རྒྱ་ནག་བོས་ཧན་རིམས་ནད་ཀྱི་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་གསང་བ་དང་གཡོ་སྒྱུའི་སྐོར་མདོར་བསྡུས་སུ་གླེང་པ།

——རྩོམ་ཡིག་འདིར་བོད་ཡིག་ཀློག་པ་བོའི་ཆེད་དུ་རྒྱ་ནད་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་གལ་ཆེན་ཁག་ཉུང་བསྡུས་སུ་དཔྱད་བརྗོད་བྱས་ཡོད།

སྦྲ་རིགས་སམ་ཀུན་ཚང་ཐོགས་མེད།

ཨོག་སུ་སྤོར་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ།

གཅིག

དེ་རིང་ཞོགས་པར།  རྒྱ་ནག་བོས་ཧན་གྲོང་ཁྱེར་ལས་སྤྱི་ལེ་དགུ་སྟོང་ལྷག་གིས་བར་ཐག་ཆོད་པའི་ཨིན་ཡུལ་ལུན་གྲོན་(London-UK)གྲོང་ཁྱེར་དུ།  སྐུ་ཚེ་གང་བོར་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་ཆེད་དུ་འཐབ་རྩོད་གནང་མཁན་གྲགས་ཅན་ཞིག  རྒྱ་ནད་འདིའི་རྐྱེན་གྱིས་བསྙུངས་ནས་སྐུ་གཤེགས་འདུག་ལ།  ཁོང་ནི་ཨིན་ཡུལ་དུ་རྒྱ་ནད་འདིའི་ཁྲོད་དུ་གྲོངས་མཁན་ཨང ༡༧༧ པ་དེ་ཆགས་འདུག  གནས་ཚུལ་འདི་དང་འདྲ་བར།  བོས་ཧན་ནད་ཡམས་འདི་དེ་རིང་བར་དུ།  ས་ཐག་ཉེ་རིང་ལ་མ་ལྟོས་བར་གླིང་ཆེན་ཁག་ལྔའི་ནང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་མི་འདྲ་བ་༡༧༦ ལྷག་གི་མི་གྲངས་འབུམ ༣ མ་ཟིན་ཙམ་ལ་ཁྱབ་ཡོད་ལ།  འདས་པའི་ཟླ་གཉིས་དང་ཕྱེད་ལྷག་གི་རིང་དུ་མི་སེར་སྟོང་ཕྲག ༡༢ ལྷག་འདས་གྲོངས་སུ་ཕྱིན་ཡོད།  བྷིས་བྷིས་སི་གསར་ཁང་གིས་ཛ་དྲག་གནས་ཚུལ་སྤེལ་རྒྱུར།  ཨིས་ཊ་ལིར(Italy)་དེ་རིང་ཉིན་གཅིག་བུར་མི ༤༧༥ འདས་གྲོངས་སུ་ཕྱིན་སོང་ཟེར།  རིམས་ནད་ཆེད་མཁས་པ Kucharski  ལགས་ཀྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཡོངས་རིམས་ནད་ཞིབ་འཇུག་སྡེ་ཁག་ཁ་ཤས་ཀྱིས་སྔོན་དཔག་ལྟར་ན།  “རིམས་ནད་འདི་ད་དུང་མུ་མཐུད་ཆེ་ཆུང་ལ་མ་ལྟོས་པར་འཛམ་གླིང་འདིར་ལོ་གཅིག་དང་ཡང་ན་གཉིས་ལྷག་ལའང་གནས་སྲིད་པ་རེད་ལ།  ད་དུང་དུས་ཚོད་ངེས་ཅན་གྱི་རྗེས་སུ་མ་གཏོགས་ང་ཚོས་རིམས་ནད་འདིའི་སྐོར་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཆ་ཚང་བྱེད་མི་ཐུབ་” ཟེར།  དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་ Dr Tedros Adhanom ལགས་ཀྱིས་བཤད་རྒྱུར།  “རིམས་ནད་འདི་སྔོན་འགོག་ཡག་པོ་མ་བྱས་ཚེ། འཛམ་གླིང་གི་མི་འབོར་ས་ཡ ༤༥ ལྷག་གི་ཚེ་སྲོག་ཤོར་སྲིད།” ཅེས་ཉེན་བརྡ་བཏང་ཡོད།  རྒྱ་ནད་འདིས་ད་དུང་གཅེས་སུ་འོས་པའི་མི་བུ་ཚོད་ཅིག་གི་ཚེ་སྲོག་འཕྲོག་འགྲོ་བ་སུས་ཤེས་ཨང་།

རྒྱ་ནད་འཛམ་གླིང་ལ་ཁྱབ་ཚུལ་གྱི་དཔེ་རིས།བདུན་ཕྲག་སྔོན་མ་ནས་བཟུང་།  ང་སྡོད་སའི་ཨོག་སུ་སྤོར་སློབ་ཆེན་(University of Oxford) གྱི་འཛིན་ཁང་དང་།  དཔེ་མཛོད།  ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཁག་ཡོངས་སུ་སྒོ་རྒྱག་དགོས་བྱུང་སོང་ལ།  འདི་ནི་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་ཐེངས་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་ནས་བཟུང་གཏན་ནས་བྱུང་མྱོང་མེད་པ་ཞིག་རེད།  ཨ་རིའི་ནེའི་ཡོག་དུས་བབ་ལྟར་ན།  འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་སློབ་གྲྭ་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་གྱི་སློབ་ཕྲུག་ས་ཡ་མང་བོས་སློབ་མཚམས་འཇོག་དགོས་བྱུང་ཡོད་ལ།  གཞུང་སྒེར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ལས་གཞི་སྟོང་ཕྲག་མང་བོ་ཕྱིར་འཐེན་དང་ངང་སྒུག་བྱེད་དགོས་ཁེལ་འདུག   དེ་བཞིན་སྤྱིར་བཏང་གི་མི་སེར་ས་ཡ་མང་བོའི་ཉིན་རེའི་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དུས་ཆེན།  ཡུལ་སྐོར་ལྗོངས་རྒྱུ་སོགས་ལ་ཚད་ལས་འདས་པའི་བརྡབ་གསིག་བཏང་ཡོད།  དཔེར་ན།  བོད་ཡུལ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་དུ་སྨོན་ལམ་དུས་ཆེན་གྱི་འདུ་འཛོམགས་ཁག་ད་དུང་ཡང་འཚོགས་མ་ཐུབ་པར་ལྷག་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད།  མདོར་ན།  འཛམ་གླིང་མི་འབོར་དུང་ཕྱུར་ལྷག་གི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ཉིན་རེའི་འཚོ་བ་ལ་ཐད་ཀར་ཕོག་ཐུག་བཏང་ཡོད།

དེ་བཞིན་ཞེད་སྣང་ཆེ་ཤོས་གཞན་ཞིག་ནི་རྒྱ་ནད་འདིས་བསྐྲུན་པའི་འཛམ་གླིང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་མཉམ་འབྲེལ་ཐད་ཀྱི་གྱོང་གུད་རེད།  དཔེར་ན།  བདུན་ཕྲག་འདི་གཅིག་བུའི་ནང་དུ།  ཡུ་རོབ་མཉམ་འབྲེལ་དངུལ་ཁང་གིས་ཨ་སྒོར་ཐེར་འབུམ $ 820 (Billion)དང་།  ཨ་རི་གཞུང་གིས་ཨ་སྒོར་ཁྲག་ཁྲིག་ཆེན་མོ $1 (Trillion) གཅིག  ཨིན་ཡུལ་གཞུང་གིས་ཨིན་སྒོར་ཐེར་འབུམ £330 (Billion) ལྷག་རྒྱ་ནད་འདིའི་ཆེད་དུ་གཏོང་དགོས་བྱུང་བ་སོགས།   མདོར་ན་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོས་ཆེ་ཆུང་ལ་མ་ལྟོས་པའི་རྒྱ་ནད་འདི་འགོག་ཐབས་ལ་འགྲོ་སོང་ཚད་ལས་འདས་པ་གཏོང་དགོས་ཁེལ་ཡོད།  དཔལ་འབྱོར་ཉམས་ཞིབ་ལྷན་ཁང་ J.P. Morgan ལྟར་ན།  རིམས་ནད་འདིའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་འཛམ་གླིང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གཉན་འཕྲང་ཆེན་པོ་(Global Great Economic Crisis )གཞན་ཞིག་ཡང་ཡོང་སྲིད་པར་བརྗོད་ཡོད།  གཅིག་བྱས་ན།  ཁྱེད་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཞུང་འབྲེལ་འགྲོ་སོང་འདི་དག་རང་དང་འབྲེལ་བ་མེད་ངེས་སྙམ་སྲིད་མོད།  དོན་དངོས་ཐོག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱུ་ནོར་ནི་མི་སེར་གྱི་ཁྲལ་དང་ས་གནས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་སོགས་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་པས།  ད་ལྟའི་འགྲོ་གྲོན་ཕོན་ཆེན་འདི་དག  མ་འོངས་པའི་ལོ་དུ་མར་རིམ་བཞིན་ང་རང་ཚོ་མི་སྒེར་རེ་རེའི་གཞུང་ཁྲལ་དང་།  བདེ་འཇག་འགན་སྲུང་གི་འགྲོ་སོང་སོགས་བརྒྱུད་ནས་འཇལ་དགོས་པ་ཡིན།

 འཛམ་གླིང་མ་རྩའི་ཁྲོམ་རར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ་གྱི་དཔེ་རིས།

གཞན་ཡང་།  འཛམ་གླིང་གི་མཁའ་འགྲུལ་དང་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ་སོགས་ཚོང་ལས་བརྒྱ་ཕྲག་མང་བོའི་མ་རྩ་རྡིབ་བཞིན་ཡོད་པས་མི་འབོར་ས་ཡ་མང་བོའི་ལས་ཀ་ཡང་རང་བཞིན་གྱིས་ཤོར་བཞིན་ཡོད།  དེ་ལ་བརྟེན་ནས།   མ་རྩ་བརྗེ་བསྒྱུར་ཀྱི་ཁྲོམ་རའི་(International Stock Market Exchange) ཁྲོད་དུ་ཉིན་རེ་བཞིན་དུ་ཨ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་མང་བོས་གྱོང་འཕོག་བཞིན་ཡོད་སྟབས།  འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་ཁྲོམ་རའི་འཁོར་སྐྱོད་དང་བདེ་འཇགས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་བཞིན་ཡོད།  དེ་དག་ལས་ཉེན་ཁ་ཆེ་ཤོས་ནི།  མ་རྩ་ཆུང་འབྲིང་གི་ཚོང་ཁང་དང་ཟ་ཁང་སོགས་ལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད།  བྷིས་བྷིས་སི་གསར་ཁང་གི་ཞིབ་འཇུག་ལྟར། འཛམ་གླིང་ཟ་ཁང་དང་ཚོང་ཁང་ཆུང་འབྲིང་ས་ཡ ༢ ནས ༣ ལྷག་གི་མ་རྩ་རྡིབ་ནས་ཚོང་ལས་ཤོར་རྒྱུ་ཡིན་འདུག་ལ།  དེ་དག་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ལས་མི་དང་ནང་མི་ས་ཡ་མང་བོར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་སྔོན་དཔག་གནང་འདུག

 ཚོང་ལས་ཆུང་འབྲིང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ་གྱི་དཔེ་རིས།བསམ་ཡིད་ལས་འདས་པའི་གནད་དོན་དེ་དག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་ངོ་མ་དེ་སུ་དང་གང་རེད་ཅེ་ན།  དེ་ནི་རྒྱ་ནག་བོས་ཧན་ནས་བྱུང་བའི་རིམས་ནད་དང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དེ་ལ་སྟངས་འཛིན་དོ་དམ་བྱེད་ཕྱོགས་གཉིས་ལས་བྱུང་བ་རེད་ཅེས་ངོས་འཛིན་གསལ་བོ་ཐོབ་དགོས་པ་དེ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་རེད།  ཕྱི་ལོ ༢༠༡༩  ལོའི ཟླ ༡༢ བར།  རིམས་ནད་དེ་ཐོག་མར་བོས་ཧན་གྱི་བདག་མེད་སེམས་ཅན་གསོན་པོ་བཤས་ཚོང་བྱེད་སའི་ཁྲོམ་ར་ཞིག་ནས་མཆེད་འགོ་བརྩམས།  ནམ་རྒྱུན་བཞིན་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཐོག་མར་ཆེད་ལས་སྨན་པ་Li Wenliang གཙོས་རིམས་ནད་གནས་ཚུལ་སྤེལ་མཁན་ཁག་ལ་འཇིགས་སྐུལ་དང་བཙན་གནོན་བཀག་སྡོམ་བཅས་བྱས་པ་མ་ཟད།  ཕྱི་ལོ ༢༠༢༠ ཟླ་ ༠༡ ཚེས  ༡༧ བར་དུ།  གཞུང་འབྲེལ་བརྒྱུད་ཁག་ཏུ་ན་ཚ་དེ་ཉེན་ཁ་ཆུང་རབས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་ཤུགས་ཆེན་པོས་སྤེལ་བ་མ་ཟད།  ད་དུང་ཟླ་དང་པོའི་ཚེས ༡༨ ཉིན།  སྲིད་འཛིན་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རིམས་ནད་དེ་ལས་སླ་བོས་ངང་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་རབས་གླེང་བར་བརྟེན།  ཟླ ༠༡ ཚེས ༢༣ གྱི་ཞོགས་པའི་པེ་ཅིན་གྱི་ཆུ་ཚོད ༡༠ བར་བོས་ཧན་ཛ་དྲག་འགྲིམ་འགྲུལ་བཀག་སྡོམ་གྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཏུ་མ་བཞག་བར་དུ།  བོས་ཧན་གྲོང་ཁྱེར་སྤྱི་ཁྱབ་ Zhou Xianwan པས་བཤད་པ་ལྟར་ན།  “བོས་ཧན་མི་སེར་ས་ཡ ༥ ལྷག་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་སར་ལུགས་རྙིང་ལོ་སར་དང་བསྟུན་གཉེན་ཉེ་ནང་མི་ཐུག་འཕྲད་དུ་བསྐྱོད་ཟིན་”  ཟེར།  རྒྱ་གཞུང་གི་བྱེད་སྟངས་འདི་དག་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་རིང་གི་འཛམ་གླིང་འདིར་མི་རྒྱུ་གཉིས་ལ་གྱོང་གུད་བློ་ཡིད་ལས་འདས་པ་འཕོག་བཞིན་པ་འདི་རེད།  དེ་ནམ་ཡང་ལོ་རྒྱུས་སུ་བརྗེད་མི་རུང་པ་ཞིག་རེད།

ད་དུང་།  རིམས་ནད་དེའི་ཐོག་མའི་གནས་སྐབས་སུ།  འཛམ་གླིང་ཆེད་མཁས་སྨན་པ་དང་ཚོགས་པ་གཅིག་ཀྱང་བོས་ཧན་ཡུལ་དངོས་སུ་བསྐྱོད་དུ་བཅུག་མེད།  དཔེར་ན།  ཨ་རིའི་རིམས་ནད་སྟངས་འཛིན་དང་སྔོན་འགོག(Centres for Disease Control and Prevention) སྡེ་ཁག་གི་སྐུ་ཚབ་པས།  “ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་བོས་ཧན་དུ་བསྐྱོད་ནས་རིམས་ནད་དེའི་ཡུལ་དངོས་སུ་བརྟག་དཔྱད་དང་སྨན་བཅོས་རོགས་རམ་བྱེད་རྒྱུའི་རེ་འདུན་ལ།  རྒྱ་གཞུང་གིས་ཡ་མེད་བཏང་ནས་འདོད་མོས་མེད་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་སོང་”  ཟེར།  དེ་བཞིན་ཡུ་རོབ་མཐུན་ཚོགས་ངོས་ནས་ཀྱང་རྒྱ་གཞུང་གི་ལྐོག་ལྐོག་སུད་སུད་ཀྱི་བྱེད་སྟངས་དེར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད་།  རྒྱ་ནག་ལྷོ་ཞོགས་ཚགས་པར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ལྟར་ན།  བོས་ཧན་གྱི་ས་གནས་རང་ནས་རང་སྲོག་ལ་མ་འཛེམས་པར་གནས་ཚུལ་ངོ་མ་སྤེལ་མཁན་རྒྱ་རིགས་གསར་འགོད་པ Chen Qiushi དང་ Fang Bin སོགས་མང་བོ་ཞིག་ཀྱང་རེ་རེ་བཞིན་དུ་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད།  ང་ཚོས་རྒྱ་ནད་འདི་གླེང་སྐབས།  དམར་བོའི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་པའི་སྙིང་སྟོབས་ཅན་གྱི་མི་བུ་འདི་དག་གཏན་ནས་བརྗེད་མི་རུང་ཨང་།

 བོར་བརླག་ཏུ་སོང་པའི་གསར་འགོད་པ་སྙིང་སྟོབས་ཅན་གཉིས།དེར་བརྟེན།  རིམས་ནད་འདིའི་འབྱུང་རྐྱེན་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་རྒྱ་དམར་གཞུང་ལ་ཐུག་ཡོད་པས།  ཨ་རི་སྲིད་འཛིན་ཁྲོམ་ཕུར་གྱིས་ཀྱང་རིམས་ནད་འདི་ལ་རྒྱ་ནད་(Chinese Virus) ཅེས་བཏགས་པ་ནི་དོན་ལ་གནས་པ་ཞིག་རེད།  ཨ་རིའི་ཆབ་སྲིད་སྐབས་འཚོལ་བ་དང་རྒྱ་ནག་མི་རིགས་རིང་ལུགས་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་བཏགས་མིང་དེ་ནི་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སྐད་ཆ་ཡིན་པའི་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་བཞིན་པ་ནི་རང་ཉིད་མཐོང་རྒྱ་ཆུང་བའི་སྐྱོན་དུ་ཟད།  དེ་ལ་ཨ་རིའི་ཕོ་བྲང་དཀར་བོའི་ངོས་ནས་བྱེའུ་སྐད་(Twitter)བརྒྱུད་ལན་འདེབས་བྱས་ཡོད།  “སི་པེན་ཆམས་ནད། ནེལ་ནུབ་མའི་རིམས་ནད། ཨེས་བོ་ལ་སོགས་ཚང་མ་ས་ཆའི་མིང་རིམས་ནད་དེ་དག་དང་མཉམ་དུ་སྦྱར་ཡོད་པ་རེད།  གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་དུ་ཁོང་ཁྲོ་རྫུན་མ་ཁྱབ་སྤེལ་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ།  ཐ་ན་ཨ་རིའི་ CNN གསར་ཁང་གིས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གི་རིམས་ནད་ཅེས་བྱེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད།” ཟེར།  ཞིབ་འཇུག་པ་དང་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པ་གྲགས་ཅན Maura Moynihan གྱིས་ཨ་རིའི་བསམ་བློའི་སྣེ་ཁྲིད་ཅེས་པའི་ལེ་ཚན་གྱི་བཅར་འདྲའི་སྐབས་སུ།   རྒྱ་ནད་འདིའི་སྔ་ཕྱི་བར་གསུམ་གྱི་འགན་ཆ་ཚང་རྒྱ་དམར་གཞུང་ལ་ཡོད་པ་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རིགས་པ་མཐར་ཆགས་སུ་བཀོད་ནས་སྒྲུབ་བྱེད་ཚ་ནན་བཏང་ཡོད།   འོན་ཀྱང་།  རྐུན་མ་ཧམ་ཆེན་ངོར་སྡང་ཅེས་པའི་དཔེ་བཞིན།  ཉིན་འདི་ཚོར་རྒྱ་གཞུང་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར་དང་ཞིན་ཧ་གསར་ཁང་སོགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནད་འདིའི་སྐབས་སུ་རྒྱ་གཞུང་གིས་འཛམ་གླིང་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་རབས་ཀྱི་ཧམ་བཤད་ཡང་སྐོར་བསྐྱར་སྐྱོར་བྱས་ནས་ནོར་འཁྲུལ་ངོས་ལེན་ལས་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

 ཨ་རིའི་ཕོ་བྲང་དཀར་བོའི་ལན་འདེབས།གལ་སྲིད།  གནད་དོན་ཚབས་ཆེན་འདི་ལ་རྒྱ་ནག་གཞུང་འགན་མེད་ན།  གཞན་མ་འོངས་པར་འཛམ་གླིང་ནང་དུ་འདི་འདྲའི་འཇིགས་སུ་རུང་བའི་དོན་རྐྱེན་བཟོ་མཁན་སླེབས་ཚེ་སུས་ཀྱང་བྱས་ཉེས་ཀྱི་འགན་འཁུར་མི་དགོས་པ་ཆགས་རྒྱུ་ཉག་ཅིག་རེད།  འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་མ་འོངས་འགན་འཁྲིའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཆེད་དུ།  དོན་དངོས་འདི་ནམ་ཡང་གསོང་བོར་སྨྲ་དགོས་པ་ལས་འདི་ལ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བརྡ་ཆད་འདྲ་མིན་བཏགས་ནས་སྦས་བསྐུང་བྱེད་པ་ནི་མདོར་དེད་ན་དམར་གཞུང་གི་ཁྱབ་བསྒྲགས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པ་དང་གཉིས་སུ་མེད།  ད་ལྟའི་བོད་ཀྱི་གཞུང་སྒེར་གསར་ཁང་ཚང་མས་ད་དུང་རྒྱ་ནད་འདི་ལ་”ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག”་ ཟེར་བ་ལས།  རྒྱ་ནད་ COVID-19  དང་ཡང་ན་རྒྱ་ནག་བོས་ཧན་རིམས་ནད་ཟེར་མཁན་ཕལ་ཆེར་གཅིག་ཀྱང་མཐོང་མ་བྱུང་།  འདི་ལ་བོད་ཀྱི་གསར་འགྱུར་ལས་རིགས་མཁན་ཚོས་བསྐྱར་དུ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།

གཉིས།

གནད་དོན་འདི་དང་འབྲེལ་ནས།  ད་ལྟ་རྒྱ་དམར་གཞུང་གིས་གཡོ་ཇུས་གཞན་ཞིག་སྤེལ་བཞིན་པ་ནི།  བོས་ཧན་རིམས་ནད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཨ་རིའི་དམག་དཔུང་ཡིན་ཚུལ་གསལ་ལ་མི་གསལ་བ་ཞིག་ཤུགས་ཆེན་པོས་སྒྲོགས་བཞིན་པ་དེ་རེད།  བྱེད་སྟངས་དེ་ལ་ཆབ་སྲིད་རིག་པའི་བརྡ་སྐད་དུ (Political Conspiracy Theory) ཟེར་ལ།  དེ་ནི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་རབ་རིབ་བཟོ་བར་བདེན་དཔང་མེད་པའི་གླེང་ཕྱོགས་སྣ་ཚོགས་བཟོ་བ་དེ་རེད།  རྒྱ་ནག་ཕྱི་སྲིད་ལྷན་ཁང་གི་མགྲིན་ཚབ་པ  Zhao Lijian  གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་དྲ་ལམ་དུ།  “ཨ་རིའི་ནང་དུ་རིམས་ནད་དེ་ཐོག་དང་བོར་ག་དུས་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།  མི་ག་ཚོད་ལ་ན་ཚ་དེ་ཕོག་ཟིན་པ་རེད།  གཅིག་བྱས་ན་ཨ་རིའི་དམག་མིས་རིམས་ནད་དེ་རྒྱ་ནག་བོས་ཧན་དུ་ཁུར་ཡོང་བ་ཡིན་སྲིད།  ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་བྱོས།  ཡིག་ཆ་མི་མང་ལ་སྟོན།  ཨ་རིས་ང་ཚོ་རྒྱ་ནག་ལ་གནས་ཚུལ་དེ་འགྲེལ་བཤད་གསལ་བོར་རྒྱག་དགོས་” ཞེས་བཀོད་ཡོད།  དེ་མ་ཐག་ལྷོ་ཨ་ཕི་རི་ཀའི་(South Africa)རྒྱ་ནག་གི་སྐུ་ཚབ་སོགས་རྒྱ་དམར་མཐོ་རིམ་དཔོན་རིགས་མང་བོ་ཞིག་གིས།  གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་གླེང་ཕྱོགས་དེ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད་ལ་རྒྱ་ནག་ནང་གི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་དུའང་གནས་ཚུལ་དེ་ཤུགས་ཆེར་སྤེལ་ཡོད།

 རྒྱ་ནད་འདིའི་འབྱུང་ཁུངས་སྐོར་གྱི་རྩོད་ཡིག

ནེའུ་ཡོག་དུས་བབ་ཀྱིས་བཤད་ན།  “གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་ནས་བསྙོན་འཛུགས་པའི་ཐབས་ཇུས་འདི།  རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ན་གསར་བ་གང་ཡང་མིན།  འདིས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་རྒྱ་ནག་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་འོག་ཏུ་ལོ་རབས་མང་བོར་སྡུག་བསྔལ་མྱངས་ཚུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་བ་དྲན་གསོ་བྱས་ནས།  རྒྱ་ནག་རིང་ལུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྤེལ་ཏེ་མི་མང་དམར་གཞུང་གི་ཕྱོགས་སུ་འགུག་ཐབས་དང་།  གཞན་ཞིག་ནི་བོས་ཧན་རིམས་ནད་འདིའི་འབྱུང་ཁུང་རྩོད་རྙོག་ཅན་དང་མག་མོག་ཏུ་བཏང་ནས་རྒྱ་དམར་གཞུང་གི་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཟོ་བཅོས་བྱེད་ཐབས་འཐེན་བཞིན་ཡོད།”  གནས་ཚུལ་དེའི་ཐད་ཕོ་བྲང་དཀར་བོས་ཝ་ཞིན་གྲོན་དུ་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་གཞུང་ཚབ་པ་འབོད་འགུགས་བཏང་ནས་གསེད་དཀྲོལ་བཀའ་རྒྱ་བཏང་བ་མ་ཟད།  སྲིད་འཛིན་ཁྲི་རམས་ཀྱིས་བོས་ཧན་རིམས་ནད་ལ་རྒྱ་ནད་(Chinese Virus) དང་ཀོང་རིམས་ཆམ་(Fung-Flu) ཞེས་མིང་འཕར་མའང་བཏགས་ཡོད།

གསུམ།

བོས་ཧན་རྒྱ་ནད་འདི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ།  གནད་དོན་ཚབས་ཆེན་གཞན་ཞིག་འབྱུང་བཞིན་པ་ནི།   རྒྱ་གཞུང་གིས་གོ་སྐབས་འདི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལྡིང་ཆར་བཀོལ་ནས་རྒྱ་དམར་གཞུང་གི་ཆེ་མཐོང་བསྐྱར་གསོ་དང་འཛམ་གླིང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་རུ་གཏོང་བཞིན་པ་དེ་རེད།  ནེའུ་ཡོག་དུས་བབ་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པས་བཤད་རྒྱུར།  “རྒྱ་ནག་དང་འཛམ་གླིང་གཉིས་སུ།  བོས་ཧན་རིམས་ནད་འདིའི་སྐབས་སུ་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་དམར་གཞུང་གི་བྱེད་སྟངས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཤུགས་ཆེར་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད་གཞུང་གི་སྣང་བརྙན་ལའང་དོ་ཕོག་བྱུང་ཡོད།  དེར་བརྟེན།  ད་ལྟ་ཨ་རི་དང་ཡུ་རོབ་སོགས་འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་རྒྱ་ནད་འདི་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་མ་ཐུབ་པར་ཁྱབ་བཞིན་པ་ནི།  རྒྱ་གཞུང་ལ་མཚོན་ན་གོ་སྐབས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན།”

ཁས་ཉིན་ཞི་ཅིན་ཕེན་གྱི་ལམ་སྟོན་འོག  རྒྱ་ནག་གི་ཆེད་མཁས་སྨན་པ་དང་སྨན་བཅོས་ཡོ་བྱད་འདྲ་མིན་ཨིས་ཊ་ལིས་(Italy)དང་། སྤི་ལིས་པེན(Philippine)།  ཨིས་རག(Iraq)།  ཨིས་རན(Iran)།  སི་པེན་(Spain)སོགས་ལ་བཏང་ནས་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་བཞིན་པ་རྒྱ་གཞུང་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་ཡང་སྐོར་བསྐྱར་སྐོར་གྱིས་བཏང་ནས།  ཕྱོགས་གཅིག་ནས།  རྒྱ་ནག་དེ་རིམས་ནད་འདི་འཛམ་གླིང་ལ་ཐོག་མར་འཁྱེར་ཡོང་མཁན་ཞིག་ནས།  རིམས་ནད་འདི་ལས་སྐྱོབ་མཁན་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ངོ་བོར་སྣང་བརྙན་བསྐྱར་བསྐྲུན་བྱེད་བཞིན་ཡོད།  སིར་བིས་ཡན(Serbian)་གྱི་སྲིད་འཛིན་ Aleksandar Vucic ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནད་སྐོར་གཏམ་བཤད་གནང་སྐབས།  “ང་རྒྱ་ནག་གི་རོགས་སྐྱོར་ལ་ཡིད་ཆེས་ཡོད།  ང་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕུ་བོ་དང་གྲོགས་པོ་ཞི་ཅིན་ཕེན་གྱི་རོགས་སྐྱོར་ལ་ཡིད་ཆེས་ཡོད་” ཟེར།  ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས།  གོ་སྐབས་འདི་བརྒྱུད་རྒྱ་གཞུང་གིས་རིམས་ནད་ལས་སྐྱོབ་མཁན་གྱི་མིང་ཐོག་ནས་རྒྱལ་ཁབ་མང་བོར་རྒྱ་ནག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་དར་སྤེལ་དང་ཁྲོམ་ར་རྒྱ་བསྐྱེད་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གི་སྨན་པ་ཁག་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་རོགས་སྐྱོར་ལ་སྐྱོད་བཞིན་པ།

གཟའ་ལྷག་པའི་ཉིན་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཁ་ཐུམ་ས་ཡ་ ༢ དང་ནད་བརྟག་ཡོ་ཆས་སྟོང་ཕྲག་ ༥༠  ཡོ་རོབ་རྒྱལ་ཁབ་ལ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་ཟེར།  འོན་ཀྱང་།  ཨིས་ཊ་ལིས་ས་གནས་མི་སེར་མང་བོ་ཞིག་གིས་བཤད་ན།  “རྒྱ་ནག་གིས་འདིར་ཁ་ཐུམ་དང་སྨན་རྫས་ཁག་བཙོང་བཞིན་ཡོད་པ་ལས་རིན་མེད་སྤྲོད་བཞིན་མེད།  རོགས་སྐྱོར་ཉུང་ཤས་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ཨིས་ཊ་ལིར་གནས་སྡོད་རྒྱ་རིགས་རྣམས་ལ་གཙོ་བོར་དམིགས་པ་ཡིན་”  སྐོར་གྱི་སྐྱོན་བརྗོད་ཀྱང་བྱེད་བཞིན་འདུག

ཁ་ལེ་སྤོ་ནི་ཡ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན(University of California)་གྱི་སློབ་དཔོན་ Professor Minxin Pei གྱིས་བཤད་ན།  “རྒྱ་ནག་གིས་ད་ལྟ་ཤུགས་ཆེན་པོས་རོགས་སྐྱོར་གཏོང་བཞིན་པ་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ག་རེ་རེད་ཟེར་ན།  གཅིག་ནས་རྒྱ་གཞུང་རང་ཉིད་འགན་ཁུར་ཡོད་པ་དང་གཏོང་ཕོད་ཆེ་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པ་སྟོན་ཐབས་དང་།  གཉིས་ནས་གཅིག་སྡུད་དབང་འཛིན་གྱི་ལམ་ལུགས་དེ་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ལས་ཚག་ཚུད་པོ་དང་ཡག་པོ་ཡོད་པར་སྒྲུབ་ཆེད་དུ་རེད་” ཟེར།  ཡང་ཨིན་ཇིའི་ལྟ་སྲུང་གསར་ཁང་གིས་བརྗོད་ན།  “རྒྱ་ནག་ནི་ཁ་ཐུམ་བཟོ་སའི་འཛམ་གླིང་གི་བཟོ་གྲྭ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན་ལ།  བོས་ཧན་རིམས་ནད་སྐབས་སུ་བཟོ་གྲྭ་གློ་བུར་ལྡབ་ ༡༢  གྱིས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད།  དེར་བརྟེན།  ད་ལྟའི་གོ་སྐབས་འདི་བརྒྱུད་ནས་ཁ་ཐུམ་དང་སྨན་རྫས་ཀྱི་ཁྲོམ་ར་བདག་བཟུང་དང་རྒྱ་བསྐྱེད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་” ཟེར།  ནེའུ་ཡོག་དུས་བབ་གསར་འགོད་པས་རྒྱ་ནག་ཕྱིར་ཚོང་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགན་འཛིན་ Li Xingqian ལ།  ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་ནས་ཁ་ཐུམ་དང་སྨན་རྫས་ཕོན་ཆེན་པོས་ཕྱིར་ཚོང་བྱེད་པར་སྟངས་འཛིན་ཡོད་མེད་དྲིས་པར།  ནམ་རྒྱུན་གྱི་ཕྱིར་ཚོང་སྒྲིག་གཞི་ཁག་ལས།  ད་བར་དུ་གཞུང་ངོས་ནས་ཁ་ཐུམ་དང་སྨན་རྫས་ཕྱིར་འཚོང་ལ་དམིགས་བསལ་སྟངས་འཛིན་མེད་སྐོར་ལན་འདེབས་བྱས་འདུག

དེ་བཞིན་རོགས་སྐྱོར་གྱི་གོ་སྐབས་འདི་བརྒྱུད་ནས།   རྒྱ་གཞུང་གིས་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་ཤས་སུ་རང་གི་དགོས་འདུན་གཞན་པ་ཁག་ཀྱང་འགྲུབ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན།  ཨི་རག་(Iraq)ཏུ་རྒྱ་གཞུང་གིས་སྨན་བཅོས་རོགས་སྐྱོར་དང་ཆེད་ལས་སྨན་པ་མང་པོ་ཞིག་བཏང་ཡོད་པ་མ་ཟད།  རྒྱ་ནག་གི་དགོས་འདུན་འོག་ཏུ་རོགས་སྐྱོར་གྱི་མིང་ཐོག་ནས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་མཉམ་ལས་ཆིངས་ཡིག་ཅིག་བཞག་ཡོད་ལ།  དེའི་ཁོངས་སུ་མ་འོངས་པའི་ཨི་རག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྣུམ་འདོན་བཟོ་གྲྭ་དང་གློག་ཆས་འཛུགས་བསྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་ཡང་ཚུད་ཡོད་འདུག

 རྒྱ་ནག་གི་ཁ་ཐུམ་ཕྱིར་ཚོང་བྱེད་བཞིན་པ།

ཨིན་ཇིའི་ལྟ་སྲུང་གསར་འགོད་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལྟར་ན།  ཉེ་ཆར་ཞི་ཅིན་ཕེན་ཀྱིས་རྒྱ་ནད་སྔོན་འགོག་དང་འབྲེལ་ནས་ཨིས་ཊ་ལིས་སྲིད་བློན Giuseppe Conte དང་སི་པེན་ཀྱི་སྲིད་བློན Pedro Sánchez གཉིས་ལ་རེ་རེ་བཞིན་དུ།  ཁ་པར་བརྒྱུད་འབྲེལ་བ་བྱས་ཏེ་རོགས་སྐྱོར་གྱི་ཐུགས་གསོའི་ལེགས་སྐྱེས་དང་སྦྲགས།  མ་འོངས་པར་རྒྱ་གཞུང་གི་བརྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་སྣེ་སྐུལ་(One Belt, One Road Initiative) གྱི་ལས་གཞིའི་ཁོངས་སུ་འཛུལ་ཞུགས་བྱས་ན་ཕྱོགས་གཉིས་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེ་རབས་ནན་བཤད་ཀྱང་བྱས་ཡོད་ཟེར།

མཇུག་མཐར་ངེས་པར་དུ་གསལ་བོ་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ནི།  འདི་འདྲའི་ཛ་དྲག་གཉན་འཕྲང་གི་སྐབས་སུ་ཕན་ཚུན་རོགས་སྐྱོར་དང་དཀའ་ངལ་སེལ་རེས་བྱེད་པ་ནི།  ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པའི་འཛམ་གླིང་གང་ཡིན་ཡང་རྗེས་སུ་ཡི་རངས་དང་བསྔགས་བརྗོད་བྱེད་འོས་པ་ཞིག་ཡིན་འོས།  འོན་ཀྱང་།  རང་ཉིད་སོ་སོའི་ནོར་འཁྲུལ་ངོས་ལེན་བྱེད་རྒྱུ་ཕར་ཟད།  ད་དུང་ཧམ་པ་ངོ་སོར་ཁུར་ནས་འཆི་གསོན་གྱི་གནས་བབས་སྐྱོ་བོ་འདི་འདྲ་ཡང་།  སོ་སོའི་ཆབ་སྲིད་དང་ཁེ་བཟང་རྩོད་ལེན་གྱི་གོ་སྐབས་སུ་སྒྱུར་མཁན་རྣམས་ནི་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་ངོས་ཟིན་དགོས་པ་དེའང་གལ་ཆེའོ།།