༸གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་རྒྱལ་སྲས་ཐོགས་མེད་བཟང་པོས་མཛད་པའི་ལག་ལེན་སོ་བདུན་མའི་གསུང་ཆོས་དང་བསྟུན་ནས། ཉེ་ཆར་འབྲས་ལྗོངས་ནང་ཆུ་ལོག་གི་གནོད་རྐྱེན་ཁྲོད་འདས་གྲོངས་སོང་བ་དང་ད་ལྟ་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་པའི་མི་མང་གི་ཆེད་དུ་དམིགས་བསལ་ཐུགས་སྨོན་མཛད་སོང་།
འབྲས་ལྗོངས་མངའ་སྡེ་གཞུང་ནས་ཇི་ལྟར་གསོལ་བ་བཏབ་པ་ལྟར། དེ་རིང་སྔ་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་༨།༠༠ ཐོག་འབྲས་ལྗོངས་ཀྱི་རྒྱལ་ས་སྒང་ཏོག་དཔལ་འབྱོར་རྩེད་ཐང་དུ། ༸གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་རྒྱལ་སྲས་ཐོགས་མེད་བཟང་པོས་མཛད་པའི་ལག་ལེན་སོ་བདུན་མའི་གསུང་ཆོས་སྩལ་སྐབས། དེ་རིང་འདིར་འབྲས་ལྗོངས་ཀྱི་ཡུལ་མི་གཙོས་ཕྱོགས་མཐའ་ཁག་ནས་ངོས་དང་ནང་ཆོས་ལ་དགའ་བོ་བྱེད་མཁན་ཚང་མར་འཚམས་འདྲི་ཞུ་བཞིན་ཡོད། ངོས་ཀྱིས་ཁྱེད་ཚོས་ཆོས་ལུགས་སྤྱི་དང་སངས་རྒྱས་བའི་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ང་ཚོ་མི་ཚང་མ་སྐྱེས་ནས་བཟུང་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པ་དང་བདེ་བ་འདོད་པ་རང་བཞིན་གྱི་ཡོང་གི་ཡོད། སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པ་དང་བདེ་བ་འདོད་པ་ནི་བྱ་བྱིའུ་སོགས་སེམས་ཅན་ཚང་མར་འདུག སྲོག་ཆགས་ཚང་མས་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པ་དང་བདེ་བ་འདོད་པ་ཤ་སྟག་ཆགས་ཡོད་ཀྱང་། ང་ཚོ་མིས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུ་སྡུག་བསྔལ་ཡོང་བའི་ཆ་ཤས་མང་པོ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད། ཐབས་སྐྱོ་བ་ཞིག་ལ་ཆོས་ལུགས་མི་འདྲ་བའི་ནང་ཕན་ཚུན་བར་ཕྱོགས་ཞེན་བྱེད་པ་ཡོང་གི་འདུག འཛམ་གླིང་སྟེང་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་ཁ་ཤས་ཡོད་པ་ཚང་མས་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པ་དང་བདེ་བ་འདོད་པ་གཅིག་མཚུངས་ཡོད་ཀྱང་། རྙོག་གྲྭ་མང་པོ་ང་ཚོ་མི་རང་ཉིད་ཀྱིས་བཟོ་བཞིན་འདུག
ངོས་ཀྱིས་ཆོས་ལུགས་ཚང་མར་གུས་ཞབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཡི་ཤུ་ལྷ་ཁང་དང་ཧིན་རྡུ་ལྷ་ཁང་སོགས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ཡིན་ནའང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཞེན་གྱི་རྙོག་གྲྭ་ཞིག་ཡོང་གི་འདུག ཆོས་ལུགས་མི་འདྲ་བ་ཕན་ཚུན་བར་འཆམ་པོ་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་རེད། རྒྱ་གར་ནང་དུ་ཁ་ཆེ་དང་། ཧིན་རྡུ། འཇིའུ་སོགས་ཕལ་ཆེར་འཛམ་གླིང་ཐོག་གི་ཆོས་ལུགས་ཚང་མ་ཡོད་པའི་ལུང་པ་ཞིག་རེད་དེ། ཆོས་ལུགས་ཁག་ཕན་ཚུན་མཐུན་པོ་འདུག ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ཐོག་ནས་འདྲ་མིན་ཡོད་ཀྱང་། ཆོས་ལུགས་ཚང་མས་སེམས་བཟང་པོ་བྱེད་དགོས་པའི་བསླབ་བྱ་གསུང་གི་ཡོད་དུས། ང་ཚོ་ཚང་མས་སེམས་པ་བཟང་པོ་དང་། ཆོས་ལུགས་བར་དུ་གུས་ཞབས་བྱེད་དགོས་པ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ཅེས་གསུངས་སོང་།
ཡང་༧གོང་ས་མཆོག་གིས། སྤྱིར་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་རྙོག་གྲྭ་སེལ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། སྐབས་རེར་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་རྙོག་གྲྭ་ཡོང་གི་ཡོད་པའི་ཟོལ་ཞིག་འདུག ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ཐོག་ནས་ནང་པར་ཆ་བཞག་ཀྱང་དབུ་མ་པ་དང་། མདོ་སྡེ་བ། སེམས་ཙམ་པ། བྱེ་བྲག་སྨྲ་བ་བཅས་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་གི་ནང་གསེས་སུའང་མང་པོ་ཡོད། ཁམས་དང་མོས་པར་བསྟུན་ཏེ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བསམ་བློ་འདྲ་མིན་ཡོད། སེམས་པ་བཟང་པོ་དང་ཕན་སེམས་བྱེད་དགོས་པ་ཆོས་ལུགས་ཚང་མས་གསུངས་ཡོད། ཆོས་ལུགས་མི་འདྲ་བ་རྒྱུ་མཚན་བྱས་ཏེ་ཕན་ཚུན་འཐེན་འཁྱེར་མི་བྱེད་པ་དང་། ཐུགས་འདུན་ཁྲིམས་གཙང་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་འདུག ངོས་རང་ལ་ཆ་བཞག་ན་བཅོམ་ལྡན་འདས་བཅས་ཀྱི་དགེ་སློང་ཕམ་ལྷག་བཅུ་བདུན་གྱི་མ་གོས་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། ཆོས་ལུགས་ཚང་མར་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ཐོག་ནས་མ་འདྲ་བ་ཡོད་ཀྱང་། སེམས་བཟང་པོ་དང་དྲང་བདེན་བྱ་དགོས་པ་གསུངས་ཀྱི་འདུག ངོས་ཀྱིས་ཆོས་ལུགས་ཚང་མར་གུས་ཞབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཆོས་དད་བྱེད་པ་སོ་སོའི་སྒེར་གྱི་དོན་དག་རེད། མི་སྤྱི་བའི་ཐོག་ནས་ཆོས་ལུགས་དང་མ་འབྲེལ་བའི་བཟང་སྤྱོད་(secular ethics) ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་མཐོང་གི་འདུག འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བལྟས་ན་ཆོས་ལུགས་མ་འདྲ་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ཏེ་སྐབས་རེར་ཕན་ཚུན་འཁྲུག་པ་བརྒྱབ་འདུག དེ་སྐབས་ཀྱི་དུས་ཚོད་དེ་རྫོགས་པ་རེད། འཛམ་གླིང་གི་མི་གྲངས་ཐེར་འབུམ་ ༨ ཙམ་ཡོད་པའི་ནང་དུ་མི་ཚང་མས་ཕན་ཚུན་བར་འཆམ་མཐུན་དང་ཕན་སེམས། ཞི་བདེ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་བར་འབད་བརྩོན་བྱ་རྒྱུ་ལས་འགན་རེད། ཅེས་གསུངས་སོང་།
༧མགོན་པོ་གང་ཉིད་མཆོག་གིས། ང་ཚོ་སྐྱེས་པའི་དུས་ནས་བཟུང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྐོར་བཤད་ཀྱི་མེད། ཚང་མ་ཨ་མའི་འོ་མའི་གསོས་བ་གཅིག་པ་རེད། སྐྱེ་བ་ནས་མ་ཤི་བར་དུ་མི་གཅིག་གྱུར་གྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཕན་ཚུན་ལ་བརྩེ་བ་དང་ཕན་སེམས་ཀྱི་རོགས་རམ་བྱེད་དགོས། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བཤད་ན་ཉམས་ལེན་ཡང་རེད། ཆོས་དད་མེད་མཁན་ཚོའང་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་བདེ་སྐྱིད་ཡོང་བར་ཕན་ཐོགས་ལྡན་པ་ཞིག་རེད། སྔོན་མ་འཛམ་གླིང་དུ་ཕན་ཚུན་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ཐོག་ནས་འཁྲུག་པ་མང་པོ་བྱུང་བ་རེད། ང་ཚོས་བསམ་བློ་ཡག་པོ་བཏང་ཚེ་རང་རྒྱལ་གཞན་ཕམ་དོན་དུ་གོ་མཚོན་འདྲ་མིན་བཟོས་ཏེ་འཁྲུག་པ་བརྒྱབ་པ་དང་འགྲོ་སོང་འབོར་ཆེན་བཏང་བ་ཞེད་སྣང་སྐྱེ་དགོས་པ་ཞིག་རེད། ངོས་རང་ས་ཆ་གང་དུ་སླེབས་ཀྱང་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པ་དང་བདེ་བ་འདོད་པ། མི་ཚང་མ་གཅིག་གྱུར་ཡིན་པས་ཕན་ཚུན་བར་རོགས་རམ་བྱེད་དགོས་པ་བཤད་ཀྱི་ཡོད། ཆོས་ལུགས་ལ་དད་མོས་ཡོད་མེད་སོ་སོའི་སྒེར་གྱི་དོན་དག་རེད།
ཉེ་ཆར་འདིར་ཆུ་ལོག་སོགས་ཀྱིས་རྐྱེན་ངན་མང་པོ་བྱུང་སྟེ་མི་མང་པོ་འདས་གྲོངས་བྱུང་བ་རེད། འདས་གསོན་ཚང་མའི་ལུས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེའི་ཆེད་དུ་མ་ཎི་ཕྲེང་སྐོར་གཅིག་འདྲེན་རྒྱུ་ཡིན། ང་ཚོ་བོད་གངས་ཅན་དང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་རྣམས་འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་འདུལ་ཞིང་དུ་གྱུར་ཡོད་ཅིང་དམིགས་བསལ་གྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད། བོད་རིགས་ཚང་མར་ཆུང་དུས་ནས་མ་ཎི་བགྲང་བའི་གོམས་གཤིས་ཡོད། དེ་རིང་འདིར་ཆུ་ལོག་རྐྱེན་ངན་སྐབས་སུ་འདས་གྲོངས་སུ་ཕྱིན་པ་དང་། ད་ལྟ་གསོན་པོ་གནས་ཡོད་པ་ཚང་མར་དམིགས་ཏེ་མ་ཎི་ཕྲེང་སྐོར་གཅིག་ཚང་མས་མཉམ་དུ་བགྲང་རོགས། ཞེས་གསུངས་སོང་།
ཡང་༧མགོན་པ་གང་ཉིད་ཀྱིས། སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེ་ཡོང་བར་སེམས་བསྐྱེད་ཧ་ཅང་ཡག་པོ་རེད། ལྷག་པར་དུ་སོ་སོར་གནོད་པ་གཏོང་མཁན་རྣམས་ལ་བརྩེ་བའི་བློ་བསྐྱེད་དུས་ཕན་ཐོགས་པ་ཞིག་རེད། ངོས་རང་ལ་ཆ་བཞག་ན་བོད་ནང་དུ་དཀའ་ངལ་མང་པོ་འཕྲད་དུས། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་བརྩེ་བའི་བློ་བསྐྱེད་པ་མ་གཏོགས་དེར་ཁོང་ཁྲོ་ཟ་བ་སོགས་ཁྱོན་ནས་མེད། མི་ཚེ་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་བར་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཀྱིས་ཧ་ཅང་ཕན་ཐོགས་ཀྱི་འདུག བློ་ལྷོད་ལྷོད་བྱས་ནས་བསྡད་ཚེ་འཕྲོད་བསྟེན་ཡག་ཤོས་དེ་རེད། སེམས་ལ་དངངས་སྐྲག་དང་། ཕྲག་དོག་སོགས་ཁྱོན་ནས་ཡོང་གི་མི་འདུག སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེ་ཡོང་བར་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་བསྒོམ་ན་ཕན་ཐོགས་ཞེ་དྲགས་འདུག ངོས་རང་ཨ་མའི་བྱམས་བརྩེའི་འོག་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བ་རེད། བོད་ནང་དུ་དཀའ་ངལ་མང་པོ་ཞིག་འཕྲད་ཡོད་ཀྱང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ལ་བསམ་བློ་བཏང་དུས་སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེ་དང་ཁ་བྲལ་གྱི་མི་འདུག ད་ལྟ་ངོས་རང་ལོ་ ༩༠ སླེབས་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། སོ་གཅིག་ཕུད་མེད། བློ་ལྷོད་ལྷོད་བྱས་ཏེ་སྡོད་དུས་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་འདུག བྱང་ཆུབ་སེམས་སྒོམ་སྐབས་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཚོགས་བསགས་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱིས་ཟིན་པའི་ཐོག་ནས་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བ་སྒོམ་ཡོང་དུས། ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཚོགས་བསགས་པ་དང་ས་ལམ་བགྲོད་པར་ཕན་ཐོགས་ཡོད་ཅིང་། འཕྲལ་དུའང་གཟུགས་པོར་ཕན་ཐོགས་འདུག ངོས་རང་གིས་ཞོགས་པར་ཡར་ལངས་པ་དང་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ལ་བསམ་བློ་ཤུགས་ཆེན་པོ་གཏོང་བཞིན་ཡོད། ཆོས་གྲོགས་ཚོས་ཀྱང་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ལ་བསམ་བློ་གཏང་ན་ཉིན་རེ་བཞིན་མི་ཚེ་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་གི་རེད། དེ་ཚང་མས་སེམས་སུ་ངེས་པར་བྱོས། ཞེས་གསུངས་སོང་།
གསར་འགོད་པ། བྱམས་པ་ཚེ་རིང་།
རྩོམ་སྒྲིག་པ། སྐལ་བཟང་སྦྱིན་པ།