རྩོམ་པ་པོ་ཕོལ་ཁ་རུག་མན། (Paul Krugman)
སྔོན་ཆད་དང་བསྡུར་ན། དེང་སྐབས་ཨ་མི་རེ་ཁ་འདི་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་མ་རེད་ཟེར་དོན། ངས་ཕོ་བྲང་དཀར་པོའི་སྲིད་དབང་དེ་ཨ་རི་དང་ཨ་ཧྥི་རེ་ཁའི་མི་རིགས་འདྲེས་མ་ཞིག་གིས་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བཞིན་པའི་དོན་དངོས་གླེང་བ་མིན། ད་ལྟའི་བར་དུ་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་མི་རིགས་དཀར་ནག་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ལྟ་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ནའང་། མི་རིགས་དཀར་ནག་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་སྤྱི་དམངས་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་གྱི་ལས་འགུལ་སོགས་མ་བསླངས་སྔོན་གྱི་ཁྱབ་ཆེའི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སྒྲིག་རིམ་དེ་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་མ་ཟད། མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པའི་བསམ་ཕྱོགས་ལའང་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་དེ། ཆ་བཞག་ན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ སྔར་རྗེས་སུ་ཨ་རིའི་ཡུལ་མི་ཕྱེད་ཀ་ལྷག་གིས་མི་རིགས་དཀར་ནག་བར་གྱི་གཉེན་སྒྲིག་ལ་འགོག་རྒོལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་རུང་། དེང་སྐབས་གནད་དོན་དེ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རེ་འགའ་ཞིག་གི་ནང་དུ་མ་གཏོགས་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད།
དེ་ལྟར་ཡང་། ང་ཚོར་སྔོན་ཆད་ཀྱི་སྐྱི་གཡའ་བའི་འཇིགས་སྐྲག་ཅིག་བསྐྱར་དུ་དྲན་སྐུལ་བཏང་བ་ལྟར། ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་དུ། དུས་ད་ལྟ་ད་དུང་ཡང་མི་རིགས་དཀར་ནག་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ཞེ་འཁོན་དང་སྡང་སེམས་ནི་ཆེས་ཟིལ་ཤུགས་ལྡན་པའི་དཔུང་འཇུག་ཅིག་གི་ཚུལ་དུ་གནས་ཡོད། ངས་འདི་ལྟར་བཤད་ན། ཁྱོད་རང་དགོངས་འགལ་མེད་པར་ཞུ། དེང་གི་མི་རིགས་དཀར་ནག་བྱེད་འབྱེད་ནི། ང་རང་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཚད་ཤིང་ལྟ་བུ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། དེའི་རྒྱུ་མཚན། ཆེས་གདུག་རྩུབ་ཆེ་བའི་རིན་ཐང་ལྟ་ཚུལ་ཡིན་ན་འདྲ། རང་གི་མི་སེར་ལ་འཕྲད་པའི་དཀའ་སྡུག་ལ་བཟོད་བསྲན་གུ་ཡངས་གནང་བའི་བསམ་འདུན་ཡིན་ཡང་ཆོག འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་སྔོན་ཐོན་རྒྱལ་ཁབ་དག་གི་ཁྲོད་དུ། ཨ་མི་རེ་ཁ་ནི་གཞན་དང་མི་མཚུངས་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག
ངས་འདི་ལྟར་བཤད་ན། རྙིང་ཞེན་རིང་ལུགས་པ་ཚོར་ཕོག་ཐུག་སློང་སྲིད་པ་བསྙོན་མེད་ཡིན་ན། ངས་འདིར་གཟབ་ནན་གྱི་སྒོ་ནས། ང་རང་ཚོའི་རྒྱལ་ཡོངས་ཆབ་སྲིད་ལས་དོན་ཁྲོད་དུ་ཟམ་མི་ཆད་པར་འབྱུང་གིན་པའི་མི་རིགས་དཀར་ནག་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་དེའི་རྒྱུ་མཚན་འགའ་ཞིག་ལུང་དུ་འདྲེན་པ་དང་། ངས་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ནང་གི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཐད་ཀྱི་ང་རང་ཉིད་ཀྱི་གོ་རྟོགས་དེ། ངས་ཚད་ལྡན་ལྗགས་རྩོམ་གཉིས་གཞིར་བཟུང་ནས་བཤད་རྒྱུ་ཡིན།
ལྗགས་རྩོམ་དང་པོ། ཚན་རིག་པ་བྷར་ཊལ་གྱིས་སྐུ་ཞབས་ཐོ་མ་སི་ཧྥ་རན་ཁིའི་བརྩམས་ཆས་ << ཁན་ས་སི་ལ་ཅི་བྱུང་བ་ཡིན་ནམ >> ཞེས་པ་གཞིར་བཟུང་ཐོག མི་དཀར་ངལ་རྩོལ་གྲལ་རིམ་དེ་དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་པའི་གྲས་ནས་ལོགས་སུ་བུད་པའི་ཐད་ལ་དཔྱད་ཞིབ་གནད་སྨིན་མཛད་ནས་མིང་དུ་གྲགས་པ་རེད། བརྩམས་ཆོས་དེའི་ནང་སྐུ་ཞབས་ཧྥ་རན་ཁིས་གཡས་ལྷུང་བཤུ་གཞོག་གྲལ་རིམ་ཚོས་མི་དཀའ་ངལ་རྩོལ་གྲལ་རིམ་ལ་སོ་སོའི་ཁེ་ཕན་ལ་མ་བལྟས་པར་ཁོ་ཚོར་འོས་ཤོག་འཕེན་དགོས་པའི་ངན་སྐུལ་བཏང་བར་རྩོད་གླེང་བྱས་ཡོད། ཡིན་ནའང་། སྐུ་ཞབས་བྷར་ཊལ་ལགས་ཀྱིས་མི་དཀར་ངལ་རྩོམ་གྲལ་རིམ་གྱིས་དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་པར་ཁ་གཏད་བཅག་པ་དེ་རྒྱལ་ཞེན་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། དེ་ནི་ལྷོ་རྒྱུད་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པའི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་པའི་འགོག་རྒོལ་བསྙོན་མེད་ཅིག་ཡིན་པར་བསྟན་ཞིང་། དེ་ཡང་སྐབས་སོ་བདུན་པའི་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ནེ་ཁི་སོན་མཆོག་གིས‘ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་འཐབ་རྩོད’དུ་འབོད་པའི་སྤྱི་དམངས་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་ལས་འགུལ་ལ་མོས་མཐུན་བྱས་པའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བ་རེད།
ཆབ་སྲིད་བཅོས་བསྒྱུར་འདི་དག་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ རྗེས་ཀྱི་གཡས་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་པའི་ཨ་རིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གཡོ་འགུལ་ཞིག་རེད། མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ལ་བརྟེན་པས། ཨ་རིའི་སྐབས་བཞི་བཅུ་བའི་སྲིད་འཛིན་རི་གྷན་གྱི་རིང་ལུགས་མངོན་འགྱུར་བྱ་ཡང་སྲིད་ལ། ད་ལྟའི་བར་དུ་ལྷོ་རྒྱུད་ཀྱི་མི་དཀར་བརྒྱ་ཆ་ ༨༥ ནས་ ༩༠ གདོད་དུས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བཟུང་ནས་སྤྱི་མཐུན་ཚོགས་པར་འོས་ཤོག་ལྡུག་གི་ཡོད།
ལྗགས་རྩོམ་གཉིས་པ། དཔལ་འབྱོར་རིག་པ་མཁན་ཨ་ལེ་སེ་ན་དང་གྷ་ལེ་སར། ས་སིར་ཌོ་ཊ་གསུམ་གྱི་བརྩམས་གྲུབ་པའི་ <<ཨ་མི་རེ་ཁ་ཅིའི་ཕྱིར་ཡུ་རོབ་ནང་བཞིན་བདེ་འཇགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་མ་ཡིན་ནམ>> ཞེས་པ་དེ་རེད། བརྩམས་ཆས་འདི་རྩོམ་མཁན་ (ཁོ་ཚོ་རང་དབང་དམངས་གཙོའི་ཤོག་ཁག་གང་ལའང་མི་གཏོགས) ཚོས་སྔོན་དཔག་གི་གཞུང་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ཡིན་ནའང་། དོན་ངོ་མར་ཁོ་ཚོས་མི་རིགས་དཀར་ནག་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ལྟ་བ་ལྟེ་བར་བཟུང་འདུག་ལ། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ནང་གི་ཆབ་སྲིད་ལས་རིམ་ཁག་མང་པོ་ཞིག་གིས་མི་མང་གི་མངོན་འདོད་ཡིད་བཞིན་དུ་སྐོང་གི་ཡོད་དེ། “ཨ་རིའི་རྒྱལ་ནང་གི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ནི། རྒྱལ་དམངས་བདེ་ལ་འཁོད་པའི་ལུང་བསྟན་མེད་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཨ་རིའི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་དངོས་ནི། ཨ་རིའི་རྒྱལ་དམངས་བདེ་འཇགས་མ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་ཐུག་ཡོད”ཅེས་པ་དེའོ།།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༡ ལོར་གོང་སྨོས་བརྩམས་ཆས་དེ་དངོས་སུ་པར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས་འདུག་པས། ད་ལྟའི་བར་དུ་འཕོ་འགྱུར་རབ་དང་རིབ་པར་ཕྱིན་ཡོད་ཚེ། ཀློག་པ་པོ་ཁྱོད་རང་ཧ་ལས་པ་ཞིག་འབྱུང་ངེས་མོད། སྟབས་མ་ལེགས་པར། དེ་ལྟ་བྱུང་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་ཡང་ཁྱོད་ཀྱིས་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཁག་གི་འགེབས་སྲུང་ལས་གཞི་ (Obamacare) ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་མེད་ལ་ཅིག་བལྟས་བས་ཀྱང་གསལ་བོར་མཐོང་ཡོང་།
ཁྱབ་ཆེ་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་འགན་སྲུང་བྱ་འགུལ་ (Medicaid) ལ་འགོག་རྒོལ་བྱེད་པའི་རྩོད་རྙོག་འདིའི་ནང་མ་ཞུགས་པའི་མི་མང་ལ་མཚོན་ན། ༢༠༡༢ ལོར་ཆེས་མཐོའི་ཁྲིམས་ཞིབ་ཁང་ནས་རྒྱལ་ཕྲན་སོ་སོར་རང་མོས་ཀྱི་གདམ་ག་སྤྲད་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། རྒྱལ་ཕྲན་འདི་དག་གིས་ཅིའི་ཕྱིར་དུ་དེ་འདྲའི་གདམ་ག་ཞིག་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་བ་ཡིན་ནམ། གང་ལྟར་རྒྱལ་ཕྲན་འདི་དག་ནང་སྤྱི་མཐུན་ཐེབས་རྩའི་ལས་རིམ་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། མི་སེར་རྣམས་ལ་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་མང་པོའི་ཁེ་ཕན་སྤྲད་པ་མ་ཟད། དཔལ་འབྱོར་འདུ་འགོད་ཀྱི་ཐད་ལའང་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་མང་པོ་བཏང་སྟེ། ཁོ་ཚོའི་འཕྲོད་བསྟེན་བདེ་སྲུང་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱས་པ་རེད། དེར་བརྟེན། འདི་འདྲའི་མཐུན་འགྱུར་ལ་སུ་ཞིག་གིས་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་འམ།
རེ་ཟུང་གིས་རང་གི་བསམ་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་གཏང་སྲིད་ནའང་། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཕྲན་ ༢༢ ལྷག་གིས་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་སྲིད་པ་མ་རེད། དེས་ན། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཁག་ལ་ཐུན་མོང་གི་ལྟ་ཚུལ་གང་དང་ཅི་ཡོད་དམ་ཞེ་ན། གཙོ་བོ་དེ་ཁོ་ཚོར་བྲན་གཡོག་གི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ལྡན་པ་རེད། དེ་ཡང་ལྷོ་ཨ་རིའི་ཕྱོགས་སྒྲིལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁོངས་མི་ཟུར་བ་ཚོས་ཁྱབ་ཆེ་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་འགན་སྲུང་བྱ་འགུལ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བ་དང་། སྐབས་དེར་བྱང་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཕྲན་ཁག་ཅིག་ཀྱང་བྱ་འགུལ་དེའི་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་འགན་སྲུང་བྱ་འགུལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་མི་འབོར་བརྒྱ་ཆ་ ༨༠ ‘འཁྱག་དམག’ཏུ་འབོད་པའི་ནང་ཁུལ་སྡེ་གཟར་མ་བྱུང་སྔོན་ལ་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་དེ་དག་ནང་འཚོ་སྡོད་བྱེད་མཁན་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་རེད།
གོང་སྨོས་བྱ་འགུལ་དེ་འཕྲོད་བསྟེན་བདེ་སྲུང་སྲིད་ཇུས་ལེགས་བཅོས་ཤིག་ཁྱོན་ནས་མ་ཡིན་ཏེ། དོན་དངོས་སུ་ཨ་རིའི་བྲན་གཡོག་གི་ལོ་རྒྱུས་ནི། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ནང་གི་ཆེས་དམའ་བའི་གླ་ཕོགས་དང་དགྲར་འཛིན་ཤོག་ཁག དཔྱ་ཁྲལ་སྲིད་ཇུས་སོགས། ཡོད་ཚད་མེ་མདས་ཐག་གཅོད་དགོས་པའི་ལུང་བསྟན་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་ཡིན་པར་འདུག དེས་ན། འབྱུང་འགྱུར་ཡང་དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་ཡིན་སྲིད་དམ། བྲན་གཡོག་གི་གྲིབ་ཡོར་འོག་ཏུ། ཨ་མི་རེ་ཁའི་འཚོ་གནས་ལ་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་སྐྱོན་བརྗོད་ཐེབས་སམ།
ངས་བལྟས་ན་དེ་འདྲ་སྲིད་ཀྱི་མ་རེད། རྒྱུ་མཚན་གཅིག ང་ཚོའི་མེས་རྒྱལ་ནང་མི་རིགས་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་འཕེལ་ཡོང་གི་ཡོད་སྟབས། མི་རིགས་དཀར་ནག་བར་གྱི་འགལ་འདུའི་དུས་སྐབས་དེ་ཡོལ་འགྲོ་གི་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་གཞན་པ་དེ། ངས་གོང་དུ་བཤད་ཟིན་པ་ལྟར། ང་རང་ཚོའི་མི་རིགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་ཇེ་ཞན་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཧ་ལམ་མི་རབས་གཅིག་གི་རྗེས་སུ། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་གི་འཐབ་རྩོད་མང་པོ་ཞིག་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་བཟོད་བསྲན་གུ་ཡངས་ཡོང་གི་རེད་ལ། སྐབས་དེར་ང་ཚོས་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་དང་དེའི་རྩོད་གླེང་གི་ཤན་སྟོབས་ཞན་དུ་འགྲོ་བར་རེ་ལྟོས་བཅོལ་ཆོག་གི་རེད།
ཡིན་ནའང་། དུས་སྐལ་དེར་ད་དུང་ཐོན་ཡོད་པ་མ་རེད། སྐབས་དང་སྐབས་སུ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ནང་གི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་དཀའ་ཁག་དེ་ཛ་དྲག་ཆགས་མི་སྲིད་ཅེས་པའི་མཉམ་སྒྲོག་རོལ་དབྱངས་ཀྱི་འགྱུར་ཁུགས་ཤིག་ཐོས་ཡོང་ལ། དེ་ནི་རེ་སྨོན་གྱི་བསམ་གཞིག་ཙམ་ཡིན་པ་ལས། དོན་དངོས་ཐོག་ང་ཚོ་ད་དུང་ཡང་རང་གི་མེས་རྒྱལ་གྱིས་བསགས་པའི་སྡིག་ཉེས་འབའ་ཞིག་གི་དབང་དུ་ཚུད་ཡོད་པ་རེད།
http://www.nytimes.com/2015/06/22/opinion/paul-krugman-slaverys-long-shadow.html?_r=0
