——ཧོ་ལེ་ཝོས་གྲིས་བརྗེད་པའི་རྩ་དོན། ཅིའི་ཕྱིར་བོད་རང་དབང་ལས་འགུལ་ཉམས་པ་རེད་དམ།
ཨེ་ཏི་ ཕོ་ཝུར་གྱིས་བརྕམས།
ཆོས་རྒྱལ་སྐྱབས་ཀྱིས་བསྒྱུར།
ལོ་ངོ་ཉི་ཤུའི་གོང་དུ། སྐད་གྲགས་ཅན་གྱི་མི་སྣ་ཚོས་བོད་དོན་ལ་ནུས་ཤུགས་ཡོད་རྒུས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས། དེ་ནས་གཡོལ་དུ་མེད་པའི་བདེན་དོན་དེ། ཁོང་ཚོའི་ལམ་ཁ་ལ་རྒྱ་ནག་སླེབས།
ལྷོ་ཨ་མེ་རི་ཁའི་རྒྱལ་ཁབ་ཨར་ཇིན་གྲི་ནའི་རི་རྒྱུད་ཨན་སྒྲེ་སི་(Andes)ལ་བྷི་ར་ ཕེ་ཐི་(Brad Pitt)ཡིས་ཁོང་གི་སྐྲ་ལོ་སེར་པོའི་ལན་བུ་ཟུར་ཏུ་བཤད་ནས་མཚར་སྡུག་ལྡན་པའི་ལྟད་མོ་ཞིག་འཁྲབ་སྟོན་བྱས། དེ་ནི་༡༩༩༧་ལོ་སྟེ། ཧོ་ལེ་ཝོས་གྲིའི་(Hollywood)སྟག་ཤར་ཁོང་གིས་ཨེ་སི་ཨེ་སི་ ཨོ་བྷིར་ཤར་ཧྥོས་ཧིར་(SS Oberscharführer)གྱི་ཁོངས་མི་ཟུར་བ་ཧེན་རི་ཧ་རད་(Heinrich Harrer)༡༩༤༠་ཞེ་གྲངས་ནང་དུ་བོད་ལ་སོང་ནས། ལོ་ན་གཞོན་པའི་བོད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཡོངས་འཛིན་དུ་ཆགས་པའི་སྐོར་འཁྲབ་སྟོན་བྱས།
ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ་གྱི་གོང་དུ། བོད་ནང་ལོ་བདུན་ནི་ཧོ་ལེས་ཝོས་གྲིའི་ལས་འགུལ་གྱི་ཇོ་མོ་གླང་མ་ལྟ་བུར་ངོས་འཛིན་བྱས། སྐབས་དེར་ཚོད་དཔག་བྱས་པ་ལྟར། གློག་བརྙན་ཕབ་ལེན་གྱི་ཆེད་དུ་ཆ་ཤས་བླངས་བའི་འཁྲབ་སྟོན་པ་ཕེ་ཐི་དང་དེ་མིན་གྱི་མི་སྣ་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ཚོ་རྒྱ་ནག་གིས་ཐོ་ནག་ནང་དུ་བཅུག
དེ་ནི་ཁོང་ཚོས་བོད་རང་དབང་ལས་འགུལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེད་དུ། གདོང་ལེན་བྱེད་རྒྱུར་གྲ་སྒྲིག་བྱས་པའི་ཉེན་ཁ་ཞིག་རེད། དུས་སྐབས་དེར་བོད་རང་བཙན་ནི་སྤྲོ་སེང་བཟོ་ལས་ཁང་(entertainment industry)ཁག་གིས་ཧབ་ཐོབ་བྱས་པའི་རྩ་དོན་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད། མཐའ་མཇུག་ཏུ་ལས་འགུལ་དེ་མཚམས་ཆད་ཀྱང་། མ་མཐར་ཡང་ཧོ་རེ་ཝོས་གྲིའི་གླེང་གཞི་ཞིག་ཆགས་པ་རེད།
ད་ལྟའི་ཆར། མི་རིགས་ནག་པོའི་ཚེ་སྲོག་ལ་བརྩི་འཇོག་དགོས་པའི་ལས་འགུལ་གྱིས་ཧོ་ལེ་ཝོས་གྲིའི་གློག་བརྙན་བཟོ་ཚོང་ཁང་ལ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ལ་བཟུང་བའི་ལྟ་སྟངས་དང་། སྣ་འཛོམས་རང་བཞིན་ཅན་དང་འབྲེལ་བའི་ཡིད་སྐྱོ་དགོས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བསྐྱར་དཔྱད་བྱེད་པའི་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། གཟའ་འཁོར་འདིའི་ནང་དུ་ཨེལ་གྲི་རིས་ ཨེལ་བྷ་དང་། (Idris Elba) གྲེ་ས་ ཐོམ་སོན།(Tessa Thompson) མེ་ཁིལ་ བྷས་ ཇོར་ཏན་(Michael B Jordan)བཅས་ཚུད་པའི་མི་རིགས་ནག་པོའི་སྒྱུ་རྩལ་བ་དང་ཧོ་ལེ་ ཝོས་གྲིའི་འགན་ཁུར་བ་༣༠༠་ལྷག་གིས་ཡོངས་ཁྱབ་འབོད་སྐུལ་འཕྲིན་ཡིག་གཅིག་གི་ཐོག་ལ་མཚན་རྟགས་བརྒྱབ་ནས་ཧོ་ལེ་ཝོས་གྲིའི་རིག་གཞུང་ལྟེ་གནས་ཁང་ཁག་གིས་ཉེན་རྟོག་པ་དང་མཉམ་དུ་འབྲེལ་ལམ་གཅོད་པའི་རེ་སྐུལ་བྱས།མཚན་མོའི་བརྙན་འཕྲིན་ལས་རིམ་གྱི་མདོ་འཛིན་པ་རྗེ་མས་ ཀེམ་མིལ་(Jimmy Kimmel)གྱིས་དེ་སྔ་ཆས་གོས་ཀྱིས་མི་རིགས་ནག་པོའི་ཚུགས་ཀ་བྱས་པར་རང་སྐྱོན་ངོས་ལེན་བྱས། (ཀེམ་མེལ་གྱིས་ལེམ་ཕོན་ ཨོ་ཕི་ར་ ཝེན་ཕི་རེ་དང་སི་ནོས་ཕུ རྡོག་གི་ལད་ཟློས་བྱས་ཡོད།) གནད་དོན་འདི་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་ལ། དགོད་བྲོའི་གཏམ་གླེང་བ་ལེ་ཧི་ ཕི་རེན་སིས་སི་(Leigh Francis)ཡིས་མིག་ཆུ་གཏོང་ཞོར་བྷོ་ སེ་ལེག་གྲ་(Bo’ Selecta)ཡི་ལས་རིམ་ཐོག་ཏུ། གདོང་ལ་ཚོན་རྩི་བྱུགས་ནས་ཁི་རེ་གི ཏེ་ཝི་(Craig David)དང་ཐི་རས་ཤ་ གོ་ལྡར་གྲི་(Trisha Goddard)ཡི་ལད་ཟློས་བྱས་པར་དགོངས་དག་ཞུས།
མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ལས་འགུལ་འདི་ནི་འཕྲལ་སེལ་གྱི་དང་ཞེན་ལས་ལྷག་ཅིག་རེད་འདོད། འོན་ཀྱང་། བོད་རང་དབང་ལས་འགུལ་ནི། སྐད་གྲགས་ཅན་གྱི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་ཚོ་ནི་ནུས་ཤུགས་ལྡན་པའི་ལས་འགུལ་བ་ཞིག་ཡིན་འདོད་ཀྱང་། ནུས་ཤུགས་ལྡན་པའི་ལས་འགུལ་བ་ཞིག་མིན་ལ། འགྱུར་བ་འགྲོ་བའི་སྒེའུ་ཁུང་དེ་དུས་གཏན་དུ་ཕྱེས་མེད་པ་དྲན་སྐུལ་སློང་བྱེད་ཅིག་རེད། མདོར་བསྡུས་ན། གྲེན་སིལ་ གྲོན་(Tinsel Town)[1]་གྱིས་བོད་དོན་ལ་ཕན་ཐོགས་པའི་བྱ་བ་ཕྲན་བུ་ཙམ་ལས་བྱེད་ཐུབ་མེད། བོད་དོན་ལ་ཕན་ངེས་ཅན་ཞིག་ཐོགས་མེད་པས། མི་རིགས་ནག་པོའི་ཚེ་སྲོག་ལ་བརྩི་བའི་ལས་འགུལ་དང་མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་ལ་ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོའི་ཐོག་ནས་ཕན་ཐོགས་ནས་འགྱུར་བ་དངོས་གནས་ཡོང་བའི་རེ་བ་རྒྱག་གི་ཡོད་ཁོ་ཐག་རེད།
བྷི་ར་ ཕེ་ཐི་བོད་ནང་ལོ་བདུན་ཕབ་ལེན་ཆེད་དུ་ཨར་ཇེན་ གྲི་ན་ལ་སོང་བ་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། རྒྱ་ནག་གིས་༡༩༥༠་ནང་དུ་དབང་འོག་ཏུ་བསྡུས་བའི་བོད་ཁུལ་དུ་དངོས་སུ་གློག་བརྙན་འཁྲབ་ཁྲིད་པ་རྗེན་ ཇེ་ཁོ་སུ་(Jean-Jacques)ལ་གློག་བརྙན་ཕབ་ལེན་བྱེད་འཇུག་རྒྱུ་ནི་བསམ་བློར་མི་ཤོང་བ་ཞིག་རེད།
པེ་ཅིང་རྒྱ་གཞུང་གིས་རྗེན་ ཇེ་ཁོ་སུ་ཡི་གློག་བརྙན་དེའི་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་ནི་ཕུང་གྲོལ་བའི་ངོ་བོར་སྟོན་པ་དང་། བོད་དེ་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁུངས་སུ་བསྡུས་བ་ནི་འཁོན་འཛིན་གྱི་བཙན་འཛུལ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་བའི་ཚོད་བགམ་བྱས་ཡོད། ཕེ་ཐི་ཡིས་འཁྲབ་སྟོན་བྱས་པའི་མི་སྣ་ནི་འགྱུར་བ་ཐེབས་པའི་ན་ཛེ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། (གློག་བརྙན་དེ་ལྟད་མོ་བའི་མིག་སྔར་མ་བཀྲམས་པའི་སྔོན་དུ། ཧེན་རེ་ཡི་འདས་བའི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་ཤེས་པས། ངོ་ཚ་ཆེན་པོ་ཉོས་ཡོད།) བོད་ནང་ལོ་བདུན་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་ནི་མི་ངན་གཏེ་བོ་དངོས་མ་དེ་རེད།
ཕེ་ཐི་དང་། ཨན་ནར་གྲི་(Annard)དང་འཁྲབ་རོགས་ལྡེ་ཝེ་གྲི ཐེའུ་ལས་སི་(David Thewlis)བཅས་ཀྱིས་ཁོང་ཚོ་རྒྱ་ནག་གི་མིང་ཐོ་ནག་པོའི་ནང་དུ་བཅུག་པར་ཧང་སངས་ཡོད་རྒྱུ་མ་རེད། ཁོང་ཚོས་ཁོང་རྣམས་གྲོགས་པོ་བཟང་པོ་དང་མཉམ་དུ་ཡོད་པའི་མཇུག་སྡོམ་བརྒྱབ་ཡོད་སྲིད། ༡༩༩༧་ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དོན་ཐོག་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ཟ་བ་ནི་ཧོ་ཝེ་ ཝོས་གྲིས་ཁ་ཕྱོགས་གསར་བ་དེ་རེད། མར་ཐིན་ སི་ཁོར་སེ་སི་(Martin Scorsese)ཡང་དེ་མཚུངས་སུ། ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་གཞོན་དུས་ཀྱི་མི་ཚེ་དང་། བོད་ནས་རྒྱ་གར་ལ་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕྱིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་བརྙན་དུ་ཕབ་པར་རྒྱ་ནག་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུ་(གནས་སྐབས་རིང་)བཀག་ཡོད། སྐུ་མདུན་ནི་བོད་ནང་ལོ་བདུན་ཁྲོམ་དུ་བཀྲམས་ནས་ཟླ་བ་གཉིས་ཀྱིས་རྗེས་ཏེ། ༡༩༩༧་ལོའི་ཡེ་ཤུའི་འཁྲུངས་སྐར་ལ་ཁྲོམ་དུ་བཀྲམས།
པེ་ཅིང་གི་མིག་ནང་གི་ཚེར་མར་གྱུར་བའི་ཐོ་གཞུང་ནང་དུ་གློག་བརྙན་འཁྲབ་སྟོན་པ་རི་ཆ་སྒྲི་ སྒིར་(Richard Gere)གྱི་མིང་ཐོ་ཡང་ཡོད། ཁོང་༡༩༧༨་ལོར་བོད་ཀྱི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་བལ་ཡུལ་ལ་ནང་ཆོས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དུ་འགྲོ་སྐབས་བོད་དོན་ལ་དོ་སྣང་སླེབས། དེ་ནས་བྷས་སི་གྲེ་ བྷོ་ཨེ་སི་(Beastie Boys)རེད། ཚོགས་མི་གསུམ་ཅན་གྱི་གཞས་མ་གཏམ་གྱི་རོལ་ཚོགས་འདིས་བོད་དོན་ལ་དོ་སྣང་བྱས་ཏེ། ག་ས་གང་དུ་ཡོད་པའི་གཡོན་ཐལ་རིང་ལུགས་པར་ཕྱོགས་པའི་གླུ་བ་མང་པོ་བོད་དོན་ལ་དོ་སྣང་སླེབས་པའི་ལས་འགུལ་སྤེལ།
“༡༩༩༠་གོ་གྲངས་ནང་དུ་། བོད་རང་བཙན་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་དང་། སྐུ་མདུན། བོད་ནང་ལོ་བདུན་ལྟ་བུའི་གློག་བརྙན་ཁག་གིས་བོད་ཀྱི་ངོ་གདོང་ཡར་བཀྱགས་ནས་ལྟད་མོ་གསར་བ་མིག་གི་དགའ་སྟོན་ཏུ་གྱུར། ”ལོན་ཏོན་དུ་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་བོད་དབང་ཁེ་མེད་ཚོགས་པའི་ལས་འགུལ་དོ་དམ་པ་ཇོན་ རྗོན་སིས་(John Jones)། “བརྙན་འཕྲིན་ལེ་ཚན་རྡི་སེམ་སོན་(The Simpsons)ལྟ་བུའི་ནང་དུ་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་རིག་གཞུང་ལུང་འདྲེན་བྱས་པ་དང་། བོད་རང་དབང་ཞེས་པའི་འབོད་ཚིག་དེ་ས་ཁྱབ་རྡོ་ཁྱབ་རེད།”
ཡིད་སྐྱོ་བ་ཞིག་ལ། ༢༠༢༠་ལོར། བོད་རང་བཙན་གྱི་རྩ་དོན་ནི་འདས་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་རེད་ལ། བོད་མི་ཚོ་ནི་ད་དུང་ཡང་རྒྱའི་དབང་འོག་ཏུ་ཡོད་པས། འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་ཕྱིན་མེད། མ་ཟད། རྒྱལ་སྤྱིའི་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་འཐབ་རྩོད་ཀྱང་ཉམས་ནས་ཤབ་ཤུབ་ཏུ་གྱུར། ༢༠༡༦་ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་བྷི་ར་ ཕེ་ཐི་ཡི་མིང་མགྲོན་པོའི་ཐོ་ནང་དུ་བཅུག་སྟེ། ཁོང་གིས་འཁྲབ་སྟོན་བྱས་པའི་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་སྐོར་གྱི་སེམས་ངར་སློང་བའི་གློག་བརྙན་མནའ་འབྲེལ་(Allied)ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱེད་ཆེད་པེ་ཅིང་དུ་ཡོང་བཅུག ཁོང་ལ་གློག་བརྙན་དེའི་སྐོར་བཤད་རྒྱུ་མང་པོ་ཡོད། བོད་རང་བཙན་གྱི་གནད་དོན་འབྲེལ་བའི་ཐོག་ནས། ཁོང་གིས་མངོན་གསལ་དོད་པོའི་ཐོག་ནས་ངག་སྒོ་བསྡམས་ཏེ་བསྡད།
ད་ལྟའི་ཆར། བོད་ནི་གལ་ཆེ་ཆུང་གི་ཐོ་གཞུང་གི་མཇུག་ཏུ་ཡོད། འཛམ་གླིང་གིས་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་དང་དེའི་དུག་ཁ་ཅན་གྱི་བྱས་རྗེས་ཀྱི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། བོད་རང་དབང་གི་ལས་འགུལ་ཉམས་ཆགས་སུ་ཕྱིན་པ་དེས་མི་རབས་གཅིག་གི་ནང་གི་འགྱུར་བ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པའི་གོ་སྐབས་ནི་དཀོན་པོ་དང་རིན་ཐང་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་དྲན་སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གོ་སྐབས་དམ་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་རེད། གང་ལེགས་ཞེ་ན། གོ་སྐབས་དེ་སླར་ཡང་ཡོང་མི་སྲིད་པ་རེད།
༡༩༩༠་གོ་གྲངས་ནང་དུ། བོད་རང་དབང་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རྣམ་པ་དེ་འུད་སྒྲོབ་ཤོད་པ་ཞིག་མ་རེད། དམར་སྔོན་གྱི་རི་མོ་བཀྲག་མདངས་ཅན་ལྡན་པའི་བོད་ཀྱི་གངས་སེང་གི་རྒྱལ་དར་ནི། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་ལ་དོ་འཁུར་ཅན་གྱི་མི་རྣམས་འཛོམས་འཛོམས་གང་དུ་བྱས་ཀྱང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད།
རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་དུ་བྱུང་བའི་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་རྣམས་དྲག་པོའི་བཙན་གནོན་བྱས་པས། བོད་དོན་ལས་འགུལ་ནི་༡༩༨༠་གྱ་གྲངས་ཀྱི་མཇུག་ཏུ་འགོ་བཙུགས། འོན་ཀྱང་། བྷས་སི་གྲེ་ བྷོ་ཨེ་སི་ཡི་ཨ་དམ་ ཡོ་ཆིས་(Adam Yauch)མཉམ་ཞུགས་བྱས་པ་ལས་སྤྱི་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་འགོ་བརྕམས།
༡༩༩༢་ལོར་ཨ་དམ་ ཡོ་ཆི་ནི་བལ་ཡུལ་ཀ་ཏི་མན་གྲི་ལ་ཡོད་ལ། ཁོང་ནི་ན་གཞོན་ལས་འགུལ་བ་ཨེ་རེན་ པོ་ཐི་(Erin Potts)དང་མཉམ་དུ་ཡོད། “ང་ནི་བྷས་སི་གྲེ་ བྷོ་ཨེ་སི་རྣམས་ཀྱི་རོལ་དབྱངས་ལ་དབྱིངས་ཞུགས་མེད་པས། ངས་ཚོད་དཔག་ལྟར་ན། དེ་ནི་ཆེས་ཕྱི་འབྲེལ་རང་བཞིན་གྱི་ཐབས་ལམ་ཐོག་ནས་སྐད་ཆ་བཤད་སྟངས་ཤིག་རེད།” ཨེ་རེན་ པོ་ཐི་ཡིས་ཨ་རིའི་བརྙན་འཕྲིན་ལས་རིམ་པི་ཨར་ཨེ་(PRI)ལ་ “ངས་རོལ་ཚོགས་དེ་དང་མཉམ་དུ་ཅི་ཡང་བྱེད་འདོད་མ་སྐྱེས།”ཞེས་བཤད།
ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་ཁ་བརྡ་བྱས་ནས། ཁ་བརྡའི་ཁ་ཕྱོགས་གྲོང་ཁྱེར་གང་ས་ནས་ཐུག་པའི་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་ཚོས་སྒང་ལ་བབས། བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་ཚོས་རེ་ཟད་ཀྱི་རྣམ་པས་ཁོང་གི་ཡིད་སེམས་བསྒུལ་བས། དེའི་སྐོར་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་འདོད་བྱས། ཁོང་དང་པོ་ཏི་གཉིས་ཀྱིས་མུ་མཐུད་འབྲེལ་ལམ་བཙུགས། ༢༠༡༢་ལོར། རང་ལོ་༤༧་ཐོག་ཁོང་སྐྲན་ནད་ཀྱིས་རྐྱེན་འདས་སུ་མ་སོང་བའི་སྔོན་དུ་ནང་ཆོས་ལ་ཞུགས།
“ང་ནི་ལས་འགུལ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཁོང་ནི་རོལ་དབྱངས་བ་ཞིག་རེད། ངེད་གཉིས་མཉམ་དུ་ཡོད་ཚེ། ཅི་ཞིག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་རེད་དམ། ངེད་གཉིས་ཀྱིས་བྱེད་ཐུབ་པ་གཅིག་ནི། རོགས་སྐྱོར་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་ཤིག་ཡིན་པ་གསལ་བོ་རེད།”
དུས་སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་ནི་ས་གནས་སྟོབས་ཤུགས་(regional power)ཙམ་རེད། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་དང་ཞབས་ཞུ་ཡི་ཁྲོམ་ར་ཞིག་ཡིན་པས་ཆ་ནས། གནད་འགག་ཆེན་པོ་རེད། དེར་བརྟེན། ཡོ་ཆི་དང་པོ་ཐི་གཉིས་ཀྱིས་༡༩༩༦་ལོར་སེན་ཕི་རེན་སེ་སི་ཁོའི་(San Francisco)གསེར་གྱི་རྒྱ་སྒོའི་གླིང་ག་རུ་བོད་རང་དབང་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་དང་པོ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་སྐབས། རྒྱ་ནག་གིས་ངོ་རྒོལ་ཆེན་པོ་བྱས་མེད།
རྒྱ་ནག་ལ་རྒོལ་གཏམ་གླེང་མཁན་བྷས་སི་གྲེ་ བྷོ་ཨེ་སི། རེད་ཧད་ཆེ་ལེ་ཕེ་ཕིར་(Red Hot Chili Peppers) བྷི་ཇོར(Bjork)། སི་མེ་ཤེང་ པམ་གེན་(Smashing Pumpkins)དང་འཛུལ་ཞུགས་པ་གཞན་པ་ཚོར་བལྟ་རུ་མི་ཚོགས་ཁྲི་བཅུ་ཙམ་སླེབས། རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་འདིས་བོད་རང་དབང་དོན་དུ་ཨ་སྒོར་ཁྲི་༨༠་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས། རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་གཞན་པའང་མུ་མཐུད་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། ༡༩༩༨་ལོར་བོད་རྒྱལ་དར་གྱི་རྒྱབ་ཡོལ་མདུན་དུ་རེ་གྲི་ཡོ་ ཧེ་ཏི་ཡི་ཐོམ་ཡོར་ཁེ་(Thom Yorke of Radiohead)དང་མཉམ་དུ་གླུ་དབྱངས་བླངས།
“ཡོ་ཆི་ནི་བོད་རང་དབང་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་མཁན་གཙོ་བོ་ཆགས་ཡོད། ཚ་ཚ་འུར་འུར་ཡིན་པའི་སྐབས་སུ། རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་འདི་དག་གི་ནང་དུ་འཛམ་གླིང་གི་རོལ་དབྱངས་བ་གྲགས་ཅན་ཁག་གཅིག་གིས་ཆ་ཤས་བླངས། བྷི་ར་ ཕེ་ཐི་དང་ཇེ་ནེ་ཕིར་ ཨེ་ནེ་སི་ཐོན་(Jennifer Aniston)གཉིས་ཀྱིས་དུས་གཅིག་ཏུ་མཉམ་འཛོམས་བྱས་པའང་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་གཅིག་གི་སྐབས་སུ་བྱུང་།”བོད་རང་དབང་ཚོགས་པའི་རྗོན་ ཇོན་སིས་བཤད།
གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་འཛམ་གླིང་གི་ཆོས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་སྐད་གྲགས་ཆེ་ཤོས་ཡེ་ཤུའི་བླ་ཆེན་ཇོན་པོལ་ཐོས་(John Paul II)ཀྱི་གོ་གནས་ལ་འཛེགས། ཁོང་གི་མི་ཚེའི་སྟོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཧོ་ལེ་ ཝོས་གྲིའི་གློག་བརྙན་ཆེན་པོ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་ཐོན་པས། ཁོང་ནི་མི་སྣ་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་ལྟར་མཚན་སྙན་རྒྱས་པའི་ཆོས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ཅིག་ཡིན། ཁོང་གི་༡༩༩༨་ལོའི་མི་གཞི་ཡར་རྒྱས་(self help)གཏོང་བའི་དཔེ་དེབ་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཡོངས་སུ་སྐད་གྲགས་རྒྱས་ཏེ། ས་ཡ་༢་ལྷག་བྲིན་ཡོད།
“གློག་བརྙན་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ལྟད་མོ་བ་ཚོའི་མིག་མདུན་དུ་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ས་བབ་ཆགས་ཚུལ་བསྟན་པས། ཁོང་ཚོའི་བློ་སེམས་བཀུག་ལ་ཡིད་དབང་འཕྲོག ང་ཚོའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་རྩེ་གྲས་ཁག་ཅིག་གིས་བརྗོད་དོན་ལྟར་ན། ཁོང་ཚོའི་ཀུན་སློང་གཙོ་བོ་ནི་བསྲི་ལྷད་མ་ཞུགས་པའི་ཁོར་ཡུག་དང་། གནའ་བོའི་རིག་གཞུང་འདི་རྩ་མེད་བཟོ་བའི་ཉེན་ཁའི་འོག་ཏུ་ལྷུང་སྲིད་པ་དེ་རེད། སྐུ་མདུན་དང་བོད་ནང་ལོ་བདུན་ནང་དུ་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ལོ་རྒྱུས་གཙོར་བཟུང་བྱས་ཡོད་ལ། ཁོང་ནི་བོད་མི་ཆེས་སྐད་གྲགས་ཆེ་ཤོས་དེ་རེད་ལ། ཁོང་མཚན་སྙན་རྒྱས་པར་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་བྱུང་།”བོད་རང་དབང་ཚོགས་པའི་རྗོན་ ཇོན་སིས་བཤད།
འཛམ་གླིང་གང་ས་གང་ནས་སྲིད་བློན་དང་སྲིད་འཛིན་ཚོས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེར་དགའ་མོས་བྱས། ཁོང་གིས་ཡང་ནས་ཡང་དུ་བྷས་སི་གྲེ་ བྷོ་ཨེ་སི་ལས་ཀྱང་བོད་རང་བཙན་གྱི་གནད་དོན་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་བསྒྲགས་པའི་རི་ཆ་སྒྲི་ སྒིར་དང་མཉམ་དུ་མི་ཚོགས་ཀྱི་མདུན་དུ་བཞེངས།རི་ཆ་སྒྲི་ སྒིར་གྱིས་རང་ཉིད་བློས་བཏང་བྱས་ནས་བོད་དོན་གླེང་ཡོད། ཁོང་གིས་༡༩༩༣་ལོའི་ཨོ་སུ་ཁར་གཟེངས་རྟགས་སྤྲོད་པའི་མཛད་སྒོའི་སྟེང་བོད་དོན་གླེང་བས། བཀོད་སྒྲིག་པ་ཚོར་ཁོང་ཁྲོ་བསླངས། སྒྱུ་རྩལ་འཁྲབ་ཁྲིད་པ་ལེགས་ཤོས་ལ་གཟེངས་རྟགས་སྤྲོད་པར་གདན་འདྲེན་བྱས་ཀྱང་། ཁོང་གིས་རམ་འདེགས་འཕྲུལ་ཆས་ནང་དུ་གསལ་བའི་ནང་དོན་བསྒྲགས་རྒྱུའི་ཚབ་ཏུ། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དབང་དུ་བསྡུས་བར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས། “སྐྱི་གཡའ་བའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་གྱི་གནས་སྟངས།”རེད་ཅེས་བཤད།
དོན་རྐྱེན་འདིས་ཨོ་སི་ཁར་བཀོད་སྒྲིག་པར་ཁོང་ཁྲོ་བསླངས། སུ་སན ས་རན་ལྡོན་(Susan Sarandon)དང་ཐེམ་རོ་བྷེན་(Tim Robins)གཉིས་ཀྱིས་མཛད་སྒོའི་དེའི་སྟེང་དུ་ཧེ་ཐིའི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་(Haitian refugees)ཚོའི་ཚབ་བྱས་ནས་བདེ་སྡུག་བཤད་པས་དེ་ལས་ཁོང་ཁྲོ་ཤུགས་ཆེར་བསླངས། ཁོང་ཚོ་གསུམ་ཀ་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་གཟེངས་རྟགས་སྤྲོད་པའི་མཛད་སྒོར་ཞུགས་མི་ཆོག་པ་བཟོས། (རྗེས་སུ་རིམ་བཞིན་ཆ་ཤས་ལེན་ཆོག་པ་བཟོས།) ཡིན་ན་ཡང་། རི་ཆ་སྒྲི་ སྒིར་གྱིས་བསྐྱར་ཞུགས་བྱེད་རྒྱུར་ངོས་ལེན་མ་བྱས་ལ། པེ་ཅིང་ཨོ་རྩེད་འགྲན་ཚོགས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱས། ༢༠༡༧་ལོར་ཁོང་གིས་དོན་རྐྱེན་འདིས་རྐྱེན་པས་ཁོང་གི་བྱ་བ་གནོད་བསྐྱལ་ཡོད་པ་བཤད་འདུག
“ངས་འཁྲབ་སྟོན་པའི་ཆ་ཤས་ལེན་མི་ཐུབ་པའི་གློག་བརྙན་ཁག་གཅིག་ཡོད་པ་ནི་ཨ་ཅང་ཅང་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། རྒྱ་ནག་གིས་ཁོང་དང་མཉམ་ལས་མི་བྱེད་ཟེར་རྒྱུ་རེད།” རི་ཆ་སྒྲི་ སྒིར་གྱིས་༢༠༡༧་ལོར་ཧོ་ལེ་ཝོས་གྲིའི་གསར་འགོད་པར་བརྗོད་འདུག “ཉེ་ཆར་ངས་ཆ་ཤས་ལེན་རྒྱུ་བྱས་པའི་འཁྲབ་ཚན་ཞིག་ཡོད། མ་རྩ་འཛུགས་མཁན་ཞིག་གིས་ཁོང་ཚོས་གློག་བརྙན་འདིར་མ་འཛུགས་བྱེད་མི་ཐུབ། རྒྱུ་མཚན་ནི་ངས་འཁྲབ་སྟོན་བྱས་པ་དེས་རྒྱ་ནག་གི་སེམས་ཁ་དཀྲུག་གི་རེད། ”
༢༠༢༠་ལོར་རྒྱ་ནག་གི་སེམས་ཁ་དཀྲུག་པ་དེས་༡༩༩༧་ལོའི་མཇུག་འབྲས་ལས་ཤུགས་ཆེ་བ་ཧ་ཅང་ཅང་། རྒྱ་ནག་རྒྱབ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་རུ་སོང་བ་དང་མཉམ་དུ། བོད་དོན་གྱི་གལ་འགངས་ཉམས་ཆགས་སུ་ཕྱིན་པ་རེད། ༢༠༡༦་ལོ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགོ་ཁྲིད་གཅིག་གིས་ཀྱང་གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་མཇལ་ཁ་ཞུས་མེད། རྒྱ་ནག་ནི་ཧོ་ལེ་ ཝོས་གྲིའི་ཁྲོམ་ར་ཆེ་ཤོས་ཆགས་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། ད་ཆ་རྒྱ་ནག་གི་སེམས་ཁམས་དཀྲུག་རྒྱུ་ནི་གྱོང་གུད་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད།
དེ་འདྲའི་སེམས་ཁྲལ་ནི་བསམ་ཤེས་བྱེད་ཆོག་པ་ཞིག་རེད། པེ་ཅིང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་དང་འགལ་རྐྱེན་གྱི་གནད་དོན་ཡོད་པའི་གློག་བརྙན་བཀག་འགོག་བྱེད་རྒྱུར་ཐེ་ཚོམ་མི་བྱེད། དཔེར་ན། ཇེམ་སི་ བྷོན་གྲི་(James Bond)ཡི་གློག་བརྙན་སི་ཁེ་ ཧྥོལ(Skyfall)ནི་གློག་བརྙན་ནང་དུ་མའ་ཁོའི་(Macau)ནང་གི་སྨད་ཚོང་མ་ཡོད་རབས་ཀྱི་ཚན་པ་དེ་བསུབ་པའི་ཆེད་དུ་རྒྱ་ནག་གི་ཁྲོམ་དུ་དགྲམ་རྒྱུ་ལོ་གཅིག་ཙམ་ཕྱི་སྣུར་བྱས།
༢༠༡༢་ལོར་བསྐྱར་ཕབ་བྱས་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་ནང་གི་དྲག་རྩལ་གློག་བརྙན་སྐྱ་རེངས་དམར་པོ་ཞེས་པའི་ནང་དུ། བྱང་ཀོ་རི་ཡ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་དགྲ་མིན་པར་ཨ་རིའི་དགྲ་ཡིན་པ་བསྐྱར་བཅོས་བྱས། ༢༠༡༩་ལོའི་ལྡི་རེམ་ ཝོར་ཁིས་(Dream Works)ཕབ་བསྐྲུན་བྱས་པའི་འགུལ་རིས་གློག་བརྙན་ཨེ་བྷོ་མེས་ནེ་བྷིལ་(Abominable)ནང་གི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཧང་ཧྲེ་ནས་ཧི་མ་ལ་ཡར་འགྲུལ་བཞུད་བྱས་པའི་ནང་དུ། ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཡོད་ས་ནི་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་ཡིན་པ་ཟུར་འཕྲོས་ཙམ་ཡང་བྱས་མེད་པར། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཁོ་ན་རུ་བསྟན་ཡོད། ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔའི་སྔོན་དུ་དེ་འདྲ་བྱུང་མི་སྲིད།
“ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང་དུ། རྒྱ་ནག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ནི་ཆབ་སྲིད་ཐད་ནས་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་པ་ཙམ་མིན་པར། རིག་གཞུང་གི་ཐད་ནས་ཀྱང་ཇེ་ཆེར་ཕྱིན་འདུག ”ཅེས་ཇོན་གྱིས་བཤད། ཧོ་ལེ་ ཝོས་གྲི་ཡི་གློག་བརྙན་ཅི་ཞིག་ཡིན་ཡང་། ཡོང་འབབ་བསག་པར་རྒྱ་ནག་ནང་དུ་སྟོན་དགོས། བྱ་བ་དེ་བསྒྲུབ་པར་གློག་བརྙན་གྱི་ནང་དོན་ཐད་ནས་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་དགོས་ལ། འཁྲབ་སྟོན་པ་ཚོས་ཀྱང་གཟབ་གཟབ་བྱེད་དགོས། ཁོང་ཚོས་དངོས་སུ་བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་གནད་དོན་གླེང་ནས་རང་གི་བྱ་བ་ཉེན་ཁའི་གནས་སུ་བསྐྱལ་འདོད་དམ། རི་ཆ་སྒྲི་ སྒིར་གྱིས་མུ་མཐུད་ནས་བོད་དོན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་གྲགས་ཅན་ཞིག་རེད། འོན་ཀྱང་། ཁོང་གིས་བརྗོད་དོན་ལྟར་ན། ཁོང་གིས་བོད་དོན་ལ་བཟུང་བའི་རྣམ་འགྱུར་གྱིས་རང་གི་བྱ་བ་བློས་བཏང་དགོས་ཐུག་བྱུང་ཞེས་བརྗོད་བྱུང་།
“ཨ་དམ་ ཡོ་ཆི་ནི་ཡིད་སྐྱོ་བའི་ངང་ནས་འཇིག་རྟེན་དང་ཁ་བྲལ་ཡང་། བོད་རང་དབང་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་བསྐྱར་ཏུ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཆོག ཡིན་ནའང་། དགུ་བཅུ་གོ་གྲངས་ནང་དུ་འཁྲབ་སྟོན་བྱེད་མྱོང་བའི་སྒྱུ་རྩལ་བ་ལྟ་བུའི་སྐད་གྲགས་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་ཆ་ཤས་ལེན་རྒྱུ་ནི་ཁག་པོ་རེད། ང་ཚོས་ད་ལྟའི་ཆར་རིག་གཞུང་ཉམས་ལེན་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཞིབ་ཕྲའི་རྣམ་པར་བལྟས་ན། དེ་སྔའི་དོ་སྣང་གཅིག་པ་འདྲེན་ཐུབ་བམ། ”
བོད་དོན་ཀྱི་གནས་བབ་ཉམས་བཞིན་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཞན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་འོས་པ་ནི། ཏོ་ནོལ་ ཐི་རམ་ཕུ་(Donald Trump)དང་རྒྱ་ནག་དབར་གྱི་ཛ་ཇེ་དྲག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་རེད། ཐི་རམ་ཕུས་རྒྱ་ནག་ལ་ཁ་གཏད་གཅག་རྒྱུ་དང་། རྒྱ་ནག་གིས་ཨ་རིར་ཐེབས་བཞིན་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་རྒྱུ་ཚུད་པའི་དམ་བཅའ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་འོས་ཤོག་ཐོབ་ཏེ་ཕོ་བྲང་དཀར་པོར་འཛུལ། འོན་ཀྱང་། ཁོང་གི་ལངས་ཕྱོགས་དེ་ནི་ཧ་ཅང་དུག་ཁ་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས། གཡོན་ཐལ་རིང་ལུགས་པའི་ལས་འགུལ་བ་དག་གིས་ཀྱང་ཁོང་གི་རྒྱབ་ཏུ་ལངས་རྒྱུར་ཐེ་ཚོམ་བྱེད།
ཇོན་གྱིས་མུ་མཐུད་བཤད་རྒྱུར། “ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དངོས་ཡོད་གནས་བབ་ཀྱིས་ཀྱང་བཀག་རྒྱ་བཟོས་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར། ང་ཚོ་ནི། སི་རི་ཡའི་ནང་འཁྲུག་དང་། ཡོ་ཁེ་རེན། ཡེ་མན། ཡང་ན། གོ་ལའི་ཚ་དྲོད་འཕར་བ་དང་། ཀོ་ཝེ་༡༩་ལྟ་བུའི་འཛམ་གླིང་གང་སར་ཁྱབ་པའི་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་གསར་འགྱུར་གྱིས་ཁེངས་ཡོད།”
“དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་བཙན་པོ་དེ་གང་རེད་ཞེ་ན། བོད་ཀྱིས་གཞན་གྱི་དོ་སྣང་སླེབས་ཆེད་གནད་དོན་འདི་དག་དང་འགྲན་སྡུར་བྱེད་དགོས། བོད་ལ་མི་འདང་བ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་གནས་ཚུལ་ཁྱབ་བསྒྲགས་རེད། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་འདི་འཛམ་གླིང་དུ་ཁྱབ་པའི་སྒོ་བརྒྱབ་ཡོད། ཡུལ་སྐོར་སྣེ་ཤན་པ་མེད་པར་བོད་ལ་ཡུལ་སྐོར་བྱེད་མི་ཆོག་པ་བཟོས་ཡོད་ལ། བོད་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཅི་ཉུང་གང་ཉུང་ཕྱི་ལ་མི་ཁྱབ་པའི་ཆེད་དུ། བོད་མི་ཚོའི་ཁ་པར་དང་དྲ་རྒྱ་ལ་ལྟ་རྟོག་ནན་མོ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་བོད་ནས་གནས་ཚུལ་ཐོས་རྒྱུ་ནི་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་ལས་གནས་ཚུལ་རག་རྒྱུ་ལྟར་ཁག་པོ་ཡིན། གལ་ཏེ། མི་ཚོས་བོད་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་མ་གོ་ན། ཁོང་ཚོས་བོད་དོན་ལ་མཉམ་ཞུགས་མི་བྱེད་ལ། རོགས་རམ་བྱེད་འདོད་ཀྱང་མི་བྱེད། ”
མ་རྩོམ་གྱི་དྲ་འབྲེལ། https://www.telegraph.co.uk/films/0/cause-hollywood-forgot-free-tibet-movement-fizzled/
[1] ཧོ་ལེ་ ཝོས་གྲི་ལ་དམའ་འབེབས་བྱེད་སྐབས་སུ་འབོད་པའི་མིང་ཞིག་ཡིན།
