དམག་འཁྲུག་ཁྲོད་ཀྱི་འོས་བསྡུ།

ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་དང་ལྟ་གྲུབ་མང་བའི་ལེ་བྷེ་ཡའི་རྒྱལ་ཡོངས་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་འོས་བསྡུ་ཆེན་མོ་དེ་གཟའ་ལྷག་པའི་ཉིན་མགོ་འཛུགས་བྱས་ཡོད།

ཟླ་འདིའི་ཚེས་ ༢༥ ཉིན་ལེ་བྷེ་ཡའི་རྒྱལ་ཡོངས་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་འོས་བསྡུ་ཆེན་མོ་བྱས་ཡོད་ཅིང་། ཐེངས་འདིའི་འོས་བསྡུའི་ཁྲོད་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ ༢༠༠ ཙམ་འོས་འདེམས་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་ནི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་ ༢༥ ཡིས་ས་གནས་ཁག་ནས་འཐུས་མི་འོས་འདེམས་དང༌། འཐུས་མི་ ༣༢ རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་དགོངས་དོན་ལྟར་བུད་མེད་ཀྱི་འཐུས་མི་བསྐོ་བཞག་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་འདུག འདི་ནི་གྷ་ཌ་ཧྥི་ (Muammar Gaddafi) ཡི་མི་གཅིག་སྲིད་དབང་རིང་ལུགས་མགོ་རྟིང་བསློགས་རྗེས་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་ཐེངས་གཉིས་པ་དེ་ཆགས་ཡོད་འདུག

ལེ་བྷེ་ཡའི་རྒྱལ་ཡོངས་སུ་མི་འབོར་ས་ཡ་ ༦།༤ ལྷག་དང་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་ ༢༥། འོས་བསྡུའི་ས་ཚིགས་ ༡༦༠༡ ཙམ་ཡོད་ཅིང་། གདམ་བྱ་འདེམ་བྱེད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པའི་མ་ས་ཡ་ ༢།༨ ཙམ་ཡོད་པ་ལས་ཐེངས་འདིར་དངོས་སུ་དེབ་སྐྱེལ་བྱས་ཡོད་པ་ས་ཡ་ ༡།༥ ཙམ་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་། དངོས་སུ་འོས་ཤོག་ལྡུག་མཁན་དྲུག་འབུམ་སུམ་ཁྲི་ ༦༣༠༠༠༠ ལས་བྱུང་མི་འདུག དེ་དག་ཁྲོད་བརྒྱ་ཆ་ ༤༦ ཙམ་གཞོན་སྐྱེས་ལོ་ ༡༨ ནས་ ༤༨ བར་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། བུད་མེད་ ༦༥༢༤༩ བཅས་ཀྱིས་ཆ་ཤས་བླངས་ཡོད་ཀྱང་། ༢༠༡༢ ལོའི་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་དང་བསྡུར་ན་འདི་ལོ་འོས་ཤོག་ལྡུག་མཁན་ས་ཡ་གཅིག་དང་སུམ་ཁྲི་བརྒྱད་སྟོང་ལྷག་ཉུང་དུ་ཕྱིན་ཡོད་འདུག

འོས་བསྡུའི་སྐབས་གཞུང་དམག་དང་གྱེན་ལོག་ཤོག་ཁག་བར་འཐབ་འཁྲུག་བྱུང་སྟེ་མི་མང་པོ་ཤི་རྨས་ཐེབས་ཡོད་འདུག གཞུང་གིས་དམག་མི་ ༣༡༦༨༧ དང་། ཉེན་རྟོག་པ་ ༤༡༢༣༦ ། དྲག་ཆས་ཉེན་རྟོག་པ་ ༡༢༤༥༦ ། རྒྱལ་སྲུང་རྟོག་ཞིབ་པ་ ༡༦༤། འབར་རྫས་རིགས་ཀྱི་ཉེན་འགོག་མི་སྣ་ ༣༦༥། དེ་བཞིན་འཕྲལ་སེལ་ལྟ་སྲུང་མི་སྣ་ ༤༥༨༩ བཅས་ཆེད་གཏོང་གིས་འོས་བསྡུའི་ས་ཚིགས་ ༡༦༠༡ ནང་ལྟ་སྲུང་བྱེད་བཅུག་ཡོད་འདུག

མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ལི་བྷེ་ཡའི་འོས་བསྡུ་ལ་མི་རྒྱུ་གཉིས་ཀྱི་རོགས་རམ་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཡོད་ཅིང་། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དམིགས་བསལ་སྐུ་ཚབ་དྷེ་རེག་(Derek Plumbly) གཙོས། ཐེངས་འདིའི་འོས་བསྡུར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་འཛུགས་འདྲ་མིན་གྱི་རྟོག་ཞིབ་མི་སྣ་དང་གསར་འགོད་པ་ ༣༦༥ ཙམ་གྱིས་རྟོག་ཞིབ་བྱས་ཡོད་འདུག

ལི་བྷེ་ཡ་འོས་བསྡུ་ལྷན་ཁང་གིས། “ཐེངས་འདིའི་འོས་བསྡུའི་སྐབས་མང་ཚོགས་ས་ཡ་གཅིག་དང་ཕྱེད་ལྷག་གིས་འོས་བསྡུའི་དེབ་སྐྱེལ་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། དམག་མིའི་གྱེན་ལོག་ཤོག་ཁག་གིས་འོས་བསྡུའི་སྐབས་གློ་བུར་འཇབ་རྒོལ་འདྲ་མིན་བྱས་ཏེ་མང་ཚོགས་མང་པོ་ཞིག་གིས་འོས་བསྡུའི་ཆ་ཤས་ལེན་ཐུབ་མི་འདུག” ཅེས་བརྗོད་འདུག

༡༩༤༧ ལོར་ལི་ཌ་ལི་གཞུང་གིས་ཨི་ཌ་ལིའི་མཐུན་གྲོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་ཞི་བའི་གྲོས་མཐུན་བཞག་སྟེ། ལི་བྷེ་ཡར་རང་དབང་རང་བཙན་སྤྲོད་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བསྒྲགས་རྗེས། ༡༩༥༡ ལོའི་ཟླ་ ༡༢ པའི་ཚེས་ ༢༤ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡའི་རྒྱལ་པོ་ཌི་རི་སེ་ ( Idris )་ལ་རྒྱལ་ཁབ་རྩིས་སྤྲོད་བྱས་པ་ལྟར། ཁོང་གིས་རྒྱལ་ཁབ་གསར་འཛུགས་དང་འབྲེལ་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་ཆེན་བཏང་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྡོ་སྣུམ་གཙོས་པའི་རང་འབྱུང་ཐོན་ཁུངས་མང་པོ་ཞིག་ཁོང་གིས་བདག་བཟུང་བྱས་ཡོད་སྟབས། ༡༩༦༩ ལོའི་ཟླ་ ༩ པའི་ཚེས་ ༡ ཉིན་གྷ་ཐཱ་ཧྥི་ (Muammar Gaddafi) ཡིས་རྒྱལ་པོའི་སྲིད་དབང་འཕྲོག་པ་དང་། བདུན་ཅུ་དོན་གྲངས་ནང་གྷ་ཐཱ་ཧྥིས་ཨི་ཇིབ་དང་ཆ་ཌི་ ( Chad)། ཀྲན་ཛ་ནཱི་ཡ་བཅས་དང་དམག་འཐབ་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཟད། རྡུལ་ཕྲན་མཚོན་ཆ་དང་གོ་མཚོན་མང་པོ་ཉོས་ཏེ་མངའ་ཁུལ་གྱི་འཇབ་དམག་དང་དྲག་སྤྱོད་ཤོག་ཁག་ཚོར་རྒྱབ་རོགས་བྱས་ཤིང་ཡུལ་བདེ་ཞི་འཇགས་མེད་པ་བཟོས་པ་དང་། ༡༩༧༩ ལོར་ལི་བྷེ་ཡ་རྒྱལ་ཡོངས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་ཞེས་པ་ཞིག་གསར་འཛུགས་དང་འབྲེལ་དབང་ཆ་ཡོངས་རྫོགས་སྤྱི་མང་བདེ་དོན་ལྷན་ཚོགས་ལ་རྩིས་སྤྲོད་བྱས་ཏེ། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དང་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་ཆེད་ཧུར་སྐྱེད་འབད་བརྩོན་བྱས་སྟབས། ལི་བྷེ་ཡ་ཆབ་འབངས་ཀྱི་ལོ་རེའི་ཡོང་འབབ་ཨ་སྒོར་ཁྲི་གཅིག་ལ་འཕར་ཏེ། ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ནས་ལོ་རེའི་ཡོང་འབབ་མང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཨང་ ༥ པ་དང་། ཤེས་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནས་བུ་ལོན་གཅིག་ཀྱང་ལེན་མི་དགོས་པའི་ཡུལ་གྲུ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད་འདུག

༢༠༠༨ ལོར་གྷ་ཌ་ཧྥི་ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་གླིང་ཆེན་གྱི་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་པོ་ (King of Kings of Africa) ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཐོབ་རྗེས། ཁོས་ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་ནང་ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་གཅིག་སྡུད་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གཞུང་ (United States of Africa) ཞེས་པ་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱ་ཐབས་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་དང་། ༢༠༡༠ ལོར་ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་མགོ་ཁྲིད་ཆགས་རྒྱུར་ཆབ་སྲིད་འཁྲབ་པ་མ་ཟད། ཁོར་གྱེན་ལོག་བྱེད་མཁན་གྱི་མང་ཚོགས་ ༣༥༠༠༠ ལྷག་དམར་གསོད་བཏང་བ་དང་། ༢༠༡༡ ལོར་ཨི་རབ་ཀྱི་དཔྱིད་དུས་གསར་བརྗེ་ལངས་ཏེ་ཨི་ཇིབ་དང་ཊུའུ་ནི་ཤི་ཡའི་སྲིད་དབང་མགོ་རྟིང་བསློགས་རྗེས། ༢༠༡༡ ལོའི་ཟླ་ ༢ པའི་ཚེས་ ༡༧ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡའི་ནང་གྱེན་ལངས་བྱུང་སྟེ་གྷ་ཌ་ཧྥི་སྲིད་གཞུང་ཕམ་ཉེས་བཏང་ཡོད་ཀྱང་། གྷ་ཌ་ཧྥི་ཤོག་ཁག་དང་མང་ཚོགས་བར་ནང་འཁྲུག་བསྟུད་མར་བརྒྱབ་སྟེ་ཕན་ཚུན་ཤི་རྨས་དུ་མ་བྱུང་ཡོད་སྟབས། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་མའི་རྒྱལ་ཁབ་བཅུ་ཡིས་ ༡༩༧༣ ལོའི་གྲོས་ཆོད་ལག་བསྟར་དང་འབྲེལ། གྷ་ཌ་ཧྥི་ཤོག་ཁག་ལ་དམག་འཐབ་བྱ་རྒྱུའི་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་ལྟར། ནུབ་ཕྱོགས་དམག་ཁུལ་ཁང་ ( NATO) གི་དམག་མི་ ༡༢༠༠༠ དང་ཨ་རིའི་དམག་མི་ ༨༠༠༠ ཙམ་ལི་བྷེ་ཡའི་ནང་བཏང་སྟེ། གྷ་ཌ་ཧྥི་ཤོག་ཁག་དང་དམག་འཐབ་ཟླ་ ༧ ལྷག་བྱས་མཐར། ༢༠༡༡ ལོའི་ཟླ་ ༡༠ པའི་ཚེས་ ༢༠ ཉིན་གྷ་ཐཱ་ཧྥི་འཛིན་བཟུང་དང་འབྲེལ་དམར་གསོད་བཏང་ཡོད་ཅིང་། སྐབས་དེའི་དམག་འཁྲུག་སྐབས་ལི་བྷེ་ཡའི་ནང་དམག་མི་དང་མི་སེར་བཞི་ཁྲི་ ༤༥༠༠༠ ལྷག་ཤི་རྨས་བྱུང་ཡོད་འདུག

༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་ ༧ པའི་ཚེས་༧ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡའི་ནང་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་ཐེངས་དང་པོ་བྱས་ཏེ། སྲིད་གཞུང་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། ༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་ ༨ པའི་ཚེས་ ༢༥ ཉིན་ནང་འཁྲུག་བྱུང་སྟེ་ཟླ་ ༩ པའི་ཚེས་ ༡༡ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡའི་བྷེན་གྷ་ཛི་ (Benghazi) གྲོང་ཁྱེར་ནང་གི་ཨ་རིའི་གཞུང་ཚབ་ཆེན་མོ་བ་སི་ཌི་ཝུན་ (J. Christopher Stevens)་དམར་གསོད་བཏང་བ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་བྱུང་། ༢༠༡༢ ལོའི་ཟླ་ ༡༠ པའི་ཚེས་ ༧ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡའི་སྲིད་བློན་མུ་སི་ཌ་ཧྥ་ (Mustafa A.G. Abushagur) སྲིད་བློན་ནས་དགོངས་ཞུ་བྱས་རྗེས། ལི་བྷེ་ཡ་རྒྱལ་ཡོངས་གྲོས་ཚོགས་ཀྱིས་ཛི་ཌན་ (Ali Zeidan) བར་བརྒལ་སྲིད་བློན་ལ་བསྐོ་བཞག་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་ལི་བྷེ་ཡའི་ནང་ཟིང་འཁྲུག་མུ་མཐུད་བྱུང་སྟབས་ཟླ་ ༥ པའི་ཚེས་ ༡༦ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡའི་དམག་སྤྱི་ཆེན་མོ་བ་ཟུར་བ་ཁཱ་ལི་ཧྥ་ (Khalifa Haftar) ཡིས་བྷེན་གྷ་ཛི་གྲོང་ཁྱེར་ལ་གཏོར་རྒོལ་བཏང་བ་དང་། ཟླ་སྔོན་མའི་ཚེས་ ༡༨ ཉིན་རྒྱལ་ས་ཌོར་པུ་ལི་ (Tripoli) ནང་ཡོད་པའི་ལི་བྷེ་ཡའི་གྲོས་ཚོགས་ར་བར་འཇབ་རྒོལ་བྱས། ཟླ་སྔོན་མའི་ཚེས་ ༢༠ ཉིན་ལི་བྷེ་ཡ་འོས་བསྡུ་ལྷན་ཁང་གིས་ཟླ་འདིའི་ཚེས་ ༢༥ ཉིན་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་ཐེངས་གཉིས་པ་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་པ་ལྟར། ཁ་ཉིན་དངོས་སུ་འོས་བསྡུ་བྱས་ཡོད་འདུག

ཆབ་སྲིད་དབྱེ་ཞིབ་པ་ཚོས་ལི་བྷེ་ཡ་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུ་བརྒྱུད་དེ་མ་འོངས་དཀའ་རྙོག་སེལ་དགོས་པ་ལྔ་བགྲང་གི་ཡོད་པ་དག་ནི། དང་པོ། ལི་བྷེ་ཡ་གཞུང་དང་གྱེན་ལོག་ཤོག་ཁག་བར་གྲོས་མོལ་ཡོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ། གཉིས་པ། རྩ་ཁྲིམས་གཏན་འབེབས་བྱ་རྒྱུ། གསུམ་པ། གཞུང་གི་སྒྲོམ་གཞི་སྤྱི་མཐུན་སྲིད་གཞུང་ལམ་ལུགས་ (Federalism)དང་ཆོས་ལུགས་རིས་མེད་(Secularsim)། མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་གཞུང་(Ethnic State) སོགས་གང་འཛིན་མིན། བཞི་པ། དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྲིད་ཇུས་གསར་པ་བཟུང་སྟེ་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དང་ཚོང་འབྲེལ་གྱི་སྒོ་མོ་ཕྱེ་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ། ལྔ་པ། ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་སོགས་ཡིན་འདུག

གསར་འགོད་པ། དོན་གྲུབ།