དེ་རིང་སྔ་དྲོར་ཐའེ་ཝན་རྒྱལ་ས་ཐའེ་པེ་རུ་སྲིད་འཛིན་གསར་པ་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝན་གྱིས་ཆེད་ཕེབས་སྐུ་མགྲོན་དང་རྒྱལ་ཡོངས་མི་མང་ ༢༠༠༠༠ ལྷག་གི་དགའ་བསུའི་དབུས་སུ་སྲིད་འཛིན་ལས་འཁུར་དམ་འབུལ་ཞུས་ཡོད་པ་རེད།
ཨེ་ཕེ་གསར་ཁང་གིས་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བ་ལྟར་ན། དེ་རིང་ཐའེ་ཝན་གྱི་རྒྱལ་ས་ཐའེ་པེའི་སྲིད་འཛིན་ལས་ཁུངས་སུ། ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་འཐོན་ཚོགས་པའི་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝན་གྱིས་སྲིད་འཛིན་ལས་འཁུར་དམ་འབུལ་མཛད་སྒོ་ཚོགས་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་མོ་ནི་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགོག་གི་བྱུང་རབས་ལོ་རྒྱུས་ནང་བུད་མེད་སྲིད་འཛིན་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོ་ཡར་ཐོན་ཚོགས་པར་སྲིད་འཛིན་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་པ་དང་། ཐའེ་རྒྱ་གཉིས་དབར་དཔལ་འབྱོར་ཁེ་ལས་དང་སྲིད་དོན་འབྲེལ་ལམ་བཅས་གྱི་ཐད་ལ་རྩོད་གླེང་དང་བློ་འཚབ་འཕར་མ་ཞིག་སླེབ་ཀྱིན་ཡོད་འདུག
ཆེད་ཕེབས་སྐུ་མགྲོན་དང་རྒྱལ་ཡོངས་མི་མང་ཁྱོན་མི་གྲངས་ ༢༠༠༠༠ ལྷག་གི་དགའ་བསུ་དང་གཟིགས་མོའི་ཁྲོད་དུ་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝན་གྱིས་སྲིད་འཛིན་དམ་འབུལ་ཞུས་རྗེས་ཀྱི་གཏམ་བཤད་ཐོག ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་སྲིད་དབང་འཛིན་པའི་ཐའེ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་སྲིད་ཚོགས་གཉིས་ནས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཁེ་ཕེན་ཆད་དུ་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་རྩོད་གླེང་བསྐྱུར་ཏེ་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲེལ་མོལ་ཡོང་ཐབས་དང་། ཐའེ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་ནི་མངའ་ཁུལ་ཞི་བདེ་དང་བདེ་འཇགས་བསྐྲུན་ཐབས་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་དང་། བརྒྱུད་རིམ་འདིའི་ཁྲོད་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་ཞི་བདེ་ལ་དུས་ནམ་ཡང་གཡོ་བ་མེད་སྐོར་སོགས་བརྗོད་འདུག
ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝན་གྱི་སྲིད་འཛིན་དམ་འབུལ་གཙོ་བོ་སྔོན་ཆད་ནི་ཌར་ལན་ཌི་ (Netherlands) དང་ཉི་ཧོང་ (Japan) རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་དུས་རབས་ནས་འཛམ་གླིང་དམག་གཉིས་པའི་མཇུག་ཏུ་གོ་མན་ཏང་སྲིད་གཞུང་གསར་འཛུགས་བྱས་པའི་བར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་དེང་གི་ཐའེ་ཝན་དམངས་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འཐུས་ཚབ་གནང་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ཞིང་། པེ་ཅིན་གཞུང་གི་ཉེན་བརྡ་གཙོ་བོ་གལ་ཏེ་ལྕམ་ཚའེ་ཡེན་ཝན་གྱིས་ཐའེ་རྒྱ་གཉིས་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ཡིན་པའི་པེ་ཅིན་གཞུང་གི་ལངས་ཕྱོགས་ལ་མོས་མཐུན་དང་རྩ་འཛིན་རྒྱུན་འཁྱོངས་མ་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཕྱོགས་གཉིས་བར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་སྲིད་ལུགས་བཤད་དེ། ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་ཉེ་འཁྲིས་སུ་དྲག་ཆས་དམག་རྩེད་དང་། ཐའེ་ཝན་ཡུལ་མི་ཚོ་རྒྱ་ནང་ནས་ཕྱིར་འཕུད་སོགས་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་མུས་ཡིན་པ་རེད།
གཞན། ཝ་ཞིན་ཊོན་གསར་ཁང་ (washingtonpost) གི་དཔྱད་བརྗོད་ཅིག་གི་ནང་། ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ཚོས་ཐའེ་ཝན་ནི་དཀའ་རྙོག་ཅིག་ཏུ་མཐོང་གི་ཡོན་ནའང་། ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་ཕོ་མོ་འདྲ་མཉམ་དང་རང་དབང་ཐོབ་ཐང་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་ནང་ཨ་རིའི་དམག་དོན་མཐུན་འགྱུར་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་དེ། གཅིག་ནས་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་ནི་དམངས་གཙོའི་སྲིད་གཞུང་གི་དཔེ་མཚོན་གསར་བ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། ཨ་རིའི་དམངས་གཙོ་དང་རང་དབང་། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་ཆབ་སྲིད་རང་དབང་ཁང་པ་(Freedom House) ཡིས་ཐའེ་ཝན་ནི་རང་དབང་གི་ཡུལ་ལུང་ཞིག་ཏུ་ཆ་འཇོག་གནང་གི་ཡོད་མ་ཟད། ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་གི་སྤྱི་དམངས་དང་ཆབ་སྲིད་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་མཐོང་ཆེན་པོ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། གཉིས་ནས་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་ནི་ཨ་རིའི་ཚོང་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་ཨང་དགུ་བ་དང་ཚོང་ཟོག་ཐོན་གཉེར་ཁང་ཁག་གི་ལྟེ་གནས་ལྟ་བུ་ཡིན། གསུམ་ནས་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་ནི་ཉི་ཧོང་དང་ཧྥེ་ལེ་ཕེན་གཙོས་པའི་ཨ་རིའི་གཞོགས་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་མཚོ་ཐོག་ཚོང་ལམ་གྱི་གླིང་ཕྲན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་སྟབས། ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་ཨེ་ཤ་ཡའི་ལྟེ་བ་འཛིན་ཐབས་སུ་ཐའེ་ཝན་མཚོ་འགག་འདོར་ཐབས་སྐོར་འཁོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། པདྨ་རྒྱལ།
