རྒྱ་ནག་གི་ཆ་འཕྲིན་ལྕགས་རིའི་ལྟག་རྒྱབ་ཏུ།

ད་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༦ པའི་ནང་རྒྱ་རིགས་གསར་འགོད་པ་གྲགས་ཅན་མེ་ཨེས་ཁིལ་ཨན་ཌིས་(Michael Anti)རྒྱ་མིང་ལ་ཀྲོའོ་ཅེན་ཞུ་བ་ཁོང་གིས་ཀྱིས་ཌེ་ཌིའི(TED)སྡིངས་ཆའི་ཐོག་རྒྱ་ནག་ནང་གི་བརྡ་འཕྲིན་སྐོར་ལ་གཏམ་བཤད་སྤེལ་བ་ཞིག་འདིར་བོད་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད།

འདས་པའི་ཉིན་ཤས་རིང་ངས་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་སྐོར་ལ་གླེང་མོལ་བྱེད་བཞིན་པ་གོ་བྱུང་། ངས་ཀྱང་གྲོགས་པོ་ཚོར་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་སྐོར་བཤད་པ་ཡིན། དེ་ནི་ང་ལ་མཚོན་ན་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་འདུག ངས་གྲོགས་པོ་ཚོར་རྒྱ་ནག་ནི་རྙོག་འཛིང་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་ཧ་གོ་འཇུག་དགོས་པ་དེ་རེད། དེར་བརྟེན་ངས་རྟག་པར་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་འདི་འདྲ་ཡིན་པ་དང་། ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་དེ་འདྲ་ཡིན་པ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ཕྱོགས་གཅིག་ཁོ་ན་བཤད་ནས་ཡོང་ཐབས་མེད།

ངས་ཁྱེད་ཚོར་དཔེ་ཞིག་བཞག་ན། རྒྱ་ནག་ནི་བྷི་རིས་ཁི་( BRIC)རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་རེད། རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་ནི་བྷི་ར་ཛིལ་(Brazil)དང་། ཨུ་རུ་སུ(Russia)། རྒྱ་གར(India)། རྒྱ་ནག་(China)བཅས་རེད།

རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་ད་ལྟའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་ཉེས་སླར་གསོ་ཡོང་བར་རོགས་འདེགས་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་རྒྱ་ནག་ནི་སིག་ཁི་(SICK)རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་རེད། བརྡ་ཆད་འདི་ངོ་དེབ་སྟེང་དུ་གསར་གཏོད་བྱས་འདུག རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་ནང་དུ་སེ་རི་ཡ་(Syria)དང་། ཨི་རན(Iran)། རྒྱ་ནག(China)བྱང་ཀོ་རི་ཡ་( North Korea)བཅས་ཚུད་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་འདི་བཞིའི་ནང་དུ་ངོ་དེབ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་མེད། དེར་བརྟེན། གཞི་རྩའི་ཆ་ནས་རྒྱ་ནག་ནི་ཞེན་པ་ལོག་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་རེད།

ལས་འཆར་གཞན་པ་ཞིག་བཙུགས་ཏེ་རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱར་ལྟ་རྟོག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་རིང་ངས་འདིར་ལོ་ ངོ་དུ་མའི་རིང་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་འཕྲིན་ལྕགས་རིའི་ནང་གི་རང་ཉིད་སྒེར་གྱི་མཐོང་སྣང་དག་ཁྱེད་ཚོར་བརྗོད་འདོད་བྱུང་། གལ་སྲིད་ཁྱེད་རང་ཌོན་རྩེད་མོ་ (Game of Thone)ལ་དགའ་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཚེ། རྒྱལ་གཞིས་ཤིག་ལ་མཚོན་ན་རྩིག་གྱང་ནི་ག་ཚོད་གལ་ཆེན་ཡིན་མིན་ཤེས་ངེས་རེད། དེས་ཕྱི་ཡི་གནོད་འཚེ་དག་འགོག་གི་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་གནས་བབ་ཀྱང་དེ་མཚུངས་རེད། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་ནག་ལྕགས་རི་ཡོད་པ་རེད། དེས་ལོ་ངོ་ ༢༠༠༠ རིང་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་པོ་དག་གི་སོ་ཁ་ནས་རྒྱ་ནག་བསྐྱབས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་ལ་ཆ་འཕྲིན་འགོག་པའི་ལྕགས་རི་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཆེས་ཆེ་བའི་ཆ་འཕྲིན་གྱི་ལྕགས་རི་རེད། ཆ་འཕྲིན་གྱི་ལྕགས་རི་འདིས་རྒྱ་ནག་ནང་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་དག་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུར་བཀག་པ་ཙམ་མ་ཡིནཔར། རྒྱ་ནག་རང་གི་མི་སེར་དག་རྒྱལ་སྤྱིའི་རང་དབང་གི་དྲ་རྒྱ་ལོངས་སྤྱོད་བྱེད་པར་བཀག་འགོག་དང་། ཐ་ན་ཁོང་ཚོ་ཁ་འཐོར་ཏུ་གཏོང་བ་ལས་ཆིག་སྒྲིལ་ཡོང་འཇུག་གི་མེད།

རྩ་བའི་ཆ་ནས་དྲ་རྒྱ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་པ་ནི་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་དྲ་རྒྱ་དང་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱ་རེད། འོན་ཀྱང་། ཁྱེད་ ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱ་ནི་ནུས་མེད་ཅིག་རེད་ཁོ་ན་བསམ་གྱི་ཡོད་ན། ངས་བསམ་པར་དེ་ནི་ནོར་འཁྲུལ་ཞིག་རེད། མ་ཟད་ང་ཚོས་འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཅོ་ལྔ་ལྷག་གི་རིང་ལ་རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱ་ཞིབ་བཤེར་གྱི་གནས་སྟངས་ཐད་ ཆེས་སྤྱིར་བཏང་གི་ཞི་མི་ཙི་ཙིའི་རྩེད་མོ་ཞེས་འགྲེལ་བཤད་བྱས་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་ནི་ཞི་མི་དང་། དྲ་དམངས་ (netizen)དག་ནི་ཙི་ཙི་རེད། ཡིན་ནའང་། མཚམས་མཚམས་སུ་འདི་ལྟ་བུའི་མཚུངས་བསྡུར་ནི་ཆེས་སྤྱིར་བཏང་བ་ཞིག་ཆགས་འགྲོ་ཡི་འདུག དེར་བརྟེན་དེ་རིང་ངས་འདིར་ཅུང་རིམ་པ་གཉིས་པ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་བཤད་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན།

རྒྱ་ནག་གི་ནང་དུ་དྲ་དམངས་ས་ཡ་ ༥༠༠ ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་གི་དྲ་དམངས་ཀྱི་ཁ་གྲངས་མང་ ཤོས་དེ་རེད། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱ་ནི་ཞིབ་བཤེར་བྱས་པའི་དྲ་རྒྱ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱ་དངོས་ཡོད་ཐོག་ ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་ལ་ཕྱོགས་ནས་ཡོད། ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། ཁྱེད་ཚོར་(Google)ཡོད་ལ། ང་ཚོར་ (Baidu) ཡོད། ཁྱེད་ཚོར (Twitter)ཡོད་ལ། ང་ཚོར་ (Weibo)ཡོད། ཁྱེད་ཚོར་ (Facebook )ཡོད་ལ། ང་ཚོར་ (Renren) ཡོད། ཁྱེད་ཚོར་ (Youtube)ཡོད་ལ།  ང་ཚོར་ (Youku) དང་ (Tudo) ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དྲ་ལམ་ཆ་ཚང་བཀག་ཡོད་ཀྱང་། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་དྲ་རྒྱ་དག་རེ་རེ་ནས་འདྲ་བཤུས་བྱས་ཡོད། དེར་བརྟེན་ངས་འདི་ནི་ཐབས་མཁས་པའི་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད་ཅེས་འདོད་ཀྱི་ཡོད། 

ལན་རེར་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་འདི་ཧ་ཅང་སླ་མོ་ཞིག་སྟེ། བཀག་འགོག་དང་འདྲ་ བཤུས་བྱེད་རྒྱུ་ཁོ་ན་རེད། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མི་མང་གི་དྲ་རྒྱའི་དགོས་མཁོ་སྐོང་དགོས་པ་རེད། དེ་ནི་མི་མང་ཚོར་ མཚོན་ན་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་དང་དགའ་མོས་ཀྱང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ནམ་ཡིན་ཡང་དྲ་ རྒྱ་ཞིབ་བཤེར་ཡོང་བའི་ཆེད་དྲ་རྒྱའི་ཨ་མ་པེ་ཅིན་དུ་ཉར་དགོས་པ་དེ་རེད། གྷོ་གྷོལ་(Google)རྒྱ་ནག་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པའི་གནད་དོན་ཡང་འདི་ལ་ཐུག་ཡོད། ཁོང་ཚོས་རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱའི་ཨ་མ་ཉར་བར་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་རེད།

མཚམས་རེར་ཨ་རབ་ཀྱི་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་པ་དག་གིས་དྲ་རྒྱ་ཞིབ་བཤེར་གྱི་ཐབས་ཤེས་འདི་གཉིས་མ་ཤེས་པ་འདྲ་བོ་འདུག དཔེར་ན། མོའོ་བྷ་ར་ཁིས་(Mubarak)དྲ་རྒྱ་བཀག་སྡོམ་བྱས་བ་རེད།  ཁོང་གིས་དྲ་དམངས་དག་གིས་ཁོང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་རྒྱུ་འགོག་ཐབས་བྱས་པ་རེད། འོན་ཀྱང་དྲ་དམངས་དག་དྲ་ལམ་ཉུལ་ས་མེད་དུས་ཁྲོམ་གཞུང་དུ་འདུས་ཏེ་གྱེན་ལངས་བྱས་པ་རེད། ང་ཚོ་ཚང་མའི་ཧ་གོ་བ་ཞིག་ལ་ད་ལྟ་མོའོ་བྷ་ར་ཁི་དངོས་ཡོད་ལག་ལེན་གྱི་ཐོག་ནས་ཤི་བ་རེད། ད་དུང་། ཌོས་ནིས་ཤིན་(Tunisian)གྱི་སྲིད་འཛིན་གྱིས་ཐབས་ལམ་གཉིས་པ་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་ཡོད་པ་མ་རེད། ཁོང་གིས་ཨ་རི་ནས་སྟངས་འཛིན་བྱས་པའི་ངོ་དེབ་སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་དུ་མུ་མཐུད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཅུག་པ་རེད། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་མི་མང་གིས་ཁོང་གི་ལྐོག་ཟ་རུལ་སུངས་ལ་རྒོལ་བའི་བརྙན་ཐུང་དག་དྲ་རྒྱར་བཀྲམ་པ་རྣམས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་མ་ཐུབ་པ་རེད། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ཁོ་ནི་ཨ་རབ་དཔྱིད་ཀའི་ཡོ་ལང་ཁྲོད་དུ་གོ་ས་ནས་མགོ་རྟིང་སློག་པ་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཡོད།

འོན་ཀྱང་། དྲ་རྒྱ་བཀག་སྡོམ་གྱི་སྲིད་ཇུས་འདི་གཉིས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ནང་དུ་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱའི་བརྒྱུད་ ལམ་དག་མི་མང་གི་ཁོར་ཡུག་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་པར་འགོག་རྐྱེན་དེ་ཙམ་ཆེན་པོ་ཐེབས་མེད་པར། མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་གྱི་རྒྱུ་ལམ་དང་དཔོན་རིགས་ཚོའི་དངངས་སྐྲག་གི་གཞི་མའང་ཆགས་ཡོད། གང་ལེགས་ཞེ་ན། ང་ཚོར་དྲ་ཐོག་ཟིན་བྲིས་པ་ས་ཡ་ ༣༠༠ ཙམ་ཡོད། གྲངས་འབོར་འདི་ནི་ཨ་རིའི་མི་འབོར་དང་ཆ་མཚུངས་རེད། ཟིན་བྲིས་བ་འདི་དག་གིས་ཐ་ན་ཞིབ་བཤེར་བྱས་པའི་སྡིངས་ཆའི་སྟེང་ནས་ཀྱང་ཟིན་བྲིས་སྤེལ་གྱིན་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱ་གཅིག་པུས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་འདོན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།
 

༢༠༡༡ ལོའི་ཟླ་༧ པའི་ནང་རྒྱ་ནག་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་བིན་ཀྲུའོ་ (Wenzhou) ནང་དུ་མེ་འཁོར་བརྡབ་སྐྱོན་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་ཆེན་པོ་གཉིས་བྱུང་བ་རེད། དོན་རྐྱེན་དེ་བྱུང་མ་ཐག་ས་གནས་དཔོན་རིགས་རྣམས་ཀྱིས་དངོས་ཡོད་ཐོག་མེ་འཁོར་སྦས་བསྐུངས་བྱ་ཐབས་བྱས་པ་དེས་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་དམངས་དག་ཁོང་ཁྲོ་ཆེན་པོ་བསླངས་བ་རེད། དོན་རྐྱེན་དེ་བྱུང་རྗེས་ཀྱི་ཉིན་ལྔའི་ནང་དཔོན་རིགས་ཚོའི་བྱེད་ཕྱོགས་དེར་རྒོལ་གཏམ་ས་ཡ་ ༡༠ ལྷག་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་བའི་སྟེང་དུ་བཀོད་པ་རེད། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་བྱུང་མྱོང་མེད་པ་ཞིག་རེད།  དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ད་ལོར་ལྕགས་ལམ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་བློན་ཆེན་ལ་ལོ་བཅུའི་ཁྲིམས་ཆད་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད། 

ཉེ་ཆར་རྒྱ་ནག་ཁོར་ཡུག་བློན་ཆེན་ལྷན་ཁང་དང་ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་གཉིས་ཀྱི་དབར་ལ་དགོད་བྲོ་བའི་རྩོད་པ་ཅིག་བྱུང་བ་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཁོར་ཡུག་བློན་ཆེན་ལྷན་ཁང་གིས་ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་བྱུས་བྱས་ཏེ་པེ་ཅིན་རླུང་ཁམས་གནས་བབ་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་པར་སྐྱོན་འཛུགས་བྱས་ཡོད། ཨ་རིས་གཞུང་ཚབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ནས་རླུང་ཁམས་བཙོག་བཟོའི་གནས་ཚད་ ༡༤༨ སྟེ་ཛ་དྲག་ཆགས་འདུག་པས་ཚོར་བ་སྐྱེན་པོ་ཡོད་མཁན་གྱི་མི་མང་རྣམས་སྒོའི་ཕྱིར་མ་སོང་ན་ལེགས་ཚུལ་བརྗོད་འདུག འོན་ཀྱང་། བློན་ཆེན་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རླུང་ཁམས་བཙོག་བཟོའི་གནས་ཚད་ ༥༠ ཡིན་པས་སྒོ་ཕྱིར་བུད་ནའང་སྐྱོན་མེད་རབས་སྤེལ། ཡིན་ནའང་། དྲ་ཐོག་གི་ཟིན་བྲིས་སྤེལ་མཁན་བརྒྱ་ཆ་ ༩༩ ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་ཀྱི་བརྟག་འབྲས་དངོས་ཡིན་པ་ཁས་ལེན་གྱིས་ཁོང་ཚོའི་ཕྱོགས་སུ་ལངས། སྐབས་དེར་ང་པེ་ཅིན་ལ་ཡོད། ཉིན་རྟག་པར། ངས་ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་ཀྱི་རླུང་ཁམས་བརྟག་འབྲས་དེར་ལྟ་བཞིན་སྒེའུ་ཁུང་ཕྱེ་དགོས་མིན་ཐག་གཅོད་བྱེད་མ་ཐུབ་པར་བསྡད་པ་ཡིན།

ཅིའི་ཕྱིར་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱ་ཞིབ་བཤེར་བྱས་པའི་རྒྱ་ལས་ཀྱང་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། རྒྱུ་མཚན་གྱི་ཆ་ཤས་གཅིག་ནི་རྒྱ་ནག་གི་སྐད་ཡིག་རེད། ཚང་མའི་ཤེས་གསལ་ལྟར་ཌེ་ཝེས་ཌར་(Twitter)དང་ཌི་ཝེས་ཌར་གྱི་འདྲ་བཤུས་(Weibo)གཉིས་ཆར་ཡིག་འབྲུ་ ༡༤༠ ཙམ་འབྲི་ཐུབ་པའི་ཚད་གཞི་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་དབྱིན་ཡིག་གི་ནང་དུ་དེ་ནི་ཚིག་ཉི་ཤུ་དང་དྲ་འབྲེལ་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་ཚད་རེད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། རྒྱ་ཡིག་གི་ནང་དུ་དེ་ནི་ཡིག་འབེབ་ཅིག་གམ་ཡང་ན་སྒྲུང་ཐུང་ཞིག་རེད། དེ་ལ་གསར་འགྱུར་ཞིག་གི་གྲུབ་ཆའང་ཚང་ཡོད་པ་རེད། དེར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་དམངས་དག་གིས་ཟིན་བྲིས་སྤེལ་བ་འདི་ནི་བརྒྱུད་ལམ་ཆེན་པོ་ཅིག་ལས་གསར་གནས་མགོ་བརྗོད་ལྟ་བུ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་མེད།

སེ་ན(Sina)བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཌི་བིས་ཌར་འདྲ་བཤུས་བྱས་པ་རེད། རྒྱ་སྐད་དུ་བེ་པོ་(Weibo)ཞེས་བཏགས་ཡོད། དེ་ལ་གསར་གཏོད་གྱི་ཆ་ཅུང་ཙམ་ཡོད་པ་རེད། ཌི་བིས་ཌར་ངོ་མ་དང་བསྡུར་ན་མཆན་འདོགས་ས་(Commenting area)ཡོད་པར་བརྟེན་ངོ་དེབ་འདྲ་བོ་ཡོད། འདྲ་བཤུས་བྱས་ཀྱང་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཆ་ཅུང་ཙམ་ཡོད་པའི་བེ་པོ་ ༢༠༠༩ ལོར་རྒྱ་ནག་མི་མང་གི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་སྐབས་དྲ་རྒྱའི་གླེང་སྟེགས་ཤིག་ཆགས་པ་རེད། བེ་པོ་ནང་དུ་མ་བཀོད་པའི་གནད་དོན་ཞིག་རྒྱ་ནག་མི་མང་གིས་མི་ཤེས་པའི་ཚད་ལ་སླེབས་པ་རེད། དེ་མ་ཟད་རྒྱ་ནག་གི་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱས་རྒྱ་ནག་མི་མང་གི་བསམ་བློ་གཏོང་སྟངས་དང་མི་ཚེ་གཉིས་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་གཏོང་གི་ཡོད།

དཔེ་ཞིག་དྲངས་ན། སོ་སོའི་མངོན་འདོད་བརྗོད་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱིས་སྟོང་བའི་དྲ་དམངས་དག་ལ་སོ་སོའི་བསམ་ཚུལ་གཞན་གྱིས་གོ་ཐུབ་པའི་གོ་སྐབས་ཤིག་བསྐྲུན་ཡོད། ང་ཚོ་རྒྱ་ནག་ལ་ཞུ་གཏུག་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་ཤིག་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་དབང་ཆའི་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ཕྱི་རོལ་དུ་ཡོད་པའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་རེད། རྒྱུ་མཚན་གང་ལེགས་ཞེ་ན། རྒྱ་ནག་དབུས་གཞུང་གིས་གོང་མ་ནི་སྐྱོན་མེད་ཡིན་རབས་བསྒྲུབ་པ་དང། ས་གནས་ཀྱི་དཔོན་རིགས་རྙིང་པ་དག་ནི་ཇག་ཚོགས་ཤིག་དང་ཁྱད་མེད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཞུ་གཏུག་ རྒྱག་མཁན་ཏེ་གནོད་ཐེབས་ཀྱི་ཞིང་པ་དག་མེ་འཁོར་ལ་བསྡད་དེ་པེ་ཅིན་དབུས་གཞུང་ལ་ཞུ་གཏུག་བྱེད་དུ་ཡོང་བ་དང་། དཀའ་རྙོག་དག་གོང་མ་མཆོག་གིས་སེལ་བའི་རེ་བ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་། པེ་ཅིན་དུ་ཞུ་གཏུག་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་ཚེ་ངོ་རྒོལ་སྡེབ་ལངས་བྱེད་པའི་ཉེན་ཁ་ཡོད་པར་བརྟེན་ཕྱིར་སློག་བྱས་པ་དང་། ཁ་ཤས་བཙོན་ལའང་བཅུག་ཡོད།

འོན་ཀྱང་། ད་ལྟ་ང་ཚོར་བེ་པོ་ཡོད་པ་རེད། ངས་འདི་ལ་བེ་པོ་ཞུ་གཏུག་(Weibo petition)ཟེར་གྱི་ཡོད། མི་མང་གིས་ལག་འཁྱེར་ཁ་པར་བེད་སྤྱད་དེ་སོ་སོའི་དཀའ་ངལ་དག་བེ་པོ་བརྒྱུད་དྲ་ཐོག་ཏུ་བཞག་ན། མཚམས་མཚམས་སྟབས་ལེགས་ཏེ་དཀའ་ངལ་འདི་དག་གསར་འགོད་པ་དང་། མཁས་དབང་། སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་མི་སྣ་དག་གིས་གླེང་སློང་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ཡོང་གི་ཡོད་པ་རེད། དཔེ་མཚོན་ཅན་གྱི་མི་སྣ་གཅིག་ནི་ཡོ་ཁྲུན་(Yao chen)རེད། ཁོ་མོ་ནི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཟིན་བྲིས་པ་སྐད་གྲགས་ཆེ་ཤོས་དེ་རེད།  ཁོ་མོའི་དྲ་རྩོམ་ཀློག་མཁན་དྲ་དམངས་ས་ཡ་ ༢༡ ལྷག་ཡོད། དེ་ནི་ཧ་ལམ་བརྙན་འཕྲིན་ལྟེ་གནས་ཤིག་དང་གཅིག་པ་རེད། གལ་སྲིད་ཁྱེད་ཀྱི་དཀའ་སྡུག་གི་སྒྲུང་དག་ཁོ་མོས་བདག་པོ་བརྒྱབ་ཚེ། བེ་པོ་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱའི་སྟེང་དུ་ཞིབ་བཤེར་སྟངས་འཛིན་འོག་ཏུ་ཡང་། དྲ་དམངས་ས་ཡ་ ༣༠༠ ལྷག་ཙམ་གྱིས་མཉམ་དུ་གྲོས་བསྡུར་དང་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་རེག་གི་ཡོད་པ་རེད། དེ་ཌེ་ཌི་(TED)ཆེན་པོ་ཞིག་དང་ཁྱད་ཅི་ཡོད། གོ་སྐབས་འདི་རྒྱ་ནག་ནང་ཐོག་དང་པོར་བྱུང་བའི་མི་མང་གི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་ཡིན་དུས་དྲ་དམངས་རྣམས་ཀྱིས་མི་དང་མིའི་དབར་གྲོས་བསྡུར་དང་གླེང་མོལ་བྱེད་སྟངས་ཀྱང་སྦྱང་མགོ་ཚུགས་ཡོད།

འོན་ཀྱང་། ཞིབ་བཤེར་གྱི་རྒྱལ་པོ་ཞི་མི་གཉིད་ཁུག་མེད། ཚོར་བ་རྣོ་བའི་ཚིག་དག་བེ་པོ་སྟེང་དུ་བཀོད་ཐབས་མེད། ཁྱེད་ཀྱིས་ཧུའུ་ཅིན་ཐོའི་ཡི་མིང་དང་།  ཁྲུང་ཆིན་གྲོང་ཁྲེར་གྱི་མིང་། གཞན་རྒྱ་གཞུང་གི་ཆེས་མཐོའི་དཔོན་རིགས་དག་གི་རུས་མིང་བཅས་འགོད་ཐབས་མེད་པར་བརྟེན། དྲ་དམངས་དག་གིས་སྒྲ་གཅིག་དོན་མིང་ཅན་དང་གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་ཚིག་རྣམས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་ཡོད། དཔེར་ན། དབྱིན་སྐད་དུ་ཨ་མར་འཁྲིག་པ་སྤྱོད་མཁན་( mother fucker)ཞེས་པར་རྒྱ་སྐད་དུ( cao ni ma ) ཞེས་པ་དེ་སྒྲ་མཚོན་རྟགས་གཞན་ཞིག་སྟེ། རྩ་དང་འདམ་བག རྟ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

འདི་འདྲའི་སྒྲ་དོན་མཚོན་སྟངས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདི་ཧ་ཅང་སྟབས་བདེ་རེད། ཆབ་སྲིད་དང་འབྲེལ་བའི་རྣོ་ངར་ཅན་གྱི་བརྗོད་གཞི་རེ་དྲ་ཐོག་ཏུ་སླེབས་སྐབས། བེ་པོ་སྟེང་དུ་ཁྱད་མཚར་བའི་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་ཀྱང་ཡོང་གི་ཡོད་པ་ནི་ཚིག་ཚོགས་ཁྱད་མཚར་པོ་མང་དག་ཅིག་གསར་བཟོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་རེད། ཚིག་ཚོགས་འདི་དག་མི་ཞིག་ལ་རྒྱ་ཡིག་གི་སློབ་དཔོན་གྱི་གནས་ཚད་ཡོད་ཀྱང་རྟོགས་ཐབས་མེད། འོན་ཀྱང་། དྲ་དམངས་རྣམས་ཀྱིས་གནད་དོན་དེ་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་མེད། གང་ལེགས་ཞེ་ན། བེ་པོ་རྒྱ་ནག་དུ་དར་བའི་དུས་ཚོད་ནི་ཏག་ཏག་ཌི་བིས་ཌིར་རྒྱ་ནག་ནས་གཏན་འགོག་བྱས་རྗེས་ཀྱི་ཟླ་བ་གཅིག་ཙམ་རེད། ཐོག་མ་ཉིད་ནས་སེ་ན་བེ་པོ་བཟོ་ལས་ཁང་གིས་རྒྱ་གཞུང་ལ་བེ་པོ་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱ་འདི་སྲིད་གཞུང་གི་དབང་ཐང་ལ་གནོད་འཚེ་དང་ཉེན་ཁ་བཟོ་སའི་སྡིངས་ཆ་ཞིག་མི་དུ་འགྱུར་བའི་ཡིད་ཆེས་སྤྲད་ཡོད།

དཔེར་ན། ཐུག་འཕྲད་(get together )དམ་འཆམ་འཆམ་(walk)ལ་འགྲོ་སོགས་དྲ་དམངས་ཕན་ཚུན་དབར་བཏང་ཚེ། ཡི་གེ་དེ་དག་རང་བཞིན་གྱིས་ཐོ་འགོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་ཡོད་མེད་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གལ་སྲིད་ཁྱེད་ལ་ཐུག་འཕྲད་དེ་འདྲ་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ནའང་། སོ་སོ་ས་གནས་དེར་མ་འབྱོར་བའི་སྔོན་དུ་ཉེན་རྟོག་པ་སྔ་ས་ནས་སླེབས་ཏེ་སྒུག་བསྡད་ཡོད། དེ་ནི་ཁོང་ཚོའི་ལག་ཏུ་ཡིག་ཆ་ཡོད་པའི་རྟགས་མཚན་རེད། སོང་ཙང་དེ་ནི་ ༡༩༨༤ འཁྲབ་གཞུང་ནང་གི་ཕྱོགས་འགལ་བའི་ཡིག་ཆ་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་སྟངས་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད།

ངས་འདི་ནས་ཁྱེད་ཚོར་ཞི་མི་དང་ཙི་ཙི་བར་གྱི་ཞིབ་བཤེར་གནད་དོན་ཐད་ནས་ཡ་མཚར་བའི་གཏམ་ཅིག་བཤད། ཞི་མི་ནི་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་མཁན་རེད། རྒྱ་ནག་ནང་དུ་དབུས་ཀྱི་ཞི་མི་གཅིག་པུ་མ་ཡིན་པར་ས་གནས་ཀྱི་ཞི་མི་ཡང་ཡོད། ཡིན་ནའང་། དྲ་རྒྱའི་མ་ལག་ནི་དབུས་གཞུང་གི་ལག་ཏུ་ཡོད་པར་བརྟེན། དྲ་དམངས་ཀྱིས་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ག་ཚོད་བྱས་ཀྱང་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་ལག་ཏུ་ཡིག་ཆ་དེ་དག་རེག་གི་མེད། དབུས་ཀྱི་ཞི་མི་ལ་ལྐོག་རྔན་མ་སྤྲད་པར་ས་གནས་ཞི་མིས་དགོངས་དག་ཞུ་རྒྱུ་མ་གཏོགས་ཐབས་གཞན་མེད། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་འདས་པའི་ལོ་གསུམ་ལྷག་གི་རིང་ལ་དྲ་ཐོག་གི་སྤྱི་ཚོགས་ལས་འགུལ་གྱིས་དངོས་ཡོད་ཐོག་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་སྔར་དང་བསྡུར་ན་ཅུང་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ཏུ་བསྒྱུར་སོང་། མེ་འཁོར་བརྡབ་སྐྱོན་གྱི་གནད་དོན་དེར་དྲ་དམངས་རྣམས་ཀྱིས་ཉིན་ལྔའི་རིང་སྐྱོན་བརྗོད་ས་ཡ་ ༡༠ ཙམ་བྱས་པ་དེ་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར། རྒྱུ་མཚན་ཅིའི་ཕྱིར་དབུས་གཞུང་གིས་དྲ་ཐོག་ཏུ་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་གི་གོ་སྐབས་སྤྲད་པ་རེད། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་བྱུང་མྱོང་མེད་པ་ཞིག་རེད། དེའི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ནི། ཐ་ན་དབུས་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཚོའང་ས་གནས་ཀྱི་དཔོན་རིགས་ཚོའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞེན་པ་ལོག་ནས་བསྡད་ཡོད་པས། ཁོང་ཚོ་ལ་ཁ་གཡར་ས་ཞིག་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་ལ། མི་མང་གི་བསམ་འཆར་ནི་ཁོང་ཚོར་ཉེས་ཆད་གཅོད་པའི་ཁ་གཡར་ས་སྟབས་བདེ་ཤོས་དེ་རེད།

ཉེ་ཆར་བྱུང་མ་ཐག་པའི་པོ་ཞེས་ལེ་ཡི་དོན་རྐྱེན་ཏེ་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་བྱུང་པ་རེད། ཁོང་ནི་དཔོན་རིགས་གཙོ་གྲས་ཤིག་རེད། འོན་ཀྱང་། ཕྱི་ཟླ་ ༢ པ་ནས་ ༤ བར་བེ་པོ་དངོས་ཡོད་ཐོག་དཀྲོག་གཏམ་བཟོ་སའི་ཁྲོམ་ར་འདྲ་བོ་ཞིག་ཆགས་པ་རེད། དྲ་དམངས་རྣམས་ཀྱིས་དཔོན་རིགས་ཚོས་སྐོར་ལ་བསྟན་བཤིག་ག་ཚོད་བསླངས་ཀྱང་འགྲིག་གི་ཡོད། དེ་ནི་ཕལ་ཆེར་དྲ་དམངས་དག་ཨ་མེ་རི་ཁའི་ནང་ལ་ཡོད་པ་འདྲ་བོ་ཡོད། ཡིན་ནའང་། པེ་ཅིན་དུ་མི་མང་གིས་གྱེན་ལངས་བྱས་ཡོད་པའི་ཁུངས་མེད་གནས་ཚུལ་བཀོད་ཚེ། བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད། སོང་ཙང་འདི་ལྟ་བུའི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དག་ཀྱང་དམིགས་ཡུལ་ངེས་ཅན་ཞིག་དང་གོ་སྐབས་དམ་འཛིན་བྱས་པ་དེ་འདྲ་རེད། རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་པ་ནི་རྒྱུན་ལྡན་རེད། རང་དབང་ཏོག་ཙམ་སྤྲད་ཀྱང་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་དམིགས་ཡུལ་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད། པོ་ཞེས་ལེ་ནི་གཡོན་ཐལ་ཆེ་བའི་དཔོན་རིགས་སྐད་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན། དབུས་གཞུང་གིས་ཁོང་ལ་དག་ཐེར་གཏོང་འདོད་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་མི་མང་གི་མིག་མདུན་དུ་ཁོང་ནི་མི་ངན་གཏེ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་རེད། འདི་ལྟར་བེ་པོ་དྲ་ལམ་གྱི་དྲ་དམངས་ས་ཡ་ ༣༠༠ ཙམ་གྱི་ཁོར་ཡུག་འདི་ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ལག་ཆ་སྟབས་བདེ་བོ་ཞིག་ཆགས་པ་རེད།

ཆབ་སྲིད་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདི་རྙིང་པ་ཡིན་ཡང་ལག་རྩལ་གསར་པ་རེད། ཐབས་ལམ་འདི་ནི་མོ་ཙེ་ཏུང་གི་སྐབས་སུ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་བེད་སྤྱོད་བཏང་བ་ཞིག་རེད། ཁོས་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཆེན་པོའི་སྐབས་སུ་མི་མང་ས་ཡ་མང་པོ་བསྡུ་རུབ་བྱས་ཏེ་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་རྩ་མེད་བཟོས་པ་རེད། སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཐ་ན་མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་ཙམ་ལ་ཡང་ཉན་འདོད་ཡོད་པ་མ་རེད། ཁོང་ཚོས་མི་མང་ལ་ཞིབ་བཤེར་མི་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ཤིག་སྤྲད་པ་རེད། མཚམས་མཚམས་ཞིབ་བཤེར་མི་བྱེད་པ་དེ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལག་ཆ་ཞིག་ཆགས་པ་རེད། གོང་ཞུས་ཁག་ནི་ཞི་མི་དང་ཙི་ཙིའི་བར་གྱི་ཞིབ་བཤེར་གྱི་གནད་དོན་དག་རེད། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱས་རྒྱ་ནག་མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་ལ་བསྒྱུར་བཅོས་བཏང་ཡོད་ལ། རྒྱ་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་དགའ་མོས་དང་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་གི་ངོ་བོར་རྩོད་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱ་འདིས་རྒྱ་ནག་མི་མང་ལ་བལྟོས་ས་བལྟོས་འཇོག་གི་སྒང་ནས་ཁོར་ཡུག་གུ་ཡངས་པོ་ཞིག་སྤྲད་ཡོད། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་རྣམས་དམངས་གཙོའི་ལམ་ཁར་སྐྱོད་པའི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད། འོན་ཀྱང་འདིས་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ལ་འགྱུར་བ་བཏང་མེད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་དབུས་གཞུང་གིས་གཅིག་སྡུད་བྱས་པའི་དྲ་རྒྱའི་ཨ་མ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་དབང་ཆ་སྲ་བརྟན་ཡོང་བར་ས་གནས་གཞུང་དང་ཕྱོགས་ཁག་མི་མཐུན་པ་དག་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་བྱེད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གང་ལྟར་ཀྱང་ང་ཚོ་ནི་ཙི་ཙི་རེད། མ་འོངས་པ་གང་འདྲ་ཞིག་ཆགས་ཀྱང་ཞི་མི་ལ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་དགོས། རྒྱ་ནག་གཅིག་པུ་མ་ཡིན་པར་འདིར་ཨ་རིའི་ནང་དུ་ཡང་ཞི་མི་མ་རབས་དང་སྙིང་རྗེ་བོ་དེ་འདྲ་ཡོད། དེ་དག་ནིསོ་པ(SOPA)པེས་པ(PIPA)ཨེ་ཁི་ཌ(ACTA) ཌེས་པི་པི(TPP)ཨེ་ཌེས་ཡོས(ITU)དག་རེད། ངོ་དེབ་དང་གྷོ་གྷུལ་སོགས་ཀྱིས་ཁོང་ཚོ་ནི་ཙི་ཙིའི་གྲོགས་པོ་ཡིན་མདོག་སྟོན་གྱི་ཡོད་ཀྱང་། མཚམས་མཚམས་ཞི་མི་དང་མཉམ་དུ་མཐུན་འགྲིག་ཡོང་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མཐོང་རྒྱུ་འདུག  

ངས་སྟབས་བདེ་བོའི་ཐོག་ནས་མཇུག་བསྡོམས་ཞུ་རྒྱུར། ང་ཚོ་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཁྱེད་ཚོས་སོ་སོིའི་ཞི་མི་མ་རབས་དག་ལ་ལྟ་རྟོག་བྱེད་རོགས། རྒྱ་ནག་གི་ཞི་མི་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་མ་འཇུག་རོགས་གནང་། ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པའི་དུས་གང་ཡིན་ཡང་ང་ཚོ་ཙི་ཙིའི་ཚོགས་ཀྱིས་རྨི་ལམ་དེ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་འབད་བརྩོན་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན། རྨི་ལམ་དེ་ནི་གནས་དུས་གང་དུ་ཡིན་ཡང་ཞེད་སྣང་མེད་པར་དྲ་རྒྱའི་ཀློང་ཡངས་འཇུག་རྒྱུ་དེའོ། ཐུགས་རྗེ་ཆེ།

བོད་བསྒྱུར་ཞུ་མཁན། ཆོས་རྒྱལ་སྐྱབས།

དྲ་ཐག http://www.ted.com/talks/michael_anti_behind_the_great_firewall_of_china.html