ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༩ ལོར་ང་ཚོ་པེ་ཅིན་དུ་ཡོད། སྐབས་དེར་ཅང་ཅེ་ཧྲིའི་ (Chiang Chieh-shih) བུ་ཅང་ཅེན་ཀོ་ (Chiang Ching-kuo) ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་གཙོ་འཛིན་དུ་བསྐོས་པའི་ལོ་གཉིས་པ་དེ་རེད། ཅང་ཅེ་ཧྲིས་ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་(གོ་མིན་ཏང) བཙུགས་ཏེ་ ༡༩༤༩ ལོར་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་པས་ཕམ་ཉེས་སུ་བཏང་བའི་ལོ་དེར་རྒྱ་ནག་དང་ཨ་རི་གཉིས་མནའ་འབྲེལ་ཆགས་པ་རེད། སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་ས་ད་དུང་ནན་ཅིན་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ལྷ་སར་བཞུགས་ཤིང་། ཧོང་ཀོང་སྲིད་འཛིན་ས་ཁུལ་འདི་དབྱིན་ཇིའི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་ཡིན་ལ། རྒྱ་ནག་ཅུང་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།
སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་སྲིད་གཞུང་གིས་དྲག་གནོན་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་ལོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ཏེ། རྒྱལ་ནང་གི་ཁ་གཏད་ཤོག་ཁག་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་ནག་གི་གཙུག་རྒྱན་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིང་། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་གནང་མཁན་ཚོར་སུན་གཙེར་བརྙས་བཅོས་གཏོང་གི་ཡོད། འོན་ཀྱང་འདས་པའི་ལོ་ངོ་ ༣༠ རིང་ ༼དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་པ་མང་ཆེ་ཤོས་ཨུ་རུ་སུ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་གཙོས་པའི་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་ཁ་ཐོར་དུ་གྱར༽གི་དུས་ཟིང་ཁྲོད་དུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་དེ་རིང་ང་ཚོར་རྒྱུས་མྱོང་ཡོད་པའི་ཁ་ཐོར་ཡ་བྲལ་དུ་གྱར་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤུལ་ལམ་རིང་མོའི་སྟེང་སྐྱོད་བཞིན་ཡོད་ལ། སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་གྲལ་རིམ་དང་ས་བདག གཡས་ཕྱོགས་གཡོན་ཕྱོགས་བར་གྱི་འགལ་འདུ། མཆོང་སྐྱོད་ཆེན་མོའི་བྱ་འགུལ། ཡང་ན་ཡ་ང་བའི་མུ་གེ་ཆེན་མོའི་བྱས་ཉེས་ཏེ། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་མོ་སོགས་གང་ཡང་བྱུང་ཡོད་པ་མ་རེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༡༡ ནས་ ༡༩༤༩ ལོའི་བར་ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་འོག་ཏུ། རྒྱ་ནག་གི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོ་དང་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་འབྱོར་མུ་མཐུད་གོང་འཕེལ་འགྲོ་ བཞིན་ཡོད།
རྩོམ་པ་པོ་ཁྲིན་ཀན་ཀྲོང་ (Chan Koonchung) ལགས་ཀྱིས་ཉེ་ལམ་ <<ཅེན་ཧྥིན་གྱི་ལོ་གཉིས་པ་>> (The Second Year of Jianfeng) ཞེས་པའི་ལོ་རྒྱུས་བརྩམས་སྒྲུང་ཞིག་བྲིས་ཡོད་པ་དང་། དཔེ་དེབ་དེའི་ཁ་བྱང་ནང་གི་ཅེན་ཧྥིན་ཞེས་པ་དེ་རྩོམ་པ་པོ་ཁྲིན་ལགས་ཀྱིས་ཅང་ཅེན་ཀོའི་རུས་མིང་ལ་སྤྱད་ནས་བཏགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཐེངས་འདིའི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་བརྒྱུད། སྐུ་ཞབས་ཁྲིན་ལགས་ཀྱིས་ཁོ་རང་གི་བརྩམས་ཆོས་ལས་འཕྲོས་པའི “གལ་ཏེ་རྒྱ་ནག་གིས་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་མ་བཏང་བ་ཡིན་ན། དེ་རིང་གི་རྒྱ་ནག་འདི་ག་རེ་ཡིན་སྲིད་དམ” ཞེས་པའི་དྲི་གཞིའི་ཐོག་བགྲོ་གླེང་བྱས་པ་གཤམ་གསལ།
དྲི་བ། སྔོན་ཆད་དང་བསྡུར་ན་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་ལ་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་འདུག་གམ།
ལན། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས། དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་ (C.C.P) ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་སྤྲད་པའི་བདམ་ང་ཞིག་ཡིན་སྟབས། ཚོགས་པ་འདི་མེད་ན། རྒྱ་ནག་གསར་བར་སྟོབས་ཤུགས་དང་འཕེལ་རྒྱས་གང་ཡང་འབྱུང་མི་ནུས། ཞེས་ཇི་ལྟར་བཤད་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་མེད་རུང་། སྔོན་ཆད་ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་དུས་སྐབས་ནང་རྒྱ་ནག་ལ་སྟོབས་ཤུགས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཕྱིན་ཡོད་པ་དེ་ངས་གསལ་བཤད་བྱེད་འདོད་བྱུང་། རྒྱ་ནག་གིས་ལོ་རྒྱུས་ནི་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་ཀྱི་དབྱེ་གཞི་ཞིག་གམ་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་སྙོན་མེད་ཅིག་ཡིན་ལུགས་བཤད་ནས་ང་ཚོར་གོ་སྐོན་བློ་འགུག་བྱེད་ཐུབ་པ་མ་རེད། ཏིན་ཞོ་ཕིན་གྱིས་དཔལ་འབྱོར་སྒོ་འབྱེད་མ་བྱས་པའི་སྔོན་ཏེ། མའོ་ཙེ་ཏུང་སྲིད་དབང་སྐབས་ཀྱི་མི་ལོ་ ༣༠ རིང་གི་དམར་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་དུས་སྐབས་ནང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་ལོག་ལམ་དུ་ཕྱིན་ཏེ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལ་བློ་ངོར་མི་ཤོང་བའི་དཀའ་སྡུག་ཡ་ང་བ་སྤྲད་དེ་བཅོས་བསྒྱུར་གྱི་དུས་ཚོད་ཡོད་ཚད་ཆུད་ཟོས་སུ་བཏང་ཡོད་པ་རེད།
དྲི་བ། གལ་ཏེ་ ༡༩༤༩ ལོའི་དུས་ཟིང་ཁྲོད་དུ། ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ཡོད་ན། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད་སྲིད་དམ།
ལན། གལ་སྲིད་དེ་ལྟར་བྱུང་ཡོད་ཚེ། དེང་སྐབས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་འདི་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད་པ་ངེས་གཏན་རེད་ལ། བྱ་གཞག་རེ་ཟུང་ཐད་ནས་ནོར་འཁྲུལ་ཤོར་སྲིད་ཀྱང་། སྔོན་ཆད་དང་བསྡུར་ན་ལེགས་པོ་ཡིན་པ་མ་ཟད། འགྲོ་བ་མིའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་དུ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཞེས་པའི་བྱས་ཉེས་དེ་འདྲ་ཞིག་ཀྱང་བྱུང་ཡོད་པ་མ་རེད།
སྔོན་ཆད་ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཀྱང་སྲིད་དབང་གཅིག་སྡུད་ལྟ་བུའི་ནོར་འཁྲུལ་ཁ་ཤས་བཟོས་ཡོད་ཀྱང་། ངས་བསམ་ན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༩ ལོའི་རྗེས་སུ། ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་སྲིད་དབང་འོག་ཏུ། མི་ལོ་ ༣༧ རྗེས་ཀྱི་དེ་རིང་གི་རྒྱ་ནག་ནང་བཞིན་ཆབ་སྲིད་དཔལ་འབྱོར་ལ་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་མ་ཟད། ཆབ་སྲིད་སྤྱི་ཚོགས་ཐད་ཀྱི་ཁེ་དབང་འདྲ་མཉམ་གྱི་གནས་སྟངས་སྔར་ལས་ལྷག་པར་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་ཕྱིན་ཡོད་པ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག
དྲི་བ། རྒྱ་ནག་གི་བྱུང་རབས་ལོ་རྒྱུས་བརྩམས་པའི་ཐད་ནས་ཁྱེད་ལ་དཀའ་ཁག་འདྲ་འཕྲད་སོང་ངམ།
ལན། དང་ཐོག་ངས་ཧ་ཅང་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་འདུག་བསམས་ཀྱང་། དུས་ཚོད་མང་པོ་བཏང་ནས་གྲ་སྒྲིག་ཚགས་ཚུད་བྱུང་རྗེས་ཅུང་སླ་བའི་ཚོར་སྣང་བྱུང་། ངས་སྔོན་ཆད་གོ་མིན་ཏང་གི་སྲིད་དབང་ཇི་ལྟར་ཚུགས་པའི་སྐོར་ལ་མནོ་བསམ་གཏོང་དགོས་པ་མ་ཟད། དེང་གི་ཐེ་ཝན་གྱི་མཐོ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་ལའང་མནོ་བསམ་གཏོང་དགོས་ཀྱི་འདུག ངས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་ཡོད་མི་སྣ་རེ་འགའ་འདམ་སྒྲིག་བྱས་ནས་ཁོང་རྣམ་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ལྟ་དགོངས་ལ་དཔྱད་པའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ནི། དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་པ་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ཀྲང་ཏུང་སིན་ (Zhang Dongsun) རེད། ཁོང་སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་དམར་ཕྱོགས་རིང་ལུགས་དང་ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གཉིས་ཀྱི་བར་སྡོད་མི་སྣ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༣ ལོར་པེ་ཅིན་གྱི་བཙོན་ཁང་ཞིག་ཏུ་སྐུ་བཀྲོངས་པ་རེད།
དྲི་བ། ཁྱོད་ཀྱིས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བདེན་དོན་ཅི་ཇིར་འཚོལ་ཞིབ་བྱས་པ་ཡིན།
ལན། སྤྱིར་བཏང་ངས་རྒྱ་ནག་གི་དངོས་འབྲེལ་ལོ་རྒྱུས་རྟོགས་བཟོ་བྱེད་པའི་དམིགས་ཡུལ་མེད་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དེང་གི་ཐེ་ཝན་མཚོ་འགག་གིས་ཀྱང་སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་ནང་བཞིན་ནོར་འཁྲུལ་མང་པོ་ཞིག་བཟོས་མྱོང་བ་མ་ཟད། ༡༩༤༩ ལོའི་རྗེས་སུ་ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་མནའ་འབྲེལ་དུ་གྱུར་ཏེ། རྒྱ་ནག་གི་མཚོ་འགྲམ་གྲོང་ཁྱེར་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་པ་དང་། དུས་སྐབས་དེར་འཛམ་གླིང་སྒང་འདིར་ཨ་རིའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་ཡོད་སྟབས། དུས་སྐབས་དེའི་རྒྱལ་ཁབ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་། ཨ་རིའི་རྒྱལ་ནང་དུ་ཚོང་ཟོག་ཕྱིར་གཏོང་བྱས་པར་བརྟེན་ནས་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།
ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༩ རྗེས་སུ་ཐེ་ཝན་ནང་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་བཅོས་བསྒྱར་བཏང་བ་ལྟར། སྔོན་ཆད་ཐེ་ཝན་རྒྱལ་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ནང་འདི་ལྟར་བཅོས་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད་པར་ཁོ་བོས་འདོད་ཅིང་། ཐེ་ཝན་གྱི་བཅོས་བསྒྱུར་ལ་དོན་འབྲས་ཆེན་པོ་བྱུང་དོན་གཙོ་བོ་ཞི་བ་དང་མཉམ་ལས་ལ་བརྟེན་པས་རེད་དེ། ཐེ་ཝན་ནང་སྲིད་གཞུང་ལ་བདག་པའི་ཚོང་གཉེར་ཁང་ཡོད་ཚད་ས་བདག་གྲལ་རིམ་པ་ཚོར་བགོས་ཏེ་ཁོ་ཚོ་མ་རྩའི་བདག་པོར་བསྒྱུར་ནས་རྒྱལ་ནང་གི་བཟོ་ལས་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་སུ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། སྐབས་དེ་ནས་བཟུང་ཐེ་ཝེན་ནང་བཟོ་ལས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་པ་རེད། གལ་ཏེ་རྒྱ་ནག་ནང་དེ་ལྟར་བཅོས་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད་ཚེ། རྒྱ་ནག་གི་བཟོ་ལས་དཔལ་འབྱོར་ལ་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་སྙོན་དུ་མེད་ཀྱང་། དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་ལྡོག་ཕྱོགས་ནས་བཅོས་བསྒྱུར་བྱས་པ་དང་། གྲལ་རིམ་ཁག་བར་འཐབ་རྩོད་བསླངས་ཏེ་ས་བདག་གྲལ་རིམ་པ་ཚོ་དམར་གསོད་བཏང་བ་རེད། དུས་སྐབས་དེར་ད་དུང་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་དམངས་གཙོ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཙོ་འཛིན་ཁེམ་སུང་ (Kim Il-sung) བྱ་བ་དེ་ལ་དམིགས་རྒྱང་རིང་བར་བརྟེན། ཁོས་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་དབང་དུ་བསྒྱུར་སྲིད་པར་དོགས་ཏེ། ལྷོ་བྱང་གཉིས་བར་དུས་ཟིང་གི་རྡུལ་འཚུབ་བསྟུད་མར་ལངས་པ་རེད།
དྲི་བ། རྒྱ་ནག་གི་རིག་གནས་ལེགས་བྱང་ལ་འཕེལ་འགྲིབ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་རེད།
ལན། ༡༩༨༦ ལོར་ལའོ་ཞི་ (Lao She) ལགས་ནོ་བྷིལ་རྩོམ་རིག་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་དཔྱད་འདེམས་གྲས་སུ་ཚུད་དེ། ཁོང་ནོ་བྷིལ་རྩོམ་རིག་གཟེངས་རྟགས་ཀྱི་དཔྱད་འདེམས་གྲས་སུ་ཚུད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་རྩོམ་མཁན་ཐོག་མར་གྱུར་ཅིང་། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་སྐབས་ཏེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༦ ལོར་ཁོས་རང་སྲོག་གཅོད་དགོས་བྱུང་བ་རེད། སྐབས་དེར་དགོན་པ་ལྷ་ཁང་དང་གནའ་རྫས། ཁྱད་པར་དུ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤུལ་བཞག་རིག་གནས་ཡོད་ཚད་དམར་སྲུང་དམག་གིས་དངོས་སུ་རྩ་གཏོར་མ་བཏང་ཡང་རྩིས་མེད་དུ་བཏང་བ་རེད། དེ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་དངོས་རེད།
དྲི་བ། ཁྱེད་ཀྱིས་ལོ་རྒྱུས་བརྩམས་སྒྲུང་འདི་ལ་ཀློག་མཁན་རྣམས་ཀྱི་དགའ་བསུ་འཐོབ་པའི་རེ་འདུན་འཆང་ཡོད་དམ།
ལན། དེ་ལ་ངས་གསལ་བཤད་མང་པོ་བྱེད་དགོས་པ་མི་འདུག་སྟེ། གཙོ་བོ་ཀློག་མཁན་ཚོར་རྒྱ་ནག་གི་བྱུང་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཐད་གོ་རྟོགས་ཅི་ཙམ་ཡོད་མེད་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་རེད།
གསར་འགོད་པ་ཁེར་སི་ཊན་ཊ་ཊི་ལའོ། (Kirsten Tatlow) པདྨ་རྒྱལ་གྱིས་བོད་སྒྱུར་བྱས།
མ་རྩོམ་འབྲེལ་ཐག http://sinosphere.blogs.nytimes.com/2015/11/01/chan-koonchung-china-communist-nationalista-communist-defeat-in-china/
