དེ་རིང་ཕྱི་ཚེས་ ༡༡ ཉིན་གྱི་ནོར་ཝེ་རྒྱལ་ས་ཨོ་སུ་ལོའུ་ཡི་སྔ་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་༡༡ སྟེང། ནོ་སྦེལ་གཟེངས་རྟགས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རོགས་སྐྱོར་འོག་ཡོད་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དུག་མཚོན་བཀག་སྡོམ་ལྟ་རྟོག་ཚོགས་པ་ (OPCW) ཞེས་པར། ༢༠༡༣ ལོའི་ནོ་སྦེལ་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་བྱ་དགའ་ཐོབ་པའི་ཡོངས་ཁྱབ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད་འདུག་ལ། དེ་ནི། ཚོགས་པ་དེས་སེ་རེ་ཡའི་དུག་མཚོན་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་ལས་དོན་ལ་ཆེ་བསྟོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་འདུག
ཕྱི་ཟླ་ ༡༢ ཚེས་༡༠ ཉིན་ནོ་སྦེལ་གཟེངས་རྟགས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས། ནོ་སྦེལ་གཟེངས་རྟགས་ཐོག་མར་མགོ་འཛུགས་གནང་མཁན་སྐུ་ཞབས་ཨཱ་ཧྥོ་ཊི་ནོ་སྦེལ་ (Alfred Noble ) མཆོག་སྐུ་གྲོངས་བའི་དུས་དྲན་མཛད་སྒོ་དང་སྟབས་བསྟུན། རྒྱལ་སྤྱིའི་དུག་མཚོན་བཀག་སྡོམ་ལྟ་རྟོག་ཚོགས་པར་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་དང་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༡།༢༥ བཅས་འབུལ་རྒྱུ་ཡིན་འདུག
ད་ལོའི་ནོ་སྦེལ་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་འོས་གཞིའི་ཁོངས་སུ་ཁྱོན་བསྡོམས་ཚོགས་པ་དང་མི་སྒེར་གྲངས་ ༢༥༩ ཡོད་པ་དང་། དེའི་ཁོངས་སུ་རང་ལོ་ ༡༦ ཡིན་པའི་པ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་བུ་མོ་མཱ་ལཱ་ལཱ་ (Malala Yousafzai) དང་ཨ་ཧྥི་རི་ཀའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀོང་གྷོ་ (Congo) ནང་གི་བུད་མེད་ཀྱི་རང་དབང་དང་བཙན་གཡེམ་ལ་འཐབ་རྩོད་བྱེད་མཁན་སྐུ་ཞབས་ཊིན་ནེ་སི་ ( Denis Kukwege)། ཨ་རིའི་གསང་བ་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱེད་མཁན་སྐུ་ཞབས་སི་ནོལ་ཌིན་ (Edward Snowden)། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཟུར་བ་ཁུ་ལིན་ཌོན་ (Bill Cliton) ། ཨུ་རུ་སུའི་སྲིད་འཛིན་ཕུ་ཌིན་ (Putin) སོགས་ཡོད་འདུག
རྒྱལ་སྤྱིའི་དུག་མཚོན་བཀག་སྡོམ་ལྟ་རྟོགས་ཚོགས་པ་ནི། ༡༩༩༣ ལོར་ཧོ་ལན་ཌིའི་གྲོང་ཁྱེར་ཧེད་གྷོའི་ (Hague) ནང་གསར་འཛུགས་གནང་ཡོད་པ་དང་། ད་ཆར་ཚོགས་མི་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༩༠ ཡོད་འདུག ༢༠༠༠ ལོར་ཚོགས་པ་འདི་དང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་གཉིས་ཀྱིས། འཛམ་གླིང་ནང་གི་དུག་མཚོན་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཐོག་མཉམ་ལས་མཐུན་སྦྱོར་བྱེད་པར་གྲོས་མཐུན་བྱུང་སྟེ། འཛམ་གླིང་ནང་གི་དུག་མཚོན་༨༠% ལྷག་རྩ་མེད་དུ་བཏང་ཡོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། ལྷ་སྐྱབས་རྒྱལ།
ཞི་བདེ་ནི་སྲོག་ཆགས་ཀུན་གྱིས་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་ཡིན་བས་ཚང་མས་དགའ་མོས་དང་སྤྲོ་བ་ཡོད
ཚོགས་པ་དེར་བརྟེན་འབྲེལ་ཞུ་བ་དང་ཆབ་ཅིག དུས་བབ་ཚང་ལགས། བོད་ཀྱི་ཨང་གི་ཐོག་ནས་གྲངས་ཀ་ཏག་ཏག་ཅིག་མཚོན་མི་ཐུབ་པ་རེད་དམ། གང་ཞེ་ན་ཨ་སྒོར་ས་ཡ ༡།༢༥ འདི་ལྟར་བྲིས་འདུག་གོ། ད་དུང་རྩོམ་ཐུང་ངུ་འདིའི་ནང་དུ་ཆད་ལྷག་ནོར་གསུམ་མཐོང་རྒྱུ་འདུག
འཛམ་གླིང་ནང་གི་དུག་མཚོན་༨༠% ལྷག་རྩ་མེད་དུ་བཏང་ཟིན་པར་བཤད་པ་ནི། ཡིད་ཆེས་དཀའ་བའི་གནས་སུ་མཐོང་ལགས། འོན་ཀྱང་། གཟེངས་རྟགས་ཐོམ་མཁན་ལ་རྗེས་སུ་ཡི་རང་ཡོད་དོ།། །།
སྤྱི་བཏང་ནོ་སྦེལ་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་ཞེས་པའི་གྲགས་ཅན་གྱི་རྟགས་མ་དེ་ནི། དེ་སྔོན་འབར་རྫས་ཀྱི་ཤིང་རྟ་བ་ཆེན་པོ་ཨཱ་ཧྥོ་ཊོ་ནོ་སྦེལ་གྱིས། ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། དམག་དོན། རྒྱལ་ཁབ། ཚོགས་པ། འབྱོར་ལྡན། སྐུ་དྲག་དང་། མི་དྲག། མཁས་དབང་། བླ་དྲག་སོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་སྲུང་ཕྱིར་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་བཟོས་པ་མ་ཡིན་པར། མི་དམངས་དཀྱུས་མ་དང་། མཐོ་རིམ་མི་སྣ་སོགས་གང་ཡིན་ཡང་རུང་། ས་འཛིན་སྤྱི་བོར་འཁོད་པའི་གང་ཟག་སུ་ཞིག་གིས། ལྷག་བསམ་ཀུན་ནས་བསླངས་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་ལ་གཟེངས་སུ་ཐོན་པའི་ཕན་བདེའི་ཕྱག་རྗེས་འཇོག་པ་དེར། རང་ཉིད་ཀྱིས་དེ་སྔོན་ལས་པའི་ཉེས་པ་དེ། ད་ལྟའི་མི་ཚེ་ལྷག་མས་དག་ཕྱིར་གཟེངས་རྟགས་སྤྲད་རྒྱུར་བཟོས་པ་རེད། ད་ཆར་ལོ་འགའ་ཁ་ཤས་ནང་ལ། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་ཆབ་སྲིད་ལྟ་བུ་ཞིག་དང་། མགོ་བདེའི་ལས་ཀ་ཞིག་ལ་འགྱུར་བར་སྣང་ལ། ད་དུང་ལོ་ཤས་བསྒུག་ཚེ་དགའ་མ་དགའི་གནས་ཚུལ་དང་། རིགས་རུས་ཁྱད་པར། ཆོས་ལུགས་འཐེན་འཁྱེར། དབུལ་ཕྱུག་ལྟ་སྟངས་སོགས་ཀྱི་ངོ་བོར་འགྲོ་མི་སྲིད་པ་མ་རེད། དཔེར་ན་ཨུ་རུ་སུའི་སྲིད་འཛིན་པོ་ཏྲིན་ནི། གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་འོས་མིའི་ནང་ལ་ཅི་འདྲ་ཞིག་བྱས་ཏེ་སླེབས་པ་རེད་དམ། ཁོང་ནི་ཧ་ཅང་གི་འབྱོར་ལྡན་ཅན་གྱི་མི་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཨུ་རུ་སུའི་གྱེན་ལངས་ཚོགས་པ་སྲིད་འཛིན་ཁོང་ཉིད་ཀྱིས་གནའ་གྲུ་བཏང་སྟེ་འབར་རྫས་གཡུགས་ནས་བསད་པར་བཤད་ཅིང་། རྩ་བའི་མི་གཤིས་གྱོང་པ་དང་། ཞི་བདེའི་ལས་ཀ་བྱེད་མཁན་ལྟ་བུ་ཞིག་མེད་པར་ཚང་མས་ཤེས་བཞིན་པ་ཡིན། དེ་བས་རྒྱལ་སྤྱིའི་དུག་མཚོན་ལྟ་རྟོག་ཚོགས་པར་ཞི་བདེའི་གཟེགས་རྟགས་སྤྲོད་པ་འདི་ཅི་རེད། རྒྱལ་སྤྱིའི་མི་ཡིན་ན་འདྲ། ཚོགས་པ་ཡིན་ན་ཆོག་གང་ལྟར་ཆེད་དུ་མངགས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྱོམ་ནས་ལྟ་མཁན་ཞིག་དང་ལས་ཁ་བྱེད་མཁན་ཞིག་རེད། དེ་ནི་ཁོང་ཚོས་བྱེད་འདོད་སྤྲོ་ན་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། བྱེད་འདོད་མ་སྤྲོད་ནའང་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་གནས་ཚུལ་དང་། དང་བླང་གི་སྐད་ཆ། འདོད་མ་འདོད་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་མ་རེད་ལ། དེ་བས་ངོ་སྲུང་དང་སྤྲེལ་ལད་ཀྱི་བཅིངས་ཏེ་སྐད་ཆ་བཤད་དགོས་པ་མ་རེད། རྗེས་མ་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་འདི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་སྤྲད་རྒྱུར་ཉེན་ཁ་འདུག དེ་སྔོན་ཨ་རིའིི་འཛིན་ཨོ་བྷ་མར་སྤྲད་པ་དེར། ཨ་རིའི་མི་དམངས་ཚོས་དེ་ཙམ་དུ་དགའ་སྣང་མ་བྱེད་དགོས་པའི་གནད་འགག་སྟེ་རྩ་བའི་མགོ་བདེ་པོ་བྱེད་པའི་གནས་སྟངས་ལ་ཐུག་ཡོད། མ་འོངས་པར་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་འདིས་ཕན་མ་ཐུབ་པར་གནོད་སྐྱེལ་པའི་ཉེན་ཁ་ཡོད། དེ་རིང་ཞི་བདེའི་གཟེངས་རྟགས་སྤྲོད་སྟངས་འདི་སྣང་བའི་ནང་དུ་འགྲོ་བའི་གནས་ཤིག་མ་རེད་དོ།