུལ་ཆགས་ཡོད་པ་དང༌། ས་ཁོངས་འདིའི་ནང་མདའ་བཞི་ཞང་ནང་ཁུལ་གྱི་སྡེ་བ་ཡོད་ཚད་འདུས་ཡོད་པ་མ་ཟད། མུ་མཐུད་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།
མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཧ་ཡང་བཟོ་གྲྭ་འདི་ནི། ༡༩༩༥ ལོར་བཙུགས་པ་དང༌། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་དང་ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་བཞིན་པ་ཤེས་ནའང་ད་ལྟའི་བར་ལྷག་ཡོད་པ་དང༌། ༢༠༠༡ ལོ་ནས་ ༢༠༠༨ ལོ་བར་མཚོ་སྔོན་པོ་མདའ་བཞི་ཞང་ནང་ཁུལ་གྱི་འབྲོག་པའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གྱོང་གུད་རྒྱ་སྒོར་ཁྲི་ ༡༤༠༤་༡༦ ཡིན་པ་དང༌། སྤྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ལོ་གཅིག་པུའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གྱོང་གུད་རྒྱ་སྒོར་ཁྲི་ ༤༥༠ ཡིན་པ་རེད། གནས་སྟངས་འདི་དག་ལ་གཞིགས་ཏེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས། གནད་དོན་འདི་ཐག་གཅོད་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་བྱས་ཡོད་ནའང༌། ལོ་འདིའི་ཡར་སྔོན་ནས་མདའ་བཞི་ཞང་དང་ཐག་མི་རིང་བའི་མཚམས་སུ་གློག་འདོན་ས་ཚིགས་ཤིག་དང༌། ལྕགས་འདོན་ས་ཚིགས། རྡོ་སྣུམ་སྙིགས་རོ་བཟོ་གྲྭ་སོགས་བཙུགས་ཡོད་པ་དང༌། བཟོ་གྲྭ་འདི་དག་མཚོ་སྔོན་པོ་དང་སྤྱི་ལེ་ ༢༠ མཚམས་སུ་ཡོད་པ་རེད། བཟོ་གྲྭ་འདི་དག་གི་དུག་རླངས་ཀྱིས་མཚོ་སྔོན་པོ་དང་ཉེ་འགྲམ་གྱི་འབྲོག་པ་མང་ཚོགས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་བྱས་ཡོད་པ་དང༌། བཟོ་གྲྭ་དང་ཉེ་བའི་རྩྭ་ཐང་སྟེང་ཐལ་རྡུལ་གྱིས་ཁེངས་ཤིང་ས་ཆ་ཁ་ཤས་སུ་ས་རྡུལ་གྱིས་རྩྭ་སྔོན་མཐོང་མི་ཐུབ་པ་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད་པ་རེད། དབྱར་ཁར་ལུག་ཁྱུ་དང་གནག་ཕྱུགས་ཞོགས་དུས་རྩྭ་ཐང་སྟེང་རྡུལ་གྱིས་ཁེངས་འདུག་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། གནས་སྟངས་འདིའི་རྐྱེན་གྱིས་ས་གནས་ལས་བྱེད་མི་སྣ་དང་མང་ཚོགས་ཀྱིས་གོང་རིམ་ལ་མཚོ་སྔོན་པོ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད་བཟོ་གྲྭ་འདི་དག་མཚམས་འཇོག་བྱ་དགོས་བའི་རེ་སྐུལ་གང་མང་ཞུས་ནའང་གོང་རིམ་ནས་གནད་དོན་འདི་ལམ་སེང་ཐག་གཅོད་མི་ཐུབ་པའི་གནས་ལུགས་མང་པོ་བརྗོད་ཡོད་འདུག
![The Dalai Lama offers blessings to his followers at his Himalayan residence in the northern hill town of Dharamshala, India, on December 20, 2024 [Priyanshu Singh/Reuters]](https://tibettimes.net/wp-content/uploads/2025/05/Screen-Shot-2025-05-09-at-3.37.35-PM-360x180.png)
མཚོ་སྔོན་པོ་བྲི་ན་བྲི་གི་ཆུག
གངས་དཀར་པོ་ཞུ་ན་ཞུ་གི་ཆུག
ས་འཛམ་བུ་གླིང་ལ་མི་དཀའ་ན།
བོད་གངས་ཅན་གཅིག་པུར་ཅི་ཞིག་སྐྱོན།
མཚོ་སྔོན་པོའི་གཞས་དེ་གཞས་སྡེ་ཚན་ནང་དུ་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་འདུག་ན་ལེགས་པོ་ཡོད་པར་བསམ་བཞིན་འདུག་ལ། དེ་དག་ལྷན་དུ་གཞས་ཚིག་རྩོམ་པ་པོ་དང་ཐོག་མའི་གཞས་པ་སུ་ཡིན་སྐོར་སོགས་འགོད་ཐུབ་ན་ཡག་པོ་ཡོད་པ་མཐོང་གི་འདུག ཡིན་ཡང་། སྐུ་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་གང་ཡོད་ལྟར་ཡིན་པ་དེ་ལས། ངས་རེ་སྐུལ་ཙམ་ཞིག་ཞུས་པ་དེ་ལ་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡང་མེད་པ་ཡང་ཡིན་སྲིད།
མཚོ་སྔོན་པོ་ཐོག་མར་གཏོང་མཁན་ནི་རྡོ་རྗེ་ཚེ་བརྟན་རེད། ཁོང་གྲོངས་ནས་ལོ་འགའ་ཤས་ཕྱིན་པ་རེད། ངའི་ལག་ན་ཟླ་སྒྲོན་གྱིས་བཏང་བའི་མཚོ་སྔོན་པོ་ཞེས་པའི་གཞས་དེ་ཡོད། འདིའང་གཞས་རྙིང་བ་ཡིན་སྟབས་རྐང་བཙུགས་ནས་བཙལ་ཏེ་ཉར་བ་ཡིན།
ད་དུང་དེའི་སྐབས་སུ་རེབ་གོང་ཕྱོགས་ཀྱི་སྨན་པ་ཞིག་དང་ངེད་གཉིས་ཀྱིས་ཁ་བརྡ་བྱས་མྱོང་ལ། སྨན་པ་དེས་ཧ་ཡང་བཟོ་གྲྭའི་ནང་གི་ལས་མི་ཚོ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་དབུལ་བོ་ལས་མེད་ཚོ་ཡིན་ནི་རེད། ཁོ་ཚོ་འུ་ཐུག་ནས་བཟོ་གྲྭ་འདིའི་ནང་འཛུལ་གྱིན་ཡོད་པ་རེད། བཟོ་གྲྭ་དེའི་ནང་གི་ལས་ཀ་བ་ཞིག་ཡིན་ན་དུག་རེག་གི་ན་ཚ་ཡོད་པའི་ཁྱབ་པ་ཡོད་ལ། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ཚེ་ཐག་ཇེ་ཐུང་ལ་འགྲོ་བ་རེད། མ་ཟད་འདིའི་ཐག་ཉེ་ན་ཡོད་པའི་ང་ཚོ་ལའང་དུག་རེག་དེས་ན་ཚ་བགོས་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་བཤད་̒པའང་དྲན་གྱི་འདུག་ལ། དེ་ནས་བཟུང་ཉིན་མཚན་དབྱེ་བ་མེད་པར་དུ་བ་སྔོ་ལྷོག་ལྷོག་འཕྱུར་བཞིན་པའི་ཧ་ཡང་བཟོ་གྲྭ་དེ་ལ་བལྟས་ནས་ངའི་བྲང་ཁོག་ལན་གྲངས་དུ་མར་གྲང་བསིལ་བསིལ་སོང་བའང་དྲན་གྱིན་འདུག
ངོ་མ་འབྲོག་པ་དེས་བཤད་པ་བདེན་པ་ཡིན་རྒྱུ་རེད། འདི་ལྟར་བཤད་ན་ངས་ཀྱང་དེ་འདྲ་ཞིག་དྲན་ཀི། ང་རེབ་གོང་ན་ཡོད་དུས་རེབ་གོང་ཁོག་ནའང་ཧ་ཡང་གི་བཟོ་གྲྭ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་ལ། ཉིན་མཚན་མེད་པར་ལས་ཀ་མཚམས་འཇོག་གི་མི་འདུག་ལ། ཤར་རླུང་རྟགས་ཅན་གྱི་རླངས་འཁོར་མང་པོས་སྐྱེལ་འདྲེན་ཡང་མཚམས་ཆད་ཀྱི་མེད་པར་རྒྱུག་བཞིན་འདུག་ལ། རེབ་གོང་རྒྱལ་བོ་ངོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རོང་མ་འབྲོག་གི་ཕྱུགས་རྫི་ཚོས་དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ནོར་ལུག་མང་པོ་ཤི་སོང་ཞེས་སྡུག་སྐད་འདོན་གྱིན་པ་དྲན་གྱི་འདུག་ལ། ད་དུང་ཡ་མཚར་བ་ཞིག་ལ་མ་ཤི་བའི་སྔ་རོལ་དུ་ཁ་ནང་གི་སོ་ལྷུང་འའགྲོ་གི་ཞེས་བཤད་མྱོང་བའང་ངས་ད་ལྟ་དྲན་གྱི་འདུག
འདིར་རྩོམ་ཡིག་དང་མཉམ་དུ་འདྲ་པར་རེ་འཇོག་འདོད་ཀྱང་ཐུབ་ཀྱི་མི་འདུག་པས། དེ་ལ་ལམ་སྟོན་ཡོད་པ་ཞུ།
མཚོ་སྔོན་པོ་ཞེས་པའི་གཞས་ལེན་མཁན་སུ་ཞིག་གྲོངས་ཟིན་པ་རེད། རྡོ་རྗེ་ཚེ་བརྟན་དང་ཟླ་སྒྲོན། བདེ་ཆེན་དབང་མོ་གསུམ་གྱིས་གཞས་འདི་བླངས་པ་དྲན་གི་འདུག གཞན་མི་ཤེས།
ང་ཆུང་དུས་ནས་ད་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་གཞས་ཤིག་ནི། ༼ཨེ་མ། མཚོ་སྔོན་པོ།༽ ཞེས་པ་འདི་ཡིན། ད་སྐབས་བསམ་དུས། དུས་ཚོད་ཧ་ཅང་རིང་པོ་ཞིག་ཕྱིན་འདུག གླུ་ཚིག་འདི་རྩོམ་མཁན་དང་ལེན་མཁན་གཉིས་ཀ་འཇིག་རྟེན་འདི་དང་ཞལ་གྱེས་ཟིན་ལ། དབྱངས་རྩོམ་མཁན་ནི་སྔ་མོ་ནས་རྒྱལ་ཁམས་འགྲིམ་སོང་། ད་ལྟ་མཚོ་སྔོན་པོ་ཡང་འགྱུར་ཐལ། མཚོ་སྔོན་པོའི་མཐའ་འཁོར་གྱི་བོད་པ་ཚོས་ངུ་ངག་འདོན་མགོ་ཚུགས་སོང་།
ལོ་སྔོན་མར་མཚོ་སྔོན་པོའི་འགྲམ་གྱི་འབྲོག་པ་ཞིག་གིས། ༼མཚོ་བསྟོད་༽ཅིག་མ་གནང་ན་འགྲིག་གི་མི་འདུག་ཅེས་ངྷ་སར་སླེབས་སོང་ལ། ཁོང་གིས་མཚོ་འཁོར་སྡེ་བརྒྱད་མཉམ་རུབ་ཀྱིས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་གི་ཡིན་ཟེར། ཁོང་ཕྱིར་ཕ་ཡུལ་དུ་ཕྱིན་སོང་། འོན་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལམ་ཁ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དེང་རབས་ཀྱི་ཐབས་ཤེས་གསར་པ་དག་དགོས་པ་ནི་དེ་བས་ཀྱང་གལ་ཆེ་བར་འདུག