བོད་ཀྱི་བདེན་མཐའ་སེལ་ཐབས-དབུ་མའི་ལམ་ནི་ལམ་བདེན་དངོས་མིན།

རྩོམ་པ་པོ། ཆོས་ལྡན་འབུམ།
ས་གནས། ཉི་ཧོང་།

སྔོན་འགྲོའི་གཏམ།

དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། བོད་མིའི་རང་དབང་སླར་གསོའི་ཆེད་དུ། བོད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་རྒྱལ་དབང་༡༤་བ་བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གིས་བཏོན་པའི་དབུ་མའི་ལམ་དེའི་ནང་དུ་མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ། ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལས་ཡོངས་སུ་བརྒལ་ཐུབ་པའི་ལམ་བདེན་འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་ཅི་ལྟར་བཟོ་དགོས་པའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན།།

བོད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་འདུག་སྤྱོད་གསུམ་ལ་བལྟས་ཡོང་དུས། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས(རྒྱལ་ཚོགས)ཀྱིས་དུས་ད་ལྟའང་བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་ལངས་ཕྱོགས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་གསལ་བོ་ཞིག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་དང་། བོད་མིའི་ཆིག་སྒྲིལ་ལ་ཡང་ཐབས་ཤེས་ཀྱིས་འདང་གི་མེད་པ་གསལ་བོར་ཆགས་ཡོད།།

རྒྱལ་ཚོགས་ནི། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྐྱིད་སྡུག་བཤད་ས་དང་། ཞི་བདེ་དང་དྲང་བདེན་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་༡༩༤༥་ལོར་བཙུགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཤིག་ཡིན། འོན་ཀྱང་། ༡༩༥༠་ལོར་བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་དེ་རྒྱལ་ཚོགས་ལ་ཞུ་གཏུགས་བྱེད་སྐབས། རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ཨ་ཧྥུའུ་རི་ཀ་དང་ཧིན་རྡུ་ཉི་ཞི་ཡ་ས་ཁུལ་གྱི་བཙན་འཛུལ་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་ཞོར། རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་ལ་དོ་སྣང་བྱས་མེད། ལྷག་པར་དུ་༢༠༠༩་ལོ་ནས་བཟུང་བོད་མིས་རང་སྲེག་ངོ་རྒོལ་གྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བོད་དོན་ཞུ་གཏུགས་བྱས་ཏེ། ད་ལོའི་ཟླ་༢་པའི་ཚེས་༢༩་བར་དུ་བོད་མི་༡༤༩་ཙམ་གྱིས་རང་ལུས་མེར་སྒྲོན་ཡོད་ཀྱང་། ཛ་དྲག་གི་ལས་འགུལ་འདི་ལའང་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་མེད།།

དེ་ལས་ཀྱང་ཚབས་ཆེ་བ་ནི། ལྷག་པར་དུ་བོད་མིའི་དྲང་བདེན་ལ་སྣེ་ཁྲིད་བྱེད་མཁན་གྱི་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་ཀྱང་བོད་རྒྱ་གཉིས་སྨན་གྱི་དབུ་མའི་ལམ་དེའི་ནང་དུ་ལམ་བདེན་འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བཟོ་ཐུབ་མེད་པ་དེ་ཡིན། གལ་ཏེ་ང་ཚོ་བོད་མི་ས་ཡ་༦་ཨ་མདོ་ཟི་ལིང་ནས་དབུས་ལྷ་སར་འགྲོ་བའི་དབང་དུ་བཏང་ན། ཐོག་མར་ཟི་ལིང་ནས་ལྷ་སའི་བར་ལ་ལམ་ཐིག་བརྒྱབ། བར་དུ་ལམ་ཐིག་དེའི་ནང་གཞུང་ལམ་འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བཟོས། མཐའ་མར་སྒྲིག་ཁྲིམས་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་ལམ་དེར་ཞུགས་ན་དཀའ་ངལ་མེད་པར་ལྷ་སར་འབྱོར་ཐུབ། དེའི་ཕྱིར། དབུ་མའི་ལམ་དེ་ནི་དེའི་ནང་གི་ལམ་ཐིག་དེ་ཡིན་པ་མ་གཏོགས། ལམ་བདེན་དངོས་མིན་ཞེས་བཤད་ཆོག།

ལོ་༢༥༠༠་ཡི་སྔོན་ལ་སྟོན་པ་ཤཀྱ་ཐུབ་པས《བདེན་བཞི》གསུངས་ཏེ། “སྡུག་བསྔལ་བདེན་པ”ལས་ཐར་བར་བྱེད་པར“ལམ་བདེན”འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བསྟན་ཡོད། ཆབས་ཅིག“རང་ཉིད་རང་གི་མགོན། རང་ཉིད་རང་གི་དགྲ”ཞེས་ཀྱང་གསུངས་ཡོད། གདམས་ངག་དེ་ལས་གལ་ཏེ་ང་ཚོས་དབུ་མའི་ལམ་དེའི་ནང་ལམ་བདེན་འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བཟོས་ཏེ། དེ་ལ་ཤར་བསྐྱོད་མ་བྱས་ན་བོད་མི་རིགས་འདི་ཡང་མན་ཇུ་མི་རིགས་དང་འདྲ་བར་རང་ཉིད་རང་གི་དགྲ་བོར་ཆགས་ཉེན་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད།།

གནད་དོན་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་བོད་དོན་དང་བོད་ཀྱི་འདས་མ་ད་གསུམ། བོད་དོན་འབྱུང་རྐྱེན་བཅས་ལ་རགས་དཔྱད་བརྒྱུད། བོད། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་མི་རིགས་ཀུན་ལ་སྨན་དུ་འགྱུར་ཐུབ་པའི་དབུ་མའི་ལམ་དེའི་ནང་ལམ་བདེན་འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བཟོས་ཏེ་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་ཐབས་གླེང་རྒྱུ་ཡིན།།

དང་པོ། ཅི་ཞིག་ལ“བོད་དོན”ཟེར།

༡ བོད།

ཡོངས་གྲགས་སུ་བོད་མིས་རང་གི་སྤྱི་ཚོགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བོད་ཅེས་འབོད། ཐུ་བྷོད་དང་གངས་ཅན་ལྗོངས་ཞེས་པའི་འབོད་སྲོལ་ཡང་ཡོད། རྒྱ་སྐད་ཀྱི“吐蕃”དང་དབྱིན་སྐད་ཀྱི“Tibet”ནི་ཐུ་བྷོད་ཀྱི་སྒྲ་བསྒྱུར་ཡིན་པར་འདོད། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བོད་ན་འཚོ་སྡོད་བྱས་ཡོང་བའི་མི་རིགས་རྣམས་ཀྱི་སྤྱི་མིང་ལ་བོད་དང་། ཡང་ན། བོད་པ་དང་བོད་མི་ཞེས་ཟེར།།

ཆ་སྙོམས་མཐོ་ཚད་ལ་སྨིས་༤༠༠༠་ཙམ་ཡོད་པས་བོད་ལ“འཛམ་གླིང་གི་ཡང་རྩེ”དང་། ཡང་ན། “འཛམ་གླིང་གི་སྣེ་གསུམ་པ”ཡང་ཟེར། ཤར་ཕྱོགས་ནི་རྒྱ་ནག་དང་། ལྷོ་ཕྱོགས་ནི་འབར་མ། བལ་བོ། རྒྱ་གར། འབྲུག་སོགས་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་ནི་ཕ་ཀི་སི་ཐན། བྱང་ཕྱོགས་ནི་ཡུ་གུར་སོགས་ཀྱི་ས་མཚམས་དང་འདྲེས་ཡོད།།

འབྲི་ཆུ། རྨ་ཆུ། རྫ་ཆུ། གླིང་ཆེན་ཁ་འབབ། སེང་གེ་ཁ་འབབ་སོགས་ཡ་གླིང་གི་གཙང་བོ་ཆེན་མོའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡང་བོད་ན་ཡོད་པ་དང་། དེས་ཡ་གླིང་གི་རིག་གནས་དང་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་མང་པོའི་ཚེ་སྲོག་ལ་གསོན་ཤུགས་སྟེར་བཞིན་ཡོད། གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་དང་སྨན་རྩ། རི་སྐྱེས་སོག་ཆགས་སོགས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་ཡང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡོད། སའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི་༣༣༤་ཙམ་ཡོད།།

འཛམ་གླིང་ཡང་རྩེ་ན་འཚོ་སྡོད་བྱེད་བཞིན་པའི་བོད་མིས་ཉུང་མཐར་ཡང་ལོ་ངོ་༢༠༠༠་ལྷག་གི་གོང་ནས་བཟུང་ཐུན་མོང་གི་སྐད་དང་ཡི་གེ ཆོས་ལུགས། རིག་གནས་སོགས་མཉམ་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་རང་ཚུགས་ཐུབ་པའི་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་སྐྲུན་ནས་ཡོང་ཡོད། དེ་བས། བོད་མི་རིགས་འདི་ཡང་རྒྱ་མི་རིགས་དང་ཉི་ཧོང་མི་རིགས་སོགས་དང་འདྲ་བར་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་ཞེས་གདེང་སྤོབས་ཆེན་པོས་བཤད་ཆོག།

༢ བོད་དོན།

འོན་ཀྱང་། ལོ་ངོ་༢༠༠༠་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་དེ་ཡང་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་མང་ཆེ་བའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འདྲ་བར་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་ཞི་བདེ་བརྟན་བརླིང་ཡིན་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ལ་ཆགས་མེད་པར། འཚམས་རེར་བཙན་འཛུལ་བྱེད་མཁན་དང་འཚམས་རེར་བཙན་འཛུལ་མྱོང་མཁན་ལ་ཆགས་ཡོད། དཔེར་ན། བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་སུ་རྒྱ་ནག་དང་བལ་བོ། ཕ་ཀི་སི་ཐན་སོགས་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཡོད། ཡིན་ནའང་། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་སིལ་བུ་འཐོར་རྗེས། བཙན་འཛུལ་དང་ནང་སྲིད་ཐེ་གཏོགས་རྐྱང་རྐྱང་མྱངས་ཡོད། དཔེར་ན། ༡༢༤༠་ལོ་ནས་༡༢༥༣་ལོའི་བར་དུ་སོག་པོའི་བཙན་བཟུང་འོག་ཚུད་པ་དང་། ༡༧༢༣་ལོ་དང་༡༩༡༠་ལོར་ཆིན་གྱི་ནང་སྲིད་ཐེ་གཏོགས་དང་བཙན་འཛུལ། ༡༩༠༤་ལོར་དབྱིན་ཇིའི་བཙན་འཛུལ། ༡༩༡༡་ལོར་ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོའི་བཙན་འཛུལ་སོགས་ཐེབས་ཡོད།།

ཡིན་ནའང་། དེ་དག་ནི་དུས་ཡུན་ཐུང་ཞིང་བོད་མཐའ་འཚམས་ཀྱི་ས་ཆར་མ་གཏོགས་བཙན་འཛུལ་ཐེབས་མེད། དེ་ལས་ཀྱང་གདུག་རྩུབ་ཆེ་ཞིང་དུས་ཡུན་རིང་བ་ནི། ཀྲུང་ཧ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ(རྒྱ་ནག)ཀྱི་བཙན་འཛུལ་ཡིན། འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་ཐེངས་གཉིས་པ་མཇུག་སྒྲིལ་རྗེས། ཨ་རི་གཙོ་བྱས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་བཙན་འཛུལ་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལ“དཔལ་ཡོན་མིན”ཞེས་སྐྱོན་བརྗོད་དང་བཅས། མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་རང་བཙན་དང་བཅིངས་འགྲོལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་ཚ་རླབས་ཤིག་འཕྱུར་བཞིན་པའི་སྐབས་དེར། རྒྱ་ནག་གིས་ལྡོག་ཕྱོགས་ནས་བཙན་འཛུལ་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས། འདི་ནི་བོད་དོན་གྱི་འབྱུང་རྐྱེན་གཙོ་བོར་ཆགས་ཡོད།།

༣ “བོད་ནི་རྒྱ་ཁོངས”མིན།

འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གིས་དེ་ནི“བཙན་འཛུལ”ལ་ངོས་ལེན་མི་བྱེད་པར། “བོད་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ཁོངས་ཡིན”པའི་ལྟ་བ་འདོན་བཞིན་ཡོད། དེའི་ཁུངས་ལ། ཐོག་མར་བོད་བཙན་པོའི་རིང་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་གཉེན་འབྲེལ་བྱུང་སྟེ་བོད་ཐང་གཉིས་དབོན་ཞང་གི་འབྲེལ་བར་ཆགས་པ་དེ་དྲངས་ཡོད། དེ་དྲང་བདེན་མིན་པར་ཆགས་རྗེས་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དབང་འོག་ཏུ་ཚུད་ཡོད་ཚུལ་བཤད་ཡོད། དེ་ཡང་ལོ་རྒྱུས་དངོས་དང་འགལ་ཡོད་པ་ཤེས་རྗེས། ༡༧༢༣་ལོར་སྐབས་དེའི་ཆིན་རྒྱལ་པོས《བོད་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་གསར་འཛུགས་སྐོར་གྱི་རྩ་ཚིག་དོན་ཚན་ཉེར་དགུ》ཞེས་པའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་བཏོན་ཡོད་པ་དེ་དྲངས་ཡོད། དེ་ཡང་སྐབས་དེའི་བོད་གཞུང་གིས་ངོས་ལེན་བྱས་མེད་པ་དང་ལག་བསྟར་ཡང་བྱ་ཐུབ་མེད་པ་ཤེས་རྗེས། དྲང་བདེན་གྱི་སྒྲུབ་བྱེད་གང་ཡང་འདྲེན་རྒྱུ་མེད་པར་དུ“བོད་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ཁོངས་ཡིན”ཞེས་པའི་སྐྱག་རྫུན་དེ་བསྐྱར་བཟློས་བྱེད་བཞིན་ཡོད།།

“བཅིངས་འགྲོལ”ཞེས་པའི་བཤད་སྟངས་དེའི་སྐོར་ལ། ཐོག་མར“བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་རྒྱལ་ཁབ་ལས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང”ཚུལ་བཤད་ཡོད། སྐབས་དེའི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་རྒྱལ་ཁབ་ནི་དབྱིན་ཇི་ལ་བསྟན་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དབྱིན་ཇི་ནི་༡༩༤༧་ལོར་རྒྱ་གར་རང་བཙན་བྱས་པ་དང་ཆབས་ཅིག་རྒྱ་གར་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཡོད་ལ། མ་གཞི་ནས་བོད་ན་༡༩༡༢་ལོར་ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོའི་དམག་དཔུང་མཐར་བསྐྲད་པའི་རྗེས་སུ། བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་དྲི་མ་ཙམ་ཡང་ལྷག་མེད། དེའི་རྗེས་སུ། རྒྱ་ནག་གིས“ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་ལས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ”ཞེས་སྐྱག་རྫུན་གསར་བ་ཞིག་གི་འགོ་བརྩམས།།

ཅི་ལྟར་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ཚུལ་སྐོར་ལ། 《གྲོས་ཆོད་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་པ》དེ་འདྲེན་བཞིན་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གིས་བཟོས་པའི་ཡིག་ཆ་ཞིག་ལ་འཇིགས་སྐུལ། གཡོ་སྒྱུ། བཙན་གྱིས་བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉ་ལ་མཚན་རྟགས་བཀོད་དུ་བཅུག་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་གཏོགས། བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་རེ་བ་བཏོན་ནས་བཞག་པ་ཞིག་ཀྱང་མིན་ལ། ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་མོས་མཐུན་བརྒྱུད་ནས་བཞག་པ་ཞིག་ཀྱང་རྩ་བ་ནས་མིན། དེ་བས། གྲོས་ཆོད་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་པ་དེའི་འཇོག་སྟངས་ནི་ཁྲིམས་འགལ་ལུགས་འགལ་ཞིག་ལ་ཆགས་ཡོད།།

གང་ལྟར་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བོད་རྒྱ་ཁོངས་སུ་གྱུར་བ་ཐེངས་གཅིག་ཀྱང་མེད་ལ། ད་ལྟའི་གནས་བབས་ཡང་རྒྱ་ནག་གི“བཙན་བཟུང”དང“མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ”ཡིན་པ་ལས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ན་དོན་དངོས་དང་འགལ་ཡོད།།

གཉིས་པ། བོད་ཀྱི་འདས་མ་ད་གསུམ།

༡ ཁ་སང་གི་བོད།

༼   ༡  ༽  གནའ་བོའི་དུས་རབས།

བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དང་ངག་རྒྱུན་གྱི་ནང་དུ། གནའ་སྔ་མོའི་དུས་སུ་བོད་འདི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་བཤད་ཡོད། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་དང་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་རིག་པ་བས་ཀྱང་ལོ་མང་རིང་གི་ཞིབ་འཇུག་བརྒྱུད། གནའ་སྔ་མོའི་དུས་སུ་བོད་འདི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་བཤད་ཡོད།།

བོད་མིའི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱི་སྐོར་ལ། ཡོངས་གྲགས་སུ་ཕ་སྤྲེའུ་དང་མ་བྲག་སྲིན་མོ་ལས་མཆེད་ཚུལ་བསྟན་ཡོད། བཤད་སྟངས་འདི་ནི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་གྲགས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱུང་བ་སྨྲ་མཁན་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་དང་བསྡུར་ན་སྔོན་ཐོན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་རིག་པ་བས་བོད་ན་རྙེད་པའི་འགྱུར་རྡོ་སོགས་ལས་བོད་ན“ལོ་ངོ་ཁྲི་༥་ཡི་ཡར་སྔོན་ནས་བཟུང་སྟེ་མིའི་རིགས་འཚོ་སྡོད་བྱས་ཡོད”པ་བཤད་ཡོད།།

༼  ༢  ༽  ངག་རྒྱུན་གྱི་དུས་རབས།༡༢༧~༥༨༡

བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ། གནའ་བོའི་བོད་འདི་མ་སངས་སྤུན་དགུས་དབང་བསྒྱུར་བྱས་བའི་རྒྱལ་ཕྲན་མང་པོ་ཞིག རིམ་བཞིན་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཡར་ཀླུང་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་སུ་གཅིག་གྱུར་བྱུང་ཡོད་ཚུལ་གླེང་ཡོད། ཞང་ཞུང་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་བོན་ཆོས་དར་ཡུལ་ཡིན་པ་དང་། ཡར་ཀླུང་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་བཞུར་རྒྱུན་དུ་དར་ཡོད། སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་༡༢༧་ལོར་བོན་གྱི་གྲྭ་བ་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་རྒྱལ་པོར་བཀུར་ཞིང་ཡར་ཀླུང་རྒྱལ་རབས་བྱུང་། འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་བྲིས་སུ་བཀོད་ཡོད་པའི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་དང་། ལོ་དེ་ནི་བོད་ལོ་དང་པོར་ཆགས་ཡོད། ད་ལོའི་ཕྱི་ལུགས་ཀྱི་༢༠༡༦་ལོ་ནི་བོད་ལུགས་ཀྱི་༢༡༤༣་ཡིན།།

༼  ༣  ༽  བཙན་པོའི་དུས་རབས།༥༨༡~༨༤༢

དེ་ནས་བགྲང་བྱ་༥༨༡་ལོར་ཡར་ཀླུང་རྒྱལ་པོའི་རྒྱལ་སྲས་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་དགོང་ལོ་བཅུ་གསུམ་ཐོག་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས་འགོ་བརྩམས་པ་དང་། ཁོང་གིས་ཐོག་མར་དབང་ཆ་དབུས་སྡུད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་བཙུགས་པ་མ་ཟད། ད་ལྟའི་ལྷ་ས་འདི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལྟེ་གནས་སུ་བསྒྱུར་ཏེ་རྩ་ཁྲིམས་དང་སྲིད་སྐྱོང་ས་ཁུལ་དང་དེའི་སྒྲིག་གཞི་སོགས་ཀྱང་གཏན་ལ་ཕབ། ད་ལྟའི་བོད་ཡིག་འདི་ཡང་སྐབས་དེར་ལེགས་བཅོས་མཛད། ཁོང་ནི་རྒྱལ་རབས་སོ་གསུམ་པ་ཡིན་པ་དང་། ཁོང་ནས་རྒྱལ་རབས་ཞེ་གཉིས་པ་གླང་དར་མའི་བར་གྱི་བོད་ནི་ཡ་གླིང་གི་བཙན་རྒྱལ་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཆགས་ཏེ། རྒྱ་ནག ཡུ་གུར། བལ་བོ། ཕ་ཀི་སི་ཐན། རྒྱ་གར་སོགས་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཡོད།།

ཆབས་ཅིག ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཡང་བཙུགས་ཡོད། དཔེར་ན། ༨༢༣་ལོའི་ཟླ་༢་པའི་ཚེས་༡༤་ཉིན་སྟེ། བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན(ཁྲི་རལ་པ་ཅན)རྒྱལ་ཁྲིར་ཕེབས་ནས་ལོ་དགུ་བ་དང་། རྒྱ་ནག་ཐང་གི་རྒྱལ་པོ་ཤུན་ཤུ(ས་ཡེ་ཙུང)རྒྱལ་ཁྲིར་ཕེབས་ནས་ལོ་གསུམ་པར། བོད་རྒྱ་གཉིས་ཆིངས་བྱས་ཏེ་ཕན་ཚུན་གཉིས་མོས་བྱུང་བའི་གནས་ཚུལ་རྣམས་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་ཡིག་ཐོག་ནས་རྡོ་རིང་ལ་བརྐོས་ཏེ། ས་མཚམས་གུ་གུ་རྨེ་རུར་རྡོ་རིང་གཅིག བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་རྡོ་རིང་གཅིག ཐང་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་གྱི་ཕོ་བྲང་ཀེང་ཤིའི་མདུན་དུ་རྡོ་རིང་གཅིག་བཞེངས། རྡོ་རིང་དེ་ལ《དབོན་ཞང་མཐུན་འབྲེལ་རྡོ་རིང》དང་། ཡང་ན། 《དབོན་ཞང་མོལ་བའི་རྡོ་རིང》ཟེར། ཆིངས་ཡིག་གི་ནང་དོན་ཁག་རྡོ་རིང་གི་ནུབ་ངོས་སུ་བརྐོས་ཡོད་པ་དང་ཐིག་ཕྲེང་༧༧་ཡོད། དེའི་ནང་དོན་གོ་བདེར་བྲིས་ན་གཤམ་ལྟར་ཡིན།།

བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་འཕྲུལ་གྱི་ལྷ་བཙན་པོ་དང་རྒྱའི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་དབོན་ཞང་གཉིས་ཀྱིས། ཆབ་སྲིད་གཅིག་ཏུ་མོལ་ནས(ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཞི་བའི་ཆིངས་སྒྲིག་མཛད་རྒྱུའི་དགོངས་པ་གཅིག་ཏུ་བཞེས་ཏེ)། མཇལ་འདུམ་ཆེན་པོ་མཛད་དེ་གཙིགས་བཅས་པ་ནམ་ཞར་ཡང་མི་འགྱུར་བར་ལྷ་མི་ཀུན་གྱིས་ཤེས་ཤིང་དཔང་བྱས་ཏེ་ཚེ་ཚེ་རབས་རབས་སུ་གཏམ་བརྗོད་དུ་ཡོང་ཕྱིར། མཇལ་འདུམ་གྱི་གཙིགས་ཀྱི་མདོ་རྡོ་རིང་ལ་བྲིས་པའོ།།

འཕྲུལ་གྱི་ལྷ་བཙན་པོ་ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན་གྱི་ཞལ་སྔ་ནས། རྒྱ་རྗེ་བཱུན་བཱུ་ཧེའུ་ཏིག་ཧྭང་ཏེ(ས་ཡོན་ཙུང)དང་། དབོན་ཞང་གཉིས་སྒམ་དཀྱེལ་ཆེན་པོས་ནི། འཕྲལ་ཡུན་གཉིས་ཀྱི་ལེགས་ཉེས་ཚང་མར་གཟིགས་ཏེ། ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོའི་བཀའ་དྲིན་གྱིས་དགབ་པ་ལ་ཕྱི་ནང་མེད་པར་མངའ་འབངས་མང་པོ་ཀུན་བདེ་ཞིང་སྐྱིད་པར་བྱ་བ་ལ་ནི་ཡུན་རིང་པོ་ནས་དགོངས་པ་མཐུན་ཏེ། གཉེན་རྙིང་བའི་སྲི་ཞུ་དང་སྔར་ནས་བཟུང་ཁྱིམ་མཚེས་མཐུན་པའི་ཕྱིར་སླར་ཡང་ཆོད་དོན་བྱེད་པར་བཀའ་གནང་ནས། མཇལ་འདུམ་ཆེན་པོ་འདི་མཛད་དེ། བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱིས་ད་ལྟ་རང་རང་ལ་མངའ་བའི་ཡུལ་དང་ས་མཚམས་སྲུང་ཞིང་། དེའི་ཤར་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ནི་རྒྱ་ཆེན་པོའི་ཡུལ། ནུབ་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ནི་ཡང་དག་པར་བོད་ཆེན་པོའི་ཡུལ་ཏེ། དེ་ལས་ཕན་ཚུན་དགྲར་མི་འཐབ། དམག་མི་དྲངས། ཡུལ་མིའི་ནང་ལ་ཡིད་མི་ཆེས་པའི་མི་ཞིག་ཡོང་ན། མི་དེ་བཟུང་ཞིང་གཏམ་དྲིས་ཏེ་ཕྱིར་བཏང་ངོ་།།

ད་ཆབ་སྲིད་གཅིག་ཅིང་མཇལ་འདུམ་ཆེན་པོ་འདི་ལྟར་མཛད་པའི་མཐུ་ལས། དབོན་ཞང་དགྱེས་པའི་ཕན་ཚུན་གྱི་གཏམ་སྙན་དང་སྐྱེས་བསྐྱལ་བའི་ཕོ་ཉ་གཏོང་བ་ཡང་ལམ་རྙིང་པ་ནས་བྱུང་སྟེ་སྔར་ལུགས་བཞིན་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་བར། ཙང་ཀུན་ཡོག་ཏུ་རྟ་བརྗེས་ལ། སྩེ་ཞུང་ཆེག་ཏུ་རྒྱ་དང་འཕྲད་པ་མན་ཆད་ནི་རྒྱས་སྣེ་ལེན་བྱ། ཙང་ཤུ་ཧྱན་དུ་བོད་དང་འཕྲད་པ་ཡན་ཆད་ནི་བོད་ཀྱིས་སྣེ་ལེན་བྱས་ཏེ། དབོན་ཞང་ཐུགས་ཉེ་ཞིང་གཉེན་པའི་ཚུལ་བཞིན་དུ། སྲི་ཞུ་དང་བཀུར་སྟིའི་ལུགས་ཇི་ཡོད་མཛད་ཅིང་། ཡུལ་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་མི་བདེ་བ་རྡུལ་ཙམ་ཡང་མེད་པར། གློ་བུར་དུ་རྒོལ་བ་དང་དགྲའི་མིང་ནི་མི་གྲགས་པར་རང་རང་གི་ས་མཚམས་སྲུང་བའི་མི་ཐམས་ཅད་ཀྱང་དོགས་ཤིང་འཇིགས་པ་མེད་པར་རང་ས་རང་མལ་ན་བག་ཕབ་སྟེ་བདེ་བར་གནས་ཤིང་། སྐྱིད་པའི་བཀའ་དྲིན་ནི་མི་རབས་ཁྲི་ཕྲག་གི་བར་དུ་ཐོབ་པ་དང་། སྙན་པའི་གྲགས་པ་ནི་ཉི་ཟླས་གར་སླེབས་ཀྱི་བར་དུ་ཁྱབ་སྟེ། བོད་བོད་ཡུལ་ན་སྐྱིད། རྒྱ་རྒྱ་ཡུལ་ན་སྐྱིད་པའི་སྲིད་ཀྱི་ཆོད་དོན་ཆེན་པོ་མཛད་ནས་གཙིགས་བཅས་པ་འདི། ནམ་ཡང་མི་འགྱུར་ཞིང་མི་བཤིག་པའི་ཐབས་སུ། དཀོན་མཆོག་གསུམ་དང་འཕགས་པའི་ལྷ་རྣམས་དང་། ཉི་ཟླ་དང་གཟའ་སྐར་ལ་སོགས་པ་ཡང་དཔང་དུ་བཙུགས་ཏེ། ཐ་ཚིག་རྣམས་ཀྱང་བསྒྲགས། སྲོག་ཆགས་བསད་དེ་མནའ་ཡང་བོར་ནས་གཙིགས་བཅས་སོ། གཙིགས་འདི་བཞིན་དུ་མ་བྱས་པར་བཤིག་ན། བོད་རྒྱ་གཉིས་སུས་སྔ་འགལ་བྱས་པར་སྡིག་ཅིང་། ལན་དུ་འཁོན་ལན་ཅི་བྱས་ཀྱང་གཙིགས་བཤིག་པ་ལ་མི་གཏོགས་སོ།།

འདི་ལྟར་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་རྗེ་བློན་གྱིས་ཞལ་གྱིས་བཤགས་མནའ་བོར་ཏེ། གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་ཞིབ་མོར་བྲིས་ནས་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་གཉིས་ཀྱིས་ཕྱག་རྒྱས་བཏབ། བློན་པོ་གཙིགས་འཛིན་པ་གཏོགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལག་ཡིག་དུ་བྲིས་ཏེ། གཙིགས་ཀྱི་ཡི་གེ་སོ་སོའི་ཡིག་ཚང་དུ་བཞག་གོ།

གོང་ལྟར་བཙན་པོའི་རིང་གི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པོ་ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན་གྱི་རིང་ལ། བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀྱིས་གཙིགས་བཅས་པའི་ཞི་བདེ་ཆིངས་ཡིག་དེ་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་དུ་མི་བཤིག་པར་བརྟན་སྲུང་བྱ་ཆེད། མནའ་ཚིག་རྣམས་རྡོ་ལ་བརྐོས་ཤིང་། “གཙིགས་འདི་བཞིན་དུ་མ་བྱས་པར་བཤིག་ན། བོད་རྒྱ་གཉིས་སུས་སྔ་འགལ་བྱས་པར་སྡིག་ཅིང་། ལན་དུ་འཁོན་ལན་ཅི་བྱས་ཀྱང་གཙིགས་བཤིག་པ་ལ་མི་གཏོགས་སོ”ཞེས་དམ་བཅས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ད་ལྟ་བོད་ན་བཞེངས་ཡོད་པའི་རྡོ་རིང་དེ་མ་གཏོགས། རྒྱ་ནག་དང་བོད་རྒྱའི་ས་མཚམས་གུ་གུ་རྨེ་རུར་བཞེངས་ཡོད་པའི་རྡོ་རིང་གཉིས་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར་ཡོད།

༼  ༤  ༽   ཆབ་སྲིད་སིལ་བུར་ཐོར་བའི་དུས་རབས།༨༤༢~༡༢༥༤

ཞི་བདེ་ཆིངས་ཡིག་བཞག་ནས་ལོ་༢༠་ཙམ་འགོར་རྗེས། བོད་བཙན་པོ་རྒྱལ་ཁབ་ཡང་རྒྱ་ནག་གི་ཐང་རྒྱལ་རབས་དང་འདྲ་བར་སིལ་བུར་ཐོར་ཡོད།།

༨༣༦་ལོར་ནག་ཕྱོགས་པ་དབུས་ཏོ་རེ་ཅོག་རོ་ལེགས་སྒྲས་གསང་སྟབས་ཀྱིས་བཙན་པོ་ཁྲི་རལ་པ་ཅན་བཀྲོངས། སྐབས་དེར་ཁྲི་རལ་པ་ཅན་དགུང་ལོ་༣༦་ཡིན། དེ་ནས་བཟུང“དགེ་བཅུའི་ཁྲིམས་ནི་སོག་ཧྲུལ་གྱི་ཕོན་ཐག་བཞིན་དུ་གཞིགས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཕན་བདེ་ནི་ནམ་མཁའི་འཇའ་བཞིན་དུ་ཡལ། ནག་ཕྱོགས་པའི་ལོག་སྤྱོད་ནི་རླུང་ཚུབ་དྲག་པོ་བཞིན་དུ་ལངས”ཤིང་། “ནག་ཕྱོགས་ལ་དགའ་བའི་བློན་པོ་རྣམས་བགྲོས་ཏེ་སྲས་དར་མ་རྒྱལ་ཁྲིར་གསོལ། སྲས་དར་མ་ནི་ཐུགས་གཤིས་རྩུབ་ཅིང་། བཟང་སྤྱོད་ལ་རྒྱབ་ཀྱིས་ཕྱོགས་པས་འབངས་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་པོ་ལ་གླང་དར་མ་ཞེས་དུད་འགྲོའི་མིང་དུ་བོས། ༨༣༨་ལོ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་པོ་གླང་དར་མས་ལྷ་ས་དང་བསམ་ཡས། ཁྲ་འབྲུག འུ་ཤང་སོགས་ཀྱི་སྐུ་རྟེན་ལ་ལ་ཆུར་སྐྱུར། ལ་ལ་བྱེ་འདམ་དུ་སྦས། ལ་ལ་མེར་བསྲེགས། བཙུན་པ་རབ་རྣམས་བསད། གཙུག་ལག་ཁང་དུ་བཤོས་ར་བཟོས་པ”སོགས་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་གཏོར་བཤིག་གཏོང་འགོ་བརྩམས་པར་བརྟེན། ༨༤༢་ལོར་སྒོམ་དུ་བཞུགས་ཡོད་པའི་ལྷ་ལུང་དཔལ་གྱི་རྡོ་རྗེས་རྒྱལ་པོ་གླང་དར་མ་བཀྲོངས། དེའི་རྗེས་ཁོང་གི་སྲས་གཉིས་མ་མཐུན་པར་ས་ཆ་བཅད་བཟུང་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པས། འབངས་གྱེན་ལོག་གིས་རྒྱལ་སྲིད་ཐོར་ཏེ་བོད་སྤྱི་ལ་དབང་བའི་རྒྱལ་པོ་མེད་པར་ལུང་པ་སོ་སོའི་དཔོན་པོས་རང་ས་རང་བདག་བརྒྱབ་ནས་རྒྱལ་ཕྲན་མང་པོར་ཆགས།།

འོན་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་རིག་གནས་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གྲུབ་མཐའ་དང་ལྟ་བ་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་བྱུང་ནས་ནང་ཆོས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཐེབས་པ་དང་། དེས་སོག་པོ་གཙོ་བྱས་བའི་མན་ཇུ་མི་རིགས་དང་རྒྱ་མི་རིགས་ལའང་ལམ་སྟོན་དང་སྣེ་ཁྲིད་རང་བཞིན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད།།

༡༽  ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་།༡༢༥༤~༡༣༥༨

ས་སྐྱ་བ་ནི་སིལ་བུར་གྱུར་པའི་བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་སྒྲིལ་མཁན་གྱི་སྲིད་དབང་ཐོག་མ་དེ་ཡིན།།

༡༢༠༧་ལོར་བོད་ཀྱི་མི་ཉག་རྒྱལ་ཕྲན་དེ་སོག་པོ་བཙན་རྒྱལ་གྱི་དབང་འོག་ཏུ་ཤོར། ༡༢༢༧་ལོར་སོག་པོའི་ཆིང་ཀེ་སི་ཁང་རྒྱལ་པོ་སྐུ་གཤེགས་པའི་གོ་སྐབས་དེ་བཟུང་སྟེ། སོག་པོའི་དབང་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་ཁག་གིས་དཔྱ་ཁྲལ་འབུལ་འཚམས་བཞག ༡༢༤༠་ལོར་སོག་པས་ཡང་བསྐྱར་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཤིང་། ས་སྐྱ་བས་སོག་པོར་མགོ་བཏགས། ༡༢༥༣་ལོར་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་དང་ཁོང་གི་བློན་ཆེན་རྣམས་ལ་དབང་བསྐུར། ཐེངས་དང་པོའི་དབང་ཡོན་ལ་ཁྲི་སྐོར་བཅུ་གསུམ་གྱི་བདག་དབང་དང་། ཐེངས་གཉིས་པའི་དབང་ཡོན་ལ་བོད་ཆོལ་ཁ་གསུམ་གྱི་བདག་དབང་ཕྱིར་སྤྲད།།

དེ་ལྟར་༡༢༥༣་ལོར་ས་སྐྱ་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སོག་པོའི་རྒྱལ་པོ་དང་ཆོས་འབྲེལ་བརྒྱུད། བོད་ཀྱི་རང་བཙན་སླར་གསོ་བྱས། འདི་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བཙུན་པའི་སྲིད་སྐྱོང་བྱུང་བ་ཐོག་མ་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཆོས་བརྒྱུད་གྲུབ་མཐའི་སྲིད་དབང་བྱུང་བ་ཐོག་མ་ཡང་ཡིན། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་ལྟ་བ་ཕྱོགས་རིས་ཅན་སྐོར་ཞིག་གིས་བོད་སོག་འབྲེལ་བར“ཡོན་རྒྱལ་རབས་དབུས་གཞུང་དང་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང”ཞེས་འགྲེལ་ལོག་བརྒྱབ་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་བོད་ནི་སོག་པོ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དབང་འོག་ཏུ་ཚུད་མྱོང་མེད། རྒྱུ་མཚན་ནི། ཡོན་རྒྱལ་རབས་ནི་༡༢༧༡་ལོར་བཙུགས་པ་དང་། ༡༢༥༣་ལོར་ས་སྐྱ་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སོག་པོའི་ལག་ནས་བོད་ཀྱི་བདག་དབང་ཕྱིར་བླངས་ཡོད་པས་ཡིན། སོག་པོས་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་དེ་ཡང་དབུས་དང་ས་གནས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་མ་ཡིན་པར། ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི“བཙན་འཛུལ”བྱ་སྤྱོད་ལ་ཆགས་ཡོད། རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ནའང་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ནི“བཙན་འཛུལ་བ”ཡིན།།

༢༽  ཕག་མོ་གྲུབ་པ་དང་རིན་སྤུངས་བའི་སྲིད་དབང་།༡༣༥༨~༡༥༦༥

ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་བྱུང་ནས་ལོ་༡༠༤་ཙམ་འགོར་རྗེས། སྲིད་དབང་དེ་ཕག་མོ་གྲུབ་པ་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་ལག་ཏུ་ཤོར།།

༡༣༢༡་ལོར་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་གིས་ཕག་མོ་གྲུབ་པ་བཀའ་བརྒྱུད་པ་འཛུགས་མཁན་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་དབུས་གཙང་ཆོལ་ཁར་ཁྲི་དཔོན་ལ་བསྐོས། ༡༣༥༨་ལོར་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ས་སྐྱའི་སྲིད་དབང་ནང་ཁུལ་གྱི་འགལ་ཟླ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད་པའི་གོ་སྐབས་དེ་བཟུང་སྟེ་སྲིད་དབང་ཕྲོགས། འོན་ཀྱང་། ཁོང་གིས“རྒྱལ་ཁྲི་འཛིན་མཁན་གྲྭ་བ་གཅིག་པུ་ཡིན”ཞེས་གཏན་ལ་ཕབ་པར་བརྟེན། སྐུ་དྲག་དང་དཔོན་རིགས་ཚོའི་ངོ་ལོག་ཐེབས་ནས་༡༤༣༤་ལོར་ཕག་མོ་གྲུབ་པའི་སྲིད་དབང་དེ་རིན་སྤུངས་བའི་ལག་ཏུ་ཤོར་པ་དང་། རིན་སྤུངས་བའི་སྲིད་དབང་ཡང་༡༥༦༤་ལོར་བློན་ཆེན་ཚེ་བསྟན་རྡོ་རྗེའི་ལག་ཏུ་ཤོར།།

སྐབས་དེར། རྒྱ་ནག་ནི་སོག་པོ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དབང་འོག་ནས་རང་བཙན་བྱས་ཏེ་མིན་རྒྱལ་རབས་བཙུགས་རུང་ཡིན། མིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་སོག་པོ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ནང་ལྟར་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་དང་ས་ཁོངས་རྒྱ་སྐྱེད་སྲིད་ཇུས་མ་སྤེལ་པར་སོག་པོ་སོགས་ཕྱི་དགྲ་འགོག་ཆེད་ལྕགས་རི་རིང་བོ་རྩིག་འགོ་བརྩམས། བོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ། མིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་ཕག་མོ་གྲུབ་པའི་སྲིད་དབང་གི་གདན་ས་གོང་མ་རྣམས་གདན་འདྲེན་ཞུ་ཡང་ཁས་ལེན་ཐོབ་མེད། དེའི་རྗེས་མིན་གྱི་རྒྱལ་རབས་གཉིས་པ་ཡུང་ལོ་རྒྱལ་པོས་ཕོ་ཉ་མངགས་ཏེ་ས་སྐྱ་གོང་མ་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་དང་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ། རྗེ་ཙོང་ཁ་བ་སོགས་གདན་དྲངས། འོན་ཀྱང་། གོང་མ་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཞལ་བཞེས་གནང་མེད་པ་དང་། རྗེ་ཙོང་ཁ་བས་རང་གི་ཚབ་ལ་སློབ་མ་བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེ་ཤཱཀྱ་ཡེ་ཤེས་གཏོང་རྒྱུ་ཁས་བླངས། ༡༤༠༦་ལོར་ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཁམས་ཆོལ་ཁ་བརྒྱུད་མིན་གྱི་རྒྱལ་ས་ནན་ཅིན་ལ་ཕེབས་པ་དང་། མིན་གྱི་ཡུང་ལོ་རྒྱལ་པོས་རང་ཉིད་ཀྱིས་དཔོན་འབངས་གྲྭ་བཙུན་སྟོང་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཁྲིད་དེ་ནན་ཅིན་ལྕགས་རིའི་ཕྱི་ལོགས་བར་དུ་ཕེབས་བསུ་ཞུ་བར་བཅར་ཡོད། ༡༤༠༨་ལོར་བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེ་ཤཱཀྱ་ཡེ་ཤེས་ཡང་ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་ཕེབས་བསུ་གཟབ་རྒྱས་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དེ་དག་གཞུང་འབྲེལ་ལ་ཆགས་མེད།།

༣༽  གཙང་གྲུབ་པའི་སྲིད་དབང་།༡༥༦༥~༡༦༤༢

བློན་ཆེན་ཚེ་བརྟན་རྡོ་རྗེས་ཕྲོགས་པའི་སྲིད་དབང་ལ་ཡོངས་གྲངས་སུ་གཙང་གྲུབ་པའི་སྲིད་དབང་ཟེར། སྲིད་དབང་འདིས་ཀརྨ་པ་བཀའ་བརྒྱུད་པ་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ་དང་སེ་འབྲས་དགེ་གསུམ་སོགས་དགེ་ལུགས་པའི་དགོན་ཆེན་ཁག་ལ་དྲག་གནོན་བྱས་པར་བརྟེན། རྒྱལ་དབང་༥་བ་ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གི་གནད་ཡོད་མི་སྣས་དགེ་ལུགས་པའི་སྦྱིན་བདག་ལ་ཆགས་ཡོད་པའི་ནུབ་བརྒྱུད་སོག་པོའི་ཨོ་ཡེ་ལ་ཐོ་ཚོ་ཁག་བཞིའི་ནང་གསེས་ཧོ་ཤུག་ཐོ་ཚོ་ཁག་གི་རྒྱལ་པོ་གུ་ཧྲི་ཧན་གྱི་དམག་རོགས་ལ་བརྟེན་ནས། ༡༦༤༢་ལོར་གཙང་གྲུབ་པའི་སྲིད་དབང་རྩ་རྫོགས་བྱས་ཏེ་དགེ་ལུགས་པའི་སྲིད་དབང་བཙུགས། གཞུང་མིང་ལ“དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ”དང་། ཡོངས་གྲགས་སུ“དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང”ཞེས་ཟེར།།

༤༽  དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་སྲིད་དབང་།༡༦༥༢

གསར་དུ་བཙུགས་པའི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གིས་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་མཆོག་གི་དབུ་ཁྲིད་འོག བཙན་པོ་སྐབས་དང་འདྲ་བར་དབང་ཆ་དབུས་སྡུད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྲིད་དབང་བརྟན་པོ་ཞིག་བཙུགས། ད་ལྟའི་རྩེ་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ་ཡང་སྐབས་དེར་བཞེངས་པ་དང་། དེས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་བསྟན་སྲིད་བརྟན་ཞིང་རྒྱས་ཡོད་པ་མཚོན་ཡོད། དེར་བརྟེན། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བར་བཙན་པོ་དུས་རབས་ཀྱི་མེས་དབོན་རྣམ་གསུམ(སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ། ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན། ཁྲི་གཙུག་ལྡེ་བཙན)དང་འདྲ་བར“རླབས་ཆེན་གྱི་རྒྱལ་པོ”ཞེས་གདེང་འཇོག་བྱེད་བཞིན་ཡོད།།

སྐབས་དེར། རྒྱ་ནག་ན་མན་ཇུ་མི་རིགས་ཀྱིས་མིན་རྒྱལ་རབས་རྩ་རྫོགས་བྱས་ཏེ་ཆིན་རྒྱལ་རབས་བཙུགས་ཏེ། རྒྱ་མི་རིགས་ཡང་བསྐྱར་མི་རིགས་གཞན་གྱི་བཙན་འཛུལ་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཚུད་ཡོད། ཆིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཐོག་མ་ཧྲུང་ཀྲི་ཡིས་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ་གདན་ཞུ་བྱས་ཏེ། ༡༦༥༣་ལོའི་ཟླ་༣་པའི་ཚེས་༡༥་ཉིན་རྒྱལ་དབང་མཆོག་རྒྱ་ནག་ལ་ཕེབས་འགོ་བརྩམས། ཟླ་༩་པའི་ནང་ཆིན་རྒྱལ་པོས་མངགས་པའི་ཕོ་ཉ་དང་རྒྱ་སོག་དད་ལྡན་པ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའི་ཕེབས་བསུའི་འོག ད་ལྟའི་ཀན་ལྷོ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཉིན་ཞ་ལ་འབྱོར་ཞིང་། ཆིན་རྒྱལ་པོའི་ཕོ་ཉ་ལས“གོང་མ་ཆེན་པོ་པེ་ཅིན་ནས་ཉིན་གཅིག་གི་ས་ཁོ་ཐོར་ཞེས་པར་ཕེབས་བསུར་ཕེབས་རྒྱུ་ཡིན”ཞེས་པའི་སྙན་ཞུ་འབྱོར། ཟླ་༡༡་པའི་ཚེས་༡༥་ཉིན་ཡང་བསྐྱར་ཆིན་གྱི་དད་ལྡན་པ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའི་ཕེབས་བསུའི་འོག་ཆིན་ཧོན་ལ་འབྱོར་བ་དང་། ཆིན་རྒྱལ་པོའི་ཕོ་ཉ་ལས“གོང་མ་རང་སང་ཉིན་ཕེབས་བསུའི་ཆེད་དུ་ཁོ་ཐོར་ལ་ཕེབས་རྒྱུར་དེར་མཇལ་འཕྲད་གནང་རྒྱུ་ཡིན”ཞེས་བའི་སྙན་ཞུ་འབྱོར། ཚེས་༡༦་ཉིན་ཧྲུང་ཀྲི་རྒྱལ་པོ་འཁོར་དང་བཅས་པའི་ཕེབས་བསུའི་འོག་ཁོ་ཐོ་ལ་འབྱོར་ཞིང་། ཕན་ཚུན་ལ་འཚམས་འདྲི་དང་ལེགས་སྐྱེས་ཕུལ། ཚེས་༡༧་ཉིན་ཆིན་རྒྱལ་པོའི་མི་དྲག་དང་མིག་གིས་མི་བཟོད་པའི་དཔུང་ཚོགས། རྒྱའི་བཙུན་པ་དང་མི་དམངས་སེར་སྦྲེངས་དང་བཅས་པས་མདུན་བདར་བཞིན་པེ་ཅིན་ལ་ཕེབས། དེ་ནས་བཟུང་བོད་ཆིན་བར་ནས་ཡང་མཆོད་ཡོན་གྱི་འབྲེལ་བ་བྱུང་བ་དང་། རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་ལྕང་སྐྱ་རོལ་པའི་རྡོ་རྗེ་མཆོག་པེ་ཅིན་ལ་ཆེད་མངགས་ཀྱིས་ཆིན་རྒྱལ་པོའི་དབུ་བླ་མཛད་དུ་བཅུག།

འོན་ཀྱང་། ༡༧༢༠་ལོའི་ཡས་མས་ནས་བཟུང་རྒྱལ་དབང་དྲུག་པ་ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོའི་ཡང་སྲིད་ཁྲིར་འདོན་སྐོར་ལ། དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་ནང་མ་འཆམ་པར་རྙོག་དྲ་བྱུང་བས། བོད་གཞུང་གིས་ཆིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས་ལྷ་བཟང་ཧན་གྱིས་ཐུགས་ཐག་བཅད་པའི་ཡང་སྲིད་དེ་མར་ཕབ་སྟེ་བོད་རང་གིས་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་ཡང་སྲིད་ཁྲི་འདོན་མཛད། དེའི་རྗེས་སུ་བལ་བོ་དང་གོར་ཁ་སོགས་ཀྱི་བཙན་འཛུལ་ཐེབས་པའི་སྐབས་སུའང་ཆིན་རྒྱལ་རབས་ལ་རོགས་རམ་ཞུ་ཡོད། དེ་ལྟར་བོད་གཞུང་གི་རྒྱལ་སྲུང་སྟོབས་ཤུགས་ཞན་པ་དེར་རྐྱེན་བྱས་ཏེ། ཆིན་སྲིད་གཞུང་གིས《བོད་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་གསར་འཛུགས་སྐོར་གྱི་རྩ་ཚིག་དོན་ཚན་ཉེར་དགུ》ཞེས་པའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་བཏོན་ཏེ་བོད་ཀྱི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱས། འོན་ཀྱང་། བོད་གཞུང་གིས་སྲིད་ཇུས་དེ་དང་ལེན་བྱས་མེད་པ་དང་ལག་བསྟར་ཡང་བྱ་ཐུབ་མེད་པ་གསལ་བོར་ཆགས་ཡོད།།

ཆིན་དང་འདྲ་བར“མན་བསྣུབས་རྒྱ་དར”གྱི་འབོད་སྒྲའི་འོག་ཆིན་རྩ་རྫོགས་བྱས་ཏེ་གསར་དུ་བཙུགས་པའི་ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོས་ཀྱང་ཆིན་ལ་ལད་ཟློས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱས་པ་དང་། ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོ་རྒྱངས་ཕུད་ལ་བཏང་སྟེ་གསར་དུ་བཙུགས་པའི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཡོད།།

༢ དེ་རིང་གི་བོད།

༼   ༡   ༽   རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ།

༡༩༤༩་ལོའི་ཟླ་༡༠་པའི་ཚེས་༡་ཉིན། རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་དབུ་ཁྲིད་མོ་ཙེ་ཏུང་གིས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས། ཆབས་ཅིག་པེ་ཅིན་རྒྱང་སྒྲགས་ཁང་བརྒྱུད་དེ“མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་གིས་ངེས་པར་དུ་ཀྲུང་གོའི་ས་ཁོངས་ཡོངས་རྫོགས་བཅིངས་འགྲོལ་བྱེད་དགོས། བོད། ཡུ་གུར། ཧེ་ནན་གླིང་ཕྲན། ཐེ་ཝན་སོགས་ཀྱང་བཅིངས་འགྲོལ་བྱེད་དགོས”ཞེས་འབྲེལ་མེད་ཀྱི་གསལ་བསྒྲགས་འཕར་མ་ཞིག་སྤེལ། སྐབས་དེར་ཨ་རི་གཙོ་བྱས་བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཚོགས་གསར་འཛུགས་བརྒྱུད། བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་བཞིན་པའི་སྒང་ཡིན་པ་དང་། གནས་ཚུལ་དེ་འདྲའི་འོག་རྒྱ་ནག་གིས་ལྡོག་ཕྱོགས་ནས་བོད་སོགས་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་གཏོར་བརླག་བྱས་ཡོད།།

བོད་གཞུང་གིས་གསལ་བསྒྲགས་དེ་ཐོས་རྗེས་རྒྱལ་དམངས་གྲོས་ཚོགས་འཚོགས་ཏེ། ཨ་རི། དབྱིན་ཇི། རྒྱ་གར། བལ་བོ་སོགས་ལ་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་འཚམས་འཇོག་ཡོང་བར་རོགས་རམ་ཐོབ་ཆེད་ཕོ་ཉ་གཏོང་རྒྱུ་ཐག་བཅད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གིས“གལ་ཏེ་པེ་ཅིན་ལ་ཕོ་ཉ་བཏང་ན། གྲོས་མོལ་བརྒྱུད་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུའི་གྲྭ་སྒྲིག་ཡོད”ཅེས་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་བར་བརྟེན། ༡༩༥༠་ལོའི་ཟླ་༣་པའི་ནང་བོད་གཞུང་གིས་པེ་ཅིན་ལ་ཕོ་ཉ་གཏོང་རྒྱུ་ཡིན་པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ་མི་བདུན་རྩ་འཛུགས་བྱས་པ་དང་། ཐོག་མར་རྒྱ་གར་བཅའ་སྡོད་དབྱིན་ཇི་གཞུང་ཚབ་ཁང་གི་བསམ་ཚུལ་ལྟར་རྒྱ་གར་བཅའ་སྡོད་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་དང་གྲོས་མོལ་བྱས། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གི་ཕྱོགས་ནས“བོད་རྒྱ་ཁོངས་ཡིན”པ་དང“བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སྲུང་དབང་ཆ་རྒྱ་ནག་གིས་འགན་ཁུར་དགོས་པ”ཁས་ལེན་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན་པར་བརྟེན། བོད་གཞུང་གིས“བོད་རང་བཙན་གཙང་མ་ཡིན”ཞེས་རེ་བ་དེ་ཁས་མ་བླངས་པར་གྲོས་མོལ་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་མེད།།

དེའི་རྗེས་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་དང་གྲོས་མོལ་བྱ་དགོས་པའི་བསམ་ཚུལ་ཡང་ཡང་བཏོན་པར་བརྟེན། བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་ལ་ཕོ་ཉ་གཏོང་རྒྱུའི་གྲྭ་སྒྲིག་བྱས། འོན་ཀྱང་། གྲྭ་སྒྲིག་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་བློན་ཀྲུའུ་འུན་ལེས“མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་ནུབ་སྐྱོད་བྱས་ཏེ་བོད་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དང་རྒྱ་ནག་གི་ས་འཚམས་བརྟན་སྲུང་གི་ཆོད་སེམས་བཞག་ཡོད། མེས་རྒྱལ་གྱི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཐབས་ཤེས་དེ་གྲོས་མོལ་བརྒྱུད་དེ་ཞི་འགྲིག་ཡོང་བར་ཡིད་ཆེས་ཡོད། ང་ཚོས་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཞི་བའི་ངང་གནད་དོན་ཐག་ཆོད་ཡོང་པར་འདིའི་ཡན་གྱི་དུས་ཚོད་འགོར་འགྱངས་མི་བྱ་བའི་རེ་བ་ཡོད”ཅེས་འཛེམ་དོགས་མེད་པར་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་གྱི་གྲྭ་སྒྲིག་ཡོད་པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས། དེ་ནི་༡༩༥༠་ལོའི་ཟླ་༡༠་པའི་ཚེས་༡་ཉིན་སྟེ་རྒྱ་ནག་གསར་བ་བཙུགས་ནས་ལོ་གཅིག་དག་དག་འགོར་བའི་ཉིན་ཡིན།།

སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གི་དམག་དཔོན་ཝང་ཆི་མེས་དམག་ཁྲི་༨་ལྷག་ཙམ་ཁྲིད་ནས་ཆབ་མདོ་ལ་འབྱོར་ཡོད་པ་དང་། གསལ་བསྒྲགས་དེ་སྤེལ་ནས་གཟའ་འཁོར་གཅིག་དག་དག་གི་རྗེས་སྟེ་ཚེས་༧་ཉིན་ཆབ་མདོ་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་བརྩམས། ཚེས་༡༩་ཉིན་རྫོང་དཔོན་ང་ཕོད་ང་བ་ངག་དབང་འཇིགས་མེད་འཛིན་བཟུང་བྱས་ཏེ་ཆབ་མདོ་ཡང་རྒྱ་ལག་ཏུ་ཤོར།།

༡༩༥༠་ལོའི་ཟླ་༡༡་པའི་ཚེས་༣་ཉིན། བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་དེ་རྒྱལ་ཚོགས་ལ་ཞུ་གཏུགས་བྱས་པ་དང་། ཚེས་༡༤་ཉིན་ཨྭད་འོ་ས་བྷུ་ཊོར(El Salvador)རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཞུ་གཏུགས་དེ་ལ《ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་དམག་དཔུང་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ(Invasion of Tibet by foreign forces)》ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་ལ་བོད་དོན་དེ་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་གྲོས་གཞིའི་ནང་ཁ་སྣོན་བྱ་དགོས་པའི་སྙན་ཞུ་བཏོན་ཡོད་མོད། དབྱིན་ཇིས“བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་ཐོག་གི་གནས་བབས་གསལ་བོར་ཆགས་མེད”པ་དང་། “བོད་དོན་ནི་བོད་རྒྱ་བར་ནས་ཐག་གཅོད་བྱ་ཐུབ་པར་རེ་བ་བརྒྱབ་ཆོག་པའི་ས་སྟོང་ཅིག་ལྷག་ཡོད། ཞི་འགྲིག་ཡོང་བར་ཐབས་ཤེས་ཡག་ཅིག་ཡོང་རག་བར་དུ་སྒུག་ན་འགྲིག་པས། ཨྭད་འོ་ས་བྷུ་ཊོར་ཡིས་བཏོན་པའི་སྙན་ཞུ་དེ་ཕྱིར་འགྱངས་བྱེད་རོགས”ཞེས་རྒྱ་ནག་དང་བསྟུན་མཁས་བྱས་པར་བརྟེན། ཐོག་མར་རྒྱ་གར་དང་ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡས་དབྱིན་ཇིའི་བསམ་ཚུལ་ལ་མོས་མཐུན་བྱས། དེ་ནས་ཨ་རིས་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱི་བར་འདུམ་ལ་རེ་བ་རྒྱག་ཞོར་དབྱིན་ཇིའི་བསམ་ཚུལ་ལ་མོས་མཐུན་བྱས།།

དེ་ལྟར་རྒྱལ་ཚོགས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་སྐྱིད་སྡུག་བཤད་ས་དང་དྲང་བདེན་གྱི་སྲུང་མ་ཡིན་པར་ཡིད་ཆེས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཚོགས་ལ་སྐྱབས་ཞུ་མཁན་བོད་པ་ཚང་གྲོགས་མེད་ཁེར་རྐྱང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་ཁ་གཏད་དུ་མི་ལངས་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར།།

༼  ༢  ༽   གྲོས་ཆོད་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན།

དེ་འདྲའི་གནས་ཚུལ་འོག ༡༩༥༡་ལོའི་ཟླ་༥་པའི་ཚེས་༢༣་ཉིན། རྒྱ་ནག་ལ་ཕྱིན་པའི་བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉས《དབུས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་ས་གནས་བོད་གཞུང་གི་བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་དང་འབྲེལ་བའི་གྲོས་ཆོད》ཅེས་བའི་ཆོད་ཡིག་ཅིག་ལ་མཚན་རྟགས་མི་འགོད་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར།།

༡༩༥༡་ལོའི་ཟླ་༤་པའི་ཚེས་༢༢་ཉིན་བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉ་ལྔ་པེ་ཅིན་ལ་འབྱོར། ཚེས་༢༩་ཉིན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉ་ཚོར་ཆོད་ཡིག་ཅིག་ལ་མོས་མཐུན་མཚན་རྟགས་འགོད་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན། འོན་ཀྱང་། བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉས“བོད་ནི་རང་བཙན་གཙང་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན། བཅིངས་འགྲོལ་བྱ་དགོས་པར་རེ་བ་འདོན་གི་མེད”ཅེས་ངོས་ལེན་མ་བྱས་པར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཡང་བསྐྱར་བཟོ་བཅོས་བྱས་པའི་ཆོད་ཡིག་ཅིག་ལ་མོས་མཐུན་མཚན་རྟགས་འགོད་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན། འོན་ཀྱང་། དེ་ཡང་བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉས་ངོས་ལེན་མ་བྱས་པར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉའི་བསམ་ཚུལ་ལ་བརྩི་མེད་བཏང་སྟེ། “འདི་ནི་ཆེས་མཐའ་འཇུག་གི་བཀའ་རྒྱ་ཡིན། མཚན་རྟགས་འགོད་རྒྱུ་ཡིན་ནམ། ལྷ་སར་བཙན་འཛུལ་དང་ལེན་བྱ་རྒྱུ་ཡིན”ཞེས་འཇིགས་སྐུལ་དང་བཙན་གྱིས་མཚན་རྟགས་འགོད་དུ་བཅུག།

གོང་ལྟར་ཟླ་༥་པའི་ཚེས་༢༣་ཉིན། བོད་གཞུང་གི་ཕོ་ཉས་གྲོས་ཆོད་དེ་ལ་མཚན་རྟགས་མི་འགོད་ཐབས་མེད་དུ་གྱུར། འོན་ཀྱང་། མཚན་རྟགས་བཀོད་མ་ཐག་རྒྱ་ནག་གིས་མཛད་སྒོ་ཆེན་པོ་ཞིག་སྤེལ་ཏེ“བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་གྱི་ཆེད”དུ“གྲོས་ཆོད་བཞག”ཅེས་འཛམ་གླིང་ལ་བསྒྲགས་ཤིང་། དེ་ཁྲིམས་མཐུན་ཡིན་པར་བརྫུས་ཆེད་བོད་གཞུང་གི་ཐམ་ཀ་རྫུན་མ་ཞིག་བཟོས་ཏེ་ཐམ་ཀ་བརྒྱབ། དེ་ནི་ཡོངས་གྲགས་ཀྱི《གྲོས་ཆོད་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན》ཞེས་བ་དེ་ཡིན། དེའི་དོན་ཚན་༡་པོའི་ནང་དུ“བོད་མི་དམངས་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མེས་རྒྱལ་གྱི་ཁྱིམ་ཚང་ཆེན་པོའི་ནང་དུ་ལོག་པ”ཞེས་དང་། དོན་ཚན་༢་པའི་ནང་དུ་རྒྱ་དམག་བོད་ལ་སོང་ཆོག་ཚུལ་དང་བོད་ཀྱི་ཕྱི་འབྲེལ་དབང་ཆ་དེ་རྒྱ་ནག་ལ་སྤྲོད་དགོས་ཚུལ་སོགས་དང་། དོན་ཚན་༤་བ་དང་༥་བ་སོགས་ཀྱི་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་དབུས་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་མི་བྱེད་པ་སོགས་བཀོད་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་དོན་ཚན་༡༣་པའི་ནང་དུ“རྒྱ་དམག་གིས་བོད་མིའི་ལག་ནས་ཁབ་སྐུད་ཙམ་ཡང་མི་ལེན”ཞེས་ཀྱང་བཀོད་ཡོད།།

༼  ༣  ༽བོད་སྒེར་ལངས་ཆེན་མོ་དང་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གི་བཙན་བྱོལ།

འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཆོད་ཡིག་དེ་བརྩི་མེད་བཏང་སྟེ“དམངས་གཙོ་བཅོས་བསྒྱུར”དང“བཅིངས་འགྲོལ”ཞེས་པའི་ཡག་མིང་འོག བོད་མིའི་རྒྱུ་ནོར་ཁབ་སྐུད་ཙམ་ཡང་མ་ལུས་པར་ཕྲོགས་ཤིང་། མི་གསོད་ཁྲག་སྦྱོར་དང་རིག་གནས་གཏོར་བརླག་གི་སྤྱོད་ངན་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་བྱས།།

༡༩༥༩་ལོའི་ཟླ་༣་པའི་ཚེས་༥་ཉིན། རྒྱལ་དབང་མཆོག་གི་ཕྱག་ཏུ་ལྷ་སའི་རྒྱ་ནག་དམག་སྒར་ནང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་འཁྲབ་སྟོན་ལ་གཟིགས་མོར་ཕེབས་དགོས་པའི་གདན་ཞུ་ཡི་གེ་ཐེངས་གསུམ་པ་དེ་འབྱོར། དེ་ལ་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས“ཚེས་༡༠་ཉིན་ཡིན་ན་སྟབས་འགྲིག”ཞེས་ལན་སྐྱོན། ཡིན་ནའང་། རྒྱ་ནག་གི་ཕྱོགས་ནས“བོད་མིའི་སྐུ་སྲུང་དམག་ཁྲིད་ནས་ཡོང་མི་ཆོག”ཅེས་རྒྱུན་ལྡན་མིན་པའི་ཆ་རྐྱེན་ཞིག་བཏོན་པར་བརྟེན། བོད་གཞུང་དམངས་ཀྱིས་དེ་ནི“རྒྱལ་དབང་མཆོག་བཙན་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་རེད”ཅེས་ཉེན་ཁ་ཞིག་ལ་མཐོང་སྟེ། ཚེས་༩་ཉིན་གྱི་དགོང་མོ་ནས་བཟུང་ནོར་བུ་གླིང་ཀའི་མཐའ་སྐོར་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་འགོ་བརྩམས་པ་དང་། ཚེས་༡༠་ཉིན་ནས་བཟུང་རྒྱ་དམག་གིས་མང་ཚོགས་ཁྲོད་ལ་མེ་སྒྱོགས་འཕངས་ཏེ་བོད་མི་ཁྲི་ཁ་ཤས་བསད། འདི་ནི་ཡོངས་གྲགས་ཀྱི“སུམ་ཅུ་དུས་དྲན”གྱི་འབྱུང་རྐྱེན་ལ་ཆགས་ཡོད།།

དེ་ལྟ་བུའི་ཛ་དྲག་གི་གནས་ཚུལ་འོག རྒྱལ་དབང་མཆོག་ནོར་བུ་གླིང་ཀ་དང་ཁ་བྲལ་ཏེ་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་དགོས་པར་ཆགས་ཤིང་། རྒྱ་གར་གྱི་ས་མཚམས་ནང་གོམ་པ་མ་སྤོས་གོང་ལ་ཆོད་ཡིག་དེ“ནུས་མེད་ཡིན”པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས། རྒྱ་གར་ལ་འབྱོར་མ་ཐག་རང་དབང་དམངས་གཙོའི་རྩ་དོན་གཞིར་བཟུང་སྟེ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་བཙུགས་པ་དང་། ༡༩༧༩་ལོའི་ནང་ནས་བཟུང་རང་བཙན་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་བཏང་སྟེ་མིང་དོན་མཚུངས་བའི་རང་སྐྱོང་ངོ་མ་ཡོང་ཐབས་སུ་རྒྱ་ནག་ལ་གྲོས་མོལ་གྱི་འབོད་སྐུལ་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དེ་ཡང“རྣམ་པ་འགྱུར་བའི་རང་བཙན་རེད”ཅེས་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད།།

༣ བོད་ཀྱི་མ་འོངས་པ།

འོ་ན། བོད་ལ་མདུན་ལམ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། དེ་འདྲ་ཞིག་རྩ་བ་ནས་མིན།།
འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་དུས་ཡུན་རིང་བོར་གནས་པའི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་པ་གཅིག་ཀྱང་ལྷག་མེད། གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཨ་ཕ་སྟེ་སུའུ་ལེན་ཡང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་ཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་ཡོད། ན་ཙེ་སི(Nazis)འཇར་མན་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་པའི་མཚོན་རྟགས་སུ་གྱུར་ཡོད་པའི་བྷར་ལིན(Berlin)ལྕགས་རི་ཡང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་ཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་ཡོད། ལྷོ་ཨ་ཧྥའུ་རི་ཀ་དང་ནེ་གྷེ་རེའ(Nigeria)སོགས་ཨ་ཧྥའུ་རི་ཀ་དང་དཀྱིལ་ཤར་ས་ཁུལ་གྱི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་པ་ཡང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་ཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་གུང་ཁྲན་ཚོགས་པའི་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་པ་འདི་ཡང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙའི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱིས་ཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་བའི་ལས་དབང་ལས་ཟློག་ཐབས་མེད་དེ་། དེ་ཡང་རི་མོ་དང་པོས་བསྟན་ཡོད་ལྟར་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཆགས་སྟངས་དེ་འབངས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཆེས་དམའ་རིམ་ལ་འགྲིབ་ཞིང་། དཔོན་གྱི་རུལ་སུངས་དབང་ཆ་ཆེས་མཐོ་རིམ་ལ་འཕེལ་ཏེ་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་ཐིག་ནང་སླེབས་ཡོད་པ་དང་མི་འགྱངས་བར་ཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་སྲིད། ད་དུང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་སུའང་རྒྱ་ནག་ནི་ཉེན་ཁ་ཞིག་ལ་རྩིས་བཞིན་ཡོད། གང་ལྟར་ཀྱང་རྒྱ་ནག་ལ་འཕྲད་ཡོད་པའི་ནང་ནད་ཕྱི་དགྲ་ཡི་གནས་སྟངས་དེ་ནི་མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་ལ་མཚོན་ན་གོ་སྐབས་ཤིག་ཡིན།།

རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་བཤད་ནའང་ང་ཚོ་ལ་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། དཔེར་ན། 《མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས(Charter of the United Nations)》(༡༩༤༥)དང《འཛམ་གླིང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྱབ་བསྒྲགས(Universal Declaration of Human Rights)》(༡༩༤༨)། 《མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་ལ་རང་བཙན་སྤྲོད་པའི་ཁྱབ་བསྒྲགས(Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples)》(༡༩༦༠)། 《རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སྒྲིག་ཁྲིམས(International Covenants on Human Rights)》(༡༩༦༦)སོགས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ཀྱི་ནང་དུའང་མི་རིགས་སོ་སོར“མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང”ཡོད་པ་གསལ་བོར་བཀོད་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་༢༠༠༠་ལོའི་ཟླ་༩་པའི་ཚེས་༦~༨ཉིན་འཚོགས་པའི་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་འདུའི་ཐོག འཛམ་གླིང་གི་དབུ་ཁྲིད་༡༤༨་དང་རྒྱལ་ཁབ་༡༨༩་ཡིས་ཐུན་མོང་གིས་གྲོས་ཆོད་བཞག་པའི《རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྟོང་ལོ་འཆར་གཞི་ཁྱབ་བསྒྲགས（United Nations Millennium Declaration）》ཀྱི་ལེའུ་དང་པོའི་དམིགས་ཡུལ་བཞི་བའི་ནང་དུའང“་་་ད་ལྟའང་མུ་མཐུད་དུ་མི་སེར་སྤེལ་བའི་དབང་བསྒྱུར་དང་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་བཙན་བཟུང་འོག་ཡོད་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་་་”སོགས“བརྩོན་ལེན་བྱེད་བཞིན་པའི་བྱ་འགུལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད”ཅེས་བཀོད་ཡོད།།

གང་ལྟར་ཀྱང་ང་ཚོ་བོད་མི་རིགས་ལ་ཡང་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ནས་རང་བཙན་གཙང་མ་བྱས་ཆོག་པའི་ཁྲིམས་མཐུན་ལུགས་མཐུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་ཁུངས་བཅོལ་ས་ཁ་ཚང་འཛོམས་ཡོད།།

གསུམ་པ། བོད་དོན་བཟོ་མཁན་གྱི་ལག་དམར་སུ་ཡིན།

ཡིན་ནའང་། ང་ཚོས་ཁྲིམས་མཐུན་ལུགས་མཐུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་དེ་བརྩོན་ལེན་བྱེད་པར། ཐོག་མར་བོད་དོན་འབྱུང་རྐྱེན་ལ་རྒྱུས་ལོན་དང་ངོས་འཛིན་ཡང་དག་ཅིག་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེ།།

༡ རང་བཟོས་རྒྱུ་རྐྱེན།

༼  ༡  ༽  སྨོན་ལམ་རྒྱག་པ་མ་གཏོགས་ལག་ལེན་མེད་པའི་བོད་མིའི་གཤིས་ཀ

བོད་བཙན་པོ་སིལ་བུར་ཐོར་རྗེས། སོག་པོ། བལ་བོ། གོར་ཁ། དབྱིན་ཇི། ཆིན། ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོ་སོགས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་དང་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཁག་ལ་བཙན་འཛུལ་རབ་དང་རིམ་པ་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། “བོད་རེ་བས་ཕུངས། རྒྱ་དོགས་པས་ཕུངས”ཞེས་གསར་བརྗེ་བ་དང་བསམ་བློ་བ་འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱིས་གསུངས་ཡོད་པ་ལྟར། རྩ་བའི་ཆ་ནས་བོད་ཀྱི་དཔོན་འབངས་གཉིས་ཀྱིས་བོད་དང་རྒྱལ་དབང་རིམ་བྱོན་སོགས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་ལ་བསང་ཁ་བསང་མཆོད་དང་སྨོན་ལམ་རྒྱག་པ་ཙམ་མ་གཏོགས། ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱིས་མེས་རྒྱལ་བརྟན་སྲུང་དང་། བོད་མིའི་ཚེ་སྲོག་དང་རྒྱུ་ནོར་སོགས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་བྱ་བ་གནད་ལ་ཁེལ་བ་ཞིག་ཅི་ཡང་བྱས་མེད།།

༼  ༢  ༽  སྲིད་དོན་གོ་རྟོགས་དམའ་བ།

གནད་དོན་དེའི་རྒྱབ་ལོག་ན་བོད་མི་སྤྱིའི་སྲིད་དོན་གོ་རྟོགས་དམའ་བ་དེ་གནས་ཡོད།།

༡༩༡༣་ལོའི་ཟླ་༢་པའི་ཚེས་༡༣་ཉིན། རྒྱལ་དབང་༡༣་པ་མཆོག་གིས་ཡང་བསྐྱར་བོད་རང་བཙན་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་སྲུང་དམག་གི་དཔུང་སྡེ་དང་སློབ་གྲྭ གློག་བརྙན་ཁང་། སྦྲགས་ཁང་སོགས་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་བརྒྱུད་དེ་བོད་དེང་རབས་ཅན་ལ་བསྒྱུར་འགོ་བརྩམས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་དང་ཁོག་རྒྱ་དོག་པའི་བླ་སྤྲུལ་དང་སྐུ་དྲག དཔོན་རིགས་དབང་ཡོད་ཅན་ཁ་ཤས་ཀྱིས“ནུབ་ཕྱོགས་རིག་གནས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་གཏོར་བརླག་ཐེབས”རབ་སོགས་བཤད་དེ་རྒྱབ་སྐྱོར་མ་བྱས་པར་ཕམ་ཡོད་པ་རེད་ཟེར།།

ད་དུང་༡༩༣༢་ལོར་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་བོད་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཚོར“་་་ང་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལག་པ་འདིས་རྒྱལ་ཁབ་མ་སྲུང་ན། གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་ཡོང་ནས་མི་ནི་བསད། དགོན་པ་ནི་གཏོར། རྒྱུ་ནི་འཕྲོག་པར་འགྱུར་རོ་་་་”ཞེས་ཉེན་བརྡ་བཏང་ཡང་། ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་དང་ཁོག་རྒྱ་དོག་པའི་བླ་སྤྲུལ་དང་སྐུ་དྲག དཔོན་རིགས་དབང་ཡོད་ཅན་ཁ་ཤས་ཀྱིས“བོད་ནི་བོད་ཀྱི་སྲུང་མས་སྲུང་གི་ཡིན”རབ་བཤད་ནས་དོ་སྣང་བྱས་མེད།།

ལྷག་པར་དུ་༡༩༤༨་ལོར་རྒྱ་གར་གྱི་དཔོན་རིགས་ཤིག་གིས་བོད་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཤིག་ལ“ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་འགྲོ་གི་འདུག་པ་དང་། དེ་ནི་བོད་ལ་མཚོན་ན་ཉེན་ཁ་ཞིག་ལ་མཐོང་གི་འདུག ཁྱེད་ཚོ་ལ་གྲྭ་སྒྲིག་ག་རེ་ཡོད”ཅེས་དྲིས་པར། བོད་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་དེས“ང་ཚོའི་ངོས་ནས་ཉེན་ཁ་གང་ཡང་མཐོང་གི་མི་འདུག”ཅེས་ལན་སྐྱོན་པ་རེད་ཟེར།།

གོང་ལྟར་བོད་བཙན་པོ་སིལ་བུར་ཐོར་རྗེས། བོད་ཀྱི་སྲིད་དབང་སོ་སོ་དང་ཆབ་སྲིད་པ། བསམ་བློ་བ་སོ་སོས་རིག་གནས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་གོང་བུ་ཆིག་སྒྲིལ་མ་གཏོགས། ཆབ་སྲིད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་གོང་བུ་ཆིག་སྒྲིལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་མེད། དེ་བས། “ལུག་གཟའ་རོ་མང་ས་ན་སྤྱང་ཀི་མང”ཞེས་པའི་དཔེ་ལྟར། སྲིད་དོན་རིག་པའི་ཕྱོགས་ནས་བོད་མི་གཟའ་རོ་མང་སོང་བ་དེས་ཕྱི་དགྲ་ལ་གོ་སྐབས་ཤིག་སྐྲུན་ཡོད་ཅེས་བཤད་ཆོག།

༢ མཉམ་བཟོས་རྒྱུ་རྐྱེན།

༼   ༡  ༽   རྒྱ་ནག་གི་བོད་བཙན་འཛུལ་ལ་སྟབས་བདེ་སྐྲུན་མཁན་གྱི་བོད་མི།

“ནང་རྐུན་ཁྱིས་མི་ཁོག”ཅེས་པ་ལྟར། བོད་མིའི་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་གི་བོད་བཙན་འཛུལ་ལ་མཐུན་རྐྱེན་སྐྲུན་མཁན་ཡང་བྱུང་ཡོད་ལ། སྒེར་གྱི་ཁེ་ཕན་གྱི་ཆེད་དུ་སྤྱིའི་ཁེ་ཕན་བློས་བཏང་སྟེ་རྒྱ་ནག་མི་རིགས་ཆེན་པོའི་ལྟ་བར་མགོ་བཏགས་ལུས་གཏད་བྱེད་མཁན་དང་། རྒྱ་ནག་གི“མི་རིགས་འདྲ་མཉམ”དང“ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས”ཞེས་པའི་བསམ་བློའི་གཡོ་འོག་ཏུ་ཚུད་ནས་རང་ཚུགས་ཤོར་དང་ཤོར་བཞིན་པའི་བོད་མི་ཡང་ཡོད། ད་དུང་རྒྱ་དམག་ནང་ཞུགས་ཏེ་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་མཁན་གྱི་བོད་མི་བྱུང་ཡོད། དཔེར་ན། སྡེ་བ་ག་གེ་མོ་ཞིག་གི་བོད་མི་ཞིག་རྒྱ་དམག་ནང་ཞུགས་ཏེ་བོད་བཙན་འཛུལ་ནང་ཞུགས་ཡོད། ལྷ་ས“བཅིངས་འགྲོལ”བྱེད་སྐབས། ཁོང་གིས“ཁོང་ལ་དོམ་མཁྲིས་དྲུག་ཅུ་ལྷག་ཡོད”ཚུལ་དང“ཁོང་གིས་ཀྱང་ལྷ་སའི་བོད་མོ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ལ་བཙན་གཡེམ་བྱས”ཚུལ་སོགས་སྤོབས་པ་དང་བཅས་བཤད་པ་དུས་ད་ལྟའང་ཁ་སང་ཐོས་པ་ནང་བཞིན་དྲན་ངོགས་སུ་གསལ། ཁོང་གིས་བཤད་པ་ལྟར་ན། ཁོང་ནི་མོ་ཙེ་ཏུང་དང་དམིགས་བསལ་གྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་དང་། ལྷ་ས་བཅིངས་འགྲོལ་བྱས་རྗེས་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྤྱི་དཔོན་ལ་བསྐོ་བཞག་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཡོད་པ་རེད་ཟེར།།

༼  ༢  ༽   བོད་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བར་ཆད་བཟོ་མཁན་གྱི་བོད་མི།

“ནང་རྐུན་ཁྱིས་མི་ཁོག”ཅེས་པ་ལྟར། བོད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་དཀའ་བར་གྱུར་ཡོད་པ་ནི། བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ནང་དུ་བོད་མི་ནང་རྐུན་མང་བས་རྐྱེན་ཡིན། དེའི་རིགས་ནི་མཐོ་རིམ་དཔོན་རིགས་ཀྱི་ནང་དུའང་ཡོད་ལ། སྤྱིར་བཏང་འབངས་མིའི་ནང་དུའང་ཡོད། ད་དུང་སྨྱུག་ཐོགས་པའི་ནང་དུའང་ཡོད། ཁོང་ཚོས་ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་དང་མི་རིགས་ཆེན་པོའི་རིང་ལུགས་འཛིན་མཁན་གྱི་རྒྱ་མི་རིགས་ལ་མགོ་བཏགས་ལུས་གཏད་ཀྱིས་རྒྱལ་དབང་མཆོག་དང་། ཡང་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་དང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་འཁྱོག་བཤད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན། ད་ལོའི་ལོ་མགོ་ཡས་མས་སུ་ཉི་ཧོང་གི་གཞུང་གཉེར་བརྙན་འཕྲིན་ཁང་འད་ནེ་ཆི་ཁེའི་གསར་འགོད་པ་ཞིག་གིས། སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཁུལ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་ཟླ་བ་ལ“དབུ་མའི་ལམ”ལ་ལྟ་ཚུལ་ཅི་ཡོད་དྲིས་པར། ཁོང་གིས“དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་དང་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་དབུ་ཁྲིད་ལ་རྒྱབ་འགལ་བྱས་ཡོད་པས། ངོས་ལེན་བྱ་ཐབས་མེད”ཅེས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཡོད།།

གང་ལྟར་ཀྱང་བོད་མི་དེའི་རིགས་ཀྱིས་མི་རིགས་ཆེན་པོའི་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱ་མི་རིགས་དང་མཉམ་དུ། བོད་ཀྱི་བདེན་མཐའ་རྙོག་དྲ་ཅན་དང་བོད་དོན་ཐག་གཅོད་ཀྱི་དུས་ཡུན་འགོར་འགྱངས་སུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལའང་བརྡ་ལོག་ཅིག་སྤྲོད་བཞིན་ཡོད།།

༣ གཞན་བཟོས་རྒྱུ་རྐྱེན།

༼  ༡  ༽  རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ།

བོད་དོན་འབྱུང་རྐྱེན་གྱི་ཕྱིའི་རྐྱེན་ནི། ཀུན་གྱིས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་དེ་ཡིན།།

༡༩༤༩་ལོར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་གྱི་གྲྭ་སྒྲིག་ཡོད་པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་པའི་ཉིན་དེ་ནས་བཟུང་། བོད་གཞུང་གིས“བོད་ནི་རང་བཙན་གཙང་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན”ལུགས་དང“རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱིས་བཅིངས་འགྲོལ་བྱེད་དགོས་པར་རེ་བ་འདོན་གི་མེད”ལུགས་སོགས་ཡང་ཡང་བཤད་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གིས་དེ་བརྩི་མེད་བཏང་སྟེ་བོད་ལ་འཇིགས་སྐུལ་དང་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཡོད།།

གྲོས་ཆོད་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་བཞག་པའི་རྗེས་སུའང། བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་གྲོས་ཆོད་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་དེ་བརྩི་མེད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་ལ་མ་བལྟོས་པར། མུ་མཐུད་དུ་གྲོས་ཆོད་དེ་བརྩི་སྲུང་བྱ་དགོས་པ་ནན་ཞུ་བྱས་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས“བསམ་འཆར་ཡོད་ན། དམག་དྲངས་ཤོག”ཅེས་ང་རྒྱལ་ཆེན་པོས་བོད་མི་དམར་གསོད་དང་རྒྱུ་དངོས་རིག་གསུམ་གྱི་འཕྲོག་བཅོམ་གཏོར་གསུམ་ཚད་ལས་བརྒལ་པ་བྱས། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོ་མཇུག་སྒྲིལ་རག་བར་དུ་བོད་མི་ས་ཡ་༡་ལྷག་ཙམ་དམར་གསོད་དང་དགོན་པ་༦༠༠༠་ཙམ་གཏོར་བརླག་བྱས་ཏེ། དེའི་ནང་གི་གསེར་དངུལ་སོགས་རིན་ཐང་ཅན་གྱི་ཅ་དངོས་རྣམས་བཙན་འཕྲོག་བྱས། ཕོ་བྲང་པོ་ཊ་ལའི་བང་མཛོད་ཡང་སྟོང་བར་ཤོང་འདུག་ཟེར།།

ལྷག་པར་དུ་༢༠༠༩་ལོ་ནས་ད་ལྟའི་བར་དུ(༢༠༡༦.༢.༢༩)བོད་མི་༡༤༩་ཙམ་གྱིས་གཞན་ལ་འཚེ་མེད་ཀྱིས་བོད་མིའི་རང་དབང་གི་ཆེད་དུ། རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ལ་བོད་ཀྱི་དཀའ་སྡུག་བཤད་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དེ་ལ“འཇིགས་སྐུལ་བའི་བྱ་སྤྱོད”ཅེས་བསམ་ཤེས་མི་བྱེད་པར་དྲག་གནོན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད།།

༼  ༢  ༽  རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་ཉེས་ཅན་དུ་གྱུར་བའི་རྒྱལ་ཚོགས།

རྒྱལ་ཚོགས་ཡང་བོད་དོན་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན། དེ་ལ་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་གཉིས་ཡོད།།

གཅིག ཨ་རི་གཙོ་བྱས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཚོགས་བཙུགས་པའི་ཉིན་དེ་ནས་བཟུང་། བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལ་ངོ་རྒོལ་དང་ཆབས་ཅིག མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བོད་གཞུང་གིས་ཞུ་གཏུགས་བྱས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་ལ་དོ་སྣང་བྱས་མེད།།

གཉིས། རྒྱལ་ཚོགས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྐྱིད་སྡུག་བཤད་ས་དང་། དྲང་བདེན་དང་ཞི་བདེའི་སྲུང་མ་ལྟ་བུར་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ཀྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་དཀའ་ངལ་ཞུ་གཏུགས་བྱས་ཀྱང་། རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་དེ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་གསལ་བོ་ཞིག་བསྟན་མེད།། ནང་སྒོས་སུ་རྒྱ་གར་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་འགན་ཁུར་ཡོད།།

༡༩༤༩་ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་བརྩམས་པའི་ཉིན་དེ་ནས་བཟུང་། བོད་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་བྱ་སྤྱོད་ནི་རྒྱ་གར་གྱི་བདེ་འཇགས་ལ་ཉེན་ཁ་ཡོད་ཚུལ་གྱི་རྒྱུ་མཚན་དྲངས་ཏེ་བར་འདུམ་བྱ་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན་ཡང་། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས“རྒྱ་ནག་ནི་དཔལ་ཡོན་ལྡན་ཞིང་རིག་གནས་ཡོད་པའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་པས། རྒྱ་ནག་དང་གྲོས་མོལ་བྱས་ན་ཞི་འགྲིག་ཡོང་གི་རེད”ཅེས་བོད་གཞུང་གི་བསམ་ཚུལ་སྣང་མེད་དུ་བཏང་ཡོད། དེ་ལས་ཀྱང་ཚབས་ཆེ་བ་ནི། ༡༩༥༤་ལོར་བོད་གཞུང་གི་འཐུས་མི་མེད་བཞིན་དུ་རྒྱ་ནག་གིས་བཏོན་པའི《ཞི་བདེའི་རྩ་དོན་ལྔ》ཟེར་བའི་ཆངས་ཡིག་ལ་མོས་མཐུན་མཚན་རྟགས་བཀོད་པ་དེ་ཡིན། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ཚོང་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ་བཞག་པའི་ཆིངས་ཡིག་ཅིག་ཡིན་ཕྱིར། སྤྱིར་ཡིན་ན་བོད་ཀྱི་འཐུས་མི་ངེས་པར་དུ་ཞུགས་དགོས་བར་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་གར་གྱིས་དེ་ལ་སྣང་མེད་བཏང་སྟེ་མོས་མཐུན་མཚན་རྟགས་བཀོད་པ་མ་ཟད། དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྲིད་དོན་གྱི་འགྲོ་སྟངས་ལ་ངོས་འཛིན་བྱ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་བསྒྲགས་གཏམ་ཡང་སྤེལ། དེའི་ནང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཕན་ཚུན་གྱི“ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་མི་བྱེད་པ”དང“མངའ་ཁོངས་དང་བདག་དབང་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱེད་པ”སོགས་ཀྱི་ནང་དོན་འདུས་ཡོད་པར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་གིས་དེའི་རྗེས་སུ་བོད་ནས་མི་གསོད་ཁྲག་སྦྱོར་དང་འཕྲོག་བཅོམ་གཏོར་གསུམ་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་བྱས་ཀྱང་རྒྱ་གར་གྱིས་དེ་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱེད་ཐུབ་མེད།།

དབྱིན་ཇི་གཞུང་གིས་ཀྱང་རང་གི་ཁེ་ཕན་གྱི་ཆེད་དུ། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བོད་ལ་ཚོང་འབྲེལ་ཆིངས་ཡིག་སོགས་བཞག་སྟེ་བོད་རང་བཙན་གཙང་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་དང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ཆིན་རྒྱལ་རབས་དང་ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོ་སོགས་དང་མཉམ་དུ་བོད་ཡང་ད་ལྟའི་ཕྱི་སོག་དང་ནང་སོག་ནང་བཞིན་དུམ་བུར་བཅད་བཟུང་དབང་བསྒྱུར་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་བཏང་པ་མ་ཟད། རང་སྣང་གང་ཤར་གྱིས་ཆིན་ལ་བོད་ཀྱི་བདག་དབང་ཡོད་ཚུལ་དང་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་ཐོག་གི་གནས་བབས་གསལ་བོ་མིན་ཚུལ་སོགས་ལྕེ་གཉིས་སྨྲ་བའི་སྐད་ཆ་བཤད་དེ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྲིད་སྟེགས་ཐོག་བོད་གྲོགས་མེད་ཁེར་རྐྱང་ལ་ཤོང་ཅི་ཐུབ་བྱས་ཡོད།།

གོང་གསལ་ལྟར་བོད་དོན་འབྱུང་རྐྱེན་ལ་གཙོ་བོ་རིགས་གསུམ་ཡོད། དེ་ཡང་མཐར་གཏུགས་ན་བོད་མི་རང་སྟེང་གི་སྐྱོན་ཆ་ཞིག་ལ་ཐུག་ཡོད་དེ། ཕྱི་ལོག་གི་ཐེ་གཏོགས་དང་བཙན་འཛུལ་སོགས་འགོག་དགོས་ན། ཐོག་མར་རང་གི་སྟོབས་ཤུགས་དེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རང་ཚུགས་ཐུབ་པ་ཞིག་བཟོ་དགོས་བར་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བོད་བཙན་པོ་སིལ་བུར་ཐོར་རྗེས། བོད་གཞུང་དམངས་གཉིས་ནས་རིག་གནས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་མ་གཏོགས། ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་དེ་རང་ཚུགས་ཐུབ་པ་ཞིག་ལ་བཟོས་མེད། འདི་ནི་ཆོལ་གསུམ་བོད་མི་ཐུན་མོང་གི་བསམ་བློ་གཏོང་གཞིར་ཆགས་ཡོད།།

བཞི་བ། བོད་དོན་ཐག་ཆོད་ཡོང་བར་རེ་བ་ཡོད་དམ།

འོ་ན། བོད་དོན་ཐག་ཆོད་ཡོང་བར་རེ་བ་བརྒྱབ་ཆོག་གམ་ཞེ་ན། ཆོག་ཅེས་ཐེ་ཚོམ་བཅད་ནས་བཤད་དཀའ། རྒྱུ་མཚན་ནི། བོད་ཀྱི་བདེན་དོན་དང་རྒྱ་ནག་གི་སྐྱག་རྫུན་ཡང་ཕན་ཚུན་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བས་གྲུབ་ཅིང་འགྱུར་བའི་རང་བཞིན་ཅན་ཡིན་པར་བརྟེན། གལ་ཏེ་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་ནས་སྐྱག་རྫུན་དེ་ཡར་འཕེལ་བར་ལྷན་ཅིག་བྱེད་པའི་རྐྱེན་ཅི་ཙམ་བསྐྲུན་ན། དེ་ཙམ་གྱིས་བོད་ཀྱི་བདེན་མཐའ་སེལ་དཀའ་བར་འགྱུར་ཉེན་ཡོད་པས་ཡིན། འོན་ཀྱང་། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་ལ་བལྟས་ཡོང་དུས། བོད་ལ་སྐྱིད་པའི་ཉི་མ་ཞིག་འཆར་ཡོང་བར་ད་དུང་རེ་བ་བརྒྱབ་ཆོག་པར་འདོད་ལ། དེ་ཡང་ཆོལ་གསུམ་བོད་མིས་བོད་ཀྱི་བདེན་མཐའ་སེལ་བར་ལྷན་ཅིག་བྱེད་རྐྱེན་དང་ཁོར་ཡུག་ག་འདྲ་ཞིག་བསྐྲུན་ཐུབ་མིན་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་དེ་ལ་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པ་ག་འདྲ་ཞིག་འདོན་ཐུབ་མིན་ལ་རག་ལས་ཡོད།།

༡ རྒྱ་ནག་གི་འགྱུར་ལྡོག

༼  ༡  ༽   སྒེར་གཅོད་སྲིད་དབང་གིས་རང་དབང་དམངས་གཙོ་འགོག་མི་ཐུབ།

༡༩༨༩་ལོའི་གནམ་བདེ་སྒོ་མོ་ཆེའི་དམངས་གཙོ་ལས་འགུལ་དེ་གྲྭ་སྒྲིག་དང་ཐབས་ཤེས་ཀྱིས་མ་འདང་བར་སྐྱོ་གར་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཡིན་ནའང་། དེས་རྒྱ་ནག་གི་རང་དབང་དམངས་གཙོ་ལ་རེ་བ་མེད་པ་ཞིག་ལ་མི་སྟོན། ༢༠༠༡་ལོའི་ཟླ་༣་པའི་ཚེས་༡༠་ཉིན། སྐབས་དེའི་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ལྷན་ཁང་གི་འགན་འཛིན་བོའུ་པང་གོ་ཡིས“ལྔ་མི་ལས(ཏང་མང་ལམ་ལུགས་མི་ལས། བསམ་བློའི་སྣ་མང་ཅན་མི་ལས། དབང་གསུམ་དབྱེ་འབྱེད་མི་ལས། མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས་མི་ལས། སྒེར་གཉེར་ལམ་ལུགས་མི་ལས།)”ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། ད་ལྟའི་སྲིད་སྐྱོང་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཀྱང་༢༠༡༤་ལོའི་ཟླ་༣་པའི་ནང་འཇར་མན་རྒྱལ་ཁབ་ནས“ཁྲིམས་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་དང་གྲོས་ཚོགས་ལམ་ལུགས་ནི་རྒྱ་ནག་ལ་འོས་འཚམས་མིན”ཞེས་གསུངས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དོན་དངོས་སུ་རྒྱ་ནག་ན་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན་སོགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་ཇེ་མང་དང་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།།

གང་ལྟར་ཀྱང་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་གཞུང་དམངས་བར་གྱི་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བ་དེ། རི་མོ་༡་པོའི་ནང་བསྟན་ཡོད་པ་ལྟར་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་མར་འགྲིབ་ནས་ཁ་ཕྱོགས་འགྱུར་ཐིག་ནང་སླེབས་ཡོད་པ་དང་། ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཉེན་ཁ་དེ་ལས་གཡོལ་ཆེད “སྟག་སྦྲང་མཉམ་རྡུང”གི་ཁ་གཡང་འོག རུལ་སུངས་ལ་རྒོལ་རྡུང་བྱས་ཏེ་མང་ཚོགས་ཀྱི་བློ་འགུགས་ཅི་ཐུབ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དེའི་ཐབས་ཤེས་སུ་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་སོགས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་མེད་པར་བརྟེན། ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་རུལ་སུངས་ལ་རྒོལ་རྡུང་བྱས་ན་ཏང་ཐོར་ཉེན་ཆེ་བ་དང་། ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་རུལ་སུངས་ལ་རྒོལ་རྡུང་མ་བྱས་ན་རྒྱལ་ཁབ་ཐོར་ཉེན་ཆེ་བའི་གནད་དོན་འཕར་མ་ཞིག་ལ་འཕྲད་ཡོད།།

༼  ༢  ༽བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱ་མི་རིགས།

རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་རུལ་སུངས་ཀྱི་རྒྱབ་ལོག་ན་ཡ་རབས་སྤྱོད་བཟང་གི་ཉམས་རྒུད་དང་། དེའི་རྒྱབ་ལོག་ན་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་གཏོར་བརླག་བྱས་པ་དེ་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་སྒེར་གཅོད་སྲིད་དབང་གིས་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྩ་མེད་བཟོ་ཆེད། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་ཁ་ཤས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་དཀའ་འབྲི་ཡི་གེ་དེ་ད་ལྟའི་སླ་འབྲི་ཡི་གེ་ལ་བཟོ་བཅོས་བྱས་ཤིང་། སླ་འབྲི་ཡི་གེས་ལོ་ངོ་༢༠༠་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མ་གཏོགས་མེད་པའི་མར་ལེ་རིང་ལུགས་དེ་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་དུ་བཅུག་ཡོད། མར་ལེ་རིང་ལུགས་དེ་ཡང་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་བྱུང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ལྟ་གྲུབ་ཞིག་ཡིན་མོད། དུས་རབས་ཉི་ཤུའི་དཀྱིལ་ཙམ་ནས་བཟུང་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི“གད་སྙིགས”སུ་ཆགས་ཡོད།།

རྒྱ་ནག་གིས་གད་སྙིགས་དེ་སྲེག་བཅད་བརྡར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ་མ་བརྟག་མ་དཔྱད་པར་ནང་འདྲེན་བྱས་པར་བརྟེན། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་བྱམས་བརྩེའི་རིག་གནས་དེ་ཡང་སླ་འབྲི་ཡི་གེ〔爱〕ཡིས་བསྟན་ཡོད་པ་ལྟར། དཀའ་འབྲི་ཡི་གེ〔愛〕ཡི་ནང་གི“སེམས（心）”ཡིག་དོར་ཏེ“སེམས”མེད་པའི་བྱམས་བརྩེའི་རིག་གནས་སུ་བཟོས་ཡོད། དེ་བས། ཉི་ཧོང་ལུང་པའི་ནང་དུའང་རྒྱ་མི་རིགས་ལ“མིའི་ནང་གི་ཐ་མ”ཞེས་ཟེར་མཁན་ཡང་ཉུང་ཉུང་མིན། ངོ་ཚའི་རིག་གནས་དེ་ཡང་སླ་འབྲི་ཡི་གེ〔耻〕ཡིས་བསྟན་ཡོད་པ་ལྟར། དཀའ་འབྲི་ཡི་གེ〔恥〕ཡི་ནང་གི“སེམས（心）”ཡིག་དོར་ཞིང་། དེའི་ཚབ་ལ“བཀག（止）”ཡིག་བཞག་སྟེ་སྐད་ཆ་མི་གོ་བའི་རིག་གནས་སུ་བཟོས་ཡོད། དེ་བས། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་སྤྱི་འབངས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཁག་ཐེག་བྱ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཅི་ཙམ་བྱས་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་དོན་པ་ཚོའི་རྣ་བ་འོན་པ་ལྟ་བུར་ཆགས་ཡོད། སློབ་སྟོན་བྱེད་སྟངས་དེ་ཡང་སླ་འབྲི་ཡི་གེ〔指导〕ཡིས་བསྟན་ཡོད་པ་ལྟར། དཀའ་འབྲི་ཡི་གེ〔導〕ཡི་ནང་གི“ལམ（道）”ཡིག་དོར་བའི་སློབ་སྟོན་ལ་བཟོས་ཡོད་པར་བརྟེན། ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་གི་གཞུང་དམངས་གཉིས་སྲིད་དབང་སྒེར་གཅོད་ཀྱི་ལམ་ལ་ཡང་ཡང་དག་པར་འགྲོ་མ་ཤེས། རང་དབང་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལ་ཡང་འགྲོ་མ་ཤེས་པར་དམུས་ལོང་ཇི་བཞིན་མགོ་འཐོམས་ནས་བསྡད་ཡོད། ད་དུང་སྲིད་སྐྱོང་སྟངས་དེ་ཡང་སླ་འབྲི་ཡི་གེ〔飞〕ཡིས་བསྟན་ཡོད་པ་ལྟར། དཀའ་འབྲི་ཡི་གེ〔飛〕ཡི་ནང་གི་གཤོག་པ་ཡ་གཅིག་གཡུགས་ཏེ་ཡ་གཅིག་གིས་དགོང་ཨ་སྔོན་བསྟོད་འདོད་ཀྱི་ཧམ་སེམས་བཅངས་ཡོད། འདི་ནི་རྒྱུན་ཤེས་དང་འགལ་ཡོད།།

དེ་ལྟ་བུའི་གནས་ཚུལ་འོག རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་ནང་ནས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལ་དོ་སྣང་དང་སློབ་གཉེར་བྱེད་མཁན་རིམ་བཞིན་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན། བླ་རུང་གསེར་རྟ་དགོན་པའི་ནང་དུ་གྲྭ་བ་ཁྲི་གཅིག་ཙམ་ཡོད་པ་དེའི་ནང་གི་བརྒྱ་ཆའི་གཉིས་ཙམ་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱིས་ཟིན་ཡོད་ཟེར། གཞན། ཀྲེ་ཅིང་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་དང་ཧྲང་ཧེ་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་སོགས་ཀྱི་ནང་དུའང་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ཁང་སོགས་བཙུགས་ཏེ། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཡོད། དེས་རྒྱ་མི་རིགས་ཡང་བྱམས་སྙིང་རྗེ་དང་ལས་རྒྱུ་འབྲས་བརྩི་མཁན་ཞིག་ལ་ཆགས་པར་གང་ལ་དེ་འཚམས་ཀྱི་ཕན་ཐོགས་ཡོང་སྲིད།།

༢ བོད་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག

༼  ༡  ༽   ཆབ་སྲིད་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གོང་བུ་གཅིག་གི་འདུ་ཤེས་ཆགས་བཞིན་ཡོད་པ།

དེ་དང་འདྲ་བར་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུའང་དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིག་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་ཡོད།།

བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གོང་བུ་གཅིག་གི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་གོང་བུ་གཅིག་གི་འདུ་ཤེས་དེ་སྐྲུན་ཐུབ་མེད། བོད་བཙན་པོ་སིལ་བུར་ཐོར་རྗེས། སྲིད་དབང་སོ་སོས་འགྲོ་གྲོན་སྟབས་བདེ་ཞིག་དང་སྲིད་སྐྱོང་སྒྲིག་གཞི་སྟབས་བདེ་ཞིག་གིས་སྲིད་དོན་བསྐྱངས་ཏེ། མི་མང་ལ་དཔྱ་ཁྲལ་དམ་འབུལ་གྱི་ཁྲིམས་སོགས་བཅོས་མེད།།

འོན་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་བཙན་རྒྱལ་གྱི་ས་ཁོངས་རྒྱ་བསྐྱེད་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་དེས་ཡ་གླིང་ལའང་འཇིགས་སྣང་ཞིག་བཟོས་ཡོང་བའི་སྐབས་དེར། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ནང་དུའང་རྒྱལ་སྲུང་གི་ཆེད་དུ་གོང་བུ་ཆིག་སྒྲིལ་གྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་འགོ་བརྩམས་ཡོད། དཔེར་ན། གོང་ནས་གླེང་ཟིན་པ་ལྟར་༡༩༡༣་ལོའི་ཟླ་༢་པའི་ཚེས་༡༣་ཉིན། རྒྱལ་དབང་༡༣་པ་མཆོག་གིས་བོད་རང་བཙན་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ་སོག་པོ་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཞི་བདེའི་ཆིངས་ཡིག་བཞག་ཡོད། ༡༩༣༩་ལོར་འབའ་བ་ཕུན་ཚོགས་དབང་རྒྱལ་གྱིས《བོད་ཀྱི་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཚོགས་པ》བཙུགས་ཤིང་། ༡༩༤༣་ལོར་ལྷ་ས་ནས《བོད་རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་གཅིག་གྱུར་བཅིངས་འགྲོལ་མཐུན་ཚོགས》བཙུགས་ཏེ་གསར་བརྗེ་ལས་འགུལ་སྤེལ་རྩིས་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རང་བཙན་ཁྱབ་བསྒྲགས་དེས་ཆོལ་གསུམ་བོད་མི་གཉིད་ལས་སློང་ཐུབ་མེད་ལ། གསར་བརྗེའི་བསམ་བློ་དེ་ཡང་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་མེད།།

ཡིན་ནའང་། ༢༠༠༨་ལོའི་༣.༡༤་དོན་རྐྱེན་དེ་ཆབ་སྲིད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་གོང་བུ་གཅིག་གི་འདུ་ཤེས་དེ་གོམ་གང་མདུན་སྤོས་ཀྱིས་ཡར་རྒྱས་སུ་ཕྱིན་པའི་མཚོན་རྟགས་ཤིག་ལ་ཆགས་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་ནི། ལས་འགུལ་དེ་ལྷ་ས་ནས་འགོ་བརྩམས་པ་ཡིན་མོད། དོན་རྐྱེན་དུ་གྱུར་མ་ཐག་ཨ་མདོ་ནས“སྐྱིད་སྡུག་མཉམ་མྱོང”གི་འབོད་སྒྲས་དེ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ཡོད། འདི་ནི་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་བཟུང་དང་མི་སེར་སྤེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱས་བའི་བོད་རྒྱལ་ཡོངས་རང་བཞིན་གྱི་ལས་འགུལ་ཐོག་མར་ཆགས་ཡོད།།

༼  ༢  ༽  ཁྲིམས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཇེ་མཐོར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ།

གཞན། ཁྲིམས་ཀྱི་གནས་ལུགས་དྲངས་ཏེ་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་བྱེད་པའི་ལས་འགུལ་ཡང་བྱུང་འགོ་བརྩམས་ཡོད། དཔེར་ན། ད་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་༡་པོའི་ཚེས་༢༦་ཉིན། ཨ་མདོ་ན་ཨ་རོབ་ཚང་ཟེར་བ་ཞིག་གིས་ཀྲུང་ཧྭ་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་དོན་ཚན་བཞི་བའི་ནང་གི“མི་རིགས་སོ་སོར་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་བེད་སྤྱོད་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་རང་དབང་ཡོད”ཅེས་པ་དང་། ༢༠༡༤་ལོའི་ཟླ་༩་པའི་ཚེས་༢༨་ཉིན་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས《དབུས་མི་རིགས་ལས་དོན་ཚོགས་འདུ》ཐོག་གསུངས་པའི་གསུང་བཤད་ནང་གི“མི་རིགས་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པ་ནི་ཏང་གི་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན། མི་རིགས་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པའི་རྩ་དོན་དེ་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་ནི་མི་རིགས་སོ་སོའི་ཁྱད་ཆོས་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན”ཞེས་བ་དང་། ༢༠༡༤་ལོའི་ཟླ་༡༠་པའི་ཚེས་༡༢་ཉིན་གྱི《ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་དབུས་དང་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁབ་ཁང་གི་གནས་ཚུལ་གསར་བའི་འོག་གི་མི་རིགས་ལས་དོན་སྲ་བརྟན་ལེགས་བཅོས་དང་འབྲེལ་བའི་བསམ་འཆར》ཞེས་པའི་ནང་གི“གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་སློབ་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་ཁག་ཐེག་བྱེད་པ”ཞེས་པའི་ཚིག་སོགས་དྲངས་ཏེ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ལ་ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་ནས་བོད་སྐད་ཡིག་གི་སློབ་གྲྭ་ཆུང་འབྲིང་འཛུགས་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཡི་གེ་བཏང་བ་རེད་ཟེར།།

ད་དུང་དེའི་སྔ་གཞུག་དུ་དཔའ་ལུང་རྫོང་ཐོག་ཏུའང་བོད་མི་བཅུ་གྲངས་ལྷག་གིས《དཔའ་ལུང་རྫོང་སློབ་གསོ་ལྷན་ཁང་འགོ་ཁྲིད་མ་ཁྲིན་ལུང་གིས་དབུལ་ཕུངས་ས་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བར་ཆད་བཟོས་པ》ཞེས་པའི་ནང་དོན་གྱི་འཕྲད་དར་འཕྱར་ཏེ། སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་མིས་བོད་སྐད་ཡིག་གི་སློབ་གསོ་མྱང་ཆོག་པའི་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབ་ཐང་ཁག་ཐེག་བྱ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་བྱས་ཡོད་པ་ཡང་སྐབས་དེའི་དྲ་ལམ་ན་ཁྱབ་ཡོད།།

ལྔ་བ། རྗེས་ཕྱོགས་ལ་བཅངས་བའི་ཕུགས་འདུན།

༡ དབུ་མའི་ལམ།

གོང་ལྟར་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་ལ་ཕན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་སྣང་ཚུལ་ཡང་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་ཡོད། ད་ལྟ་བོད་ཀྱི་མ་འོངས་པའི་སྐོར་ལ། གཞོན་ནུ་ལྷན་ཚོགས་གཙོ་བྱས་པའི་བོད་མི་ཁག་ཅིག་གིས་རང་བཙན་གཙང་མ་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གཙོ་བྱས་པའི་བོད་མི་ཁག་ཅིག་གིས་རང་སྐྱོང་ངོ་མ་གླེང་བཞིན་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཉིས་ལའང་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་བ། བྱེ་བྲག་ཅན་ཡིན་པའི《ལམ་བདེན》འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་སྟོན་རྒྱུ་མེད། ད་ལྟ་ང་ཚོའི་རེ་བ་རྒྱག་ས་ནི་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་བཏོན་ཞིང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱིས་གྲོས་ཆོད་བཞག་པའི《དབུ་མའི་ལམ》དེ་ཡིན། དེའི་སྙིང་བོ་གཤམ་གསལ་ལྟར་ཡིན།།

(༡)བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ནས་བོད་རང་བཙན་གྱི་རྩོད་གླེང་མི་བྱེད་པར། ཆོལ་གསུམ་བོད་རིགས་ཡོངས་རྫོགས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོང་བུ་ཞིག་ཏུ་བསྐྲུན་དགོས་པ་དང་།

(༢)དེ་འདྲའི་གོང་བུ་དེར་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་མི་རིགས་ས་གནས་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་གི་གནས་བབས་ཚད་ལྡན་དགོས་པ།

(༣)རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་དེ་ཡང་མང་གཙོའི་ལམ་སྲོལ་ལ་བརྟེན་ནས་མི་དམངས་ཀྱིས་འོས་འདེམས་བྱས་པའི་གྲོས་ཚོགས་དང་འོས་འདེམས་བྱས་པའི་གཞུང་གིས་འཛིན་སྐྱོང་བྱེད་དགོས་པ།

(༤)གོང་གསལ་གནས་བབས་རྣམས་རྒྱ་གཞུང་ནས་ཁས་ལེན་བྱུང་འཕྲལ་བོད་རྒྱ་ནག་ནས་ཁ་བྲལ་མི་དགོས་པར་རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དང་མཉམ་དུ་གནས་རྒྱུ།

(༥)བོད་འདི་འཚེ་མེད་ཞི་བདེའི་བསྟི་གནས་སུ་བསྒྱུར་མ་ཟིན་བར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་སྲུང་སྐྱོབ་ཁོ་ནའི་ཆེད་གྲངས་ཚད་ངེས་ཅན་གྱི་དམག་དཔུང་བོད་ནང་བཞག་ཆོག་པ།

(༦)རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དབུས་གཞུང་ནས་བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་གྱི་ཕྱི་འབྲེལ་དང་རྒྱལ་སྲུང་གི་འགན་ཁུར་ལས། བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་། ཤེས་ཡོན། དཔལ་འབྱོར། འཕྲོད་བསྟེན། སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་སོགས་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་དོན་ཡོངས་རྫོགས་བོད་མི་རང་གིས་འཛིན་སྐྱོང་བྱེད་དགོས་པ།

(༧)རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་རྡོག་རོལ་གཏོང་བ་དང་། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཁག་ཏུ་རྒྱ་རིགས་གནས་སྤོ་བྱེད་པའི་སྲིད་བྱུས་མཚམས་འཇོག་དགོས་པ།

(༨)བོད་རྒྱའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཆེད་༧་གོང་ས་མཆོག་གིས་རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དང་མཉམ་དུ་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་གྲོས་མོལ་དང་། འདུམ་འགྲིག་གི་ཐུགས་འགན་རྐང་བཞེས་གནང་རྒྱུ།

དབུ་མའི་ལམ་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་འདི་ནི། གློ་བུར་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་དུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་༧༠་ནང་། རྒྱ་ནག་གི་དབུ་ཁྲིད་ཏེང་ཞོ་ཕིན་གྱིས“ཏ་ལའི་བླ་མས་བོད་རང་བཙན་རྩོད་གླེང་མ་གནང་ན། དེ་མིན་གྱི་གནད་དོན་ཐམས་ཅད་གྲོས་མོལ་གྱི་ལམ་ནས་ཐག་གཅོད་གནང་ཆོག”ཅེས་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གི་དགོངས་གཞི་དང་མཐུན་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན་པ་དང་། རྒྱལ་དབང་མཆོག་གིས་ཀྱང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་བའི་ཤེས་མྱོང་ཅན་མང་པོར་བཀའ་བསྡུར་དང་བསམ་འཆར་བསྡུ་བཞེས་རིམ་པར་གནང་ཐོག བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་དམངས་གཙོའི་འགྲོ་རིམ་ལྟར་གཏན་འབེབ་བྱས་པའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་ཡིན་ཏེ། བོད་རང་བཙན་ཡང་མི་བྱེད་པ་དང་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་ལ་ཡང་ངོས་ལེན་མི་བྱེད་པར་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ལ་བསམ་པའི་རང་སྐྱོང་ངོ་མ་ཞིག་ལ་སྟོན་བཞིན་ཡོད།།

དེ་བས། དབུ་མའི་ལམ་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་ལ་མཚོན་ན་གོ་སྐབས་ཤིག་ཡིན་སྲིད་མོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གིས་དེ་ཡང“རྣམ་པ་འགྱུར་བའི་རང་བཙན”ཞེས་མུ་མཐུད་དུ་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ། དབུ་མའི་ལམ་དེ་ཡང་གོང་ནས་བཤད་ཟིན་པ་ལྟར་བོད་མིའི་རང་དབང་སླར་གསོའི་ལམ་ཐིག་ཡིན་པ་ལས་ལམ་བདེན་དངོས་མིན།།

༢ ལམ་གྱི་བདེན་པ།

༼  ༡  ༽   དམིགས་ཡུལ་གཅིག ཆ་རྐྱེན་གཅིག ཐབས་ཤེས་གཅིག་མཉམ་སྤྱོད་བྱ་དགོས།

འོ་ན། ཅི་ལྟར་བོད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་དགོས་སམ།།

སྟོན་པས“རང་ཉིད་རང་གི་མགོན”ཞེས་གསུངས་ཡོད་པ་ལྟར། ང་ཚོས་བོད་རྒྱ་གཉིས་སྨན་གྱི་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་ལམ་ཐིག་དེའི་ནང་དུ་ལམ་བདེན་འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བཟོས་ཆོག འདིའི་སྐོར་ལ་བསམ་ཚུལ་འདོན་རྒྱུ་ནི་དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ཡིན། འོན་ཀྱང་། བོད། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་གྱིས་འཇུག་བདེ་བའི་ལམ་བདེན་ཞིག་བཟོ་བར། བོད། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་ཚང་མས་ངེས་པར་དུ་དམིགས་ཡུལ་གཅིག ཆ་རྐྱེན་གཅིག ཐབས་ཤེས་གཅིག་མཉམ་སྤྱོད་བྱ་དགོས། འདི་ནི་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་གྱི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན།།

དམིགས་ཡུལ་གཅིག

དམིགས་ཡུལ་གཅིག་ཅེས་པ་ནི། “ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན”ལ་སྟོན་བཞིན་ཡོད། དེ་ཡང་ཅུང་གསལ་བར་བཤད་ན“བདེ་བ་འདོད་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པ”ཞེས་བའི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་མངོན་འདོད་དང་ཐོབ་ཐང་དེ་ལ་སྟོན་བཞིན་ཡོད་ལ། འདི་ནི་མི་རིགས་དང་ཕོ་མོའི་དབྱེ་བ། དབང་གོ་ས་ཡོད་མེད། མི་གྲངས་མང་ཉུང་། ཆབ་དཔལ་རིག་གསུམ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་ཆུང་སོགས་ལ་འབྲེལ་བ་སྤུ་ཙམ་ཡང་མེད་པར། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཡོངས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་གིས་འདོད་བཞིན་ཡོད་པའི་དམིགས་ཡུལ་ཡིན། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་བོད་དང་སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་རྒྱ་མི་རིགས་དང་གཅིག་མཚུངས་ལྟར་བདེ་བ་མ་གཏོགས་སྡུག་བསྔལ་འདོད་བཞིན་མེད།།

ཆ་རྐྱེན་གཅིག

ཆ་རྐྱེན་གཅིག་ཅེས་པ་ནི། སྤྱི་ཚོགས་གང་དེའི་གྲུབ་ཆ་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་གྱིས་དབང་བའི་ཐུན་མོང་གི་སྒྲིག་ཁྲིམས་ཤིག་དང་སྒྲིག་འཛུགས་ཤིག་ལ་སྟོན་བཞིན་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། སྒྲིག་ཁྲིམས་ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་རྩ་ཁྲིམས་དང་། སྒྲིག་འཛུགས་ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་དབུས་གཞུང་ལ་སྟོན་བཞིན་ཡོད། མིང་དོན་མཚུངས་པའི་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་དགོས་ན། སྤྱི་ཚོགས་དེའི་གྲུབ་ཆ་ཚང་མས་ངེས་པར་དུ་ཆ་རྐྱེན་དེ་མཉམ་སྤྱོད་བྱ་དགོས་པར་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་དང་དབུས་གཞུང་དེ་བོད་དང་སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་མི་རིགས་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་གྱིས་དབང་བའི་ཐུན་མོང་གི་སྤྱི་ནོར་ཞིག་ལ་ཆགས་མེད།།

ཐབས་ཤེས་གཅིག

ཐབས་ཤེས་གཅིག་ཅེས་པ་ནི། སྤྱི་ཚོགས་གང་དེའི་གྲུབ་ཆ་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་གྱིས་དབང་བའི་ཐུན་མོང་གི་ཐབས་དང་ཤེས་རབ་ཞིག་ལ་སྟོན་བཞིན་ཡོད། ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་སྐྲུན་པའི་ཐབས་ཀྱི་མཆོག་ནི། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་དེ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བ་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་བྱས་ན་རྙོག་དྲ་འབྱུང་མི་སྲིད།།

རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་དོན་རིག་པའི་རྩ་དོན་ལ་གྱུར་ཡོད་པའི་མར་ལེ་རིང་ལུགས་ཀྱིས་ཀྱང་དམངས་གཙོ་དང་འདྲ་མཉམ། མི་རིགས་སོ་སོར་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་ཚུལ་སོགས་གསུངས་ཡོད་ལ། མོ་ཙེ་ཏུང་གིས་ཀྱང་རང་དབང་། དམངས་གཙོ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་། མི་རིགས་འདྲ་མཉམ་གྱི་ལྟ་གྲུབ་སོགས་གལ་ཆེ་ཚུལ་གསུངས་ཡོད་པ་མ་ཟད། གཞུང་གི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་མིང་ལའང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་། མི་དམངས་ཉེན་རྟོག་ཁང་། མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་། མི་དམངས་སྨན་ཁང་ཞེས་མི་དམངས་སྤྱི་ལ་དབང་བའི་ཐུན་མོང་གི་སྒྲིག་འཛུགས་ཡིན་པ་བསྟན་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་སྐྱོང་ཟུར་བ་ཧོ་ཅིན་ཐོད་ཀྱིས་ཀྱང་ཨ་རིའི་སློབ་ཆེན་ཞིག་གི་ནང་དུ་དུས་ཚོད་གཅིག་གི་རིང་ལ་བཤད་པའི་གཏམ་བཤད་ཅིག་གི་ནང་དུ“དམངས་གཙོ”ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་ཐེངས་༦༧་ལ་བེད་སྤྱོད་བཏང་ཡོད། ལས་ཐོག་སྲིད་སྐྱོང་ཞི་ཅིན་ཕིན་གྱིས་ཀྱང་ཆབ་སྲིད་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་ལུགས་ཐེངས་མང་གསུངས་ཡོད།།

འོན་ཀྱང་། “རྟ་གོ་བ་ཅན་ལ་ལྕགས་གཅིག མི་གོ་བ་ཅན་ལ་ཚིག་གཅིག”ཅེས་པ་ལས་ལྡོག་སྟེ། རྒྱ་ནག་མི་དམངས“མི་གོ་བ་ཅན”མིན་སོང་བ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན། དཔོན་འབངས་གཉིས་ཀྱིས་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་གི་དགེ་མཚན་མ་མཐོང་བ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན། ཐབས་ཀྱི་མཆོག་དེ་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་མ་འདང་བ་ཡིན་ནམ། གང་ལྟར་ཀྱང་རྒྱ་ནག་ན་ཐབས་དེ་དག་ཁ་ཡོད་ལག་མེད་ལ་ཆགས་ཡོད།།

༼  ༢  ༽   ལམ་གྱི་བདེན་པ།

དེར་བརྟེན། དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་དབུ་མའི་ལམ་དེའི་ནང་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལས་ཡོངས་སུ་བརྒལ་ཞིང་། བོད། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་གྱིས་འཇུག་བདེ་བའི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་སྟེ། སྒྲོམ་གཞི་གསར་བ་ཞིག་གིས་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་པའི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད་ལ། དེ་ཡང་ལྗོན་ཤིང་རྐང་གཅིག་གི་ཆགས་སྟངས་དེ་མིག་དཔེ་ཡག་ཤོས་དང་མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས་ཞེས་པ་དེ་ལམ་ལུགས་ཡག་ཤོས་ལ་རྩིས་ཡོད།།

སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་མིག་དཔེར་བལྟ་ས།-ལྗོན་ཤིང་གཅིག་གི་ཆགས་སྟངས།

ལྗོན་ཤིང་ནི། རྩད་པ། གཞུང་རྟ། ཡལ་ག ཡལ་གའི་ཡལ་ག ལོ་མ། འབྲས་བུ་སོགས་ཀྱིས་གྲུབ་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ལ་མཚོན་ན། སྤྱི་ཚོགས་དེའི་རྩ་ཁྲིམས་ནི་ལྗོན་ཤིང་གི་རྩད་པ་དང་། དབུས་གཞུང་ནི་གཞུང་རྟ་དང་། ཞིང་ཆེན་སོ་སོ་ནི་ཡལ་ག་དང་། ཁུལ་རྫོང་ཡུལ་ཚོ་སྡེ་བ་སོགས་ནི་ཡལ་གའི་ཡལ་ག་སོགས་དང་། ལྟོ་གོས་གནས་མལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་ཞུ་སོགས་ནི་ལོ་མ་དང་། སྤྱི་འབངས་རེ་རེ་ནི་འབྲས་བུ་དང་ཆ་འདྲ་ལ། རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ས་ཆུ་མེ་རླུང་སོགས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་ནི་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་བཉམ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་ཆགས་ཡོད།།

ལྗོན་ཤིང་གི་རྩད་པས་རང་བྱུང་ཁམས་ལས་ས་ཆུ་མེ་རླུང་གི་ཉིང་བཅུད་བཞིབས། གཞུང་རྟས་རྩད་པ་ལས་ཉིང་བཅུད་དེ་དྲངས་ཏེ་ཡལ་གའི་ནང་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཡལ་གས་ཡལ་གའི་ཡལ་ག་སོགས་བརྒྱུད་དེ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ལོ་མ་བཟོས། ཁ་ཤས་ཀྱིས་འབྲས་བུ་སྨིན་པར་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེ་ལྟར་ལོ་མ་དང་འབྲས་བུས་རྒྱན་ཡོད་པའི་ལྗོན་ཤིང་ཞིག་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་པར་རྩད་པ་བརྟན་པོ་ཞིག་དང་ནུས་པ་ཅན་ཞིག་དགོས། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་རྩད་པ་བརྟན་པོ་མེད་པའམ་ཡང་ན་རྩད་པས་དུག་ཆུ་སོགས་བཞིབས་ན། ལྗོན་ཤིང་དེ་ལ་ཆག་འཇིག་ཡོང་སྲིད། དཔེ་དེ་བཞིན་དུ་སྤྱི་ཚོགས་གང་ཞིག་དེའི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱིས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་རྣམས་ཚུར་དྲངས། སྲིད་གཞུང་གིས་སྤྱི་འབངས་རེ་རེའི་ནང་དུ་དེ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་བྱས་ན། བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་སྐྲུན་ཐུབ་ལ། དེ་ལྟར་བྱེད་པར་རྩ་ཁྲིམས་གཙང་མ་དང་ནུས་པ་ཅན་ཞིག་དགོས།།

དེར་བརྟེན། ཁྱིམ་ཚང་། སྡེ་བ། ཞིང་ཆེན། རྒྱལ་ཁབ་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་། ལྗོན་ཤིང་རྐང་གཅིག་གི་ཆགས་སྟངས་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས་ཀྱི་མིག་དཔེར་བཟུང་སྟེ་དེའི་གྲུབ་ཆ་སོ་སོའི་བར་གྱི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བ་དེ་དོར་བྱ་དང་དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བ་དེ་བླང་བྱ་ཡིན་པར་ཁྲིམས་ཀྱིས་བཅོས་ན། སྤྱི་ཚོགས་དེའི་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་ལ་དགེ་མཚན་ཆེན་པོ་ཡོད་པར་འདོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་དེ་ལྟར་ཆགས་མེད་ལ། རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་ནང་དུའང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་རྣམས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ལ་བཟོས་མེད།།

སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་ལམ་ལུགས།- མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས།

གོང་ལྟར་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས། སྐད། ཡི་གེ ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་སོགས་ཐ་དད་ཡིན་པའི་མི་རིགས་ཁ་ཤས་གཅིག་འདུས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་སྟེ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོང་བུ་གཅིག་གི་ནང་དུ་ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་བྱ་དགོས་ན། ཡོངས་གྲགས་ཀྱི“མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས”ཟེར་བ་དེ་སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་ལམ་ལུགས་ཡག་ཤོས་ཡིན། མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས་ཞེས་པ་ནི། ས་ཁུལ་དུ་མ་ཞིག་གམ་ཡང་ན་རྒྱལ་ཁབ་དུ་མ་ཞིག་ཐུན་མོང་གི་བདག་དབང་འོག་ཏུ་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ཏེ་གྲུབ་པའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོང་བུ་ཞིག་ལ་ཟེར་ཞིང་། དེའི་གྲུབ་ཆ་སོ་སོ་ནི་བལྟོས་བཅོས་ཀྱིས་རང་བཙན་བྱས་ཡོད།།

འདིའི་སྐོར་ལ་རྒྱ་ནག་གི་ནོ་ཝེ་ཞི་བདེ་གཟེངས་རྟགས་བཞེས་མཁན་ལུག་ཞོ་པོ་ཡིས་དམངས་གཙོ་དང་ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་ཀྱི་དགོངས་དོན་གཞིར་བཟུང་སྟེ“ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ”ཞེས་པའི་མིང་ཐོག་ནས་ད་ལྟའི་རྒྱ་ནག་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་དགོས་པའི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད། སྔོན་ཆད་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་གོ་མིན་ཏང་གིས་ཀྱང་དེ་དང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད། དཔེར་ན། ༡༩༢༢་ལོར་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པའི《ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་ཐེངས་གཉིས་པའི་རྒྱལ་ཡོངས་ཚོགས་ཆེན་གསལ་བསྒྲགས》ཞེས་པའི་ལེའུ་གསུམ་པའི་ནང་དུ“རང་དབང་ལྡན་པའི་མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས་གཞིར་བཟུང་སྟེ། སོག་པོ། བོད། ཡུ་གུར་སོགས་རྒྱ་ནག་དང་གཅིག་གྱུར་བྱས་ཏེ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ”ནི་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་དམིགས་ཡུལ་ཡིན་པ་བཀོད་ཡོད། གོ་མིན་ཏང་གིས་ཀྱང་༡༩༣༠་ལོའི་ནང“མི་རིགས་འདྲ་མཉམ”གྱི་རྩ་དོན་གཞིར་བཟུང་སྟེ། རྒྱ་ནག བོད། སོག་པོ། མན་ཇུ། ཡུ་གུར་བཅས་མི་རིགས་ཆེན་པོ་ལྔས་གྲུབ་པའི“ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ”འཛུགས་རྒྱུའི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད།།

འོན་ཀྱང་། བོད། སོག་པོ། ཡུ་གུར། ཐེ་ཝན་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་དང་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཀུན་གྱིས་ངོས་ལེན་བྱ་ཐུབ་པའི་སྒྲོམ་གཞི་ཤིག་བཟོ་དགོས་ན། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་སྤྱི་མཐུན་རྒྱབ་ཁབ་ཞེས་པའི་དགོངས་གཞི་དེ་འོས་འཚམས་མིན། གཅིག་ནས། གུང་ཁྲན་ཏང་དང་གོ་མིན་ཏང་གིས་བཏོན་པའི་མཉམ་འབྲེལ་དགོངས་གཞི་དེ་ནང་ཁོག་མེད་པའི་ཁ་གཡང་ཙམ་ལ་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། སྐབས་དེའི་བོད་མི་འཇོན་ཐང་ཅན་ཁ་ཤས་ཀྱང་དེའི་མགོ་སྐོར་འོག་ཚུད་ཡོད། ལུག་ཞོ་པོ་ཡིས་ཀྱང་བྱེ་བྲག་གི་ནང་དོན་ཅི་ཡང་བསྟན་མེད། གཉིས་ནས། “ཀྲུང་ཧྭ”ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱ་མི་རིགས་རང་གི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཡིན་པ་དང་། རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་མི་རིགས་ཆེན་པོའི་རིང་ལུགས་པ་ཚོས་ཐ་སྙད་སྐམ་པོ་དེ་གཟི་བརྗིད་ཅིག་ལ་རྩིས་ཏེ་ཁྱིམ་མཚེས་མི་རིགས་ལ་དམའ་འབེབ་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་ཡོད། གསུམ་ནས། “སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ”ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་མི་རིགས་ག་གེ་མོ་ཞིག་དང་ཡང་ན་རྒྱལ་ཁབ་ག་གེ་མོ་ཞིག་གི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་མིང་ལ་འདོགས་དགོས་པ་མ་གཏོགས། རྒྱལ་སྤྱིའི་རང་བཞིན་གྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་ནང་ལ་ཁྱེར་ཡོང་ན་འོས་འཚམས་མིན།།

དེར་བརྟེན། བོད། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་ཚང་མ་ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་དང་འཆམ་མཐུན་ཡོང་ཐུབ་པའི་སྒྲོམ་གཞི་ཤིག་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དུས། མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལས་ཡོངས་སུ་བརྒལ་ཞིང་། འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་གྱིས་དབང་ཐུབ་པའི་སྒྲོམ་གཞི་ཤིག་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས།།

སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་མིང་།-ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས།

འོ་ན། སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་མིང་ལ་ཅི་ཞིག་འདོགས་དགོས་སམ།།

དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཀྲུང་ཧྭ་ཞེས་པ་དེ་ཡང་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལས་བརྒལ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་ལ་བཟོ་དགོས་པ་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་འོག “ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས”ཞེས་བཏགས་ཡོད། དེ་ལས་གཞན། “ཡ་གླིང་དཀྱིལ་ཤར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས”དང་། ཡང་ན། “ཡ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས”ཞེས་པའི་མིང་ཡང་ཡོད། གང་ལྟར་ཀྱང་སྒྲོམ་གཞིའི་མིང་དེ་ཡང་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་ཚང་མས་མོས་མཐུན་ངོས་ལེན་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས།།

༼   ༣  ༽   ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས།

གོང་གི་བསམ་ཚུལ་གཞིར་བཟུང་སྟེ། གཤམ་དུ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས་དང་། དེའི་གཞུང་ཞབས་པའི་འདེམས་སྟངས། འགྲོ་སོང་། སྤྱི་སྐད། རྩ་ཁྲིམས་སོགས་དང་འབྲེལ་བའི་རྩ་བའི་བསམ་ཚུལ་འགོད་པར་བྱ།།

༡༽   ཀྲུང་ཧ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས།

གོང་ལྟར་ལྗོན་ཤིང་གི་ཆགས་སྟངས་དེ་མིག་དཔེར་བཟུང་ན། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆགས་སྟངས་དེ་རི་མོ་གཉིས་པ་ལྟར། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ནི་ལྗོན་ཤིང་གི་རྩད་པ་དང་། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ནི་གཞུང་རྟ་དང་། བོད་དང་རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོ་ནི་ཡལ་ག་དང་། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ཞིང་ཆེན་ཁུལ་རྫོང་ཡུལ་ཚོ་སྡེ་བ་སོགས་ནི་ཡལ་གའི་ཡལ་ག་དང་། སྤྱི་འབངས་རེ་རེའི་ལྟོ་གོས་གནས་མལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་ཞུ་སོགས་ནི་ལོ་མ་དང་། མི་རིགས་སོ་སོའམ་ཡང་ན་སྤྱི་འབངས་རེ་རེ་ནི་འབྲས་བུ་དང་ཆ་འདྲ་བར་བཟོ་དགོས།།

དེ་ལྟ་བུའི་སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་ནང་། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་དང་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོས་ངེས་པར་དུ་ལྗོན་ཤིང་གི་རྩད་པ་དང་གཞུང་རྟ། ཡལ་ག་སོགས་དང་ཆ་འདྲ་བའི་འགན་གཙང་ལེན་བྱས་ཏེ། རང་དབང་། དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་རྣམས་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱིས་འབངས་མི་རེ་རེའི་ནང་དུ་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བར་བྱ་དགོས།།

༢༽ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་ལམ་ལུགས།

དེ་ལྟར་བྱེད་པར་རི་མོ་གསུམ་པ་ལྟར་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དབང་ཆ་དེ“དབང་གསུམ་དབྱེ་འབྱེད”ཀྱི་རྩ་དོན་ལྟར་མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས་དང་མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་། མཉམ་འབྲེལ་ཁྲིམས་གཅོད་ཁང་བཅས་སྡེ་ཁག་གསུམ་གྱིས་བགོས་ཏེ་སྲིད་སྐྱོང་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོར་ཆགས་ཡོད།།

མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས།

འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་དབང་ཆའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཡིན་པར་བྱས་ཏེ། དེ་ལ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་བཟོ་དབང་ཆ་ལས་གཞན། མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་དང་འགན་གཅིག་ལྕོགས་དང་། མཉམ་འབྲེལ་ཁྲིམས་གཅོད་ཁང་དང་མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་གི་ནག་ཉེས་ཐེར་འདོན་སོགས་ཀྱི་འགན་དབང་བཅོལ་བ། དེ་ཡང་གྲོས་ཚོགས་གོང་མ་དང་གྲོས་ཚོགས་འོག་མ་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཏེ། གྲོས་ཚོགས་གོང་མ་ལ་གྲོས་ཚོགས་འོག་མ་ལས་དམིགས་བསལ་གྱི་འགན་དབང་བཅོལ་བ། འགན་དབང་དེའི་སྤྱོད་སྟངས། སྤྱོད་ཡུལ། ཁྱབ་ཁོངས་སོགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཡང་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་གཏན་འབེབ་བྱེད་པ།།

མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་།

འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་སྒྲིག་འཛུགས་མཐོ་ཤོས་ཡིན་པར་བྱས་ཏེ། དེ་ལ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་འགན་དབང་བཅོལ་བ། དཔེར་ན། མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས་ནང་དུ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་སྲིད་ཇུས་སོགས་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས་ལ་གྲོས་གཞི་འདོན་པ་ལྟ་བུའོ། འགན་དབང་དེའི་སྤྱོད་སྟངས། སྤྱོད་ཡུལ། ཁྱབ་ཁོངས་སོགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཡང་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་གཏན་འབེབ་བྱེད་པ།།

མཉམ་འབྲེལ་ཁྲིམས་གཅོད་ཁང་།

འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་ཁྲིམས་གཅོད་ཁང་ཡིན་པར་བྱས་ཏེ། དེ་ལ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་གཅོད་དབང་ཆ་བཅོལ་བ། དཔེར་ན། མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས་དང་མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ཁྲིམས་འགལ་ལུགས་འགལ་གྱི་ནག་ཉེས་སོགས་ལ་རྟོག་ཞིབ་དང་ཁྲིམས་གཅོད་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། འགན་དབང་དེའི་སྤྱོད་སྟངས། སྤྱོད་ཡུལ། ཁྱབ་ཁོངས་སོགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཡང་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་གཏན་འབེབ་བྱེད་པ།།

༣༽ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་ཞབས་པའི་འདེམས་སྟངས།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་ཞབས་པ་རྣམས་གཤམ་གྱི་རྩ་དོན་ལྟར་འདེམས་བསྐོ་བྱེད་པ།།

མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ལ“མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང”ཞེས་དང་། དེའི་གདམ་བྱ་དང་འདེམས་བྱེད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ལས་ཐོག་སྲིད་སྐྱོང་དང་སྲིད་སྐྱོང་ཟུར་བ། མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་འཐུས་ཁོ་ནར་སྤྲོད་པ།།

མཉམ་འབྲེལ་ཆོས་དཔོན།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་། ཆོས་ལུགས་དང་གྲུབ་མཐའ་སོ་སོའི་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་ཡོང་ཆེད། རྒྱལ་བ་པཎ་ཆེན་ལྟ་བུའི་ལུང་རྟོགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོ་བའི་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་ཞིག་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆོས་དཔོན་ལ་བསྐོ་དགོས་པ།།

མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་འཐུས།

འདི་ནི་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་འཐུས་དང་། རང་དབང་། དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན། ཁྲིམས་སྐྱོང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྟ་བའི་ཡར་རྒྱས་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེ་བའི་མི་སྣས་འགྲུབ་དགོས་པ་དང་། དེའི་གྲངས་ཀ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་མི་གྲངས་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་སོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་ཆུང་ལ་མ་བལྟོས་པར་གཅིག་མཚུངས་བྱ་དགོས་པ། དཔེར་ན། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ནང་དུ་མི་རིགས་༡༠༠་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། མི་རིགས་གཅིག་གི་ནང་དུ་སྤྱི་འཐུས་གཅིག་རེའམ་ཡང་གཉིས་རེ་འདེམས་པ་ལྟ་བུའོ།

མཉམ་འབྲེལ་ཁྲིམས་གཅོད་ཁང་གི་ཁྲིམས་གཅོད་པ།

འདི་ནི་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ཆེས་མཐོ་ཁྲིམས་ཁང་གི་ཁྲིམས་གཅོད་པས་འགྲུབ་དགོས་པ་དང་། མི་གྲངས་ཡང་གོང་དང་འདྲ་བར་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་མི་གྲངས་དང་ཆབ་དཔལ་རིག་གསུམ་སོགས་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་ཆུང་ལ་མ་བལྟོས་པར་གྲངས་ཀ་གཅིག་མཚུངས་བྱ་དགོས་པ།།

མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་གི་ལས་བྱེད་པ།

འདི་ནི་སྔ་མ་གཉིས་དང་མི་འདྲ་བར་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་མི་གྲངས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་གཞིར་བཟང་སྟེ་ལས་བྱེད་པ་བསྡུ་ལེན་བྱེད་པ། དཔེར་ན། མི་གྲངས་ས་ཡ་༡་ལས་ལས་བྱེད་མི་གྲངས་༡༠་བསྡུ་ལེན་བྱ་དགོས་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། བོད་མི་ས་ཡ་༦་ལས་ལས་བྱེད་མི་སྣ་༦༠་དང་། ཡུ་གུར་བ་ས་ཡ་༨་ལས་ལས་བྱེད་མི་སྣ་༨༠་བསྡུ་ལེན་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ།།

མཉམ་འབྲེལ་དམག་དཔུང་།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་བདེ་འཇག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་དང་འཆམ་མཐུན་བརྟན་སྲུང་བྱ་ཆེད། མཉམ་འབྲེལ་དམག་དཔུང་ཡང་འཛུགས་དགོས་པ། དེ་ཡང་གོང་གི་མཉམ་འབྲེལ་སྲིད་སྐྱོང་ལྷན་ཁང་གི་ལས་བྱེད་པའི་བསྡུ་སྟངས་ལྟར་བྱེད་པ་དང་། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་དམག་དཔུང་མི་འཛིན་པ།།

༤༽ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་སོང་།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་སོང་ནི། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་མི་དམངས་ཀྱི་དཔྱ་ཁྲལ་གྱིས་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས་པ། དཔེར་ན། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ལོ་གཅིག་གི་འགྲོ་སོང་ལ་རྒྱ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་༡༥་དང་། ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་མི་གྲངས་བསྡོམས་ན་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་༡༥་ཡོད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། མི་རེས་མཉམ་འབྲེལ་དཔྱ་ཁྲལ་རྒྱ་སྒོར་༡་རེ་འབུལ་རྒྱུ་དང་། དེའི་ཁར་ཚོགས་སྡེ་དང་ཁེ་ལས་སོགས་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་དཔྱ་ཁྲལ་བསྣན་ན་ལོ་གཅིག་རིང་གི་འགྲོ་སོང་འདང་ངེས་ཤིག་ཡོང་ཐུབ་པར་འདོད།།

༥༽ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་སྐད།

འདི་ནི་མི་རིགས་ག་གེ་མོ་ཞིག་གི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཁོ་ན་སྤྱི་སྐད་ལ་གཏན་འབེབ་བྱ་རྒྱུ་མིན་པར། རང་ཚུགས་ཐུབ་པའི་སྐད་དང་ཡི་གེ་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་གྱིས་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་སྐད་ལ་འཇོག་དགོས་པ།།

༦༽ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས།

གོང་ལྟར་སྒྲོམ་གཞི་གསར་བའི་ནང་གི་ཚོགས་ཞུགས་རྒྱལ་ཁབ་རྣམས་ཚེ་ཚེ་རབས་རབས་སུ་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་དང་མཉམ་གནས་ཡོང་ཆེད། གཤམ་གསལ་གྱི་ཁྲིམས་སོགས་གཏན་ལ་ཕབ་སྟེ་ཁྲིམས་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྩ་དོན་དེ་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་བཟོ་དགོས་པ།།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས།

འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་དབང་ཆ་ཡིན་པར་བྱ་དགོས་པ། རྩ་ཁྲིམས་ནི་ལྗོན་ཤིང་རྩད་པ་དང་འདྲ། ལྗོན་ཤིང་གི་རྩད་པས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ས་ཆུ་མེ་རླུང་སོགས་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་བཞིབས་ཤིང་། གཞུང་རྟའི་ནང་དུ་འདྲེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དཔེ་དེ་བཞིན་དུ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཀྱང་རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ། འདྲ་མཉམ། དྲང་བདེན་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་རྣམས་ཚུར་དྲངས་ཏེ། དེ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ནང་དུ་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ཡོང་བའི་ནུས་པ་འདོན་དགོས་ལ། དེ་ལྟར་བྱེད་པར“ཁྲིམས་ཞེས་བྱ་བ་ཕྱོགས་ལྷུང་མེད། དྲང་པོ་གནམ་གྱི་ཐིག་ཡིན་པས། ལས་འབྲས་མངོན་སུམ་སྟོན་པ་དང་། འདྲ་ཕྱིར་སུས་ཀྱང་བསྒྱུར་དུ་མེད། འགལ་ན་རྒྱལ་བོའི་བུ་ཡང་ཕམ། བསྲུངས་ན་གྲོང་གི་དབུལ་པོ་རྒྱལ། ཀླད་པར་གནམ་ལྕགས་བབས་པ་ལྟར། མི་ཁུར་དབང་མེད་ཁྲིམས་ཞེས་བྱ། སྟོབས་འབྱོར་ཡོད་ན་ཡང་འགྱུར་ལ། ཁས་ཞན་དབུལ་པོར་ལྕིད་འགྱུར་བ། དེ་འདྲ་རྒྱལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན་ཏེ། འཕྱོན་མའི་གར་གྱི་ལྟ་ཕྱོགས་མཚུངས”ཞེས་པ་ལྟར་རྩ་ཁྲིམས་བཙན་པོ་གཙང་མ་ཞིག་བཟོ་དགོས།།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་ཞབས་པའི་སྒྲིག་ཁྲིམས།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ནི་ལྗོན་ཤིང་གི་གཞུང་རྟ་དང་འདྲ། ལྗོན་ཤིང་གི་གཞུང་རྟས་རྩད་པ་ལས་དྲངས་པའི་ཉིང་བཅུད་རྣམས་ཡལ་ག་སོ་སོའི་ནང་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དཔེ་དེ་བཞིན་དུ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ཀྱང་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས། ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་སོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལས་ཡོངས་སུ་བརྒལ་བའི་སྒྲོམ་གཞི་ཞིག་གི་འགན་གཙང་ལེན་བྱེད་དགོས་པ་དང་། དེ་ཡང་དྲང་བདེན་དང་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ཞིག་ཡོང་ཆེད། གཞུང་ཞབས་པ་སོ་སོར་རང་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ཁོ་ནའི་འཐུས་ཚབ་ལྟ་བུ་བྱ་མི་ཆོག་པ་སོགས་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་འོག སྡིག་སྤོངས་དགེ་སྒྲུབ་དང་ཉེས་འགོག་ལེགས་སྤེལ་གྱི་སྒྲིག་ཁྲིམས་བཙན་པོ་གཙང་མ་ཞིག་བཟོ་དགོས་པ།།

ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཆིངས་ཡིག

མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སོགས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལས་ཡོངས་སུ་བརྒལ་བའི་སྒྲོམ་གཞི་གསར་བ་དེའི་ཞི་བདེ་མཉམ་གནས་དང་འཆམ་མཐུན་སོགས་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བར་དུ་མི་བཤིག་པར་བརྟན་སྲུང་བྱ་ཆེད། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཆིངས་ཡིག་བཞག་སྟེ། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་ལ་སུས་སྔ་འགལ་བྱས་པར་སྡིག་ཅིང་། ལན་དུ་ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་དྲག་པོའི་འཁོན་ལན་ཅི་བྱས་ཀྱང་ཁྲིམས་བཤིག་པ་ལ་མི་གཏོགས་པ་སོགས་གཙིགས་བཅས་ཤིང་དེ་རྡོ་རིང་ལ་ཕབ་དགོས་པ།།

མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ། ཆོལ་གསུམ་གོང་བུ་ཆིག་སྒྲིལ།

ད་ལོ་ནི་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བཙན་བཟུང་བྱས་ནས་ལོ་༦༦་འགོར་བའི་ལོ་ཡིན་ལ། བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་སུ་སེམས་ཤུགས་བརྟན་པོས་རང་དབང་སླར་གསོའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་ནས་ལོ་༦༦་འགོར་བའི་ལོ་ཡང་ཡིན། འོ་ན། ལོ་ངོ་༦༦་དེའི་རིང་ལ་ཅིའི་ཕྱིར་རང་དབང་སླར་གསོ་བྱ་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ནམ། དེ་ལ་བསམ་ཞིབ་བྱས་ན་ཆོལ་གསུམ་བོད་མིའི་ཆིག་སྒྲིལ་ལ་ཐབས་ཤེས་ཀྱིས་འདང་ཀི་མེད་པ་གསལ་བོར་ཆགས་ཡོད།།

སྟོན་པ་ཤཀྱ་ཐུབ་པས་ལོ་༢༥༠༠་ཡི་སྔོན་ལ་གསུངས་པའི《བདེན་བཞི》ཡི་ནང་དུ“སྡུག་བསྔལ་བདེན་པ”ལས་ཐར་བར་བྱེད་པར“ལམ་བདེན”འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བསྟན་ཡོད། ཆབས་ཅིག“རང་ཉིད་རང་གི་མགོན། རང་ཉིད་རང་གི་དགྲ”ཞེས་ཀྱང་གསུངས་ཡོད། ལམ་བདེན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེས་བུ་གང་མང་ཞིག་ལ་ཐར་བའི་གོ་འཕང་ཐོབ་ཡོད་ལ། ལམ་བདེན་གྱིས་ཕུངས་པའི་མི་རིགས་གང་མང་ཞིག་དམྱལ་བར་ལྷུང་ཡོད། གཞི་ལུས་བོད་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་ཡང་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བས་གྲུབ་ཡོད་པར་བརྟེན། འབྱུང་འགྱུར་ལྷག་པར་དུ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱིས《དབུ་མའི་ལམ》དེའི་ནང་། བོད། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་ཐ་ན་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་ལ་ཕན་པའི《ལམ་བདེན》འཇུག་བདེ་བ་ཞིག་བཟོས་ཏེ། དེ་ལ་ཤར་བསྐྱོད་དང་སྣེ་ཁྲིད་མ་བྱས་ན། ང་ཚོ་བོད་མི་རིགས་འདི་ཡང་མན་ཇུ་མི་རིགས་དང་འདྲ་བར་རང་ཉིད་རང་གི་དགྲ་ལ་འགྱུར་ཉེན་འདུག།

དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་ཉེན་ཁ་དེ་ལས་གཡོལ་ཆེད། ལྗོན་ཤིང་གཅིག་གི་ཆགས་སྟངས་དེ་མིག་དཔེར་བཟུང་སྟེ། ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་འཛུགས་དགོས་པའི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད་ལ། རྗེས་ཕྱོགས་གཤམ་གྱི་ལས་འགན་ཆེན་པོ་གསུམ་ལ་ཆོལ་གསུམ་བོད་མིའི་སྟོབས་ཤུགས་ཆིག་སྒྲིལ་ཡོང་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཡོད།།

ཐོག་མར། 《ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས》དང་། 《ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཆིངས་ཡིག》། 《ཀྲུང་ཧྭ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་ཞབས་པའི་སྒྲིག་ཁྲིམས》སོགས་བཟོ་དགོས་པ།།

བར་དུ། དེ་རྣམས་རྒྱ་སྐད་དང་སོག་སྐད། ཡུ་གུར་སྐད། དབྱིན་སྐད་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་སྐད་ཡིག་ནང་ཕབ་ཞོར། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་རྒྱུ་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ནང་དོན་འཐུས་ཇེ་ཚང་ལ་གཏོང་དགོས་པ།།

མཐའ་མར། རྒྱ་ནག སོག་པོ། ཡུ་གུར་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མི་རིགས་དང་མཉམ་དུ་མོས་མཐུན་གྲོས་ཆོད་བརྒྱུད། དེ་ལ་ཤར་བསྐྱོད་བྱ་དགོས་པའི་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་ཏེ་འཚེ་མེད་ཞི་བདེའི་ལམ་ནས་དེ་ལ་ཤར་བསྐྱོད་བྱ་དགོས་པ།།

འདི་གསུམ་ལ་གོ་རིམ་དང་འཆར་གཞི་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་གྲྭ་སྒྲིག་བྱས། དེ་ལ་སྒྲིག་ཁྲིམས་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་ཤར་བསྐྱོད་བྱ་ཐུབ་ན་བོད་གཞི་བྱེས་གཉིས་ལྷན་འཛོམས་བྱུང་ཐུབ་པར་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཡོད་ལ། མིང་དོན་མཚུངས་བའི་ཞི་བདེ་འཆམ་མཐུན་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་ཡང་ཕན་ཐོགས་ཡོང་བར་ཡིད་ཆེས་ཡོད། དེའི་ཆེད་དུ་རང་ལུས་མཆོད་མེར་སྒྲོན་ཡང་དོན་སྙིང་ཡོད།།

དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ།

བོད་སྐད།
༡ གཉའ་གོང་དཀོན་མཆོག་ཚེ་བརྟན།(བསྒྲིགས) 《བོད་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་རྩ་ཆེན་བདམས་བསྒྲིགས་རྣམས་ཀྱི་ཚིག་དོན་ཀུན་ནས་ཁྲོལ་བར་བྱས་པ་རབ་གསལ་མེ་ལོང》 ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༡

༢ ཞྭ་སྒབ་པ་དབང་ཕྱུག་བདེ་ལྡན། 《བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས། གངས་ལྗོངས་བོད་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ལྡན་གྱི་༧་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་སྲིད་དོན་གྱི་རྒྱལ་རབས་གསལ་བར་སྟོན་པ་ཟླ་བ་འབུམ་ཕྲག་འཆར་བའི་རྫིང་བུའམ། བློ་གསར་བུང་བ་དགའ་བའི་རོལ་མཚོ》གླེགས་བམ་གཉིས་པ། ལྡི་ལི་ལཀྴམི་པར་ཁང་། ༡༩༧༦

༣ འཇུ་མི་ཕམ་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་རྒྱལ་རྒྱ་མཚོ(བརྩམས)། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཆོས་ལུགས་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གིས་(དག་སྒྲིག)།『རྒྱལ་པོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས』(ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། དེབ་ལྔ་བ།) མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༡

ཉི་ཧོང་སྐད།
1.落合淳隆『チベットと中国・インド・国連』（敬文堂、1994年。

グレヴィッチ／世界政治資料編集部（訳）『チベットの解放』新読書社、1959年。

2.http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/oda/doukou/mdgs.html（日本外務省）

3.フレデリック・ルノワール（著）、神田順子（訳）『チベット　真実の時　Q&A』二玄社、2009年。

４．ジョン・ロック（John Locke）／鵜飼信成（訳）『市民政府論』（岩波書店、2004年。

རྒྱ་སྐད།
中国共産党書記処編『六大以前』北京人民出版社、1980年。

ཐ་སྙད་ཤན་སྦྱར་དང་དེའི་འགྲེལ་བ།
དང་པོ། སྲིད་དོན་ཐ་སྙད་ཤན་སྦྱར།

བོད་སྐད།	དབྱིན་སྐད།	ཉི་ཧོང་སྐད།	རྒྱ་སྐད།
མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས།	United Nations	国際連合	联合国
གྲོས་ཚོགས།	Assembly	国会／議会	议会
གྲོས་གཞི།	The agenda	議題	议题
གྲོས་ཆོད།	Resolution	決議	决议
དབང་ཆ་དབུས་སྡུད་ལམ་ལུགས།	Unitarianism／centralization of power	中央集権制	中央集权制
མི་རིགས་རང་ཐག་རང་གཅོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་།	Racial self-determination right	民族自決権	民族自决权
ཏང་མང་ལམ་ལུགས།	Multi-party system	多党制	多党制
དབང་གསུམ་དབྱེ་འབྱེད།	Separation of threes powers of administration	三権分立	三权分立
མཉམ་འབྲེལ་ལམ་ལུགས།	Alliance system	連合制	联合制
སྒེར་གཉེར་ལམ་ལུགས།	Private system	自営制	私营制
ཁྲིམས་སྐྱོང་ལམ་ལུགས།	Constitutional government	法治	法治
གྲོས་ཚོགས་ལམ་ལུགས།	Parliamentary system	議会制	议会制
ཁྲིམས་བཟོ་དབང་ཆ།	Legislative power	立法権	立法权
གྲོས་ཚོགས་གོང་མ།	The Upper House	上院	上议院
གྲོས་ཚོགས་འོག་མ།	The Lower House	下院	下议院

གཉིས་པ། ཐ་སྙད་གསར་བའི་འགྲེལ་བ།

མན་བསྣུབས་རྒྱ་དར།	འདི་ནི་ཉི་ཧོང་སྐད་ཀྱི〔満滅漢興〕ལས་བསྒྱུར་བ་ཡིན་ལ། མན་ཇུ་མི་རིགས་ཀྱི་ཆིན་སྲིད་གཞུང་རྩ་རྫོགས་བྱས་ཏེ། རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་དབང་ཆ་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་པ་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན། ༡༩༡༡་ལོར་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱིས་འབོད་ཚིག་དེའི་འོག་ཞིན་ཧེ་གསར་བརྗེ་ལས་འགུལ་སྤེལ་ཏེ་མན་ཇུའི་ཆིན་རྒྱལ་རབས་རྩ་རྫོགས་བྱས་ཏེ་རྒྱ་མི་རིགས་ཀྱི་ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོ་བཙུགས་ཡོད།
ནང་ནད་ཕྱི་དགྲ	འདི་ནི་ཉི་ཧོང་སྐད་ཀྱི〔内患外憂〕ལས་བསྒྱུར་བ་ཡིན་ལ། ཕྱི་ནང་གཉིས་ནས་འཇབ་རྒོལ་དང་གནོན་ཤུགས། ངོ་ལོག་ཟིང་འཁྲུག་སོགས་སེམས་ཁྲལ་བྱེད་ས་མང་བའི་དོན།
དབང་གསུམ་དབྱེ་འབྱེད།	དབང་ཆའི་སྒེར་གཅོད་དང་རུལ་སུངས། ལོག་སྤྱོད་སོགས་བཀག་འགོག་དང་། རྒྱལ་དམངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་རང་བཞིན་རང་དབང་ཁག་ཐེག་བྱེད་ཆེད། རྒྱལ་ཁབ(སྲིད་གཞུང)ཀྱི་དབང་ཆ་དེ་ཁྲིམས་བཟོ་དབང་ཆ་དང་སྲིད་སྐྱོང་དབང་ཆ་དང་ཁྲིམས་གཅོད་དབང་ཆ་བཅས་རིགས་གསུམ་གྱིས་བགོས་ཏེ། དབང་ཆ་དེ་གསུམ་སོ་སོ་རང་བཙན་ཡིན་པའི་སྒྲིག་འཛུགས་ལ་སྤྲོད་པའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ལ་ཟེར། ནུབ་ཕྱོགས་ནས་དར་བའི་སྲིད་དོན་ལྟ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། དམངས་གཙོ་རིང་ལུགས་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བར་གྱུར་ཡོད།