ཚིག་གསུམ་གྱི་རྩོད་པ།
དབྱར་གཞུང་འདིར་རྒྱལ་ཁབ་ ༤༠ ཡི་སྐུ་ཚབ་རྣམས་ཀྱིས་ནེའུ་ཡོག་ཏུ་བསམ་ཚུལ་གསར་པ་ཞིག་གི་ཐོག་རྣོ་ངར་རང་བཞིན་གྱི་བགྲོ་གླེང་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། བགྲོ་གླེང་འདིའི་སྐབས་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གི་ཁྲོད་བློ་དོགས་ཆེན་པོ་ཡོད་མཁན་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆ་ཚང་ཡོད་མཁན་བཅས་ཕྱོགས་གཉིས་སུ་གྱེས་ཡོད།
དུས་རབས་འདི་མགོ་བཙུགས་མ་ཐག་པའི་སྐབས་དེར་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡའི་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་ཞིག་གིས། ཡ་ཡུད་དང་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྐད་ཆ་ཚིག་གསུམ་འཛམ་གླིང་གི་དབུ་ཁྲིད་དག་གི་སྔུན་ལ་འཁྱེར་ཡོང་ཡོད་ལ། ད་སྐབས་ཚིག་གསུམ་དེ་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་སྐད་ཆ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཁོང་གི་ཚིག་གསུམ་དེ་ནི་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཞེས་པ་སྟེ། དབྱིན་སྐད་དུ། responsibility to protect ཞེས་པའམ། བསྡུས་ཚིག་ལ་ R2P ཞེས་འབོད་ཀྱིན་ཡོད།
༢༠༠༥ ལོར་འཛམ་གླིང་གི་དབུ་ཁྲིད་ ༡༥༠ ཡི་རྒྱས་འཛོམས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་སྐབས་དེར། དབུ་ཁྲིད་ཕལ་ཆེ་བ་ཞིག་གིས་རྩ་དོན་འདིའི་ཐད་ནས། ཁོང་ཚོར་སྤྱིར་བཏང་མི་རིགས་རྩ་གཏོར་དང་། མི་རིགས་གཙང་སེལ། དམག་འཁྲུག་སྐབས་ཀྱི་ཉེས་གསོག འགྲོ་བ་མིའི་བདེ་རྩ་ལ་ནག་ཉེས་གསོག་མཁན་བཅས་ཀྱི་ཐད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཡོད་པ་ངོས་ལེན་བྱས་ཡོད། སྐུ་ཞབས་ ཨེ་ཝན་ ལགས་ཀྱིས་ཐུགས་བསམ་ཟབ་མོའི་སྒོས་བཏོན་པའི་དགོངས་ཚུལ་དེ་ནི་མཐའ་མ་དེར་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་སྲིད་གཞུང་དག་གིས་རང་རང་གི་མི་དམངས་ལ་འགན་འཁྱེར་སྟངས་ཤིག་གི་ཐོག་མོས་མཐུན་བྱུང་ལ། ཇི་སྟེ་སྲིད་གཞུང་གང་ཞིག་གིས་རང་གི་མི་དམངས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་མི་ཐུབ་པའམ་བྱེད་འདོད་མེད་པའི་གནས་སྐབས་དང་། ཡང་ན། མི་དམངས་ལ་གནོད་གཞིའི་ལས་དངོས་སུ་སྤེལ་བའི་སྐབས་སུ་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་དེའི་ནང་དུ་ལག་བསྲིངས་ཆོག་པར་བཤད་ཡོད། བདག་དབང་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་འགའ་རེས་རང་ཉིད་ལ་གཞན་ཞིག་གིས་དམིགས་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་བཙན་འཛུལ་བྱེད་པའི་བློ་དོགས་མི་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་བསམ་ཚུལ་དེར་གཟབ་ནན་ངང་བཟོ་བཅོས་བྱས་ཡོད་པ་རེད།
ཡིན་ཡང་སྐུ་ཞབས་ཨེ་ཝན་དང་ཁོང་གི་གྲོགས་པོ་རྣམས་ཀྱི་བློ་ཕམ་གྱི་གཞི་ཞིག་ནི། ད་སྐབས་སྲིད་གཞུང་གི་དཔུང་ཁག་སྐོར་འགའ་དང་བློ་དོགས་ཡོད་མཁན་གཞན་པ་སྐོར་ཞིག་གིས་རྩ་དོན་འདི་འགོག་ཐབས་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། དགག་ཕྱོགས་སུ་འབུད་མཁན་དག་གིས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་མགོ་འཛུགས་ལ་ཉེ་བའི་ཉིན་དེ་དག་གི་སྔོན་ནས་རང་རང་གི་གྲི་རྩེ་བརྡར་བར་རྔམ་བསྡད་ཡོད་པར་བཤད།
འདིའི་གསལ་ཤོས་ཤིག་ནི། ཉེ་ཆར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་བྷན་ཁེའོ་མོན་ ལགས་ཀྱིས་གཟབ་ནན་གྱི་ངང་། སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་འདི་མངོན་འགྱུར་ཡོང་ཕྱོགས་ལ་རྩོད་གཞི་མེད་པའི་ཐབས་ལམ་ཡག་པོ་འགའ་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དང་། དཔེར་ན། ཚུལ་མཐུན་གྱི་སྲིད་གཞུང་རྣམས་ལ་རང་གི་མི་དམངས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པར་རོགས་རམ་བྱེད་རྒྱུ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་དོན་རྣམས་ལམ་ལྷོང་འགྲོ་གི་མེད་དུས་སམ། ཁ་གསལ་ནས་བཤད་ན། སྲིད་གཞུང་མགོ་རྟིང་ལོག་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། དེ་དག་སྔོན་འགོག་ཆེད་སྔོན་ཚུད་ནས་ཉེན་བརྡ་གཏོང་རྒྱུའི་ལམ་སྲོལ་འཛུགས་པ། ཁོང་གིས་གསུངས་དོན། ལག་འགུལ་བའམ་དམག་ཤུགས་བཀོལ་བ། དེ་བཞིན་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་བཀོལ་རྒྱུ་ནི་གདམ་ཀ་མཐའ་མ་དེ་ཡིན་དགོས་ཟེར།
འདི་ཙམ་གྱིས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཞེས་པའི་རྩ་དོན་འདི་ལ་དོགས་པ་དང་དགག་པ་ཡོད་མཁན་ཚོར་ངེས་ཤེས་འདྲོང་གིན་མེད། ཁོང་ཚོས་བསམ་ཚུལ་འདི་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱུག་པོ་དག་གིས་རྒྱལ་ཁབ་དབུལ་བོ་དག་གི་ལས་དོན་ཐད་དཔུང་སྒྲིག་གིས་ཐེ་བྱུས་བྱ་བར་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ལམ་ཁ་བཟོ་གིན་ཡོད་པར་བཤད། འདི་ལྟའི་བསམ་ཚུལ་འདོན་མཁན་གཅིག་ནི་ཨ་རི་དབུས་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ ནི་ཁ་ར་གྷུན་ Nicaraguan གྱི་སྐུ་ཞབས་ Miguel d’Escoto Brockmann ཞུ་བ་དེ་ཡིན། ཁོང་གིས་རྩ་དོན་འདིའི་ཚིག་དོན་ངོ་མ་དེ་ནི་ ཐེ་བྱུས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ སྟེ། དབྱིན་སྐད་དུ་ “right to intervene” ཞེས་པ་འདི་ཡིན་དགོས་པར་བཤད།
༢༠༠༥ ལོར་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༥༠ ཡི་སྐུ་ཚབ་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་སྟེང་ཐག་བཅད་པའི་རྩ་དོན་འདིར་ད་སྐབས་རྒྱལ་ཁབ་གང་འཚམ་ཞིག་གིས་དགག་པ་བྱ་སྲིད་ལ། དེ་དག་གི་ཁྲོད་དུ་རྒྱ་གར་དང་པཱ་ཀི་སི་ཐན། ཁུ་བྷ། སུ་ཌན། ཝེ་ནེ་ཛུ་ལ། ཨེ་རྗེབ་བཅས་ཡོང་རྒྱུ་ཡིན་པར་བཤད།
ཨ་རི་ནི་ཐོག་མར་བློ་དོགས་ཀྱི་ནང་དུ་ཡོད་ཀྱང་། ད་ནི་ཁོ་ཚོས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཞེས་པ་འདི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་པའི་ལག་པ་རྣམས་ལུགས་མཐུན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུའི་ཐབས་བཀོད་སྙིང་རྗེ་བོ་ཞིག་ལ་རྨི་ལམ་གཏོང་བཞིན་འདིའི་ཐད་གདོང་མཆོང་བྱེད་མཁན་གྱི་གྲས་ཡིན་འདུག
རྒྱ་ནག་གི་སྐུ་ཚབ་ Liu Zhenmin ལིའུ་ཊེན་མིན་གྱིས་དོན་ཚན་འདིའི་འགྲེལ་བཤད་ཀྱིས་མི་རིགས་རྩ་གཏོར་དང་། དམག་འཁྲུག་སྐབས་། མི་རིགས་གཙང་སེལ། འགྲོ་བ་མིའི་བདེ་རྩ་ལ་གནོད་པའི་ཁྲིམས་འགལ་ལ་མ་གཏོགས་ཁྱབ་མེད། གང་ལྟར་དོན་ཚན་འདིའི་ནང་དོན་གྱི་ཆ་ནས་རྩོད་གླེང་ཡོད་ཅེས་དང་། ལག་ལེན་གྱི་ཆ་ནས་ཁོང་གིས་བཤད་རྒྱུར། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རོགས་རམ་དང་བསྟུན་ནས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོར་རང་གི་མི་སེར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་འགན་འཁྲི་ཡོད་པ་རེད། འདི་ནི་བདག་དབང་གི་རྩ་འཛིན་དང་མཐུན་པ་ཞིག་རེད་ལ། སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཞེས་པ་འདིས་བདག་དབང་གི་རྩ་འཛིན་དང་རྒྱལ་ནང་གི་བྱ་འགུལ་ལ་ཐེ་བྱུས་མི་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེན་རེད་ཟེར།
སྔོན་འགྲོའི་ཉེན་བརྡའི་ཚུལ་དུ་ཁོས་བརྗོད་དོན། རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་དང་བདེ་སྲུང་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་བྱ་འགུལ་དེ་འདྲ་ཞིག་དགོས་མིན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་པ་དང་། གལ་ཏེ་དགོས་པ་ཡིན་ན་ཕྱོགས་བསྡུ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་རྣམས་གཟུར་གནས་ཡིན་མིན་ལ་ངེས་པར་བལྟས་ཏེ། གནས་སྟངས་དེ་ཆབ་སྲིད་ཅན་དུ་བསྒྱུར་ཡོད་མེད་དང་ཡང་ན་གནས་ཚུལ་དེ་རྣམས་ཕྱོགས་ལྷུང་ཅན་ཡིན་མིན་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་ཀྱིས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་འདི་འབྲེལ་མོལ་བྱེད་པའི་ལག་ཆ་ཞིག་གི་ཚུལ་དུ་བེད་སྤྱད་ཏེ་གཞན་ལ་གནོན་ཤུགས་གཏན་ནས་སྤྲོད་མི་ཆོག འདི་ནུས་ཤུགས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་ཐུབ་མིན་ལ་ད་དུང་ཉམས་ཞིབ་མང་པོ་བྱ་དགོས་ཀྱི་འདུག་ཅེས་དང་། རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་ལ་ད་དུང་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཐད་ལྟ་སྟངས་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་བརྗོད་གཞི་འདིའི་སྒང་ལ་མུ་མཐུད་དུ་བགྲོ་གླེང་བྱ་དགོས་ཀྱི་འདུག བགྲོ་གླེང་བྱེད་པའི་ཕྱོགས་ལ་ང་ཚོའི་བསམ་བློ་གུ་ཡངས་ཡིན་ཟེར་ནས་ཕྱིའི་གནོན་ཤུགས་ཀྱིས་གོང་བརྗོད་ཀྱི་ཐབས་རྣམས་སྤྱད་དེ་རྒྱལ་ནང་གི་ལས་དོན་དང་སྲིད་བྱུས་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱེད་པར་བཟོད་སྒོམ་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ཡོད་པ་རེད།
རྩ་དོན་འདིའི་སྔུན་གྱི་འགག་རྡོ་ཆེ་ཤོས་ནི་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཏན་འཇགས་བདེ་སྲུང་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་འགན་དབང་སྐོར་ཡིན་ངེས། དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་ཁྲོད་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ལྔ་སྟེ། ཨ་རི་དང་ར་ཤི་ཡ། རྒྱ་ནག ཧྥ་རན་སི། དབྱིན་ཇི་རྣམས་ནི་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཏན་འཇགས་ཚོགས་མི་ལྔ་ཡིན་ལ། ཁོང་ཚོའི་ཁེ་དབང་དེར་ད་བར་དུ་ཐབས་ཤེས་ཇི་ལྟར་བཏང་ཡང་འགྱུར་བ་གཏོང་ཐུབ་མེད། དེ་བས་ཐེངས་འདིར་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འོས་འགན་ཞེས་པའི་རྩ་དོན་ལ་དགག་ཕྱོགས་ནས་ལངས་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཏན་འཇགས་བདེ་སྲུང་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་འགན་དབང་འདི་བེད་སྤྱད་དེ། བཙན་འཛུལ་དང་འཇིགས་སྐུལ་གྱི་སྐབས་སུ་གོང་གསལ་རྒྱལ་ཁབ་ལྔ་དེར་ཐག་གཅོད་ཀྱི་དབང་ཆ་སྤྱོད་པའི་འོས་འགབ་མེད་ཅེས་རྩོད་གཞི་སློང་སྲིད་པར་བརྗོད་ཀྱིན་ཡོད།
