ཐའེ་ཝན་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་གསར་བ།

ཨ་རིའི་ (Wall Street Journal) གསར་ཁང་གི་ཆབ་སྲིད་དཔྱད་བརྗོད། པདྨ་རྒྱལ་གྱིས་བོད་སྒྱུར་བྱས།

_____པེ་ཅིན་གཞུང་གིས་ཐའེ་ཝན་གྱི་སྲིད་འཛིན་གསར་བར་རྣམ་འགྱུར་ཅི་འདྲ་ཞིག་བསྟན་རུང་། ཐའེ་པེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱིས་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་འབྲེལ་ལམ་གསར་འཛུགས་གནང་དགོས་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།

རེས་གཟའ་སྤེན་པའི་ཉིན་ལས་སླ་མོར་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝིན་ལ་སྲིད་འཛིན་གྱི་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་སྟེ། ཁོང་མོའི་སྲིད་ཚོགས་ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པས་ཐོག་དང་པོར་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་སྲིད་སྟེགས་མང་ཤོས་འཛིན་ཐུབ་པ་བྱུང་། ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པས་ཐའེ་ཝན་གྱི་ཆབ་སྲིད་སྡིངས་ཆའི་སྟེང་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་ལ་དམངས་གཙོའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་ཁེ་དབང་ཡོད་སྐོར་ནན་ཆེར་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།

ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པར་རྒྱལ་ཁ་མ་ཐོབ་པའི་སྔོན་ཏག་ཏག་ལ་རོལ་དབྱངས་འཁྲབ་པ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ལས་ཆེས་བློ་ཡུལ་ལས་འགོངས་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཐེབས་པ་ནི། ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་རོལ་དབྱངས་འཁྲབ་སྟོན་ཚོགས་པའི་ (K-pop) ཁོངས་མི་ལོ་ན་ ༡༦ ལ་སོན་པའི་ཐའེ་ཝན་བུ་མོ་ཀྲུའུ་ཙི་ཡས་(Chou Tzu-yu) ཟེར་བ་ཞིག་གིས་བརྙན་འཕྲིན་ནང་ཐའེ་ཝན་གྱི་རྒྱལ་དར་འཕྱར་བར་བརྟེན། རོལ་དབྱངས་ཚོགས་པའི་གཙོ་སྐྱོང་བས་ཁོ་མོས་ཐའེ་ཝན་གྱི་རྒྱལ་དར་འཕྱར་བར་དགོངས་སེལ་ཞུ་རུ་བཅུག་པའི་གཟུགས་མཐོང་བརྙན་པར་དེ་ཐའེ་ཝན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་ཁྱབ་པ་དང་། ཐའེ་ཝན་མི་མང་ལ་ཕོག་ཐུགས་ཆེན་པོ་བཏང་པ་རེད། གཟུགས་མཐོང་བརྙན་པར་དེའི་ནང་རོལ་དབྱངས་ཚོགས་པའི་གཙོ་སྐྱོང་བས་ “རྒྱ་ནག་གཅིག་མ་གཏོགས་ཡོད་པ་མ་རེད། མཚོ་འགག་གི་ཕྱོགས་གཉིས་ཧྲིལ་བོ་གཅིག་རེད” ཅེས་པའི་ཡི་གེ་ཞིག་བུ་མོ་ཀྲུའུ་ཙི་ཡས་ལ་ཀློག་བཅུག་པ་དང་། ཁོ་མོས་རང་གི་དེ་སྔའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་འགྱོད་བཤགས་ཞུས་ཡོད་སྟབས། ཐའེ་ཝན་མི་མང་གིས་དེ་ནི་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཁོང་མོར་གཉའ་གནོན་བཙན་འགེལ་བྱས་པའི་ངང་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་གི་ཡོད་པ་རེད།

གནས་ཚུལ་དེས་ཐའེ་ཝན་ལ་རྒྱ་ནག་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་དམག་དཔུང་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་ཐའེ་ཝན་གྱི་དམངས་གཙོའི་འཚོ་བར་འཇིགས་ཉེན་བསླང་མི་ཡོང་ངམ་སྙམ་པའི་དངངས་འཚབ་འཕར་མ་ཞིག་བསླངས་ཡོད་པ་དང་། སྲིད་ཚོགས་ཁག་གི་འོས་མི་ཚོས་བུ་མོ་ཀྲུའུ་ཙི་ཡས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ཀྱང་། ༢༠༠༨ ལོ་ནས་རྒྱ་ནག་སྐམ་ས་ཆེན་མོ་དང་ཐའེ་ཝན་གོ་མིན་ཏང་སྲིད་གཞུང་གཉིས་དབར་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲལ་ལམ་ཤུགས་ཆེན་ཚུགས་ཡོད་སྟབས། བུ་མོ་ཀྲུའུ་ཙི་ཡས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དེ་ནི་གོ་མིན་ཏང་ཚོགས་པར་མཚོན་ན་རྣ་བར་མི་སྙན་པའི་གཏམ་ངན་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། ཡིན་ཡང་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་དང་ཐའེ་ཝན་གོ་མིན་ཏང་སྲིད་གཞུང་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་འདྲིས་ཀྱི་རྐྱེན་པས། ད་རེབ་ཐའེ་ཝན་གྱི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མིའི་འོས་འགྲན་ཁྲོད་དུ་ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པའི་འོས་མི་ཚོར་གོ་སྐབས་མང་པོ་རག་ཡོད་སྲིད།

རེས་གཟའ་སྤེན་པའི་ཕྱི་དྲོར་ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པའི་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཕྱི་ལོགས་སུ་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝིན་གྱིས་སྲིད་འཛིན་གྱི་རྒྱལ་ཁའི་གཏམ་བཤད་དང་འབྲེལ་སྲིད་འཛིན་དམ་འབུལ་སྐབས་སུ། ང་ཚོ་ཐའེ་ཝན་མི་མང་སུ་གཅིག་གིས་ཀྱང་གཞན་ལ་ང་ཚོ་ཐའེ་ཝན་གྱི་མི་སེར་ཡིན་ཞེས་བཤད་པ་ལ་དགོངས་སེལ་ཞུ་དགོས་དོན་མེད། ང་ཚོའི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་དང་ང་ཚོའི་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་བོ། ང་ཚོ་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་བར་སྟོང་བཅས་ལ་བརྩི་མཐོང་གནང་དགོས། དྲག་གནོན་གྱི་རྣམ་འགྱུར་དེས་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་བརྟན་ལྷིང་གི་འབྲེལ་ལམ་ལ་དོ་ཕོག་བཟོ་ངེས་ཡིན། ཞེས་སོགས་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།

གཏམ་བརྗོད་འདི་ནི་པེ་ཅིན་གཞུང་ལ་སྤྲད་པའི་གོ་བརྡ་ཞིག་སྟེ། རྒྱ་ནག་གིས་ཐའེ་ཝན་གྱི་སྲིད་འཛིན་འོས་བསྡུ་ལ་རྣམ་འགྱུར་ཅི་འདྲ་ཞིག་འཛིན་དགོས་མིན་བསྟན་ཡོད། གལ་སྲིད་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་འཛིན་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་ལེན་ཐབས་སུ་བཙན་སྐུལ་བཏང་ཚེ། འཁྲུག་འཛིང་གི་མེ་ལྕེ་མཆེད་ངེས། གལ་ཏེ་ཁོས་བཙན་སྐུལ་ལ་བརྟེན་ན་ཐའེ་ཝན་གྱི་བདག་དབང་ལ་དོ་ཕོག་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དེར་བསམ་ཤེས་བྱས་ཚེ། མ་མཐར་ཡང་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་དང་རྒྱ་ནག་སྐམ་ས་ཆེན་མོ་གཉིས་དབར་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འབྲེལ་ལམ་སྔར་བས་ཡར་རྒྱས་ཡོང་སྲིད་པ་རེད།

ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝིན་གྱིས་ཐའེ་ཝན་རང་བཙན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་སྐུལ་འདེད་མི་གཏོང་བར། ད་ལྟའི་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་ལངས་ཕྱོགས་དེ་མུ་མཐུད་རྒྱུན་འཁྱོངས་གནང་རྒྱུ་ཁག་ཐག་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་མོའི་ལས་གཞི་དང་པོ་དེ་ཐའེ་ཝན་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་བར་གྱི་འཐུས་ཤོར་དུ་ཕྱིན་པའི་ཚོང་དོན་གྲོས་ཆོད་ཁག་གི་ཐད་ནས་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་གཞི་ཇེ་དམ་དུ་གཏང་རྒྱུ་དང་། དེ་ཡང་གོ་མིན་ཏང་ཚོགས་པར་སྤྲད་པའི་ཐའེ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་ཐད་བསྐྱར་ཞིབ་དགོས་པའི་སྔོན་བརྡ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། དེའི་རྗེས་ཁོང་མོས་རྒྱུན་མཁོའི་དངོས་ཟོག་ལ་གཞིགས་ཏེ་པེ་ཅིན་གཞུང་དང་ལྷན་དུ་ཚོང་དོན་གྲོས་ཆོད་ཀྱི་ལས་རིམ་ཁག་བསྐྱར་མཐུད་གནང་བའམ། གཅིག་བྱས་ན་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༤ ལོའི་ཚོང་དོན་གྲོས་ཆོད་ཁག་ (ལོ་དེར་མི་མང་གི་མངོན་འདོད་སྣང་མེད་བཏང་བའི་ཚོང་དོན་གྲོས་ཆོད་ཁག་ལ་རྒྱ་ཆེའི་མི་མང་གིས་མི་འདོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ཏེ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་ཚོང་དོན་འབྲེལ་ལམ་བཅད་པ་རེད།) བསྐྱར་གསོ་གནང་ཡང་སྲིད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་ཁོང་མོའི་ལས་འཆར་འདི་དག་འགྲུབ་ཐབས་སུ། ཅིས་ཀྱང་པེ་ཅིན་གཞུང་འབྲེལ་མི་སྣ་ཞིག་ལ་བསྟུན་དགོས་པ་རེད།

དེ་མིན་གྱི་སྐུལ་བྱ་གཞན་ཞིག་ནི་ཐའེ་ཝན་དང་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་རྒྱུ་དེ་རེད། ཁོང་མོའི་ལས་རོགས་ཚོས་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཝེ་ཋི་ནམ་དང་ཧིན་རྡུ་ནེ་ཤ་ཡ། རྒྱ་གར་སོགས་ལ་འཛིན་པའི་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཚོང་འབྲེལ་སྲིད་ཇུས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས། ན་ནིང་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་ཧྥོའུ་ཧྲི་ཁང་ཚན་རྩལ་ཚོང་གཉེར་ཁང་ (Foxconn) གིས་རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་ནང་ཨ་སྒོར་ཐེར་འབུམ་ ༥ ཡི་མ་དངུལ་འཛུགས་རྒྱུ་ཕྱི་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེར་མ་ཟད་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གིས་ཡུ་རོབ་མཐུན་ཚོགས་དང་ལྷན་དུ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་མ་འཛུགས་གྲོས་ཆིངས་འཇོག་ཐབས་སུ། ཐོག་མར་ཉི་ཧོང་དང་ལྷན་དུ་རང་དབང་གི་ཚོང་དོན་གྲོས་མོལ་གནང་རྒྱུ་ནི་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་གོམ་ཁ་དང་པོ་དེ་ཡིན་པ་རེད།

དེ་ལས་ཀྱང་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་དེ་ (Trans-Pacific Partnership) ཚོང་འབྲེལ་གྲོས་ཆིངས་ནང་སྐབས་གཉིས་པའི་འཛུལ་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༢ གྱི་ཁོངས་སུ་ཚུད་རྒྱུ་དེ་རེད་ལ། ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝིན་གྱིས་ཀྱང་ཚོང་འབྲེལ་གྲོས་ཆིངས་འདིའི་ནང་འཛུལ་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཁོང་མོའི་དམིགས་འབེན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་རབས་བཤད་ཡོད་པ་རེད། ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་འདི་ (Trans-Pacific Partnership) ཚོང་འབྲེལ་གྲོས་ཆིངས་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱ་འཆར་ལ་བལྟས་ཡོང་ན། ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གིས་ཨ་རིའི་ཚོང་ཟོག་ནང་འདྲེན་བྱ་རྒྱུ་མཚམས་འཇོག་འདོད་ཡོད་ཤས་ཆེ། ལས་དོན་འདི་ནི་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝིན་གྱི་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པ་ནང་ཁུལ་གྱི་ཆེས་རྣོ་ངར་ལྡན་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གླེང་གཞི་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ངེས། དེར་བརྟེན། ཁོང་མོར་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་དབང་འཛིན་པ་ཟུར་བ་ཚོ་ལས་ཀྱང་ཆེས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ཤེས་འཇོན་ཞིག་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

རེས་གཟའ་སྤེན་པའི་ཉིན་ལྕམ་ཚེ་ཡེན་ཝིན་གྱིས་ཨ་རི་དང་ཉི་ཧོང་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ནི་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་རྒྱལ་འབྲེལ་གྲོགས་པོའི་གྲས་སུ་བསྙད་ཡོད་པ་རེད། ཐའེ་པེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཚོང་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་གྲས་ནས། ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། དམག་དོན་སོགས་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་ཨ་རི་དང་ཉི་ཧོང་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ནི་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡ་བརྟན་ལྷིང་ཡོང་བའི་ལྟེ་བ་གཙོ་བོ་ཆགས་ཡོད།

མ་རྩོམ་འབྲེལ་ཐག http://www.wsj.com/articles/taiwans-new-direction-1453053560