དེ་རིང་ཐེངས་དང་པོའི་བོད་རིགས་དགེ་རྒན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ངྷ་ཤོད་བོད་ཁྱིམ་དུ་ཚོགས་སོང་ལ། ཉིན་གསུམ་རིང་གི་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་ཕྱོགས་ཡོངས་དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱིས། ཤེས་ཡོན་དང་སློབ་མའི་ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོ། སྒྲིག་ལམ་བཅས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་ལ་བསམ་ཚུལ་བརྗེ་ལེན་གནང་རྒྱུ་རེད།
དེ་རིང་ཕྱི་ཚེས་ ༣ ཉིན་གྱི་ཞོགས་པར་བོད་རིགས་དགེ་རྒན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་དང་པོ་བཞུགས་སྒར་ངྷ་ཤོད་བོད་ཁྱིམ་ཚོགས་ཁང་དུ་དབུ་འཛུགས་གནང་སོང་ལ། དབུ་འཛུགས་མཛད་སྒོར་སྲིད་སྐྱོང་དང་ཤེས་རིག་བཀའ་བློན་གཅིག་ལྕོགས་བློ་བཟང་སེང་གེ་མཆོག་དང་ཤེས་རིག་དྲུང་ཆེ་དངོས་གྲུབ་ཚེ་རིང་རྣམ་གཉིས་གཙོས། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་གཞི་རིམ་གོང་འོག་བར་གསུམ་གྱི་སློབ་གྲྭ་ ༧༡ དགེ་རྒན་དང་ཆོས་དགེ སྔོན་དགེ་བཅས་མི་ ༡༤༠ དང་། ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་ཁག་གི་འགན་འཛིན་ ༨ ། ཤེས་ཡོན་འགན་འཛིན་ ༣། མདུན་ལམ་སློབ་སྟོན་པ་ ༢ བཅས་ཁྱོན་ཚོགས་བཅར་བ་ ༡༥༣ འདུ་འཛོམས་བྱུང་འདུག
མཛད་སྒོའི་ཐོག་སྲིད་སྐྱོང་བློ་བཟང་སེང་གེ་མཆོག་གིས་སྣང་གསལ་མར་མེ་ཞལ་འབྱེད་དང་ཚང་མ་སྐུ་བཞེངས་ཐོག་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་མོའི་རྒྱལ་གླུ་གྱེར་འདོན། བོད་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ཆེད་སྐུ་སྲོག་བློས་བཏང་གནང་མཁན་རྒྱལ་གཅེས་དཔའ་བོ་དཔའ་མོ་ཡོངས་ལ་རྗེས་དྲན་ཆེད་སྐར་མ་གཅིག་རིང་ངག་བཅད་མྱ་ངན་དང་གུས་འདུད་གནང་སོང་ལ། སྐབས་དེར་ཤེས་རིག་དྲུང་ཆེ་དངོས་གྲུབ་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་ཐེངས་འདིའི་ཚོགས་ཆེན་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་གཏམ་བཤད་གནང་དོན་ལྟར་ན། ཐེངས་འདིའི་བོད་རིགས་དགེ་རྒན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་དང་པོ་ཚོགས་དགོས་པའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི། སྲིད་སྐྱོང་བློ་བཟང་སེང་གེ་མཆོག་གིས་འདས་པའི་ལོ་གཅིག་རིང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་སློབ་སྤྱི་དང་། རྒྱ་གར་དང་བོད་པའི་སློབ་སྤྱི། དགེ་ཆོས། རོས་ཊར་བཅས་དང་མཉམ་དུ་སྔ་ཕྱི་ཚོགས་འདུ་སྐོང་འཚོགས་གནང་བ་ལྟར། ཐེངས་འདིར་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་བོད་རིགས་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་ཚོགས་འདུ་བསྐངས་ཏེ། དགེ་རྒན་རྣམ་པའི་ཉམས་མྱོང་དང་དགོངས་ཚུལ་བསྡུ་ལེན་བྱ་ཆེད་ཡིན་འདུག་ལ། ཐེངས་འདིའི་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་རྒྱ་བལ་འབྲུག་གསུམ་ཁུལ་གྱི་མཐོ་རིམ་དང་འབྲིང་རིམ། དམའ་རིམ། སྔོན་འགྲོ་བཅས་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་ཁག་ ༧༡ ནས་དགེ་རྒན་ ༡༤༠ འདུ་འཛོམས་ཀྱིས་བརྗོད་གཞི་དང་པོ། གཏན་ཉིན་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་ (བོད་ཨིན་སྐད་ཡིག་གཉིས་དང་། ཚན་རིག ཨང་རྩིས། སློབ་ཚན་གཞན་པ་ཁག ) ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས། གཉིས་པ། སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོ་དང་སྒྲིག་ལམ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས། གསུམ་པ། འཛིན་རིམ་དྲུག་པ་ནས་བརྒྱད་པ་བར་གྱི་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་ཇི་དགེའི་སྐོར་བཅས་ཡིན་འདུག ཚོགས་ཆུང་ཁག་བགོས་ཀྱིས་ཉིན་གསུམ་རིང་བརྗོད་གཞི་ཁག་ལ་བགྲོ་གླེང་གནང་མཐར་བསམ་ཚུལ་ཕྱོགས་བསྡོམས་གནང་རྒྱུ་དང་། ཚོགས་ཆུང་ཁག་གི་སྙན་ཐོ་གཞིར་བཟུང་གྲོས་ཆོད་གཏན་འབེབས་གནང་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་གསུངས་བྱུང་།
མཇུག་ཏུ་སྲིད་སྐྱོང་མཆོག་གིས། ཁོང་ཉིད་ཆུང་དུས་རྡོར་གླིང་དང་སློབ་གྲྭ་གཞན་དུ་འགྲོ་སྐབས་དགེ་རྒན་རྣམ་པའི་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ཐུགས་ཁུར་དང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཐོག་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བའི་སྐོར་དང་འབྲེལ་ཏེ། དགེ་རྒན་ནི་འཛིན་སྐྱོང་དང་སློབ་གྲྭའི་འགན་འཛིན། སློབ་མའི་བར་བཅས་ཀྱི་ཟམ་པ་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་འཛིན་སྐྱོང་གི་མཐུན་རྐྱེན་དང་སློབ་གྲྭའི་འགན་འཛིན་རྣམ་པས་བེད་སྤྱོད། སྤྱི་ཚོགས་དང་ཕ་མའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བཅས་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་མ་ཟད། དམིགས་བསལ་དགེ་རྒན་ཚོས་སློབ་གྲྭའི་མཐུན་རྐྱེན་ཡག་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར་འཛིན་གྲྭའི་ནང་སློབ་ཁྲིད་ཡག་པོ་བྱས་པ་ཡིན་ན། རང་བཞིན་གྱིས་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་ཐུབ་པའི་སྐོར་གསུང་བྱུང་།
ཡང་འདས་པའི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་གྲུབ་འབྲས་དང་ད་ལྟའི་ཤེས་ཡོན་གནས་སྟངས་ཐད། ཁོང་གིས་ཉེ་ཆར་ཁོང་གཏན་སློབ་ཀྱི་འགན་འཛིན་དང་ཐུག་འཕྲད་སྐབས། བོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚོ་འཛིན་རིམ་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ཡིག་རྒྱུགས་གྲུབ་འབྲས་ བརྒྱ་ཆ་ ༦༠% གཡས་གཡོན་ཙམ་ལོན་མེད་ཀྱང་། རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་འབྱོར་བ་བཟང་བའི་རིགས་ཀྱིས་ཕྲུ་གུའི་ཡིག་རྒྱུགས་གྲུབ་འབྲས་བརྒྱ་ཆ་ ༨༠% དང་ནང་མིའི་སྐྱོ་བོའི་ཕྲུ་གུའི་གྲུབ་འབྲས་བརྒྱ་ཆ་ ༧༠% གཡས་གཡོན་ཡིན་པའི་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་མ་ཟད། སློབ་གྲྭ་མང་ཆེ་བའི་ནང་ཡིག་རྒྱུགས་གྲུབ་འབྲས་དང་དཔེ་དེབ་ཀློག་མཁན། རྩོམ་ཡིག་འགྲན་བསྡུར་ཁྲོད་ཀྱི་བྱ་དགའ་རག་མཁན་ཚང་མ་རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་མ་ལས། བོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་མེད་པའི་གནས་སྟངས་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། ད་ལྟའི་བར་ལོ་རེར་རྒྱ་གར་གྱི་སློབ་ཕྲུག་སྟོང་ཕྲག་ ༩༠ དང་རྒྱ་ནག་གི་སློབ་ཕྲུག་སྟོང་ཕྲག་ ༩༧ ། བལ་ཡུལ་ནས་སློབ་ཕྲུག་ ༧༠༠༠ བཅས་ཨ་རིར་སློབ་སྦྱོང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་། འདི་ལོར་ཤེས་རིག་བཀའ་བློན་དང་དྲུང་ཆེ་གཉིས་ཀྱིས་ལོ་རེར་ཨ་རིའི་ཉམ་ཐག་རོགས་ཚོགས་ཤིག་གིས་ཨ་རིའི་ནང་སློབ་ཕྲུག་ ༨༠༠༠ ལེན་བཞིན་པའི་ཁྲོད་བོད་རིགས་སློབ་མ་ཁག་ཅིག་འགྲོ་བར་འབད་བརྩོན་བྱས་ཀྱང་། ཕྱིས་སུ་བོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་རྩེ་ཕུད་ ༨ ནས་ ༩ བཏང་ཁྲོད་དུ་ (SAT) གྲུབ་འབྲས་བརྒྱ་ཆ་ ༩༠% ལོན་དགོས་པ་ལས་བརྒྱ་ཆ་ ༥༡%% ཙམ་ལས་ལོན་མེད་སྟབས། དཀའ་ངལ་གྱི་གནས་སུ་གྱར་ཡོད་ཚུལ་དང་། ད་ལྟའི་ཆར་ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཡིག་རྨོངས་སེལ་ཚད་བརྒྱ་ཆ་ ༨༤ དང་། རྒྱ་གར་ཡིག་རྨོངས་སེལ་ཚད་བརྒྱ་ཆའི་ ༧༧ ཡིན་ཚུལ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། ང་ཚོར་ཆེད་ལས་པ་དང་རིགས་གཅིག་རྐང་འཛིན་མེད་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དག་འཛིན་སྐྱོང་གི་མཐུན་རྐྱེན་དང་ལམ་སྟོན། སློབ་གྲྭའི་འགན་འཛིན་དང་དགེ་རྒན། ཕ་མ་སྤུན་མཆེད། སྤྱི་ཚོགས་བཅས་ཚང་མས་འཕྱར་གྲུ་མཉམ་འདེགས་གནང་དགོས་པ་ཞིག་ལས། མཐུན་རྐྱེན་གྱི་མ་འདང་པ་ཡིན་མིན་སྐོར་གསུངས་བྱུང་།
མ་འོངས་ལས་དོན་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་ཁོང་གིས། “ ད་ལྟའི་ཆར་གཞིས་ཆགས་ཁག་དང་སློབ་གྲྭ་ཁག་ཏུ་གཞན་རྟེན་གྱི་བསམ་བློ་ལས། རང་ཁ་རང་གསོ་བྱ་རྒྱུའི་བསམ་བློ་གཏོང་མཁན་དཀོན་པོ་འདུག ང་ཚོའི་ཕུགས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་བོད་རང་དབང་སླར་གསོ་དང་བོད་མིས་དབུ་འཁྲིད་རྒྱུ། བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མ་འོངས་སོན་རྩ་བྱས་ཏེ་མགོ་འཁྲིད་རྒྱུ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་བོད་དོན་གླེང་སློང་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། སློབ་གྲྭའི་སྐབས་སུ་བརྒྱ་ཆ་ ༦༠ ལས་མི་ལོངས་པ་དང་། སློབ་ཡོན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་བརྒྱ་ ༥༡ ལས་ལོན་གྱི་མེད་ན་རྩ་དོན་གང་འདྲ་བྱེད་དེ་རྩོད་ཀྱི་རེད་དམ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆར་ཇི་ལྟར་འགྲོ་འམ། རྒྱ་ནག་ལ་གདོང་ལེན་ཇི་ལྟར་བྱ་འམ། རང་ལུས་མེར་བསྲེཊ་གནང་མཁན་བོད་མི་ ༩༥ གྱིས་ཤུལ་དུ་ཡོད་མཁན་ཚོས་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བདག་པོ་རྒྱག་རོགས། རང་དབང་དགོས་པའི་འདོད་པ་འགྲུབ་པར་གནང་རོགས་ཤེས་བཞུད་སོང་བ་རེད། བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་བརྒྱ་དཔོན་བཅུ་དཔོན་ཡན་གྱི་སྲི་ཞུ་བ་ཚང་མས་རྔུལ་ནག་དང་ཁྲག་གིས་བཙུགས་པའི་སློབ་གྲྭ་དང་གཞིས་ཆགས་ཁག་བདག་པོ་རྒྱག་རྒྱུ་ང་ཚོའི་ལས་འགན་རེད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་སྤོབས་པ་སྐྱེ་དགོས་པ་ཞིག་དང་། རིག་གཞུང་དང་དབུ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐོག་ནས་འཛམ་གླིང་ལ་ངོམ་ཆོག་པ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། མ་འོངས་པར་ང་ཚོས་སློབ་གྲྭ་གཅིག་གི་ནང་ཡུལ་མིའི་ཕྲུ་གུ་ཉམ་ཐག་ལས་དམའ་བའི་བརྒྱ་ཆ་ལེན་དགོས་པའི་གནས་སྟངས་གང་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་རེད། དེ་ཚང་མས་མཁྱེན་པར་བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ང་རང་ལ་མཚོན་ན་ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བར་ཡིད་ཆེས་ཡོད་ལ། འབད་བརྩོན་ཡང་གནང་གི་ཡིན། མ་འོངས་པར་འཛིན་སྐྱོང་གི་མཐུན་འགྱུར་གནང་བ་ལྟར། བོད་པའི་དགེ་རྒན་ཚོས་ཤ་ཞེན་ཡོད་པའི་ཐོག་འབད་པ་གནང་དགོས་པ་རེད། ” ཞེས་གསུངས་བྱུང་།
ཤེས་ཡོན་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་སྲིད་སྐྱོང་མཆོག་གིས། “ཤེས་ཡོན་སྲིད་བྱུས་གནས་མིན་ལ་འགྱུར་བ་འགྱུར་བ་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་རེད། སྲིད་བྱུས་དེ་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ཤེས་ཡོན་སྲིད་བྱུས་རེད། མ་འོངས་གང་འདྲ་བྱས་ཏེ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་མིན་ཐད་ང་ཚོས་སློབ་གྲྭ་ཁག་ཏུ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་བཞིན་པ་ཡིན་སྟབས། རིམ་པས་ཡོང་གི་རེད། སྲིད་བྱུས་འདིའི་ཐད་བཀའ་བློན་ཁྲི་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ཀྱང་ང་ལ། བཀའ་ཤག་སྐབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ཤེས་ཡོན་དང་དཔལ་འབྱོར། འཕྲོད་བསྟེན་ཕྱོགས་གང་ནས་ཀྱང་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་ཕྱག་ལས་གནང་དགོས་སྐོར་གསུངས་བྱུང་། དེ་ང་རང་གི་རླབས་ཆེན་རེད་བསམ་སོང་། མ་འོངས་པར་དེ་འདྲ་བྱུང་བ་ཡིན་ན་བགྲོ་གླེང་འདྲ་མིན་ཡོང་བའི་གཞི་རྩ་ཡོད་པ་མ་རེད། ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་པའི་གནད་དོན་དེ་ང་ཚོས་རྒྱུ་མཚན་ཁུངས་ལྡན་ཡོད་པའི་ཐོག་རིམ་པས་ཡོང་གི་རེད། ” ཅེས་གསུངས་སོང་།
གསར་འགོད་པ། དོན་གོ
སྲིད་སྐྱོང་མཆོག་གིས་བསམ་དོན་ཡིད་བཞིན་དུ་འགྲུབ་པའི་བཀྲ་ཤིས་སྨོན་འདུན་ཞུ།
མ་ཚད་བཀའ་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ལམ་སྟོན་གནང་བ་ལ་ངེས་པར་དུ་རྩི་བཀུར་གནང་དགོས་་་་་་གནང་བ་ལ་་ཡང་བསྔགས་བརྗོད་ཡོད།
རིམ་བཞིན་ཁ་ཇེ་གསལ་དུ་འགྲོ་བཞིན་འདུག ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་ཡིས་སྲིད་སྐྱོང་མཁས་དབང་བློ་བཟང་སེང་གེ་མཆོག་འགུལ་དཀྱོག་རྒྱག་ས་མེད་པ་བཟོས་འདུག བཀའ་ཤག་གསར་པ་ཡིན་ཡང་སྲིད་ཇུས་རྙིང་པའི་ཐོག་ཤར་སྐྱོད་བྱ་དགོས་པའི་བཀའ་བརྒྱ་ཕབ་འདུག འདི་ཕྱི་ཤུན་བརྗེ་བ་ཙམ་རེད། ལྟོས་དང་། (་བཀའ་བློན་ཁྲི་ཟུར་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ཀྱང་ང་ལ། བཀའ་ཤག་སྐབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ཤེས་ཡོན་དང་དཔལ་འབྱོར། འཕྲོད་བསྟེན་ཕྱོགས་གང་ནས་ཀྱང་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་ཕྱག་ལས་གནང་དགོས་སྐོར་གསུངས་བྱུང་། )
ཤེས་ཡོན་སྲིད་བྱིས་གསར་པ་བསྐྱར་ནན་བྱས་འདུག ངོ་མ་ཡ་མཚན་རེད། ཁུངས་འཁྱོད་ཀྱི་མེད་པའི་སྲིད་བྱས་ཤིག་གི་ཪོག་ལ་བཙན་འདེད་བྱས་ནས་ག་རེ་ཡོང་ཡ་ཡོད་ན། འདི་བཙན་བཙོན་བོད་མི་ཚོས་ཤེས་ཡོན་གྱི་ཕམ་ཁ་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད།