དེ་རིང་རྒྱ་གར་མི་མང་སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གིས་སྙན་ཐོ་ཞིག་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། འདས་པའི་ལོ་ ༥༠ ལྷག་གི་རིང་རྒྱ་གར་གྱི་སྐད་རིགས་ ༢༢༠ ཙམ་རྩ་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་འདུག
དེ་རིང་ཕྱི་ཚེས་ ༩ ཉིན་རྒྱ་གར་མི་མང་སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་ཁང་(People’s Lingustic Survey of India) གིས་འདས་པའི་ལོ་གཉིས་རིང་། སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་ཕྱིར་བསྒྲགས་པའི་ནང་། ༡༩༦༡ ལོའི་རྒྱ་གར་སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐོ་གཞུང་ནང་སྐད་རིགས་ ༡༡༠༠ གསལ་ཡོད་པ་ལས། འདས་པའི་ལོ་ ༥༠ ལྷག་གི་རིང་རྒྱ་གར་གྱི་སྐད་རིགས་ ༢༢༠ ཙམ་རྩ་བརླག་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད་ཚུལ་བཀོད་འདུག
ཐེངས་འདིའི་སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་ལས་གཞིའི་གཙོ་འགན་པ་གྷ་ནེ་ཤཱི་(Ganesh Devy) ཡིས། ཁོ་ཚོས་ད་ཆར་རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁུལ་དང་ཡུལ་ལུང་སོ་སོའི་ནང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་པའི་སྐད་རིགས་མ་འདྲ་བ་ ༧༨༠ ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། ད་དུང་སྐད་རིགས་ ༡༠༠ ཙམ་ཞིབ་འཇིག་ཁྱབ་ཁོངས་ནས་སྙོབ་མ་ཐུབ་པ་བཅས་བསྡོམས་ན་ ༨༨༠ ཡིན་སྟབས། ལྷག་མ་རྣམས་རྩ་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད་ཅིང་། རྩ་བརླག་ཏུ་ཕྱིན་པའི་སྐད་རིགས་ཕལ་ཆེ་བ་རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་ཁ་འཐོར་ལ་གནས་པའི་འབྲོག་སྐད་ཡིན་པ་དང་། སྐད་རིགས་རྩ་བརླག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་སྐད་རིགས་དེ་དག་ལ་གཞུང་གི་ངོས་འཛིན་མ་ཐོབ་པ། མི་སྡེ་གནས་སྤོར་བཏང་པ། སྐད་རིགས་བྱེ་བྲག་པ་རྒྱག་མཁན་མི་སྡེ་གང་དེར་འཚོ་གནས་ཀྱི་གདམ་ཀ་མེད་པ་དང་ཡུལ་སྐད་གཅིག་གྱུར་གྱི་འཕེལ་ཤུགས་འོག་ཁོང་ཚོའི་ལུང་སྐད་(ལོག་སྐད་) ལ་མཐོང་ཆུང་བཙན་གནོན་ཐེབས་པ། སྐད་རིགས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་མེད་པ་སོགས་ཡིན་པར་བརྗོད་འདུག ཁོང་གིས་ “གནས་ཚུལ་དེ་དག་ནི་སེམས་སྐྱོ་དགོས་པའི་བོར་བརླག་ཅིག་རེད་”ཅེས་བརྗོད་ཡོད།
༡༩༦༡ ལོའི་རྒྱ་གར་སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐོག་མའི་སྙན་ཐོའི་ནང་སྐད་རིགས་ ༡༦༥༢ ཙམ་རག་ཡོད་པ་ལས། རྗེས་མཐུན་སྐད་རིགས་ཁག་ཁྱབ་ཁོངས་རེ་རེར་བསྡུས་ཏེ། མཐར་ཐོ་གཞུང་ནང་སྐད་རིགས་ ༡༡༠༠ བཀོད་ཡོད་ཀྱང་། ༡༩༧༡ ལོར་བསྐྱར་ཞིབ་ཐོག་གཞུང་གིས་ལུང་སྐད་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་ངོས་འཛིན་འཐོབ་རྒྱུར་སྐད་བྱེ་བྲག་པ་དེ་བཤད་མཁན་ཉུང་མཐར་མི་ ༡༠༠༠༠ དགོས་པའི་ཆ་རྐྱེན་འོག སྐད་རིགས་༡༡༠༠ ནས་སྐད་རིགས་ ༡༠༨ ལ་གཞུང་གིས་ངོས་འཛིན་དང་ལྷག་མ་རྣམས་གཞུང་འབྲེལ་སྐད་རིགས་ཐོ་གཞུང་གི་ཁོངས་ནས་ཕུད་ཡོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། བནྡེ་སྐྱབས།
་་་་་་ སྐད་རིགས་རྩ་བརླག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་སྐད་རིགས་དེ་དག་ལ་གཞུང་གི་ངོས་འཛིན་མ་ཐོབ་པ། མི་སྡེ་གནས་སྤོར་བཏང་པ།
སྐད་རིགས་བྱེ་བྲག་པ་རྒྱག་མཁན་མི་སྡེ་གང་དེར་འཚོ་གནས་ཀྱི་གདམ་ཀ་མེད་པ་དང་ཡུལ་སྐད་གཅིག་གྱུར་གྱི་འཕེལ་ཤུགས་འོག་ཁོང་ཚོའི་ལུང་སྐད་(ལོག་སྐད་) ལ་མཐོང་ཆུང་བཙན་གནོན་ཐེབས་པ།
སྐད་རིགས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་མེད་པ་སོགས་ཡིན་པར་བརྗོད་འདུག ཁོང་གིས་ “གནས་ཚུལ་དེ་དག་ནི་སེམས་སྐྱོ་དགོས་པའི་བོར་བརླག་ཅིག་རེད་”ཅེས་བརྗོད་ཡོད། ་་་་་་