སེངྒ་ལའི་ནང་ཉིན་གཅིག་ལ་ཟས་ཐུན་གཅིག་མ་གཏོགས་མེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་འདུག

སེངྒ་ལའི་ནང་(Sri Lanka)དཔལ་འབྱོར་ཉམས་ཉེས་ཤུགས་ཆེན་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྣུམ་དང་གློག་གི་མཐུན་རྐྱེན་དཀོན་པོ་ཆགས་ཡོད་པ་མ་ཟད་མི་མང་གི་ཉིན་རེའི་ཟས་ཐུན་གསུམ་ལའང་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད་རྐྱེན་ཉིན་གཅིག་ལ་ཟས་ཐུན་གཅིག་ལས་མེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་འདུག

People stand in a queue to buy kerosene oil for home use at a petrol station in Colombo. AFP

ཁ་སང་ཕྱི་ཚེས་ ༤ ཉིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་གནས་ཚུལ་ཐོན་པའི་ནང་། སིངྒ་ལའི་ནང་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་འོག་རྒྱལ་ཡོངས་ནང་སྣུམ་དང་གློག་འདང་ངེས་མེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། མང་ཚོགས་ཀྱི་ཉིན་རེའི་འཚོ་བར་དོ་ཕོག་ཆེན་པོ་ཐེབས་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར། རྒྱལ་ཁབ་དེའི་མགྲིན་ཚབ་པས་ཕྱི་ནས་རོགས་སྐྱོར་དུས་ཐོག་མ་བསླེབ་ཚེ། འབྱུང་འགྱུར་ཟླ་བ་ཁ་ཤས་ནང་ཡུལ་དེར་འཚོ་གནས་ཐད་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད་ངེས་ཡིན་སྐོར་བསྒྲགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཡུལ་དེའི་གཞུང་གིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་དངུལ་སྒོར་ཐེབས་རྩ་ (International Monetary Fund) ནས་ཛ་དྲག་གི་བུ་ལོན་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་འདེགས་གནང་རྒྱུར་འབྲེལ་མོལ་བྱེད་མུས་ཡིན་འདུག

དེ་བཞིན་སེངྒ་ལའི་ཤེས་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་དྲུང་ཆེ་ནི་ཧལ་ (Nihal Ranasinghe) གྱིས། སློབ་གྲྭ་ཁག་གིས་དྲ་ལམ་བརྒྱུད་སློབ་ཚན་འཁྲིད་དགོས་པ་དང་། རླངས་འཁོར་ནང་འགྲིམ་འགྲུལ་མི་དགོས་པའི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གིས་མུ་མཐུད་ནས་སློབ་གྲྭ་འཚོག་ཆོག་པའི་ལམ་སྟོན་བྱས་ཡོད་འདུག དེ་བཞིན་ཡུལ་དེའི་གློག་འདོན་ནུས་ཤུགས་བློན་ཆེན་གྱིས། ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱལ་ཁབ་ནང་རྒྱུན་གཏན་གྱི་དགོས་མཁོ་ལྟར་གྱི་སྣུམ་ཉིན་གཅིག་ལའང་འདང་ངེས་མེད་པ་དང་། སྣུམ་གྱི་ཐོན་ཐེངས་རྗེས་མ་དེ་བདུན་ཕྲག་གཉིས་འགོར་ངེས་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་འདུག

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༨ ལོར་དབྱིན་ཇིའི་ས་ནས་རང་བཙན་ཐོབ་པའི་རྒྱལ་ཕྲན་སེངྒ་ལ་འདི་ཉིད། འདས་པའི་ལོ་ངོ་ ༧༠ ལྷག་རིང་ད་ལན་ལྟ་བུའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་གནས་སུ་ལྷུང་མེད་ཅིང་། དུས་རྒྱུན་སེངྒ་ལ་གཞུང་ངོས་ནས་སྣུམ་མཁོ་འདོན་གྱི་ཆེད་དུ་ལོ་རེར་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༥༨༧ འགྲོ་གྲོན་གཏོང་གི་ཡོད་ནའང་། ད་ཐེངས་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་རྒུད་ཀྱི་རྐྱེན་པས་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༡༢༥ མ་གཏོགས་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་རེད། དེའི་ཐོག་འདི་ལོའི་ལོ་མགོར་སེངྒ་ལ་གཞུང་གིས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ལོགས་ནས་སྣུམ་ཉོ་སྒྲུབ་བྱས་པའི་བུ་ལོན་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༨༠༠ ལྷག་ད་དུང་སྤྲད་ཐུབ་མེད་པ་རེད།

A Sri Lankan security official stands guard outside a fuel station that ran out of petrol in Colombo, Sri Lanka on Monday. Photograph: AFP/Getty Images

སེངྒ་ལས་ཨུ་རུ་སུ་དང་རྒྱ་གར་ནས་སྣུམ་ནང་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། ཨུ་རུ་སུས་ཡུ་ཀེ་རེན་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་ནས་བཟུང་དགོས་ངེས་ཀྱི་སྣུམ་དེ་དག་རིན་གོང་འཕར་བ་དང་སྣུམ་གྱི་སྐྱེལ་འདྲེན་དུས་ཐོག་ཏུ་བསླེབས་མ་ཐུབ་པ། དེ་བཞིན་དགོས་ངེས་སྣུམ་ནང་འདྲེན་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་འདུག རྒྱལ་ཁབ་དེའི་དགོས་ངེས་སྣུམ་རྫོགས་འགྲོ་ཡི་ཡོད་པས། སྣུམ་གྱི་རིན་གོང་བརྒྱ་ཆ་ ༢༢ སྤར་འདུག

གཞན་ཡང་། ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་དང་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ་པ་མ་བསླེབ་པ། ཕྱི་ཟོག་ནང་འདྲེན་བྱས་དྲགས་པ་སོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ལ་དཀའ་ངལ་ཚབས་ཆེན་ཕྲད་པས། ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་བུ་ལོན་སྤྲོད་དགོས་པའི་དུས་ཚིགས་ཡ་ང་བ་ཞིག་ལ་བསླེབས་ཡོད་པར་བརྟེན། རྒྱལ་ཁབ་དེའི་ནང་སྣུམ་མེད་པའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། དགོས་ངེས་ཀྱི་སྣུམ་ཉུང་དྲགས་པས་སྨན་ཞབས་པ་མང་པོ་སྨན་ཁང་དུ་འབྱོར་མེད་པ་དང་། ཕྱི་ཟླ་ ༦ ཚེས་ ༢༧ ཉིན་གཞུང་འབྲེལ་གསལ་བསྒྲགས་ནང་། རྒྱལ་ཁབ་དེའི་ནང་དུ་ཟས་རིགས་དང་སྨན་སོགས་མ་དགོས་ཐབས་མེད་ཀྱི་ཞབས་ཞུ་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་ལས། སྤྱིར་བཏང་གི་འགྲིམ་འགྲུལ་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་སྣུམ་ཚོང་འགྲེམ་མི་ཆོག་པའི་བཀའ་བསྒྲགས་ཡོད་ཅིང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་གནད་དོན་དབྱེ་ཞིབ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༠ ནང་གི་འཛམ་གླིང་སྣུམ་གྱི་དཀའ་རྙོག་རྗེས་སུ། མང་ཚོགས་དཀྱུས་མ་རྣམས་ལ་སྣུམ་ཚོང་འགྲེམ་བཀག་སྡོམ་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་པ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད་འདུག

གཞུང་འབྲེལ་གནས་ཚུལ་ལྟར་ན། ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་ནང་སྣུམ་རིགས་ཌི་ཛིལ་ (Diesel) ཊོན་ ༡༢,༧༧༤ དང་པེ་ཊོ་རོལ་(Petrol) ཊོན་ ༤༠༦༡ མ་གཏོགས་ལྷག་མེད་ཅིང་། དགོས་ངེས་ཀྱི་སྣུམ་ཉུང་དྲགས་པས་སྒེར་དང་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་རྣམས་རང་ཁྱིམ་ནས་ལས་ཀ་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་བཏང་འདུག ཡུལ་དེའི་ནང་ཉིན་རེ་ནས་ཉིན་རེར་དཀའ་ངལ་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས། འདས་པའི་བདུན་ཕྲག་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་ཡུལ་མི་ ༡༢༠ ལྷག་གྲུ་གཟིངས་བརྒྱུད་ནས་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ལ་འབྲོ་རྩིས་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། མཚོ་དམག་གིས་འཇུ་བཟུང་བྱས་ཡོད་འདུག སེངྒ་ལའི་སྲིད་བློན་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྲིད་བློན་ (Ranil Wickremesinghe) ཡིས། ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་སྣུམ་གྱི་ལྷན་ཚོགས་ནས་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༧༠༠ ལྷག་གི་བུ་ལོན་སྤྲོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པས། འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཚོགས་པ་དེ་དག་གིས་དགོས་ངེས་ཀྱི་སྣུམ་སྤྲོད་འདོད་བྱེེད་ཀྱི་མེད་སྐོར་བརྗོད་འདུག

སེངྒ་ལའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དཀའ་ངལ་དང་ཟས་རིགས་དཀོན་པོ་ཡོད་པ། འཛམ་གླིང་གི་དངོས་ཟོག་ཁག་གི་རིན་གོང་འཕར་བ། དེ་བཞིན་འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༤ པའི་ནང་སེངྒ་ལའི་སྲིད་འཛིན་གྷོ་ཏ་བྷ་ཡ་ར་ཇ་པག་ས་ (Gotabaya Rajapaksa) ཡིས་ཞིང་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྫས་སྦྱོར་གྱི་ལུད་བེད་སྤྱོད་གཏོང་རྒྱུ་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་སོགས་ཀྱིས་མ་འོངས་པར་ཚལ་དང་ཤིང་ཏོག་ལ་སོགས་པ་མེད་པར་ཆགས་སྲིད་པས། ཟླ་སྔོན་མའི་ཕྱི་ཚེས་ ༡༣ ཉིན་ནས་བཟུང་ཟླ་གསུམ་རིང་གཞུང་འབྲེལ་ལས་བྱེད་རྣམས་ལ་བདུན་གཅིག་ནང་ཉིན་གཅིག་གུང་སེང་སྤྲད་དེ་ཚལ་དང་ཤིང་ཏོག འབྲས་སོགས་འདེབས་ལས་དགོས་པའི་སྐུལ་མ་བཏང་ཡོད་འདུག རྒྱལ་ཁབ་དེའི་ནང་དུ་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ལས་བྱེད་ས་ཡ་ ༡ ཙམ་ཡོད་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ནང་སྣུམ་ཙམ་དུ་མ་ཟད་བཟའ་འབྲུའི་རིན་གོང་བརྒྱ་ཆ་ ༨༠ ལྷག་འཕར་ཏེ་མང་ཚོགས་ཁྲོད་ཉིན་གཅིག་ལ་ཟས་ཐུན་གཅིག་མ་གཏོགས་མི་ཟ་མཁན་ཇེ་མང་ཡིན་འདུག

འཛམ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་སེངྒ་ལའི་ནང་གི་ཡུལ་མི་མང་པོར་བཟའ་བཏུང་འདང་ངེས་མེད་པ་དང་། རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འཛམ་གླིང་བཟའ་འབྲུའི་་ལས་གཞི་ཚོགས་པ་ (The World Food Programme) ཡིས་སིངྒ་ལའི་རྒྱལ་ས་ཁོ་ལོམ་བྷོའི་ས་ཁུལ་གྱི་སྦྲུམ་མ་ ༢༠༠༠ ཙམ་ལ་ཟས་རིགས་བགོ་འགྲེམས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ཟླ་ ༦ ནས་ ༡༢ བར་དུ་ཟས་རིགས་འདང་ངེས་མེད་པ་དང་འཚོ་གནས་ལ་དཀའ་ངལ་འཕྲད་པའི་ཡུལ་མི་ས་ཡ་ ༣ ལ་རོགས་སྐྱོར་གནང་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བསྒྲགས་འདུག་ལ། རྒྱལ་ཚོགས་ངོས་ནས་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་དངུལ་སྒོར་ཐེབས་རྩ་ (International Monetary Fund) དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་གི་དངུལ་ཁང་ཆེན་མོ་ (World Bank) བཅས་ཀྱིས་སེངྒ་ལར་གཉན་འཕྲང་ཅན་གྱི་དུས་སྐབས་འདིར་རོགས་སྐྱོར་བྱ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུས་ཡོད་འདུག

World Bank and International Monetary Fund (IMF)

དེ་ཡང་ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་སེངྒ་ལའི་ཚོང་ལས་ཆེད་དུ་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༡༢༠ དང་། བཟོ་གྲྭ་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༢༧། དེ་བཞིན་མང་ཚོགས་ཀྱི་ངལ་སེལ་ཆེད་དུ་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༥།༧༥ སོགས་ཁྱོན་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༡༥༨།༧༥ སྤྲད་ཡོད་འདུག དེ་བཞིན་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ནས་ད་བར་སེངྒ་ལའི་ནང་ཟས་རིགས་དང་ཞིང་ལས། འཕྲོད་བསྟེན་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༤༨ ཙམ་གྱིས་རོགས་སྐྱོར་གནང་ཡོད་འདུག གཞན་ཡང་འཛམ་གླིང་གི་དངུལ་ཁང་ཆེན་མོས་ (World Bank) ཡུལ་དེའི་ནང་སྨན་དང་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཅ་དངོས་ཉོ་བའི་སླད་དུ་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༦༠༠ ཙམ་གྱི་རོགས་སྐྱོར་དང་། རྒྱ་གར་གཞུང་ནས་ཨ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་ ༤ ཙམ། ཉི་ཧོང་གིས་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༡།༥། ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡ་ནས་ཨོ་གླིང་གི་སྒོར་ས་ཡ་ ༢༢ བཅས་ཀྱི་རོགས་རམ་བྱས་ཡོད་འདུག

རྒྱ་ནག་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་ལྷན་ཁང་གི་མགྲིན་ཚབ་པ་ཀྲའོ་ལི་ཅན(Zhao Lijian)གྱིས། རྒྱ་གར་གྱིས་སེངྒ་ལའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་སྟངས་ཧ་ཅང་ཞན་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་དེར་རོགས་རམ་བྱས་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བར་བརྟེན། ང་ཚོས་རྒྱ་གར་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དང་ལྷན་དུ་སེངྒ་ལའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་རོགས་རམ་བྱ་རྒྱུའི་འདོད་པ་བསླེབས་སོང་། དེར་བརྟེན་ང་ཚོའི་ངོས་ནས་ཨ་སྒོར་ས་ཡ་ ༧༣ ཙམ་གྱི་རོགས་རམ་བྱས་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་འདུག

འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༣ པ་ནས་བཟུང་རྒྱ་གར་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་གླིང་ཕྲན་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་སེངྒ་ལའི་གྲོང་ཁྱེར་ཕལ་མོ་ཆེའི་ནང་། མི་མང་སྟོང་ཕྲག་བརྒལ་བས་གཞུང་གིས་དཔལ་འབྱོར་སྟངས་འཛིན་ལེགས་པོ་མ་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒྱལ་ཡོངས་ནང་དགོས་ངེས་ཀྱི་སྣུམ་དང་གློག་ཀྱང་ཐོབ་ཀྱི་མེད་པའི་སྐྱོན་འཛུགས་དྲག་པོ་བྱས་ཏེ་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ངོ་རྒོལ་སྐད་འབོད་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་སོགས་ཟིང་འཁྲུག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པར་བརྟེན། ཕྱི་ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༩ ཉིན་ཡུལ་དེའི་སྲིད་བློན་མ་ཧིན་དྷ་ར་ཇ་པག་ས་ (Mahinda Rajapaksa) ཡིས་རྩ་དགོངས་ཞུས་ཡོད་པ་དང་། ཁོས་རྩ་དགོངས་ཞུས་པ་དང་བསྟུན། ཡུལ་དེའི་རྒྱལ་ས་ཁོ་ལོམ་བྷོ་ (Colombo) ནང་གཞུང་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་འགུལ་བར་འཐབ་རྒོལ་སོགས་བྱུང་སྟེ། སྲིད་བློན་མ་ཧིན་དྷ་ཡི་མེས་པའི་མཁར་རྙིང་དང་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མིའི་སྡོད་ཁང་། རླངས་འཁོར་སོགས་མེར་བསྲེགས་པའི་གནས་ཚུལ་སོགས་བྱུང་ཡོད་པ་རེད།

གསར་འགོད་པ། བསྟན་འཛིན་ཕུར་བུ།