མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ལ་ཚ་རླབས་འཕྱུར་བའི་ཟིན་ཐོ།

འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་བོའི་གནམ་གཤིས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་འགྲོ་བ་དང་བསྟུན་ཏེ། སའི་གོ་ལའི་སྣེ་མོ་གསུམ་པ་བོད་ཡུལ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཚ་དྲོད་འཕར་ཏེ། སྔོན་མའི་གངས་ཀྱི་ར་བ་གཡའ་བྲག་གི་ར་བར་གྱུར་ཞིང་། མཚོ་དང་མཚེའུ་གྲམ་པར་གྱུར། རྩྭ་ཐང་དང་སྤང་ལྗོངས་བྱེ་ཐང་དུ་འགྱུར་བཞིན་པའི་ཛ་དྲག་གཉན་འཕྲང་གི་གནས་བབ་དེར་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་ཟིན་ཐོར་བཏབས་ཏེ་རྒྱལ་སྤྱིར་སྒྲོག་གིན་ཡོད།

ཟླ་འདིའི་ཚེས་ཉིན་བོད་གཞུང་ཕྱི་དྲིལ་ཁོར་ཡུག་སྡེ་ཚན་གྱིས་བོད་ནང་གི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྐོར་གྱི་སྙན་ཐོ་ཞིག་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་ཡོད་ལ། དེ་ནི་ཕྱི་ཚེས་ ༧ ནས་མགོ་འཛུགས་ཀྱིས་ཌན་མག་གི་རྒྱལ་ས་ཁོ་པེན་ཧ་གྷན་དུ་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྐོར་ལ་འཚོགས་བཞིན་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་ཆེན་དེ་དང་བསྟུན་ཏེ། འཛམ་གླིང་གི་སྣེ་མོ་གསུམ་པར་འབོད་པའི་བོད་ནང་གི་དྲོད་ཚད་རྒྱས་པ་དང་གནམ་གཤིས་འགྱུར་བ། ཁོར་ཡུག་ཉམ་ཆགས་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྟོན་ཆེད་ཡིན་འདུག ཌན་མག་ནང་ཚོགས་བཞིན་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ཚོགས་ཆེན་དེ་ནི་ཟླ་འདིའི་ཚེས་ ༧ ནས་ ༡༨ བར་འཚོགས་ཀྱིན་ཡོད་པ་དང་། ཚོགས་ཆེན་དེའི་སྟེང་ཕྱི་ལོ་ ༡༠༡༢ ནས་ ༢༠༢༠ བར་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ཐད་ཐུན་མོང་གི་གྲོས་ཆོད་ཅིག་འཇོག་འཆར་ཡོད་འདུག

ཕྱི་ཚེས་ ༡༦ ཉིན་འདི་གའི་གསར་འགོད་པ་ཕྱི་དྲིལ་ཁོར་ཡུག་སྡེ་ཚན་དུ་བཅར་ཏེ། ཉམས་ཞིབ་པ་དོན་འགྲུབ་སྒྲོལ་མ་ལགས་སུ་ཉེ་ཆར་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པའི་སྙན་ཐོ་དེ་དང་འབྲེལ་ཏེ་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྐོར་དང་། བོད་ནང་གི་དྲོད་ཚད་བཅས་ཀྱི་སྐོར་ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་སྐབས། ཐོག་མར་ཁོང་མོས་སྙན་ཐོ་དེའི་སྐོར་སྤྱི་ཡོངས་ནས་ངོ་སྤྲོད་གནང་དོན། བོད་ནང་གི་གནམ་གཤིས་སྐོར་གྱི་སྙན་ཐོ་དེ་དབྱིན་ཡིག་ནང་བྲིས་ཡོད། མ་འོངས་པར་བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཡོད། བོད་གཞུང་ཕྱི་དྲིལ་ཁོར་ཡུག་སྡེ་ཚན་གྱིས་ལོ་ ༢ རིང་ཉམས་ཞིབ་བྱས་ཏེ། ཉེ་ཆར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་གོ་སྒྲིག་འོག ཌན་མག་གི་རྒྱལ་ས་ཁོ་པེན་ཧ་གྷན་དུ་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྐོར་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་ཆེན་ཞིག་འཚོགས་ཀྱིན་ཡོད་པའི་གོ་སྐབས་དང་བསྟུན་ཏེ་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པ་རེད། ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།

དོན་འགྲུབ་སྒྲོལ་མས་སྙན་ཐོ་དེའི་དགོས་དམིགས་སྐོར་བརྗོད་དོན། ད་ཆར་བོད་ནང་གི་གནམ་གཤིས་དྲོད་ཚད་ནི་ལོ་རེ་ནས་ལོ་རེར་ཧ་ཅང་ཉེན་ཚབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བཞིན་ཡོད། འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་དྲོད་ཚད་ ༠ ,༠༣ དང་བོད་ནང་གི་དྲོད་ཚད་ ༠ , ༣ ཙམ་ལ་འཕར་ཡོད་སྟབས། ཛ་དྲག་གི་གནས་སྟངས་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆར་བསྐྱལ་རྒྱུ་དང་། གནམ་གཤིས་ལ་དོ་སྣང་ཡོད་མཁན་སུ་ཡིན་རུང་ཞིབ་འཇུག་གི་གཞི་རྩ་ཡོད་པ་ཞིག་ལ་བསམ་བློ་བཏང་བ་ཡིན། དེ་བཞིན། བཙན་བྱོལ་ནང་གི་གཞོན་སྐྱེས་ཚོས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་མཁྱེན་རྟོགས་དེ་ཙམ་མེད་སྟབས། ཁོང་ཚོར་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལ་སེམས་འཚབ་ཀྱང་དེ་ཙམ་ཡོད་པ་མ་རེད། ཁོང་ཚོར་སྐུལ་སློང་དང་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྐོར་ལ་གོ་རྟོགས་སྤེལ་ཆེད་བཅས་ཡིན་ལ། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་གར་མི་མང་ལ་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་དང་གནམ་གཤིས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་ངོ་སྤྲོད་བྱ་ཆེད་ཡིན་ཟེར།

ཁོ་མོས་སྙན་ཐོའི་ནང་དོན་སྐོར་བརྗོད་དོན། དེབ་འདིའི་ནང་དོན་ཁག་ ༣ ཙམ་ལ་བགོས་ཡོད། ལེའུ་དང་པོར། བོད་ནང་འཁྱགས་རོམ་མང་བ་དང་ཆུ་བོ་ཆེན་པོ་དག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པ། ནགས་ཚལ་དང་རྩྭ་ཐང་ཆེན་པོ་མང་བ་བཅས་ཀྱིས་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཞབས་ཞུའི་ནུས་པ་འཐོན་གྱིན་ཡོད་སྟབས། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དེ་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་གལ་ཆེན་ཡིན་ཚུལ། ལེའུ་གཉིས་པར། རྒྱ་ནག་གིས་དུག་རླངས་དང་སོལ་རླུང་། དུ་བ་སོགས་ཕོན་ཆེན་བར་སྣང་ལ་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་མཐའ་ཁོར་གྱི་གངས་འཁྱགས་ཞུ་སྟེ། འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱིན་ཡོད་པ་དང་། བྱེ་བྲག་བོད་ནང་གི་མཚོ་དང་མཚེའུ་བསྐམས་པ། རྒྱུག་ཆུ་ཆད་པ། རྩྭ་ཐང་དང་སྤང་ལྗོངས་བྱེ་ཐང་དུ་འགྱུར་གྱིན་ཡོད་པའི་སྐོར། ལེའུ་གསུམ་པར། སྤྱིར་འཛམ་གླིང་གི་ཁོར་ཡུག་ལ་འགྱུར་ལྡོག་མང་པོ་ཞིག་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་། དེ་ལ་རང་བྱུང་གི་འགྱུར་བ་ཞིག་དང་། མིས་བཟོས་པའི་འགྱུར་བ་བཅས་གཉིས་ཡོད་ལ། མིས་བཟོས་པའི་འགྱུར་བ་དེར་ཡང་མི་སྒེར་སོ་སོའི་བྱས་ཉེས་ཀྱིས་འགྱུར་བ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས་ཀྱིས་འགྱུར་བ་སོགས་ལ་ངོས་འཛིན་སྟངས། མཇུག་ཏུ་དཀའ་ངལ་དེ་དག་འགོག་ཐབས་ཀྱི་དགོངས་འཆར་ཁ་ཤས་བཅས་བཀོད་ཡོད་ཅེས་ངོ་སྤྲོད་གནང་བྱུང་།

ཡང་གསར་འགོད་པས་སྙན་ཐོ་དེའི་ནང་གི་རྒྱུ་ཆ་ཇི་ལྟར་འཚོལ་བསྡུ་བྱས་སྐོར་དྲིས་པར། དེབ་འདིའི་ནང་གི་རྒྱུ་ཆ་དག་ནི། རྒྱ་ནག་ནང་ཁུལ་གྱི་ཚན་རིག་པ་དང་གནམ་གཤིས་ཉམས་ཞིབ་པ་དག་གི་ཆེད་རྩོམ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ནས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་དང་འཁྱགས་རོམ། གནམ་གཤིས་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྙན་ཐོ། ལྷག་པར་དུ་བོད་པའི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱ་གར་གྱིས་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་འཇིགས་དངངས་ལ་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། བོད་པའི་གནམ་གཤིས་ལ་ཞིབ་ཚགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་ཡིག་ཆ་ཁག བོད་ཡུལ་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དང་། བོད་པའི་འབྲོག་ཁུལ་ནས་ཕེབས་པའི་གསར་འབྱོར་བ་དག་ལ་སྐད་ཆ་བྲིས་པ། ང་ཚོ་སྒེར་གྱི་གྲོགས་པོ་གྲོགས་མོ་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་བ་དེ་འདྲ་བོད་ནང་བསྐྱོད་དེ། ཁོར་ཡུག་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་འགའ་རེ་བཅས་ཡོད་ཟེར།

བོད་ནང་གི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་གོ་རིམ་ཁྲོད། ཆེས་ཉེན་ཚབས་དང་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་ཀྱི་གནད་དོན་གང་དག་ཆགས་ཡོད་སྐོར་དྲིས་པར་ཁོ་མོས་ཧ་ཅང་གཟབ་ནན་གྱིས་བརྗོད་དོན། སྤྱིར་འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་བོའི་འཁྱགས་རོམ་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་། བོད་ནང་གི་འཁྱགས་རོམ་ཞུ་ཚད་དེ་གཞན་ལས་མགྱོགས་ཤིང་། ད་བར་གངས་འཁྱགས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༥༠ ཙམ་ཞུས་ཚར་འདུག བོད་ནང་འཁྱགས་རོམ་གྲངས་ ༤༦༠༠༠ ཙམ་ཡོད། ལོ་རེར་བརྒྱ་ཆ་ ༧ ཙམ་ཞུ་བཞིན་འདུག མ་འོངས་པར་གནམ་གཤིས་དྲོད་ཚད་མར་གཅོག་མ་ཐུབ་ན། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༣༥ ཙམ་ལ་བོད་ནང་གི་གངས་འཁྱགས་བརྒྱ་ཆ་ ༨༠ ཙམ་མེད་པ་ཆགས་རྒྱུར་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་ནང་གནས་སྐབས་དྲག་ཆར་འབབ་པ་དང་ཆུ་ལོག་རྒྱུག་པ། ཕུགས་སུ་ཐན་པ་ཡོང་བ་དང་རླུང་འཚུབ་གཡུག་པ། ཆུའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་དེ་རྩྭ་ཐང་བྱེ་ཐང་དུ་འགྱུར་བ་སོགས་ཡོང་གི་རེད། སྔོན་མ་ ༢༠༠༧ ལོར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཡར་རྒྱས་ལས་གཞིའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་བཏོན་པའི་ནང་། ལོ་རེར་བོད་ནང་གི་རྩྭ་ཐང་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ ༢༣༠༠ ཙམ་རེ་བྱེ་ཐང་དུ་འགྱུར་བཞིན་ཡོད་ཚུལ་བསྒྲགས་ཡོད་ཟེར།  

སྐབས་དེར་གསར་འགོད་པས་ཌན་མག་ནང་འཚོགས་བཞིན་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་ཆེན་སྐོར་ལ་གླེང་མོལ་བྱས་སྐབས། དོན་འགྲུབ་སྒྲོལ་མས་ཚོགས་ཆེན་དེའི་བྱུང་རིམ་སྐོར་བརྗོད་དོན། ད་ལྟ་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཌར་མག་གི་ཚོགས་འདུ་དེ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་བསྐངས་པའི་ཚོགས་འདུ་གལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཆགས་ཀྱིན་ཡོད་ལ། བོད་པའི་སྐུ་ཚབ་ཚོས་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱེད་སའི་སྡིངས་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཆགས་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ཐེངས་འདིར་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༩༢ ཙམ་གྱི་སྐུ་ཚབ་འཐུས་མི་དང་སྲིད་བློན། སྲིད་འཛིན་སོགས་ཕེབས་ཡོད་ལ། དེ་མིན་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཉམས་ཞིབ་པ་དང་ཆེད་ལས་མཁས་པའང་མང་པོ་ཕེབས་ཡོད། ཐེངས་འདི་ནི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་ ༡༥ བ་དེ་རེད། སྔོན་མ་ ༡༩༩༢ ལོར་བྷར་རྫལ་ནང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ UNFCCC  ཞེས་པ་ཚོགས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་གིས་དང་བླང་སྒོས་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ཐད་ཡིད་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་ཁས་ལེན་བྱས་ཏེ་གྲོས་ཆོད་བཞག་ཡོད།  ༡༩༩༧ ལོར་ཉི་ཧོང་ནང་ KYOTOPROTOCOL ཞེས་པ་ཚོགས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་ ༡༨༤ ཙམ་གྱིས་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ཐད་གྲོས་ཆོད་བཞག་སྟེ་མཚན་རྟགས་སྐྱོན་ཡོད་ཀྱང་། ཨ་རི་དང་ཨོ་སི་ཊོ་ལེ་ཡས་སྐབས་དེར་མཚན་རྟགས་སྐྱོན་མེད། ༢༠༠༥ ལོར་གཞི་ནས་གྲོས་ཆོད་དེ་ལག་ལེན་བསྟར་མགོ་བཙུགས་པ་རེད། ༢༠༡༢ ལོར་གྲོས་ཆོད་དེའི་དུས་ཚོད་རྫོགས་ཀྱིན་ཡོད་སྟབས། མ་འོངས་པར་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་གྲོས་བསྡུར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་ངོ་སྤྲོད་གནང་བྱུང་།

མཇུག་མཐར་ཁོ་མོས་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་སྙོམ་སྒྲིག་གི་ལས་རིམ་ཁྲོད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་དང་རྩོད་རྙོག་སྐོར་གླེང་དོན། ཐེངས་འདིའི་ཌན་མག་གི་ཚོགས་ཆེན་དེའི་སྟེང་དཀའ་ངལ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་། ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་བར་བསམ་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་མང་པོ་ཡོང་གིན་ཡོད། ད་ཆར་བར་སྣང་དུ་སོལ་རླུང་གི་ཕོན་ཚད་ ༣༩༠ ཙམ་ཡོད་པ་རེད། ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གིས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཡར་རྒྱས་མཉམ་དུ་འགྲོ་དགོས། བར་སྣང་གི་སོལ་རླུང་ ༤༥༠ ཙམ་འཕར་ཆོག་གི་རེད་ཟེར་གྱིན་ཡོད། ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གིས་སོལ་རླུང་ ༣༥༠ བར་མར་གཅོག་དགོས་ཟེར་གྱིན་ཡོད། དཔེར་ན། ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་སོལ་རླུང་སྔོན་འགོག་ལ་ནུས་པ་ཤུགས་ཆེན་འདོན་གྱིན་ཡོད་ཀྱང་། ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གིས་སོ་སོའི་ལུང་པའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། སོལ་རླངས་སྔོན་འགོག་ལ་དེ་ཙམ་ཡ་ལན་སྤྲོད་ཀྱིན་མེད་པར་མ་ཟད། གལ་སྲིད་སོལ་རླུང་སྔོན་འགོག་བྱ་དགོས་ན་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་རམ་བྱ་དགོས་ཟེར་གྱིན་ཡོད། ཅེས་བརྗོད་བྱུང་།