ཡིན་ནའང་། དུས་རྒྱུན་སྤྱི་ཚོགས་སྟེང ‘འཁྲུག་རྩོད་སློང་བ’དང་། ‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’དོགས་གཞིའི་འོག ཉེ་ལམ་ནས་འབད་བརྩོན་འདི་དག་སྤྱི་དམངས་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་པ་དང་ཁྲིམས་རྩོད་པ་སོགས་འཛིན་བཟུང་དང་བཙོན་འཇུག་གི་རྦ་རླབས་འཕྱུར་བའི་གྲིབ་ཡོར་འོག་ཤོར་བ་རེད། སྔོན་ཆད་ཡིན་ན། འདི་ནི་ཡང་ནས་བསྐྱར་དུ་གཞན་གྱི་རྒྱུ་ནོར་ལ་གཏོར་བཅོམ་གཏོང་བའམ། དངོས་འབྲེལ་རྒོལ་རྡུང་བྱེད་པ། ཡང་ན་སྤྱི་དམངས་སྒྲིག་ཁྲིམས་ལ་གཏོར་བཤིག་གཏོང་གི་ཡོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་རིགས་ལ་ངེས་པར་དུ་དམ་དྲག་བྱེད་དགོས་པའི་གཏུགས་བཤེར་ཞིག་རེད། འོན་ཀྱང་ ༢༠༡༣ ལོར་ཆེས་མཐོའི་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་དང་ཆེས་མཐོའི་མི་དམངས་ལྟ་རྟོག་ཁང་ནས་ཁྲིམས་གཞི་ཞིག་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས་པ་དང་སྦྲགས་ཏེ། ཁྲིམས་གཞི་དེ་དྲ་ལམ་ཁག་ནང་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པའི་ནང་། འགྲེལ་བརྗོད་མཁན་ཚོས་དྲ་ལམ་ཁག་ཏུ་གསལ་བསྒྲགས་རྫུན་བཟོའམ་དཀྲོག་གཏམ་བརྒྱུད་བསྒྲགས་བྱས་པ་ཡིན་སྲིད་པའི་གྱོད་འཛུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་རེད།
སྤྱི་ཚོགས་སྟེང‘འཁྲུག་རྩོད་སློང་བ’དང‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བ’ནི་རྒྱ་ནག་གི་བཅའ་ཁྲིམས་ཆེད་མཁས་པ་ཚོས་བརྗོད་པའི‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས་ (pocket crime) ཞེས་པ་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིང་། ཁྲིམས་འགལ་གྱི་གྱོད་འཛུགས་དེ་ཡང་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ཁྲིམས་འགལ་དུ་གཏུགས་བྱེད་བཤེར་སྲིད་པ་རེད།
འདིར་བཀོད་པའི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་ཁག་ནང་། ཁྲོན་ཆིན་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་ (Chongqing University) གྱི་ཁྲིམས་ལུགས་སྡེ་ཁག་གི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཁྲིན་ཀྲོན་ལེན་ (Chen Zhonglin) དང་ལྷན་དུ། རྒྱལ་ནང་གི‘ཁྲིམས་ཀྱིས་གཏན་འབེབ’ཅེས་པའི་གོ་དོན་དང་དེའི་བཀོལ་སྤྱོད། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང‘འཁྲུག་རྩོད་སློང་བ’དང‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’གཏུགས་བཤེར་སོགས་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱས་པ་གཤམ་གསལ་ལྟར།
དྲི་བ། ཁྱེད་ཀྱིས་བལྟས་ན། དམར་ཤོག་ཚོགས་པས‘ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར’ནན་བཤད་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་རེད།
དྲིས་ལན། ༡༩༩༠ ལོ་ནས་ ‘ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར།’ལ་འཕོ་འགྱུར་བཏང་བ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་འཛིན་སྐྱོང་དོ་དམ་པ་སོ་སོའི་གཞི་རྩའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་རེད། འོན་ཀྱང་དེང་གི་འཛིན་སྐྱོང་དོ་དམ་འཕེལ་རིམ་གསར་བ་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཡོད། དེ་ལྟར་འཕེལ་བ་ལའང་རྒྱུ་མཚན་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡོད། ཐད་ཀའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞིག་ནི་ཏང་ནང་ཁུལ་དུ་སྟག་མང་པོ་ (ཆེས་མཐོའི་དཔོན་རིགས་ཚོ) ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་སྲིད་དེ། ཁོ་ཚོས་བཅའ་ཁྲིམས་འདིའི་སྟངས་འཛིན་ལས་གཡོལ་ཐབས་འཚོལ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། མ་ཟད་མི་མང་ཡང་རྒྱལ་ཁྲིམས་བཤིག་མཁན་ལ་ཞེ་འཁོན་ཡོད་སྟབས། དེང་གི་འཛིན་སྐྱོང་དོ་དམ་གྱི་ངོས་ནས། ‘ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར།’དང་དེའི་འཕོ་འགྱུར་འགྲེམ་སྤེལ་སྐོར་གླེང་བའི་རེ་འདུན་ཡོད་པ་རེད།
དྲི་བ། ཁྱེད་རང་གིས་བསམ་ན། ‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས’འདི་རིགས་རྒྱ་ནག་གི་ཁྲིམས་མཐུན་ལམ་ལུགས་ནང་གནས་འོས་པ་ཞིག་ཏུ་འདོད་དམ།
དྲིས་ལན། ང་རང་གི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། རྒྱ་ནག་གི་ཁྲིམས་མཐུན་ལམ་ལུགས་ཁྲོད་དུའང་ ‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས’འདི་རིགས་ཡོད་འོས་པར་འདོད། འདི་ནི་ ‘སྤྱི་ཚོགས་ཐུན་མོང་གི་རྩ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས’ དང་ ‘སྤྱི་དམངས་བྱེ་བྲག་ཅིག་གི་བཅའ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས’གཉིས་བར་གྱི་ཁྱད་པར་རེད། ‘སྤྱི་ཚོགས་ཐུན་མོང་གི་རྩ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས’ (ཨ་རི་དང་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ནང་ཁྲིམས་ལུགས་འདི་ལག་བསྟར་བྱེད།) འོག ཁྲིམས་དཔོན་གཅིག་ལ་རྩ་འཛིན་གཉིས་མེད་མི་རུང་། རྩ་འཛིན་དང་པོ། ཁྲིམས་དཔོན་ཚོས་གནད་དོན་དེ་ཁྲིམས་མཐུན་ལམ་སྲོལ་གང་རུང་ལ་འབྲེལ་མེད་ཐད་ལ་མནོ་བསམ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། རྩ་འཛིན་གཉིས་པ། གལ་ཏེ་ལམ་སྲོལ་གང་ལའང་མི་མཐུན་ཚེ། ད་ལྟའི་གནད་དོན་དེ་ལ་ཐོག་མར་གནད་དོན་དེའི་རིགས་ལས་མནོ་བསམ་གཏོང་བ་དང་། དེ་ནས་གནད་དོན་དེ་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ངོ་བོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད།
ཡིན་ནའང་། ‘སྤྱི་དམངས་བྱེ་བྲག་ཅིག་གི་བཅའ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས’ (རྒྱ་ནག་ནང་བཅའ་ཁྲིམས་འདི་ལག་བསྟར་བྱེད) འོག ཁྲིམས་དཔོན་གྱིས་འདྲི་བསྟུན་བྱེད་ས་གཅིག་པུ་དེ་ཡང་བཅའ་ཁྲིམས་དེ་ག་རང་ཡིན། དེའི་རྐྱེན་གྱིས། ད་ལྟ་ཡོད་པའི་བཅའ་ཁྲིམས་དེ་འོས་འཚམ་ཞིག་མིན་སྟབས། ཁྱོད་ལ་གནད་དོན་འདི་དག་གླེང་བྱེད‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས’ཤིག་དགོས་མཁོར་གྱུར་བ་རེད། དེ་མ་གཏོགས་གནད་དོན་འདི་དག་སེལ་ཐབས་ཡོད་མ་རེད།
དྲི་བ། ཁྱེད་ཀྱིས་བསམ་ན་གོང་སྨྲས་གཏུགས་བཤེར་འདི་ལོག་པར་སྤྱད་འདུག་གམ།
དྲིས་ལན། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང ‘འཁྲུག་རྩོད་སློང་བ’ དང་ ‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བ’ཞེས་པའི་སྐད་ཆ་འདི་དག་རྩད་ཞིབ་བྱེད་ཚུལ་ལ་གཞིག་ན། གོང་སྨོས་གཏུགས་བཤེར་དེ་ལོག་པར་སྤྱད་ཡོད་ཤག་རེད། དཔེར་ན། ‘རང་སྣང་གང་དྲན’དང་ ‘ཞེ་འཁོན’ (རྩོམ་སྒྲིག་པས། ཁྲིམས་འགལ་བཅའ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་ ༢༩༣ གསལ་བསྒྲགས་སུ་སྤེལ་བའི་ནང་། དཔེར་ན། ཞེ་འཁོན་གྱི་གནས་བབ་འོག་ནས་རང་སྣང་གང་དྲན་གྱིས་གཞན་ལ་རྒོལ་རྡུང་བྱེད་པ་ཞེས་བཀོད་འདུག) ཞེས་པའི་ཆེས་རྣོ་ངར་ལྡན་པའི་སྐད་ཆ་འདི་འདྲ་བེད་སྤྱོད་བཏང་འདུག དེ་དངོས་གནས་བློས་མི་དཔག་པ་ཞིག་རེད། ནམ་རྒྱུན་ཡིན་ན་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་བྱེད་མཁན་ཚོས་གནད་དོན་འདི་རིགས་ཇི་ལྟར་འགྲེལ་བཤད་དང་ཐག་གཅོད་པར་རག་ལས་ཡོད། ‘འུར་བརྗོད’ ཅེས་པའི་སྐད་ཆ་འདི་འདྲའི་རྐྱེན་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་དོན་མེད་རྙོག་ཟིང་གི་ཕོག་ཐུག་ག་འདྲ་ཐེབས་སྲིད་དམ།
དྲི་བ། གོས་ཞུས་ཆེས་མཐོའི་མི་མང་ཁྲིམས་ཁང་དང་ཆེས་མཐོའི་མི་མང་ལྟ་རྟོག་ཁང་ནས་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས་པའི་ཁྲིམས་གཞི་དེ་དྲ་ལམ་ཁག་ཏུ‘འཁྲུག་རྩོད་སློང་བ’དང‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བ’ཞེས་གཏུགས་བཤེར་གྱི་ངོ་བོར་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་འདུག་པར། ཁྱེད་རང་ལ་བསམ་འཆར་ག་རེ་ཡོད།
དྲིས་ལན། ངས་དེ་དགོས་མཁོ་ཞིག་ཏུ་བསམ་བྱུང་། རྒྱུ་མཚན་ནི་ངས་གོང་དུ་བརྗོད་པ་ལྟར། ‘སྤྱི་དམངས་བྱེ་བྲག་ཅིག་གི་བཅའ་ཁྲིམས་ལམ་ལུགས’ནང་གནད་དོན་དེ་དག་སེལ་ཐབས་སུ‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས’ཤིག་དགོས་མཁོར་གྱུར་བ་རེད། གང་ལྟར་ལས་འགུལ་བ་ཞིག་གིས་དྲ་ལམ་ཁག་ཏུ‘འཁྲུག་རྩོད་སློང་བ’དང‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བར’ཡང་གཞི་རྩའི་དགོས་འདུན་གཉིས་ཡོད་འདུག
དགོས་འདུན་དང་པོ། དོགས་གཞི་བྱེད་མཁན་ཚོས་ཁོ་རང་ཚོས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དེ་རྫུན་གཏམ་ཡིན་པའི་ངེས་ཤེས་བསྐྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དགོས་འདུན་གཉིས་པ། ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དེས་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་ཁྲིམས་ལ་ཉེན་ཚབས་བཟོས་ཡོད་ཤག་ཡིན་པ་བཅས་རེད།
ངས་འདིར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲིག་ཁྲིམས་ཞེས་པ་དེ་ཡང་དངོས་ཡོད་སྒྲིག་ཁྲིམས་ལ་གོ་དགོས། གལ་ཏེ་འདི་དོན་དངོས་ཡིན་དུས། ‘རྫུན་གཏམ’དང་ ‘དཀྲོག་གཏམ’འདི་དག་གིས་སྤྱི་ཚོགས་སྒྲིག་ཁྲིམས་ལ་ཤན་ཤུགས་ཅི་འདྲ་ཐེབས་སྲིད་དམ། དེ་བས་ཁྱོད་ཀྱིས་དྲ་ལམ་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་བྱས་པའི ‘རྫུན་གཏམ’དང་ ‘དཀྲོག་གཏམ’འདི་དག་དོན་དངོས་སུ་སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་གི་ཟིང་ཆའི་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་བའམ། མི་སྒེར་ལ་ཕོག་ཐུག་ཚབས་ཆེན་སློང་གི་ཡོད་སྟབས། ཕྱིས་སུ་ཁྱོད་རང་གཏུགས་བཤེར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་རེད།
གང་ལྟར་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་བྱེད་མཁན་ཚོས་དོན་དངོས་སྣང་མེད་ལ་བཏང་སྟེ། མི་མང་གིས་ཐེངས་ག་ཚོད་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་སྤེལ་བ་གཞིར་བཞག་གིས། ཁོ་ཚོར‘རྩོག་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’གཏུགས་བཤེར་བྱེད་པ་དེ་དངོས་གནས་ནོར་འཁྲུལ་རང་རེད།
སྤྱི་ཚོགས་སྟེང‘འཁྲུག་རྐྱེན་སློང་བ’དང་ ‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’གནད་དོན་གྱི་འབྱུང་རྐྱེན་སེལ་དགོས་དུས། དེ་ཡང་ཐོག་མར‘སྤྱི་དམངས་བདེ་འཇགས་དོ་དམ་ཐག་གཅོད་བཅའ་ཁྲིམས’ལ་བསྟེན་དགོས་པ་རེད། ཆ་རྐྱེན་འདིའི་འོག་ཏུ། རྩོད་གླེང་བྱེད་མཁན་དང་གཡམ་རྒྱུག་བྱེད་མཁན། ཡང་ན་གཞན་པར་ཁྱད་གསོད་གཏོང་མཁན་དང་གཞན་གྱི་རྒྱུ་ནོར་བཙན་འཕྲོག་དང་བསམ་བཞིན་དུ་གཏོར་བཅོམ་གཏོང་མཁན། སྤྱི་དམངས་དབྱེ་གཅོད་དང་མཁར་དངོས་བདག་གིར་འཛིན་མཁན། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང‘འཁྲུག་རྐྱེན་སློང་བ’དང་ ‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་ཚོར་ཉིན་ ༡༠ བཀག་བསྐྱིལ་དང་རྒྱ་སྒོར་ ༥༠༠ ཁྲིམས་ཆད་གཅོད་འོས། གནས་ཚུལ་དེ་བས་ཚབས་ཆེན་ཡིན་ན། ཁོ་ཚོར་ཉིན་ ༡༠ ནས་ ༡༥ བཀག་ཉར་དང་། རྒྱ་སྒོར་ ༡.༠༠༠ ཉེས་ཆད་གཅོད་རིགས།
དེར་མ་ཟད་ ‘སྤྱི་དམངས་བདེ་འཇགས་དོ་དམ་ཐག་གཅོད་བཅའ་ཁྲིམས’འོག དོགས་ཡོད་མི་སྣའི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་པའམ། ཡང་ན་ཁྲིམས་གཞི་གང་ཡང་མེད་པར། ཁྲིམས་འགལ་བཅའ་ཁྲིམས་ལ་བསྟེན་ནས་ཁོའམ་ཁོ་མོ་ཚོ་ཁྲི་མུན་བཙོན་དུ་འཇུག་པ་ནི་དངོས་གནས་ནོར་འཁྲུལ་རང་རེད།
དྲི་བ། རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཁྲིམས་དོན་ཆེད་མཁས་པ་རེ་འགས་སྤྱི་ཚོགས་སྟེང‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’གཏུགས་བཤེར་བྱེད་སྟངས་དེ་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་ཀྱིན་འདུག
དྲིས་ལན། ངས་བལྟས་ན། ཚབས་ཆེ་བའི་སྐྱོན་བརྗོད་གཏུགས་བཤེར་བྱེད་དུས། སྲིད་གཞུང་གིས་བག་ཟོན་དགོས་པར་འདོད། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་ ‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བ’ དེ་ཡང་སྤྱི་དམངས་སྒྲིག་ཁྲིམས་དང་འབྲེལ་བའི‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས’གཏུགས་བཤེར་བྱེད་པ་གཅིག་མཚུངས་རེད། དཔལ་འབྱོར་འདུ་འགོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཁྲོད་དུ། ‘དངུལ་ཁུག་གི་ནག་ཉེས’ནི‘ཁྲིམས་འགལ་གྱིས་ཉོ་འཚོང་སྒྲུབ་པ’རེད། དཔོན་རིགས་ཚོར་མཚོན་ན། དེ་ནི་སྲིད་དབང་ལོག་སྤྱོད་དམ་འགན་འཁྲི་སྣང་མེད་བཏང་བ་རེད།
སྔོན་ཆད་ཐོག་དང་པོར‘ཁྲིམས་འགལ་གྱིས་ཉོ་འཚོང་སྒྲུབ་པར’གཏུགས་བཤེར་བྱས་པ་ཞིག་ངས་ད་ལྟ་ད་དུང་དྲན་གྱི་འདུག གཏུགས་བཤེར་དེའི་ཁྲོད་དུ་མི་མང་པོ་ཞིག་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་དང་། སྐྱོན་བརྗོད་མང་པོ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེང་སྐབས་ ‘ཁྲིམས་འགལ་གྱིས་ཉོ་འཚོང་སྒྲུབ་པར’སྔར་བས་དམ་དྲག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་གི་གཏུགས་བཤེར་དཀའ་རྙོག་ནང་བྱིང་བ་རེད། དེར་བརྟེན་ངས་བསམ་ན། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང‘རྩོད་གླེང་གི་གླགས་འཚོལ་བའི’གནད་དོན་དེ་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་རང་ངོས་ནས་ཁས་ལེན་ཁག་ཐག་བྱེད་རག་བར་དུ་དམ་དྲག་བྱས་པ་ཡིན་ན། གནད་དོན་ཁྲིམས་བཤེར་གྱི་དཀའ་རྙོག་ཉུང་དུ་འགྲོ་བར་འདོད།
དྲི་བ། ཁྱེད་ཀྱིས་བསམ་ན། ‘ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར’ཅེས་པའི་གོ་དོན་ག་རེ་རེད་དམ།
དྲིས་ལན། གལ་ཏེ་ང་ཚོར་ ‘ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར’ལྷད་མེད་པ་ཞིག་གི་དམིགས་འདུན་འགྲུབ་པ་ཡིན་ན། དེས་མི་མང་གི་གཞི་རྩའི་བསམ་ཚུལ་གཅིག་མཐུན་དང་ཁོ་ཚོའི་མཐོང་སྣང་མཚོན་ངེས་ཡིན་ཞིང་། ཡང་མི་མང་གིས་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ཏེ་བཀོད་སྤྱོད་བྱེད་ངེས་རེད། ཨ་རི་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། ཁྲིམས་ཞིབ་ལས་རོགས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གནད་དོན་ལ་ཞིབ་དཔྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། ཁྲིམས་ཁང་མང་པོའི་ཟིན་ཐོ་སྤྱི་དམངས་ལ་གསལ་བསྒྲགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་ཁྲིམས་ཀྱི་བྱ་རིམ་ནང་མི་མང་མཉམ་ཞུགས་ཆོག་པ་རེད།
མ་རྩོམ་འབྲེལ་ཐག http://sinosphere.blogs.nytimes.com/2015/07/27/q-and-a-chen-zhonglin-on-picking-quarrels-online/