ཉི་ཧོང་རྒྱལ་ས་དང་ཉེ་བའི་བྱང་ཁུལ་དུ་ཕྱི་ཚེས་ ༩ དང་ ༡༠ བཅས་ལ་བསྟུད་མུར་རིམ་པ་ ༧་༢ ཅན་གྱི་ས་འགུལ་བྱུང་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་ཕྱི་ཚེས་ ༡༡ ཉིན་བསྐྱར་དུ་ཉི་ཧོང་བྱང་ཤར་མཚོ་ངོགས་སུ་ས་འགུལ་རིམ་པ་ ༨་༩ ཅན་ཞིག་བརྒྱབ་རྗེས། རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་གཡོ་འཁྱོམ་གྱིས་མཚོ་འགྲམ་ཁུལ་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ནང་མཚོ་རླབས་འཕྱུར་ཏེ། འཛུགས་སྐྲུན་དང་ཁང་ཁྱིམ། ལམ་དང་ཟམ་པ། རླངས་འཁོར་དང་གྲུ་གཟིངས་ཁྲི་སྟོང་མང་པོ་རྨེག་མེད་བཏང་བའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད།
ཉི་ཧོང་རྒྱལ་ས་ཊོ་ཀེ་ཡོ་ (Tokyo) གྲོང་ཁྱེར་ནང་གི་བཟོ་གྲྭ་དང་རྡོ་སྣུམ་ལས་སྣོན་ཁང་གཅིག་བཅས་སུ་མེ་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་བྱུང་རྗེས་རིམ་བཞིན། ཕྱི་ཚེས་ ༡༨ ཉིན་བསྐྱར་དུ་ས་འགུལ་བྱུང་བ་དེས་ཧྥུ་ཀུ་ཤེ་མ (Fukushima) ས་ཁུལ་གྱི་རྡུལ་ཕྲན་རྟེན་གཞི་ཞིག་གི་ཚན་པ་དང་པོ་དང་གཉིས་པ། གསུམ་པ་བཅས་ལ་རིམ་བཞིན་གས་འཐོར་བྱུང་སྟེ་གནོད་སྐྱོན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་པ་དང་། རྟེན་གཞི་དེའི་ནང་གི་གྲང་གློག་འཕྲུལ་ཆས་སོགས་འཕྲུལ་ཆས་མང་པོར་གནོད་སྐྱོན་བྱུང་ཡོད་འདུག
ཉི་ཧོང་གཞུང་གཙོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གཞུང་དང་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གིས་ཐེངས་འདིའི་རྡུལ་ཕྲན་རྟེན་གཞིར་གས་འཐོར་བྱུང་བ་དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་འཚབ་ཐེབས་རྒྱུ་ཡིན་པའི་བློ་ཚབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཉི་ཧོང་སྲིད་བློན་གྱིས་རྡུལ་ཕྲན་གས་འཐོར་ས་ཁུལ་ཉེ་འཁོར་སྤྱི་ལེ་ ༢༠ ནང་ཁུལ་གྱི་མང་ཚོགས་རྣམས་འཕྲལ་དུ་ས་གནས་གཞན་ལ་གནས་སྤོར་བྱ་རྒྱུ་དང་། སྤྱི་ལེ་ ༢༠ ནས་ ༣༠ བར་གྱི་ཡུལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྒོ་དང་སྒེའུ་ཁུང་བརྒྱབ་ཏེ་རང་ཁྱིམ་དུ་སྡོད་རྒྱུ་བཅས་མང་ཚོགས་ལ་འབོད་སྐུལ་ཞུས་འདུག དེ་ནི་རྡུལ་ཕྲན་དུག་རྫས་རང་བཞིན་གྱི་འོད་རླབས་ཕྱི་རུ་ཤོར་བ་དང་། ད་དུང་མུ་མཐུད་འཆོར་ཉེན་ཡོད་པ་དེས་ས་གནས་མི་མང་གི་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་གནོད་འཚེ་ཕོག་ངེས་ཡིན་པས་རེད།
ཐེངས་འདིའི་ཉི་ཧོང་གི་ས་འགུལ་མཚོ་རླབས་ཁྲོད་གཞུང་གིས་བརྗོད་པ་ལྟར་ན་སྲོག་སྐྱོན་བྱུང་པའི་གྲངས་ཚད་ ༡༠༠༠༠ ལྷག་ཡིན་འདུག ཐེངས་འདིར་གཏོར་སྐྱོན་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ནི་མེ་ན་མེ་སན་རེ་ཀུ (Minamisanriku) ཞེས་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དུ་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། གྲོང་ཁྱེར་དེ་ཡོངས་སུ་བསྣུབ་ཏེ་མི་དང་རྒྱུ་དངོས་གཏོར་སྐྱོན་གྱི་ཐད་ད་དུང་གནས་ཚུལ་ཁ་གསལ་གང་ཡང་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་ཐུབ་མེད་པ་དང་། ས་འགུལ་མཚོ་རླབས་ཀྱི་གནོད་འཚེ་ཐེབས་པའི་གྲོང་སེབ་དང་ས་གནས་མང་པོ་ཞིག་གི་གནས་སྟངས་ཅི་འདྲ་ཆགས་ཡོད་མེད་ད་ལྟའི་ཆར་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་མི་འདུག ཉི་ཧོང་གཞུང་གིས་མྱུར་སྐྱོབ་ཉེན་རྟོག་དམག་མི་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་གནོད་ཐེབས་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་བཏང་ཡོད་ཅིང་། ཨ་རི་དང་དབྱིན་ཇི། རྒྱལ་ཚོགས་བཅས་གཙོས་འཛམ་གླིང་གི་སྲིད་གཞུང་དང་ཚོགས་སྡེ་མང་པོས་ཉི་ཧོང་གཞུང་དང་གནོད་ཐེབས་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་ཕྱོགས་གང་ཅིའི་ཐད་རོགས་སྐྱོར་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱོར་བཞིན་ཡོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། བནྡེ་སྐྱབས།
![Uyghur Scholar Rahile Dawut [Photo: Uyghur Human Rights Project]](https://tibettimes.net/wp-content/uploads/2023/09/Uyghur-Scholar-Rahile-Dawut-Photo-Uyghur-Human-Rights-Project-360x180.jpg)
ཡུལ་མི་རྣམས་ནི་ངོ་མ་སྙིངརྗེ་བ་ཞིག་འདུག ལྷ་བླ་མ་སོགས་ལ་གསོལ་བ་འདེབས་དེ་མ་གཏོགས ང་ཚོ་ལ་ཐབས་ཤེས་གང་ཡང་མིན་འདུག
BBCཁ་སེང་གི་བར་དུ་མི་གྲངས་༤༣༡༤་ཙམ་གྲོངས་ཚུལ་དང་༨༠༠༠་ལྷག་བོར་སྟོར་བྱུང་ཚུལ་ལས་མི་གྲངས་༡༠༠༠༠་འཆི་བའི་གནས་ཚུལ་མཐོང་མ་བྱུང་དེ་ལྟའི་གནས་ཚུལ་གང་ནས་ཐོབ་པ་ཡིན་ནམ།
མ་གཞི་ནས་ང་ཚོ་བོད་མི་རིགས་འདི་འགོབ་ཆེ་ཙམ་ཡོད།
གནས་ཚུལ་ཤོད་དུས་དྲང་བདེན་ཞིག་ཡོང་ཐབས་ལ་འབད་དགོས།
དེ་མིན་ཡིད་མི་ཆེས་པའི་རྒྱུ་རུ་འགྱུར་རོ།
ང་ཚོས་ཀྱང་གཞན་དག་བཞིན་ཆེད་ལས་ཀྱི་ཐ་སྙད་སྣ་མང་དག་གང་ཐུབ་ཐུབ་ཀྱིས་གོ་སྐབས་ནམ་བྱུང་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཆེད་དུ་ཤུགས་སྣོན་རོགས།
དཔེར་ན་ཐེངས་འདིའི་འཇར་པན海嘯གོད་ཆག་ལ་རྒྱུན་བཀོལ་མིང་མཛོད་དུ་མཚོ་འཁྱོམ་ཞེས་འགྲེལ་བཤད་བཅས་བཀོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་核能電廠啦རྒྱ་བོད་ཚིག་མཛོད་དང་མིང་མཛོད་ལྟར་ན་ཉིང་ནུས་གློག་ཁང་ངམ་ཉིང་རྡུལ་གློག་ཁང་ཞེས་སུ་མངོན་པ་སོགས་གང་ཅིར་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཆེད་དུ་འབད་བརྩོན་གནང་རོགས། དེ་བཞིན་དེ་རིང་ཚེས་བཅུ་དྲུག་ཉིན་གྱི་མི་ཤི་གྲངས་དེ་ད་ལྟ་རང་གི་ཐད་གཏོང་གནས་འཕྲིན་ལྟར་ན་བཞི་སྟོང་ལྷག་རེད་འདུག ལར་གསར་འགོད་པ་དེ་ཚོ་ཤི་གྲངས་མར་བར་དགའ་བ་ཡོད་པ་འདྲ། ན་ཉིན་ཡུལ་ཤུལ་གྱི་སྐབས་སུ་ཡང་ཨུ་ཚུགས་བརྒྱབ་ནས་ཤི་གྲངས་སྤོར་བཞིན་འདུག གང་ལྟར་འཇར་པན་གྱི་ཤི་གྲངས་འཕར་བཞིན་འདུག
གནོད་འཚེ་དེ་འདྲ་སུ་ལ་ཡང་མི་ཡོང་བར་ཤོག་ཞེས་སྨོན་ལམ་འདེབས་རྒྱུ་ལས་བྱེད་ཐབས་གང་ཡང་མི་འདུག
ངེད་ཚོ་བཙན་འབྱོར་བ་མིན་ན་ཆེ་ཆུང་མ་གཏོགས་རོགས་རམ་བྱེད་ཐུབ་ངེས།
འབྱུང་འཁྲུགས་གནོད་འཚེ་ཡོངས་སུ་ཞི་བར་གྱུར་ཅིག