རྒྱ་ནག་གིས་དྲ་ཐོག་ཐ་སྙད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ལ་དམ་དྲག་བྱེད་མུས་ཡིན་པར་སེམས་འཚབ་བསྟན།

རྒྱལ་སྤྱིའི་པེན་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་དྲ་ཐོག་ཐ་སྙད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ལ་དམ་དྲག་བྱེད་མུས་ཡིན་པར་སེམས་འཚབ་བསྟན།

ཁ་སང་ཕྱི་ཚེས་ ༢༤ ཉིན་རྒྱལ་སྤྱིའི་པེན་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ (PEN International) ནས་རྒྱ་ནག་གིས་དྲ་ཐོག་ནས་ཐ་སྙད་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཐད་དམ་དྲག་བྱེད་བཞིན་པར་སེམས་འཚབ་ཡོད་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་བཏོན་པའི་ནང་། ཉེ་ལམ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲ་ཐོག་སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་ཚད་ལྡན་བཟོ་རྒྱུའི་ལས་འགུལ་གསར་པ་ཞིག་སྤེལ་ཡོད་པ་དེས་དྲ་ཐོག་གི་ཚིག་དང་ཚིག་གྲུབ་ལ་ཞིབ་བཤེར་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཏེ། དྲ་ཐོག་ཏུ་ཐ་སྙད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ཐད་སྔར་ལྷག་གིས་དམ་དྲག་བྱས་ཏེ་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་བསམ་བློའི་རང་དབང་ལ་དྲག་གནོན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པའི་སེམས་འཚབ་བསྟན་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱ་དགོས་པ་དང་། དྲ་ཐོག་གི་བསམ་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་རྣམས་ལ་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པ་དེ་མཚམས་འཇོག་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུས་འདུག

དེ་འབྲེལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་པེན་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཡིག་སྒྱུར་དང་སྐད་ཡིག་གི་ཐོབ་ཐང་ཚན་པའི་འགན་འཛིན་ཨུར་ཛི་ (Urtzi Urrutikoetxea) ལགས་ཀྱིས། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲ་ཐོག་ནས་སྐད་ཡིག་དང་ཐ་སྙད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ཐོག་ཚོད་འཛིན་དང་དམ་དྲག་བྱས་ཏེ། དྲ་ཐོག་གི་གཏམ་གླེང་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་གསར་པ་དེས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་ལ་གནོད་སྐྱོན་བཟོ་བ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་སྐད་ཡིག་ལ་ཉེན་ཁ་བཟོ་ཡི་ཡོད། དེ་ཡང་རྩོམ་པ་པོ་ཨོར་ཝལ་ (Orwell) གྱིས་ ༡༩༨༤ ཞེས་པའི་སྒྲུང་གཏམ་ནང་། སྐད་ཡིག་ཉུང་དུ་བཏང་ནས་སྟངས་འཛིན་ཆེ་རུ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་པ་དེས་ང་ཚོའི་བསམ་བློ་གསར་པ་སྐྱེད་སྲིང་དང་བསམ་བློ་གསར་པ་བརྗོད་པའི་ནུས་པར་ཉེན་ཁ་བཟོ་ཡི་ཡོད། འཛམ་གླིང་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་དང་མིས་བཟོས་རིག་ནུས་ལྟ་བུའི་དཀའ་ངལ་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་པར་བསམ་བློ་གསར་གཏོད་དང་། བསམ་ཚུལ་བརྗེ་རེས་བྱ་རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་པའི་དུས་སྐབས་སུ། སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ལ་ཚད་བཀག་བཟོས་ཚེ། རྒྱ་ནག་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྔོན་དཔག་བྱེད་ཐབས་བྲལ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཞིག་ཐེབས་སྲིད་པ་རེད། ཅེས་བརྗོད་འདུག

ཟླ་འདིའི་ཕྱི་ཚེས་ ༡༡ ཉིན་རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱའི་འཛིན་སྐྱོང་དང་ཤེས་རིག་ལྷན་ཁང་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་དྲ་ཐོག་ཏུ་དྲ་རྒྱ་སྤྱོད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་གཞུང་གི་བཀག་སྡོམ་ལས་གཡོལ་ཆེད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཐ་སྙད་དང་། གབ་ཚིག གསང་ཚིག་བཅས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པར་དམ་དྲག་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཡོད་ཅིང། དེ་ནི་རྒྱ་གཞུང་དྲ་རྒྱའི་འཛིན་སྐྱོང་ཁང་གི་དུས་མཚམས་སུ་གཙང་གསལ་ཟེར་བའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བཞིན་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད་ལ།  དྲ་ཐོག་གི་གལ་གནད་དང་རྩོད་གཞི་ཅན་གྱི་གནས་ཚུལ་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་པའི་ཆེད་དུ་རེད།  ཉེ་བའི་འདི་དག་གི་རིང་ལ་རྒྱ་གཞུང་གིས་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་གབ་ཚིག་བཤད་པར་བཀག་སྡོམ་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན་པ་རེད།

རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱ་བཀག་སྡོམ་ཆེད་མེ་འགོག་ཆེན་མོའི་སྲིད་ཇུས་ (Great Firewall) ལག་བསྟར་བྱེད་མགོ་བརྩམས་པ་ནས། རྒྱ་ནག་ནང་དྲ་རྒྱ་སྤྱོད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཚོར་བ་ཡོད་པའི་ཐ་སྙད་ཞིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པར་རྒྱ་གཞུང་གི་བཀག་སྡོམ་དང་མཉམ་དུ་ཞི་མི་དང་ཙི་ཙིའི་སྒྲུང་ལྟར་འཐབ་རྩོད་རྒྱུན་རིང་བྱས་ཡོད། ཐ་སྙད་རིགས་གཅིག་ནི་རྒྱུན་རིང་པོ་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད། དཔེར་ན་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་གལ་ཆེན་བྱུང་བ་དང་། དུས་རྒྱུན་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཚོར་བ་སློང་བའི་མི་སྣ་དང་བརྗོད་གཞི་བཅས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  ལོ་འགའ་ཤས་ནང་དུ་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་ཐ་སྙད་ཁྲོད་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འཐབ་རྩོད་པ་རྩོམ་པ་པོ་ལིའུ་ཞའོ་པོ་(刘晓波)བཙོན་ཁང་དུ་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་རྗེས་སུ་ཁོང་གི་མཚན་དང་། གཞན་ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༣ དང་ ༢༠༡༧ ལོར་སྒྲུང་གཏམ་ནང་གི་མི་སྣ་ཝི་ནི་ཞོང་(维尼熊) གཉིས་ནི་དྲ་རྒྱའི་ནང་སྲིད་འཛིན་ཞི་ཅིན་ཕིན་ལ་འཕྱ་སྨོད་བྱེད་པའི་བརྡ་ཆད་དུ་གྱུར་ཡོད།  རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱའི་བཀག་སྡོམ་ཤུགས་ཆེན་བྱས་པ་དང་བསྟུན་ནས། རྒྱ་ནག་ནང་དྲ་རྒྱ་སྤྱོད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱ་མིའི་རིག་གཞུང་དང་སྲོལ་རྒྱུན་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་ཚིག་རྩལ་གྱི་ཐབས་ལམ་གསར་བ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་ཐ་སྙད་དང་བརྗོད་པ་དེའི་ཚབ་ཏུ་སྒྲ་གདངས་གཅིག་པའི་གབ་ཚིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།

དྲ་ཐོག་གི་ཐ་སྙད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ཐད་བཀག་སྡོམ་དང་ཞིབ་བཤེར་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་ནང་གི་སྤྱི་ཚོགས་དྲ་རྒྱ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་དེ་སྔ་ནས་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་རིག་གཞུང་དང་། སྐད་ཡིག་དང་ཚིག་རྒྱན་གསར་གཏོད་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་ཚིག་དང་ཚིག་གྲུབ་ཀྱི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་ཡི་གེ་རྣམས་སྒྲ་གདངས་གཅིག་པའམ། དེ་དང་འདྲ་བའི་ཡི་གེ་གཞན་གྱིས་བརྗེ་སྒྱུར་བྱས་ཏེ་རྒྱ་གཞུང་གི་བཀག་སྡོམ་ལ་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་འདུག

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༤ ལོར་རྒྱ་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ནང་བརྟན་ལྷིང་མིན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཁག་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཐབས་སུ། སྤྱི་ཚོགས་འཆམ་མཐུན་ (和谐社会) ཞེས་པའི་འབོད་ཚིག་ཅིག་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་སུ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཤིང་། ཕྱིས་སུ་འབོད་ཚིག་དེ་རྒྱ་ནག་མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་དང་ལངས་ཕྱོགས་སོགས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཚབ་མཚོན་གྱི་ཚིག་ལྟ་བུ་ཆགས། དེ་ལ་བརྟེན་ནས། རྒྱ་ནག་གི་མི་མང་པོས་དྲ་རྒྱའི་ཁོར་ཡུག་བཀག་སྡོམ་དང་འབྲེལ་བའི་གནས་ཚུལ་གླེང་སློང་བྱེད་སྐབས། དྲ་ལམ་ཁག་ཏུ་མངོན་གསལ་ཆེ་ཤོས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཚིག་གཅིག་ནི་སྡིག་སྲིན་ (河蟹) ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་ཡིན་ཞིང་། སྡིག་སྲིན་ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཚིག་སྤྱི་ཚོགས་འཆམ་མཐུན་ (和谐社会)  ལས་འཆམ་མཐུན་ (和谐) ཞེས་པ་དང་ནང་དོན་མི་འདྲ་ཡང་སྒྲ་གདངས་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་ཡོད་པ་རེད།

སྤྱི་ཚོགས་དྲ་རྒྱ་སྤྱོད་མཁན་ཚོས་དྲ་ལམ་ཁག་ཏུ་གབ་ཚིག་རིགས་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་དེས་ཁོང་ཚོར་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་བསམ་བློའི་རང་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་འདོད་ཡོད་པ་མཚོན་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱའི་རང་དབང་ལ་དམ་དྲག་དང་བཀག་སྡོམ་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པའང་མཚོན་གྱི་ཡོད། རྒྱ་ནག་ནང་གི་དྲ་ཐོག་དཔྱད་བརྗོད་པ་ཁག་ཅིག་གིས། ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱི་སྲིད་དབང་འོག་དྲ་ཐོག་ནས་སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པར་དམ་དྲག་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བ་དེ་ལ་རྩོམ་རིག་གི་ཞིབ་དཔྱོད་གསར་པ་ (new literary inquisition) ཞེས་བཏགས་ཡོད་ལ། དེ་ནི་རྒྱ་གཞུང་གིས་བསམ་བློའི་ཐོག་ནས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་དེ། རྒྱ་ནག་དང་ལྟ་སྤྱོད་མི་མཐུན་པ་རྣམས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཐབས་སུ་དྲག་གནོན་བྱེད་བཞིན་པ་ཞིག་ལ་གོ་ཡི་ཡོད་སྐོར་རྗོད་ཀྱིན་འདུག

གསར་འགོད་པ། བསྟན་འཛིན་ཕུར་བུ། བྱམས་པ་ཚེ་རིང་།