གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་བཙན་འཕྲོག་དང་དེའི་དཀའ་རྙོག

རྗོར་རྗི་པ་ཁིར་(GEORGE PACKER) གྱིས་བརྩམས།

རེས་གཟའ་སྔོན་མའི་ཞོགས་པར། མིང་ལ་ཝ་ཤཱི་ཁིར.ར་ཧ་མན་(Washiqur Rahman) ཟེར་ཞིང་རང་ལོ་ཉེར་དྲུག་ལ་སོན་ཡང་ད་དུང་བྱིས་པའི་ངང་ཚུལ་ལས་མི་འདའ་བའི་བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱི་བ་(Bangladeshi) ཞིག་རང་ཁྱིམ་ནས་ཐོན་ཏེ། ཁོ་རང་གི་ཕྱག་ལས་གནང་སའི“འགྲིམ་འགྲུལ་ལས་ཁུངས”ལ་བསྐྱོད་པའི་ལམ་བར་དུ། གློ་བུར་དུ་ལག་ཏུ་གྲི་འཐོག་པའི་མི་གསུམ་ཁོའི་ཐོག་ལ་རྒྱུགས་ཏེ་ཁོར་གྲི་བཙུགས་ནས་འཆི་ལམ་དུ་དེད་ཀྱང་། གདོང་པར་གྲིས་བཤུར་བས་རྐྱེན་གྱིས།ཡང་སྙིང་ཁོ་ཡུལ་མི་སུ་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་བོར་ཤེས་ཐབས་བྲལ་མོད། སྟབས་ལེགས་ནས་གནས་ཚུལ་དེ་ཉེ་འགྲམ་དུ་ཡོད་པའི་སློང་མོ་བ་གཉིས་ཀྱིས་མཐོང་ཡོད་སྟབས། རྗེས་སུ་མི་གསོད་པ་གསུམ་ལས་གཉིས་འཇུ་བཟུང་གིས་སྐོར་སྐྱོད་ཉེན་རྟོག་པའི་ལག་ཏུ་སྤྲད་པ་རེད། མ་རྡི་ར་ས་སློབ་ཆེན་(madrassa) སློབ་མ་ཡིན་པའི་མི་གསོད་པ་དེ་གཉིས་གཟའ་འཁོར་གཉིས་ཀྱི་སྔོན་ཏག་ཏག་ལ་ས་གནས་དེ་གར་ལས་བགོས་ཀྱིས་ཡོང་བ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། ཁོ་བོ་ཅག་གིས་བསད་པའི་སྐྱེས་པ་དེ་ར་ཧ་མན་ཡིན་མིན་གསལ་བོ་ཞིག་ཤེས་མེད་སྐད། དེ་སྔོན་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོ་ཚོར“ར་ཧ་མན་ཟེར་བ་དེ་ལྟ་ལོག་པ་ཞིག་རེད”ཅེས་ལབ་ཡོད་འདུག ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་བརྗོད་ན་“ཁ་ཆེ་བའི་ཆོས་ལ་དད་མཁན་ཚང་མས་ཁོ་རང་བསད་ན་འགྲིག་པར་བསམ་ཡོད་པས། ངེད་གཉིས་ཀྱིས་ཁོ་བསད་པ་ཡིན”ཅེས་བརྗོད་འདུག མ་གཞི་མི་གསོད་པ་དེ་གཉི་གས་སྐུ་ཞབས་ར་ཧ་མན་གྱིས་ཁོ་རང་གི་མི་སྒེར་དྲ་ཚིགས་(blog) སྟེང་ཁ་ཆེ་ཆོས་ལུགས་པའི་མཁྲེགས་འཛིན་ཐེར་ཟུག་གི་ལྟ་བར་གནད་དུ་འཁེལ་བའི་སུན་འབྱིན་དྲག་པོ་བྱས་ཡོད་པའི་ཆེད་རྩོམ་མང་པོ་སྤེལ་ཡོད་པ་དག་མཐོང་མི་འདུག་ལ། ཐ་ན་མི་སྒེར་དྲ་ཚིགས་ཟེར་བ་དེ་དོན་དམ་ཅི་ཞིག་ཡིན་མིན་ཡང་ཧ་ལམ་ཧ་གོ་ཡི་མེད་བཟོ་རེད།

སྐུ་ཞབས་ར་ཧ་མན་ནི་ “བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱིའི་བསམ་བློའི་རང་དབང་རྩོམ་པ་པོའི” གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་ཞིང་། ཁོ་ལྐོག་གསོད་མ་ཐེབས་པའི་ཉིན་འགའི་སྔོན་ལ་ཁོས་ངོ་དེབ་(Facebook) སྟེང་གི་རང་ཉིད་ཀྱི་འདྲ་པར་དེ་ལྕམ་ཨེ་བེ་ཇེ་ཊི.རའོ་(Avijit Roy) ལགས་ཀྱི་འདྲ་པར་ལ་བརྗེས་སྤེལ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ཁོ་མོ“ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་མི་སེར” ཞིག་ཡིན་ཞིང་ “བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱིའི་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང” གི་གླེང་སྟེགས་དྲ་ཚིགས་གསར་འཛུགས་མཁན་དང“མི་ཆོས་རིང་ལུགས་དོན་གཉེར་བ” བཅས་ཀྱང་ཡིན་འདུག

ཕྱི་ཟླ་གཉིས་པར་སྐུ་ཞབས་ར་ཧ་མན་ཡུལ་དེའི་རྡ་ཀ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་(Dhaka University) དུ་བསྐྱོད་ནས་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ <<དད་འདུན་གྱི་དུག་འབུ་>> < > ཞེས་པ་དཔེ་བསྐྲུན་དབུ་འབྱེད་མཛད་སྒོ་བསྡུས་ཤིང་། དེར་བཞུགས་ཀྱི་ལྕམ་རའོ་ལགས་ཀྱིས་རྩོམ་མཁན་ཁོ་དང་ཁོའི་དགའ་མ་ར་ཧྥི་རྡ.ཨ་ཧ་མི་རྡི་(Rafida Ahmed) གཉིས་སྲུང་སྐྱོབ་གནང་སྐབས། སྟབས་མ་ལེགས་པར་ཁོ་མོ་གར་འོང་ཆ་མ་འཚལ་བའི་མི་གསོད་པ་གསུམ་གྱི་གྲི་ཁ་ནས་དམར་གསོད་ཐེབས་པ་རེད། མཐར་ཉེན་རྟོག་མི་སྣ་དང་དེར་འདུས་ཚོགས་བཞུགས་ལྷན་རྒྱས་རྣམས་སླེབས་དུས། ཁོ་མོའི་མགོ་ལ་གྲིས་བསྣུན་པ་དང་ལག་མཛུབ་གཏུབས་ནས་བསད་འདུག་ཅིང་། མི་གསོད་པ་སྔར་ནས་བྲོས་ཤོར་ཚར་ཡོད་འདུག འདས་པའི་ཟླ་དུ་མའི་རིང་ལ་ངོ་དེབ་འཕྲིན་ལམ་བརྒྱུད་ནས་ལྕམ་རའོ་ལགས་ལ་ཁ་ཆེ་ཆོས་ལུགས་པས་ཁ་རྡུང་དྲག་པོ་བཏང་ཞིང་། ཉེ་བའི་ལོ་འགའ་ཞིག་རིང“བྷང་ལ་དྷི་ཤཱིའི་བསམ་བློའི་རང་དབང་བརྩོན་ལེན་པ” ཚོར་ཀླ་ཀློ་བའི་འཇིགས་སྐུལ་ལྐོག་གསོད་ཐེངས་མང་ཐེབས་ཀྱང་། ཉེན་རྟོག་བདེ་སྲུང་མི་སྣས་ཉེས་དོན་ཕྱིར་བསྒྲགས་པ་ཙམ་མ་གཏོགས། སྲིད་གཞུང་གིས་ཁོ་ཚོའི་བདེ་དོན་འགན་སྲུང་གང་ཡང་བྱེད་འདུན་མེད་ཚོད་རེད།

ཉིན་རྟག་པར་བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱར་ཡུལ་མི་རང་ཉིད་ཀྱིས་བསླངས་པའི་ནང་འགལ་དང་སྲིད་འགྱུར་གྱི་རླུང་འཚུབ། ཡང་ན་རང་བྱུང་གི་གོད་ཆག་སོགས་ཆེས་སྐྱི་གཡའ་ཞིང་འཇིགས་ཡེར་བའི་མི་གསོད་ཁྲག་སྦྱོར་གྱི་དོན་རྐྱེན་བྱུང་དང་འབྱུང་གི་ཡོད་ཀྱང་། དེ་ལ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གསར་འགོད་ལས་རིགས་གང་གིས་ཀྱང་སྣང་དོགས་ཙམ་ཡང་བྱེད་མཁན་མི་འདུག

དེ་ལྟར་ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ་ཙམ་ཁ་ལ་ཁྱེར་བའི་གཟུ་ལམ་པ་ཚོས་མི་གསོད་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ལག་ལེན་བསྟར་ཡོང་དུས། སྐྱབས་མེད་མགོན་མེད་དུ་གྱར་བའི་ཡུལ་མི་ཚོ་འཇིགས་དངངས་ཀྱི་ཀློང་དུ་ཞི་མཐུན་ཞོད་འཇགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་ཤིག་གཞར་ཡང་མེད་ཀྱང་། ད་དུང་བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱི་འདྲ་བའི་སྲིད་གཞུང་གཞན་ཡོད་དོ་ཅོག་ལྐོག་ཟ་རུལ་སུངས།དཀར་ནག་གོ་ལྡོག སྡར་མ་ཝ་བྲོས་ཀྱི་རྣམ་རྟུལ་ཞུགས་འཛིན་གྱིན་ཡོད། གཅིག་བྱས་ན། མ་གཞི་ནས་ལྕམ་རའོ་ལགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་གི་ཁོངས་མི་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། ཕོ་མཆོག་མོ་དམན་དང་རིགས་རུས་དབྱེ་འབྱེད་ལ་གོམས་པའི་བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱི་བས་ཁོ་མོའི་འདས་རྐྱེན་ནི་རང་སྡུག་རང་ཉོས་ཤིག་ཏུ་འདོད་ཀྱང་སྲིད་ལ། སྐུ་ཞབས་ར་ཧ་མན་དང་ལྕམ་རའོ་ལགས་གཉིས་གཞན་མི་ག་གེ་མོ་ཞིག་གིས་བསད་བཞག་ལྟ་བའི་གོ་ཐོས་ཙམ་མ་གཏོགས། ཁོང་གཉིས་ཡ་ང་བག་ཚ་མེད་པར་ཀླ་ཀློ་བས་དམར་གསོད་བཏང་བར་སུས་ཀྱང་དོ་ཁུར་ནམ་ཡང་མི་བྱེད། སྤྱིར་མི་གསོད་དོན་རྐྱེན་འདི་རིགས་ཚང་མས་ཡིན་ཤག་ཤག་ཏུ་བརྩི་ཡི་འདུག་ཀྱང་། དོན་ལ་ནི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་བདེ་དོན་དང་འབྲལ་བའི་ཚེ་སྲོག་གི་ཉེན་ཚབས་ཤིག་ཅི་ལ་མིན།

མི་བུའི་བདེན་དོན་ལ་ནི་བསམ་བློའི་རང་དབང་གི་རིན་ཐང་ལྟ་ཅི། ཐ་ན་རང་དང་ལྟ་འདུན་མི་གཅིག་པའི་མི་ཀུན་ཀྱི་འཁྲིས་སུ་འགྲེངས་ཏེ། ཁ་ནས་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་དང་བསམ་བློ་རང་དབང་གླེང་གིན། དོན་ལ་ནང་འགལ་དབྱེན་དཀྲུག་ཁོ་ན་སློང་བ་མ་གཏོགས། འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་བྱིངས་ཀྱི་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་སུ་གྲུབ་པའི་མི་བུའི་ཁེ་དབང་དག་(འདིར་གཙོ་བོ་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་དང་བསམ་བློའི་རང་དབང་ལ་གོ) འགན་སྲུང་བྱེད་རྒྱུ་ཁག་པོ་ཆགས་ཡོད། ཕྱི་ཟླ་དང་པོར་ཧྥ་རན་སིའི་ཟུར་ཟའི་དུས་དེབ་(Charlie Hebdo) སྟེང་སྤེལ་བའི་མི་མང་སྡེབ་གསོད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་དེའི་རྗེས་སུ། རབ་བཏགས་རི་མོ་མཁན་ཚོས་ཁ་ཆེ་བའི་སྟོན་པ་དང་ཁ་ཆེ་བའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱས་ཏེ་བཟོད་བསྲན་གུ་ཡངས་མི་གཏོང་བའི་སྤྱོད་ཚུལ་དེས་ནི་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་དོན་གཉེར་བ་ཚོ་རྦད་དེ་ཧ་ལས་ཧང་སངས་སུ་བཅུག་ཡོད།

དོན་ལ་ཁོ་ཚོས་འདི་ལྟར་དཀྲོག་རྐྱེན་སློང་དོན་ག་རེ་ཡིན་ནམ། ཕྱི་ལོ་ ༡༧༩༡ ཟླ་ ༡༢ ཚེས་ ༡༥ ཉིན།  “ཨ་རིའི་རྩ་ཁྲིམས་བཟོ་བཅོས་ཀྱི་ཁྲིམས་གཞི་དང་པོ” ཟེར་བ་དང་(First Amendment) དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༠༥ ལོར། “ཧྥ་རན་སིའི་དད་མོས་རང་དབང་གི་ཁྲིམས་གཞི” (republican tradition of laïcité) ཟེར་བ་སོགས་གང་ཡང་བརྩིས་མེད་རྡོག་བརྫིས་བཏང་ནས། མི་ཆོས་རིག་གནས་ཀྱི་གནས་བབ་ཤིན་ཏུ་སྐྱོ་ཁར། ལྷ་ཆོས་རིག་གནས་ཀྱི་དབང་ཤེད་ཇེ་ཆར་རྒྱས་པའི་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་བསམ་བློའི་རང་དབང་གླེང་མཁན་རེ་གཉིས་ལས་མེད་པའི་དུས་སྐབས་འདི་འདྲ་ཞིག་ལ། བསམ་བློའི་རང་དབང་རྩོད་ལེན་གནང་མཁན་ཚོ་ལོག་ལྟ་མཁན་ཞིག་ཏུ་མི་འདོད་རང་དབང་ཅི། གཞན་ཡང་ཁོ་ཚོའི་རྒྱབ་ཏུ་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་བརྩོན་ལེན་གནང་བའི་དཔུང་སྡེ་མེད་པ་དང་། ཡོད་ཀྱང་མི་སྨྲ་བའི་བརྟུལ་ཞུགས་བཟུང་བའི་དབང་གིས།ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་ས་ཕཱ་རེ་སིར་(Paris) སྡོད་པའི་ཁོ་རང་ཚོའི་ཆོས་ལུགས་མི་སྣའི་བདེ་དོན་འགན་སྲུང་མ་གཏོགས།གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་བརྩོན་ལེན་པ་ཚོར་ཐེབས་པའི་འཇིགས་སྐུལ་ལྐོག་གསོད་ཀྱི་བྱུང་རྐྱེན་ནི་སྣང་མེད་རྒྱ་ཡན་དུ་བཏང་བ་ཡིན་ཤག་ཏུ་ཚང་མས་འདོ་ངེས་རེད་ལ། ཐ་ན་བྷང་ལ་དྷི་ཤཱི་རྒྱལ་ནང་གི་སྐྱུག་བྲོ་བའི་སྐྱོ་གར་ཁྲོད་དུ། ཨོ་ཁི་ལ་ཧོ་མ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་ (Oklahoma University) གྱི་སློབ་མ་ཚོས་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསྟོད་གླུ་ལེན་བཞིན་པ་གཟུགས་མཐོང་བརྙན་པར་དུ་བླངས་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། ཁོ་རང་ཚོ་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་ནས་ཕྱིར་འཕུད་གཏོང་གི་ཡོད་པར་ཡ་ལན་སྤྲད་པའི་སྣང་བརྙན་དེ་ནི། གཅིག་ནས་ཁྲིམས་འགལ་ཡིན་ཡང་སྲིད་ཅིང་། མ་གཞི་བྷང་ལ་དྷེ་ཤཱིའི་མི་སྒེར་དྲ་ཚིགས་བཟོ་མཁན་ཚོས་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་མི་ཆོས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་རང་དབང་བརྩོན་ལེན་གནང་བ་དེས་སྔར་མེད་འཁོན་འཛིང་གི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་གསར་དུ་བསྐྲུན་པ་དང་། དེ་ལ་དེར་བརྟེན་གྱིས། སྤྱིར་ན་ཕ་རོལ་བོར་བརྩི་འཇོག་ཡི་རངས་གནང་མཁན་ཞིག་ཡིན་རུང་། མི་ཉིད་ཀྱི་བསམ་བློའི་རང་དབང་གི་ཆེད་དུ། དགྲར་འཛིན་འཁོན་འཛིང་གི་དབང་དུ་གྱུར་ཏེ་རང་སེམས་ནས་བརྡོལ་བའི་ཁྲོ་སྡང་གི་ཚིག་རྩུབ་སྨྲ་བ་དང་། མི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁེ་དབང་ལ་བརྡབ་གསིག་གཏོང་མཁན་ཚོར་ཕྱིར་རྒོལ་སློག་པའི་བློ་སྤོབས་ཇེ་ཆེར་སྐྱེད་འོང་གི་ཡོད།

ར་ཧ་མན་སྒེར་གྱི་དྲ་ཚིགས་སྟེང། སྨྱུག་ཁ་འཇམ་པོའི་སྒོ་ནས་ཕ་རོལ་བོའི་སྙིང་ལ་འཁུ་བའི་སྐྱོན་བརྗོད་ཐེར་འདོན་མཛད་དེ། རང་རྒྱལ་དུ་རང་ཉིད་འདྲ་བུའི་མི་སེར་བྱིངས་རྙོག་ཟིང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་འཚོ་སྡོད་དཀའ་བར་བརྗོད་ཅིང་། དཀའ་ཁག་དེ་ཁོ་རང་མི་གཅིག་གི་སྨྱུ་གུར་བརྟེན་ནས་སེལ་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། ལར་ནས་མ་ཡིན་ཏེ། “ངས་ནི་དམག་འཁྲུག་གི་ནག་ཉེས་དང་ཁ་ཆེ་བའི་མཁྲེགས་འཛིན་ཐེར་ཟུག་གི་ལྟ་བ། མེས་རྒྱལ་དང་སྲིད་དོན་སོགས་གང་ཡང་འབྲི་བྱར་མི་འཛིན་ལ། རྩོམ་འབྲི་ཙམ་གྱིས་ནི་བསམ་བློའི་གསར་བརྗེ་མི་ནུས་ཀྱང་། ང་རང་གི་བྲིས་རྩོམ་དག་རང་སེམས་གསོ་བའི་ཟིན་ཐོ་ཙམ་ཡིན་པ་ལས། ངས་རྩོམ་འབྲིར་བརྟེན་ནས་མི་སེམས་ལ་རྨ་ཁ་བཟོ་བའམ། མེས་རྒྱལ་གྱི་ཞི་བདེ་བརྟན་ལྷིང་ལ་གཏོར་བཤིག་གཏོང་བ། སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་ཡར་རྒྱས་ལ་གཏོར་བརླག་བྱེད་པ་སོགས་ནམ་ཡང་མ་ཡིན་ཏེ། ངས་ནི་ཕ་རོལ་བོ་སུ་ལའང་མི་འཚེ་མི་གནོད་པའི་བརྗོད་བྱ་ཁོ་ན་འབྲི་བྱའི་གདམ་ཀར་བཏང་ཡོད། ”ཟེར།

དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་ཁོས་བཤད་པ་ལྟར། ཁོ་རང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཤིག་ལ་ཁྲོ་སྡང་སློང་བའི་རྩོད་རྙོག་ཟློག་མེད་ཅིག་གི་ཀློང་དུ་ཚུད་པ་མ་གཏོགས། ཁོང་གི་ལྗགས་རྩོམ་ཁག་ཏུ་རང་བྱུང་སྐྱེས་དངོས་དང་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོ། གློག་བརྙན་དང་མཛའ་དུངས། ཡང་ན་རང་གི་རང་རྣམ་སོགས་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོར་བཟུང་འདུག

ཕྱིས་སུ་ཁོ་ན་རེ། “བདག་གིས་བརྗོད་བྱ་བརྗོད་བྱེད་གང་དུ་སྲིད་གཞུང་དང་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ། ཆོས་ལུགས་མི་སྣ་དང་མི་སེར་དཀྱུས་མ། ཡང་ན་རང་ཉིད་ལ་གློ་ཉེ་མི་ཉེ་བའི་ཚོགས་སྤྱིའི་རང་དབང་དང་བདེ་སྐྱིད་བཅས་ལ་དགག་རྒྱག་སུན་འབྱིན་བྱས་འདུག་གམ། གལ་ཏེ་ཡོད་ན་ནི་དེའི་དཔང་བོ་སུ་ལ་གང་ཞིག་ཡོད་པ་ང་ལ་སྟོན་ཞིག”

རྒྱལ་སྤྱིའི་གསར་འགོད་ལས་མི་སྲུང་སྐྱོབ་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་ཇོལ.སེ་མོན་(Joel Simon) ལགས་ཀྱིས་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་<<ཞིབ་བཤེར་བརྒྱུད་ལམ་གསར་བ་>> (The New Censorship) ཞེས་པའི་ནང་བརྗོད་དོན། “དེང་འདིར་མི་སྒེར་དྲ་ཚིགས་ནི་ཆར་རྗེས་ཀྱི་ཤ་མོ་བརྡོལ་བ་ལྟར་བསྐྲུན་པ་དེས་ང་ཚོར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་དངོས་བྱུང་གསར་གནས་ཇི་འདྲའི་མོད་པོ་ཞིག་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་གི་སྟེང་འཛིན་འོག་ཡོད་པ་ངེས་ཤེས་སུ་བཅུག”ཅེས་དང་། ཡང་ཁོང་གིས“གསར་འགོད་རང་དབང་ཉམས་རྒུད་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། གསར་འགོད་པར་ཐེབས་པའི་འཇིགས་སྐུལ་དྲག་གནོན་གྱི་གནས་བབ་ཧ་ལམ་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ཞིག་ཆགས་བསྡད་ཡོད”ཟེར།

རྒྱ་ནག་དང་ཨེ་རེ་ཊིརེ་ཡ།(Eritrea) ཨེ་ཇེབ་(Egypt) དང་ཏིར་ཀི་(Turkey) གཙོས་རྒྱལ་ཁབ་འགའ་ཞིག་ནང་རང་དབང་གསར་གནས་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་སྟངས་འཛིན་ནན་ཏན་བྱེད་པའི་གནས་སྟངས་ཧ་ཅང་ཡིད་སྐྱོ་བའི་གནས་སུ་ལྷུང་མོད། (སྟོང་ལོ་བཅུ་བཞི་ནས་བརྩིས་ཏེ་གོང་སྨྲས་རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་རང་དབང་གི་གསར་འགོད་པ་འཇུ་བཟུང་བཙོན་འཇུག་བྱེད་མཁན་མང་ཤོས་དག་ཆགས་ཡོད) འོན་ཀྱང་རང་དབང་གི་གསར་འགོད་པར་རྡུང་རྡེག་དམར་གསོད་གཏོང་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནི་དཀྱིལ་ཤར་ཡུལ་གྲུ་(Middle East) དང་ལྷོ་ཨེ་ཤ་ཡ།(South Asia) དེ་བཞིན་མེ་ཁི་སི་ཁོ་(Mexico) བཅས་ཡིན་ཞིང་།པ་ཀི་སི་ཐན་(Pakistan) དང་། དེ་མིན་ཁ་ཆེ་རྒྱལ་ཁབ་འགའ་ཞིག་ཏུ་རྒྱལ་ནང་གི་རྩ་ཁྲིམས་བཤིག་ཅིང་སྲིད་འགྱུར་གྱི་ཟིང་ཆ་བསླངས་ཏེ་ཡོད་ཚད་ལྷ་ཆོས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དབང་དུ་ཚུད་ཀྱང་། མི་ཆོས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བློ་སྤོབས་ད་དུང་ཉམས་མེད་དུ་གནས་ལ། ཁ་ཆེ་དྲག་སྤྱོད་པ་ཚོས་ག་ས་གང་དུ་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཁ་རུ་འཁྱེར་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་རང་དབང་གསར་འགོད་པ་ཚོ་དམར་གསོད་གཏོང་གི་ཡོད།

ཡིན་ན་ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས། འཇིགས་སྐུལ་བཙོན་འཇུག་ལས་ལྷག་པའི་ཉེན་འཚབ་གཞན་ཞིག་ནི་མེས་རྒྱལ་ནང་ཁུལ་དུ་རྒྱུག་ཆེ་བའི་མི་སྒེར་ཞིབ་བཤེར་བརྒྱུད་ལམ་དང་འབྲེལ་བའི་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་ཡོངས་སུ་ཕྲོགས་པ་དེ་རེད་ལ། དེ་ཡང་སྒེར་གཅོད་སྲིད་གཞུང་དང་དྲག་སྤྱོད་རིང་ལུགས་པ་ཚོས་ཕ་རོལ་བོར་གང་འདོད་དུ་འཇིགས་སྐུལ་རྡུང་རྡེག་མི་ཆོག་པའི་སྒུལ་ཤུགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་། ལར་མི་སྒེར་ཞིབ་བཤེར་བརྒྱུད་ལམ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་གང་དེའི་ཉེས་མེད་མི་དམངས་ལ་གཞན་གྱི་འཇིགས་སྐུལ་རྡུང་རྡེག་མི་འཐེབས་པའི་རང་དབང་གླེང་སྟེགས་མེད་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན།

ཨུ་རུ་སུའི་རྒྱལ་ནང་དུ་སྲིན་འཛིན་ཕི་ཌན་(Vladimir Putin) ནི་དབང་ཤེད་སྒེར་གཅོད་པ་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ལྟའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ན་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་སྲིད་བྱུས་ཤིག་གཞར་ཡང་མེད་ཕྱིན། ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་ཚོ་གཉའ་ཆག་སྤུས་བཙུགས་ཀྱིས་དུས་ནམ་ཡང་གསལ་ཁ་མེད་ཅིང་སྒེར་གཅོད་སྟངས་འཛིན་ཆེ་བའི་མེས་རྒྱལ་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་ཐད་ལ་རྩོད་གླེང་བརྩོན་ལེན་མི་གནང་བའི་གྲ་སྒྲིག་ཨང་གསར་ཡོད་བཟོ་འདུག་སྟེ། ཨུ་རུ་སུའི་གློག་བརྙན་སྒྲིག་བཟོ་མཁན་ཞིག་གིས་ངེད་ཅག་ནེའུ་ཡོག་དུས་བབ་གསར་ལམ་དུ་མིག་སྔར་ཁོང་གིས་བསྒྱུར་བསྐྲུན་གནང་བའི་གློག་བརྙན་ཞིག་སྲིད་གཞུང་གིས་བཀག་སྡོམ་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་པའི་གནས་སྟངས་བརྗོད་དོན། “ང་ཚོས་ཅི་ནས་ཀྱང་དཀའ་རྙོག་འདི་རིགས་དག་སེལ་བྱས་ན། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་གནས་བབ་ཇེ་ལེགས་སུ་འགྲོ་བར་འདོད”ཅེས་ཟེར།

ཨུ་རུ་སུའི་རྒྱལ་ནང་དུ། དེང་གི་རྒྱལ་ཞེན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རླབས་རྒྱུན་འོག རྒྱ་གར་སྲིད་བློན་མུ་ཌེ་ (Narendra Modi) དང་ཏིར་ཀའི་སྲིད་བློན་ཨར་ཏོ་གན་(Recep Tayyip Erdogan) ལྟར། ཨུ་རུ་སུའི་སྲིད་འཛིན་ཕི་ཌན་གྱི་སྲིད་ཇུས་ནི་སྤྱི་དམངས་བྱིངས་གཞོགས་གཅིག་ཏུ་བཅད་ནས་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་དམ་དྲག་གི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་དང་དེ་ལ་ཚང་མས་བརྩི་སྲུང་དང་ལེན་གནང་དགོས་པ་དང་། རྒྱ་གར་རྒྱལ་ནང་དུ། ཁྲིམས་སྲོལ་གཞིར་བཟུང་གིས་དཔེ་བསྐྲུན་རང་དབང་ཐད་ལ་དཀའ་རྙོག་སུན་བཙིར་གཏོང་གི་ཡོད་དེ། ཕྱི་ལོ་སྔོན་མར་འཛམ་གླིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ཆེ་ཤོས་རྒྱ་གར་ཕེན་གྷོན་ (Penguin) དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་རྩོད་གླེང་ཆེ་བའི”ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འདམ་ག” (An Alternative History) རྩོམ་མཁན་སྐུ་ཞབས་དྷོ་ནེ་གྷར་(Wendy Doniger) ལགས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་ཕྱིར་བསྡུ་དང་ཁོང་ལ་སུན་བཙིར་གཏོང་བའི་བརྒྱུད་སྐུལ་དང་ལེན་བྱས་པར་མ་ཟད། ཕེན་གྷོན་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས“འཛམ་གླིང་གི་ཆོས་ལུགས་གྲུབ་མཐའ”གང་ཡིན་ཡང་། ང་ཚོས་དེ་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པའི་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ་རུང་། སྤྱིར་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོ་དང་ཀུན་སློང་ལེགས་པོ་བདོག་མཁན་ཞིག་གིས།ཤེས་རིག་རང་དབང་ཐད་ལ་དཀའ་རྙོག་འདི་འདྲ་བཟོ་མི་སྲིད།

གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་ཉུང་བའི་དུས་སྐབས་འདི་འདྲར། མི་སྒེར་ཞིབ་བཤེར་བརྒྱུད་ལམ་ནི་དཀའ་རྙོག་དེ་ལ་འགོག་རྒོལ་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ཉག་ཅིག་ཡིན། གལ་ཏེ་ཁྱོད་ཀྱིས་རང་གི་བསམ་ཕྱོགས་གང་དེས་ཕ་རོལ་བོའི་རྣ་བ་གཙེས་པར་དོགས་ཚེ། ཁྱོད་ཀྱིས་རང་དབང་གི་བསམ་བློ་ཇི་ལྟར་གཏོང་དགོས་པའང་མི་ཤེས་ཤིང་། དེ་ལྟའི་རེ་དོགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་དེས་ནི་ཁྱོད་རང་གི་བསམ་ཚུལ་ཡོད་ཚད་ཤུལ་མེད་བཟོས་འགྲོ་བ་རེད།

གོང་སྨྲས་ཀྱི་རང་དབང་རྩོམ་པ་པོ་དེ་གཉིས་དེ་རིང་གི་ང་ཚོས་ལས་ཀྱང་འཇིགས་ཉེན་ཆེ་རུང་། ཁོང་གཉིས་རང་དབང་གི་མི་རུ་གཞེས་ཤིང་། ཁོང་གཉིས་རང་དབང་གི་མི་རུ་བཀྲོངས་པ་རེད།