ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་དང་རང་སྐྱོང་ས་ཚིགས་གྲངས་ ༢༡༠ ཡི་ཁྲོད་རང་དབང་ཆེས་སྡུག་ཤོས་ཀྱི་ས་ཁུལ་བོད་ཆགས་འདུག
ཉེ་ལམ་ཨ་རིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་རང་དབང་ཁང་པ་ (Freedom house ) པས། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་འཛམ་གླིང་གི་རང་དབང་ (Freedom in the world 2023) ཞེས་པའི་ལོ་འཁོར་སྙན་ཐོ་བཏོན་པའི་ནང་། འདས་པའི་ལོ་གཅིག་ནང་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་སྐྱོང་ས་ཚིགས་ ༢༡༠ ཡི་སྤྱི་དམངས་རང་དབང་དང་། ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་གི་གནས་སྟངས་སོགས་ཀྱི་ཐད་ཉམས་ཞིབ་བྱས་ཏེ། རང་དབང་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་། རང་དབང་ཕྱེད་ཙམ་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ། རང་དབང་མི་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་བཅས་རིམ་པ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ཡོད་པའི་ཁྲོད། བོད་ནང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དེ་གོར་ཐིག་འོག་གི་ ༢ ལ་ཟགས་ནས་འཛམ་གླིང་གི་རང་དབང་ཆེས་སྡུག་ཤོས་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་གྱུར་ཡོད་པའི་སྙན་ཐོ་བཏོན་ཡོད་འདུག
ཨ་རིའི་རང་དབང་ཁང་པའི་སྙན་ཐོ་དེའི་ནང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་གནད་ཡོད་མི་སྣ་དག་གིས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་ས་ཚུད་པའི་བོད་ནང་གི་ས་ཁུལ་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབང་ཆ་བཟུང་ནས། མགོ་ཁྲིད་དེ་དག་གིས་རང་རང་གི་ཐོབ་ཐང་དང་གོ་གནས་སོགས་སྲ་བརྟན་སླད། བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་འགྲོ་འདུག་ཚུད་པའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག་ལ་ཚད་ལས་འདས་པའི་དྲག་གནོན་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན་པ་མ་ཟད། བོད་ནང་དུ་རྒྱ་རིགས་མང་པོ་ཞིག་གནས་སྤོར་བྱེད་དུ་བཅུག་སྟེ། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཆོས་རིག་དང་ངོ་བོ་རྩ་གཏོར་གཏོང་ཐབས་ལ་འབད་འབུངས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྐོར་དང་། འདས་ལོར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་ས་གཙོས་པའི་བོད་ནང་གི་ས་གནས་ཁག་ཏུ་ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་སྐབས། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཏོག་དབྱིབས་འགོས་མེད་པའི་བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་བཙན་འཁྲིད་བྱས་ཏེ། ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་འགོས་པའི་ནད་པ་མཉམ་དུ་ཟུར་བཀག་ཏུ་བཞག་ཡོད་པའི་ཁར། ཟུར་བཀག་ཁང་དུ་བཞག་པའི་བོད་མི་རྣམས་ལ་ཟས་གོས་གནས་མལ་ཚུད་པའི་སྨན་བཅོས་ལྟ་སྐྱོང་གི་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱོར་སྤྲོད་བྱས་མེད་སྐོར་སོགས་གསལ་འདུག
སྙན་ཐོའི་ནང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དབྱེ་བགོ་བྱས་པའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཚུད་པའི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་ ༡༢ ནང་། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ས་ཁུལ་གྱི་ས་གནས་རང་གི་མགོ་ཁྲིད་གདམ་རྒྱུ་དང་ས་གནས་སོ་སོར་ཁྲིམས་སྒྲིག་ལག་བསྟར་བྱ་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་སྐོར་གསལ་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཟེར་བ་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བློ་ཡིད་དང་མཐུན་པའི་དཔོན་རིགས་མངག་གཏོང་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པས། དཔོན་རིགས་དེ་དག་གིས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཟེར་བ་དེ་དག་གི་ཁྲོད་དུ། དབང་ཆ་གཅིག་བསྡུ་བྱས་ཏེ། གང་འདོད་དུ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཁག་གི་ཁྲིམས་སྒྲིག་སོགས་སུ་གཏན་ནས་མེད་པའི་ཁྲིམས་སྒྲིག་མང་པོ་བཞག་ནས། བོད་མི་རྣམས་ལ་དོན་གྱིས་ས་གནས་དཔོན་རིགས་གདམ་རྒྱུར་ཐོབ་ཐང་མེད་སྐོར་དང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་ས་ཁུལ་མང་ཆེ་བའི་དཔོན་རིགས་དག་རྒྱ་རིགས་བསྐོ་ཡི་ཡོད་སྐོར་སོགས་གསལ་འདུག
ཨ་རིའི་རང་དབང་ཁང་པས། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བ་ཚུད་པའི་བོད་ནང་གི་ས་གནས་མང་པོ་ཞིག་ཏུ། རྒྱལ་སྤྱིའི་གནད་ཡོད་མི་སྣ་དང་། གསར་འགོད་པ་སོགས་འགྲོ་སྐྱོད་བྱེད་པར་དམ་དྲག་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། བོད་མི་སྒེར་བ་དག་གིས་སྤྱི་ཚོགས་དྲ་རྒྱ་ཁག་ལྟ་བར་དམ་དྲག་དང་གསང་ལྟ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནས་སྟངས་གླེང་སློང་སོགས་བྱས་ཚེ། སྤྱི་ཚོགས་ཁ་བྲལ་བའི་ཉེས་མིང་གཡོགས་ནས་འཛིན་བཟུང་དང་ཉེས་ཆད་ལྕི་མོ་གཅོད་ཀྱིན་ཡོད། དེ་བཞིན་འདས་པའི་ལོ་ཤས་རིང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་རྩོམ་པ་པོ་དང་བསམ་བློ་བ། སྒྱུ་རྩལ་བ་སོགས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱིས་དྲག་གནོན་དང་འབུར་འཇོམས་བྱ་མགོ་བཙུགས་ཡོད་ཅིང་། ལྷག་པར་འདས་ལོར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲ་ལམ་ཁག་ཏུ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་དར་བསྐུར་བ་དང་། ༧གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གི་སྐུ་པར་ཉར་ཚགས་བྱས་པ་སོགས་ཀྱིས་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་བོད་མི་མང་པོ་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་དང་། བཙོན་འཇུག་ཁྲིམས་ཐག་ཀྱང་བཅད་ཡོད་སྐོར་སོགས་གསལ་ཡོད་འདུག
འདི་ལོར་ཨ་རིའི་རང་དབང་ཁང་པས་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་རང་སྐྱོང་ས་ཚིགས་ ༢༡༠ ཡི་སྤྱི་དམངས་རང་དབང་དང་། ཆབ་སྲིད་ཁེ་དབང་གི་གནས་སྟངས་ཐད་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པའི་ཁྲོད། རང་དབང་ཚད་ལྡན་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གྲངས་ ༨༤ དང་རང་སྐྱོང་ས་ཚིགས་ ༡། རང་དབང་ཕྱེད་ཙམ་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གྲངས་ ༥༤ དང་རང་སྐྱོང་ས་ཚིགས་ ༤། དེ་བཞིན་རང་དབང་མི་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གྲངས་ ༥༧ དང་རང་སྐྱོང་ས་ཚིགས་ ༡༠ བཅས་གསལ་སྟོན་བྱས་འདུག་ལ། ཨ་ཧྥི་རི་ཁ་ནི་གླིང་ཆེན་རིམ་པའི་ནང་ནས་རང་དབང་ཆེས་སྡུག་ཤོས་ཀྱི་གླིང་ཕྲན་དེ་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་ཅིང་། ཨ་ཧྥི་རི་ཁ་གླིང་ཆེན་ནང་རྒྱལ་ཁབ་གྲངས་ ༥༤ ལ་མི་གྲངས་ཐེར་འབུམ་ ༡།༤ ཡོད་པའི་ཁྲོད། མི་གྲངས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༡༧ ལ་རང་དབང་ཚད་ལྡན་ཡོད་པ་དང་། བརྒྱ་ཆ་ ༣༧ ལ་རང་དབང་ཕྱེད་ཙམ་ཡོད་པ། མི་གྲངས་བརྒྱ་ཆ་ ༤༦ ལ་རང་དབང་གཏན་ནས་མེད་པ་རེད་འདུག སྤྱིར་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་མི་གྲངས་ཐེར་འབུམ་ ༧།༩ ཡོད་པའི་ཁྲོད། མི་གྲངས་བརྒྱ་ཆ་ ༤༣ ལ་རང་དབང་ཚད་ལྡན་ཡོད་པ་དང་། བརྒྱ་ཆ་ ༢༨ ལ་རང་དབང་ཕྱེད་ཙམ་ཡོད་པ། བརྒྱ་ཆ་ ༢༩ ལ་རང་དབང་གཏན་ནས་མེད་པ་རེད་འདུག
གསར་འགོད་པ། དཔལ་ལྡན།
