བཀའ་བློན་ཁྲི་པའི་འོས་བསྡུའི་བསྒྱུར་བཅོས། བློ་བཟང་སེང་གེ།

བློ་བཟང་སེང་གེ།

རྒྱ་ནག་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་གྱི་བློན་ཆེན་གཞོན་པ་ཀྲོའུ་ཝེ་ཆོན་དང་། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་ཚབ་ཚོའི་དབར་ཐེངས་དགུ་པའི་འབྲེལ་མོལ་གྲུབ་པའི་རྗེས། རྒྱུན་ལྡན་ནས་དྲེགས་ཉམས་ཆེ་བའི་ཁོ་པའི་གསར་འགོད་གསལ་བསྒྲགས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ། བློན་ཆེན་གཞོན་པ་ཀྲོའུ་ཝེ་ཆོན་གྱིས་བག་ཚ་མེད་པའི་ཐོག་ནས། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ཟེར་བ་དེ་ཁྲིམས་དང་ཡོངས་སུ་འགལ་བ་ཞིག་རེད་ལ། འདིས་བོད་དང་བོད་མི་མང་གི་ཚབ་མཚོན་ཐུབ་ཀྱི་མ་རེད། <༢༠༡༠ ཟླ་བ་༢ པའི་ཚེས་༡ ཤིན་ཧྭ།> ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད་པར། ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་སྐད་ཆ་དེ་ནོར་འཁྲུལ་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་བརྗོད་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་རེད། སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་ཡོང་རྒྱུར་བསྡད་པའི་གོ་སྐབས་བཟང་པོ་ཞིག་སྟེ།  རྗེས་མའི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པར་འོས་ཤོག་བླུག་རྒྱུ་དེས་རྒྱ་ནག་གཞུང་དང་ཀྲོའུ་ཝེ་ཆོན་གྱི་གདོང་ལ་སྣ་མཛུབ་སྤྲད་དེ། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་འདི་ཁྲིམས་མཐུན་ཡིན་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། མང་གཙོ་སྲ་བརྟན་ཅན་ཞིག་ཡིན་པ་སྟོན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་རེད། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས། བོད་མི་ཚང་མས་འོས་འཕེན་གྱི་ཆ་ཤས་མ་བླངས་ན། ཀྲོའུ་ཝེ་ཆོན་གྱིས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པའི་སྐད་ཆ་དེར་བདེན་པ་ར་སྤྲོད་བྱས་པ་ཞིག་རེད། འདེམས་ཁ་འདི་ནི་ཧ་ཅང་གི་གསལ་པོ་ཡིན་ལ། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཟུར་པ་ཇོར་ཇི་བྷུ་ཤུ་མཆོག་གིས། ཁྱེད་རང་ང་ཚོ་མཉམ་དུ་ཡོད་དམ་ཡང་ན་ཁོ་ཚོའི་མཉམ་དུ་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པ་རེད། གནས་ཚུལ་འདི་ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་གཞུང་དང་འཛམ་གླིང་གི་མི་མང་། བོད་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་ཚོར་སྐད་ཤུགས་ཆེན་པོའི་ཐོག་ནས།  བཙན་བྱོལ་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་ཚོས་མང་གཙོའི་རང་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ང་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་མ་འོངས་པའི་ལས་དབང་ལ་སྟངས་འཛིན་གྱི་ཆེད་དུ་མདུན་བསྐྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་གནད་དོན་འདི་བརྡ་གཏོང་དགོས་པ་རེད།
   
སྟབས་ཉེས་པ་ཞིག་ལ། ང་ཚོས་འདས་པའི་གནས་སྟངས་ལ་ཕྱིར་མིག་ལྟ་དུས། ད་དུང་ང་ཚོ་འགྲོ་དགོས་པའི་ལམ་ཐག་རིང་པོ་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མགོ་ཁྲིད་ཚོ་མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཐོག་ནས་འོས་བསྡུ་བྱས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་པ་དང་ང་ཚོ་བསྡུར་ན། བཙན་བྱོལ་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་ཚོས་སྔོན་མའི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པའི་འོས་བསྡུའི་སྐབས་ཆ་ཤས་ལེན་མཁན་སྤྱིའི་འབོར་ཧ་ཅང་དམའ་པོ་ཡིན་པ་རེད། (ཚོད་རྩིས་བྱེད་སྐབས་འོས་འཕེན་གྱི་འོས་ཆོས་ཡོངས་སུ་ཚང་ཡོད་པའམ། ཡང་ན་རང་ལོ་ ༡༨ ལས་བརྒལ་ཡོད་པའི་ཁོངས་ནས། བརྒྱ་ཆའི་ ༣༠ ཙམ་གྱིས་མ་གཏོགས་ཆ་ཤས་བླངས་མེད) ང་ཚོས་བརྒྱུད་རིམ་འདི་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་བརྗེ་བསྒྱུར་ག་འདྲ་བྱེད་ཐུབ་མིན་དང་། འོས་འཕེན་པའི་གྲངས་འབོར་གྱི་ཚད་གཞི་ཧ་ཅང་མཐོ་པོ་ཡོང་ནས་ཚད་ལྡན་གྱི་འོས་མི་འདེམས་སྒྲུབ། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་འདི་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀྱི་བོད་མི་ཚོའི་མང་གཙོ་ཚད་ལྡན་གྱི་ངོ་བོ་མཚོན་ཐུབ་མཁན་ཞིག་ལ་བསྒྱུར་དགོས།
   
གལ་ཆེའི་བསྒྱུར་བཅོས་རིགས་བྱེད་ཐུབ་ན་དེར་རེ་བ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། དེ་ཡང་ཡར་རྒྱས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཏུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་འོས་བསྡུའི་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་སྟབས་བདེའི་ཐབས་ལམ་དེ་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ན། དེ་ཡང་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་སྦྲགས་ལམ་བརྒྱུད་ནས་འོས་འཕེན་མགོ་འཛུགས་རྒྱུ་དང་། དེབ་སྐྱེལ་མེད་པ་བཟོ་རྒྱུ། ཡང་ན་གལ་སྲིད་དེབ་སྐྱེལ་དེ་དགོས་པ་ཡིན་ན། འོས་འཕེན་དེབ་སྐྱེལ་རྣམས་འོས་བླུགས་པའི་ཉིན་དེ་རང་དང་ཡང་ན་དེའི་སྔོན་དུ་བྱེད་ཆོག་པ་དང་ལྷན་དུ་དང་བླང་དཔྱ་ཁྲལ་ལག་དེབ་ཀྱི་དངུལ་གཅོག་ཆ་བྱེད་དགོས་ལ། དམིགས་བསལ་གྱི་ཡོང་འབབ་མེད་མཁན་ལ་གཅོག་ཆ་བྱེད་དགོས། དེས་ན་བསྒྱུར་བཅོས་འདིས་འོས་འཕེན་གྱི་འབོར་ཚད་ལྡབ་གཉིས་སམ་གསུམ་མང་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང་། འོས་འཕེན་མཁན་གཙོ་གྲས་བལ་གོས་ཚོང་པ་དང་། སློབ་ཕྲུག ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ཏུ་ཡོད་པའི་བོད་མི། དམག་མི། སློབ་གཉེར་གནང་བཞིན་པའི་དགེ་འདུན་པ། ནང་ལས་བྱེད་མཁན་བུད་མེད་བཅས་ཀྱིས་འོས་འཕེན་གྱི་དཀའ་ངལ་རྣམས་ལ་ལས་སླ་པོའི་ཐོག་ནས་གདོང་ལེན་བྱེད་ཐུབ།
   
འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་བྱུང་བའི་ང་ཚོ་དང་བསྡུར་འོས་པའི་སྐྱབས་བཅོལ་གཞུང་མང་པོ་ཞིག་གིས་སྙན་པོ་མེད་པའི་གསང་བ་ཞིག་བརྗོད་བཞིན་པ་ནི། གལ་སྲིད་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་དེ་གསོན་གནས་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། ད་ལྟའི་སྐབས་མདུན་བསྐྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ལས་འགུལ་འདི་ཉིད་ཞི་འཇམ་ངང་ནས་ཕམ་ཉེས་སུ་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། གསོན་གནས་དང་སྲ་བརྟན་ཡོང་བར་བྱེད་པ་ལ་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ལ་ནུས་ཤུགས་བསྐྱེད་དགོས་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་། ནུས་སྟོབས་ལྡན་པའི་མང་གཙོའི་ཀ་བ་གཅིག་ནི་བོད་གཞུང་གི་དབུ་ཁྲིད་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་འོས་འཕེན་གྱི་གནད་དོན་འདི་ཡིན། ང་ཚོ་ཚང་མར་གཅིག་གྱུར་གྱི་མོས་མཐུན་ཡོད་པ་ནི། གལ་སྲིད་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་འདི་ད་དུང་མི་ལོ་ ༥༠ རིང་སྲ་བརྟན་ངང་གནས་དགོས་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་འདི་དང་། འདིའི་མང་གཙོའི་སྒྲོམ་གཞི་དེ་རྒྱང་རིང་པོར་འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་དགོས་པ་དེ་ཡིན།
   
སྔོན་མའི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་འོས་འཕེན་གྱི་སྤྱི་འབོར་དམའ་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་དེས་ང་ལ་ཧང་སངས་དགོས་པ་དང་ཡིད་སྐྱོ་དགོས་པའི་གནས་ཚུལ་གཉིས་བྱུང་། མི་སུ་ཡང་ལས་སླ་པོའི་ཐོག་ནས་སེམས་ཤུགས་ཆག་གི་མེད་པས། ངས་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་པ་ཁག་གཅིག་གི་འོས་བསྡུའི་གྲུབ་འབྲས་དང་བསྡུར་ནས། ང་ཚོའི་གནས་བབ་འདི་ཉེན་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུའི་ཐག་བཅད་པ་ཡིན་ལ། གཤིབ་བསྡུར་གྱི་རེ་འདུན་ནི་ང་ཚོའི་འོས་འཕེན་དེ་མདུན་བསྐྱོད་དང་ལེགས་གྲུབ་ཡོང་རྒྱུ།  ཡང་ན་ཉུང་མཐའ་ལའང་མང་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གམ་གཉིས་ཙམ་ལ་འདྲ་མཉམ་ཡོང་དགོས་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་། ང་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་རང་དབང་གི་ཆེད་དུ་འཐབ་རྩོད་བྱས་ནས་བཟུང་། འོས་འཕེན་ནང་འཛུལ་ཞུགས་སྤྱི་སྙོམས་ཡོང་དགོས་ངེས་དང་། གལ་སྲིད་མང་གཙོ་སྲ་བརྟན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཨོ་སི་ཊི་ལི་ཡ་བརྒྱ་ཆའི་ ༩༥་༡༧། བྷེལ་ཇམ་བརྒྱ་ཆའི་ ༩༡་༠༨། ལག་ཛེམ་བྷག་བརྒྱ་ཆའི་ ༩༡་༦༨། ཨོ་སི་ཊིར་བརྒྱ་ཆའི་ ༨༡་༧༡། ཨི་ཊ་ལི་བརྒྱ་ཆའི་ ༨༠་༥༤། བྷིར་ཛལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༨༣་༢༧ བཅས་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་ལས་ལྷག་པ་མ་བྱུང་ནའང་། རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་འོས་འཕེན་གྱི་བརྒྱ་ཆའི་ཕྱེད་ཙམ་ལ་ཡང་ང་ཚོའི་འོས་འཕེན་གྱི་བརྒྱ་ཆས་ཟིན་ཐུབ་མེད་པ་དེ་སྐྱོ་བ་སྐྱེས་དགོས་པ་ཞིག་རེད།
   
ང་ཚོས་ནང་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་ནའང་། འོག་ཏུ་འགོད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཅིག་གི་འོས་འཕེན་གྱི་གྲངས་འབོར་ལས་ལྷག་པ་གཅིག་ཀྱང་ང་ཚོ་མདུན་བསྐྱོད་བྱས་ཐུབ་མེད། དེ་ཡང་སིང་གྷ་ལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༧༥་༩༦། ཐེ་ལན་ཌི་བརྒྱ་ཆའི་ ༧༨་༥༡། ཉི་ཧོང་བརྒྱ་ཆའི་ ༦༧་༤༦ ལྟ་བུ་རེད། དེ་བཞིན་སྐྱོ་བ་སྐྱེས་དགོས་པའི་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་ནི། ང་ཚོ་ད་དུང་རང་ཉིད་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་སྙམ་པའི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་རྗེས་སུ་ལུས་ཡོད། དེ་ཡང་འབྲུག་ལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༧༩་༤༥། སོག་པོར་བརྒྱ་ཆའི་ ༧༤་༣༡། བལ་ཡུལ་ལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༦༣་༢༩ བཅས་རེད།  དེ་བཞིན་ང་ཚོའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་སྦིར་སྒྲ་འདི་གཞིར་བཞག་ན་ཉེ་དུས་རང་བཙན་ཐོབ་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁལ་ཊི་ཝི་ཡ་ལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༦༠་༩༨། སི་ལོ་ཝི་ནི་ཡ་ལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༦༣་༡ བཅས་དང་འོས་འཕེན་སྤྱི་སྙོམས་ཡོང་དགོས་ངེས་ཤིག་ཡིན་ཡང་། དེང་སྐབས་རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གི་འོས་འཕེན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་ངང་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་དེ་དག་གི་ཡུལ་མི་ཚོས་འོས་འཕེན་གྱི་རང་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་སྐབས། ཡུལ་དེར་ཡོད་པའི་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་ཚོགས་པ་ཊ་ལི་བྷན་དང། ཨལ་ཁི་ཌ་སོགས་ཀྱིས་འོས་བླུག་མཁན་ཚོ་གསོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་འོས་བླུག་མཁན་ཡུལ་མི་ཉམ་ཆུང་ཚོའི་མཐེབ་མོ་དང་མཛུབ་མོ་གཏུབ་པའི་གྱོད་གཞི་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་གནས་སྟངས་དེ་འདྲའི་འོག་ནས་ཨབ་གྷ་ནི་སི་ཐན་དང་ཨི་རག་གི་ཡུལ་མི་ཚོས་སྲོག་ལ་ཐུག་ཀྱང་གདོང་ལེན་བྱས་ཏེ། ཨ་ཧྥི་གྷ་ནི་སི་ཐན་དུ་བརྒྱ་ཆའི་ ༨༣་༦༦ དང་ཨི་རག་ཏུ་བརྒྱ་ཆའི་ ༥༨་༣༢ བཅས་འོས་འཕེན་གྱི་གྲངས་འབོར་ཕོན་ཆེན་བྱུང་ཡོད་པ་རེད།
   
ཨི་རན་དུ་ཡུལ་མི་ཚོས་ཡུལ་དེའི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པས་འོས་ཤོག་ལ་བསྒྱུར་བཅོས་བཏང་བར་ངོ་རྒོལ་བྱས་ཡོད་པས། ངོ་རྒོལ་བ་ཚོར་མེ་མདའ་བརྒྱབ་ནས་དྲག་གནོན་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། འོས་འཕེན་མཁན་གྱི་གྲངས་འབོར་བརྒྱ་ཆ་ ༥༩་༧ བྱུང་ཡོད་པས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིིའི་གནས་བབ་ལས་མཐོ་བ་ཡོང་ཡོད། དེང་སང་གི་དུས་ལའང་། ཨི་རན་གྱི་ཡུལ་མི་ཚོས་སྲོག་ལ་ཐུག་ཀྱང་འཛེམས་ཟོན་མེད་པ། ཁྲོམ་གཞུང་ཁག་ཏུ་ལོ་སྔོན་མའི་སྲིད་འཛིན་འོས་ཤོག་ཁྲིམས་མཐུན་ཅན་དུ་བསྒྱུར་དགོས་པའི་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། འོས་འཕེན་སྐབས་སྲོག་ལ་འཇིགས་སྐུལ་ཡོད་པའི་གནས་སྟངས་དེ་འདྲ་གཅིག་མིག་དཔེ་ལ་བཟུང་ན། ང་ཚོ་བོད་མི་ཚོར་སྲོག་ཤོར་བའི་ཉེན་ཁ་མེད་པ་དང་། ཡང་ན་གནོད་འཚེ་བྱེད་མཁན་གཉིས་ཀ་མེད་པས་ལས་སླ་པོའི་ཐོག་ནས་འོས་འཕེན་གྱི་ལས་དོན་དེ་བསྒྲུབ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། ང་ཚོའི་ལས་དོན་ད་དུང་འཐུས་ཤོར་འགྲོ་ཡི་ཡོད། མང་གཙོའི་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱི་འོས་བསྡུ་དང་ང་ཚོའི་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་ནི། ང་ཚོའི་འོས་བསྡུ་དེ་ཚད་གཞི་སྐྱོ་ཤོས་དང་དམའ་ཤོས་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། པ་ལི་སི་ཐན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ང་ཚོའི་དབར་གྱི་འོས་འཕེན་གྱི་གནས་བབས་བསྡུར་བ་ཡིན་ན། པ་ལི་སི་ཐན་ནི་འོས་འཕེན་གྱི་གྲངས་འབོར་ ༧༧་༧ ང་ཚོ་ལས་མཐོ་བ་ཡོད།
   
བོད་མིའི་གྲངས་འབོར་ཧ་ལམ་ ༡༥༠༠༠༠ ཡོད་པ་དང་། འོས་འཕེན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཚང་མཁན་ ( རང་ལོ་༡༨ བརྒལ་བ ) ཚོད་རྩིས་བྱེད་སྐབས་༡༢༠༠༠༠ ཙམ་གྱི་གྲངས་འབོར་ཡོད་རེད། སྔོན་མའི་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་འོས་བསྡུའི་སྐབས་འོས་འཕེན་གྱི་དེབ་སྐྱེལ་བྱེད་མཁན་གྲངས་ ༧༢༠༠༠ ཙམ་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། དེའི་ནང་ནས་ ༣༢༢༠༥ ཙམ་གྱིས་འོས་བླུགས་ཡོད་པས་བརྒྱ་ཆ་ ༤༤ ཆགས་ཡོད་པ་རེད། ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེར་འོས་ཤོག་ ༢༩༢༡༦ ཐོབ་ཡོད་པ་དང་དེ་བརྒྱ་ཆ་ ༩༠་༧༢ རེད། དེའི་སྐོར་ཕ་ཡུལ་དྲ་རྒྱར་གཟིགས་རོགས།   

འོས་ཤོག་གི་བརྒྱ་ཆའི་ཚིག་འགྲོས་ནས་ཡིད་སེམས་སྐྱོ་དགོས་པ་ཤིག་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་གི་ཡོད་པ་སྟེ། དེ་ཡང་འོས་འཕེན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཚང་མཁན་གྱི་སྤྱི་འབོར་ ༧༢་༠༠༠ ཡོད་པའི་ནང་ནས། བརྒྱ་ཆའི་  ༦༠ ཙམ་གྱིས་མ་གཏོགས་འོས་འཕེན་གྱི་དེབ་སྐྱེལ་བྱས་མེད་པ་དང་། ཚོད་རྩིས་བྱེད་སྐབས་རྒྱུན་ལྡན་ནས་བརྒྱ་ཆའི་ ༣༠ ཙམ་གྱིས་འོས་ཤོག་བླུགས་ཡོད་པ་དེ་ཧ་ཅང་གི་སྐྱོ་པོ་རེད། ནམ་ཞིག་དེབ་སྐྱེལ་བྱས་པའི་འོས་འཕེན་པ་གྲངས་ཀ་བརྒྱབས་ན།  བོད་མི་འོས་འཕེན་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་དེབ་སྐྱེལ་གྱི་བརྒྱ་ཆའི་ ༤༤ ཙམ་ལས་ལོང་གི་མེད། འདིས་ཉེན་བརྡ་ཞིག་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ནི། ད་དུང་བོད་མི་བརྒྱ་ཆའི་ ༤༠ སྐོར་ཞིག་གིས་འོས་འཕེན་གྱི་དེབ་སྐྱེལ་བྱེད་ཀྱི་མེད་པ་དང་། སྙིང་རླུང་ལངས་དགོས་པ་ཞིག་ལ་བརྒྱ་ཆའི་ ༧༠ ཡིས་འོས་ཤོག་བླུག་ཡོད་པ་མ་རེད། ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་གྲངས་འབོར་འདིས་དངོས་གནས་འཇིགས་སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ང་ཚོས་དམིགས་བསལ་གྱི་དུས་ཚོད་མང་དུ་བཏང་ནས། ང་ཚོའི་འོས་འཕེན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་བཟོ་དབྱིབས་ཤིག་ཐོབ་དགོས་པ་སྟོན་གྱི་ཡོད། འོས་ཤོག་གི་གྲངས་འབོར་གྱི་ཚད་གཞི་དམའ་པོ་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་སྐབས། དམངས་ཁྲོད་དུ་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་ལས་ལྷག་པ་མི་མང་གིས་དགའ་ཤོས་བྱེད་སའི་མི་སྣ་མེད་སྐོར་གྱི་རྩོད་པ་རྒྱག་ངེས་པ་རེད། གང་ལྟར་ཡང་ཨོ་སི་ཊི་ལི་ཡ་བརྒྱ་ཆའི་ ༩༥་༡༧ དང་། ལག་ཛེམ་བྷག་བཅས་སུ་གོ་གནས་འཛིན་པའི་དུས་ཡུན་ཡིན་རུང་མིན་རུང་། འོས་བླུགས་མཁན་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཡུལ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལག་བསྟར་བྱས་ནས་འོས་འཕེན་གྱི་གྲངས་འབོར་ཧ་ཅང་ཕོན་ཆེན་བྱུང་ཡོད།
   
ང་ཚོའི་སེམས་ལ་ངལ་གསོ་ཐེབས་པའི་གནད་དོན་གཞན་ཞིག་ནི་སྐྱབས་བཅོལ་གཞུང་ཤིན་ཅང་དང་། སོག་པོ། འབར་མ་བཅས་བོད་བཙན་བྱོལ་གཞུང་དང་བསྡུར་ན། བོད་གཞུང་ལ་འཛིན་སྐྱོང་དང་མང་གཙོའི་བརྒྱུད་རིམ་བཅས་ཆ་ཚང་ཡོད་པས། ང་ཚོའི་སྐྱབས་བཅོལ་གཞུང་དེ་དག་ལས་ཆེས་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་དང་ནུས་སྟོབས་རྒྱས་ཡོད་པ་རེད། གནད་དོན་དེ་འདྲ་ཡིན་རུང་ང་ཚོའི་དམིགས་ཡུལ་སྐྱོ་ཤོས་ནས་ཡག་ཤོས་ཆགས་རྒྱུ་དང་། སྐྱབས་བཅོལ་དུ་མུ་མཐུད་ནས་གནས་རྒྱུ་དེ་མ་རེད། ཡག་གྲས་ནས་ཡག་ཤོས་ཆགས་སྲིད་པ་དེ་འཛམ་གླིང་ལ་ངོམ་དགོས་པ་དང་། དེའི་ནང་ནས་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ནང་གི་བོད་རིགས་སྤུན་ཟླ་ཚོར་བསྟན་དགོས་པ་རེད། དེས་ན་ང་ཚོས་མང་གཙོའི་གཞུང་ཡན་ལག་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་གིས། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཚོགས་པ་དང་། རྒྱ་ནག་ཧན་མི་རིགས་ཀྱིས་བོད་ནང་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དབང་ཆ་འཛུགས་སྐྲུན་གྱིས་སྟངས་འཛིན་ཤུགས་ཆེར་བྱེད་བཞིན་པ་རྣམས་བརྗེ་བསྒྱུར་བྱེད་དགོས།
   
ངས་ནན་ཏན་ངང་བརྗོད་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི། བཀའ་ཤག་དང། ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཚོགས། འོས་བསྡུ་ལྷན་ཁང་། གཞུང་འབྲེལ་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་པ་བཅས་ཀྱིས། ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མང་གཙོའི་བརྒྱུད་རིམ་འདི་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་དགོས་པའི་ཉེས་སྐྱོན་མང་པོ་བགྲང་གི་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། ཉེས་སྐྱོན་བགྲང་བའི་རྩེད་མོ་དེའི་ཚབ་ཏུ་གནད་དོན་ཤེས་རྟོགས་བྱས་ན་དགེ་མཚན་ཆེ་བ་ཡོད། འོས་འཕེན་གྱི་ཚད་གཞི་དམའ་པོ་ཡིན་པ་དེ་གཞུང་དང་མི་མང་གཉིས་ཀའི་ཕྱོགས་ནས་ཡོང་གི་ཡོད་ཅིང་། ང་ཚོའི་མང་གཙོ་ནུས་ཤུགས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་རྒྱུར་ཛ་དྲག་དང་ཧུར་བསྐྱེད་བྱེད་རྒྱུའི་ཚབ་ཏུ། ད་ལྟའི་སྐབས་གང་ཡོད་པ་ཚད་གཞི་གཅིག་ཁོ་ནའི་སྟེང་དུ་བསྐྱོད་པ་དང་། འདོད་པ་མ་ཚིམས་པ་འདི་ཉིད་སྟངས་འཛིན་ཁོ་ན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས།  རང་བཞིན་གྱིས་དྲི་བ་ཞིག་ཡོང་གི་ཡོད། དེ་ཡང་ད་ལྟ་ཡོད་བཞིན་པའི་འོས་འཕེན་གྱི་སྒྲོམ་གཞི་འདི་ཡར་རྒྱས་ག་རེ་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་མེད་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཅུང་ཟད་ཡོད་པའི་བོད་པའི་འོས་བསྡུའི་སྒྲིག་གཞི་འདིས། དུས་ཡུན་རིང་པོའི་རིང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ནས་འགྲོ་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་པའི་ལས་གཞི་མང་པོ་ཞིག་ལམ་ལུགས་འདི་ཁོ་ན་བརྒྱུད་ནས་འགྲོ་རྒྱུ་དེ་རེད། ཡིན་ནའང་། གནའ་བོའི་འོས་བསྡུའི་བརྒྱུད་རིམ་ཅན་གྱི་ང་ཚོའི་ལམ་ལུགས་འདི་ལ། དུས་རབས་ ༢༡ པ་འདི་དང་འཚམ་པའི་བསྒྱུར་བཅོས་གཏོང་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ཟླ་བ་ ༧ པའི་ཚེས་ ༡ ཉིན་ཌ་ལ་ཧའོ་སི་ནང་༧གོང་ས་མཆོག་གིས་བཀའ་སློབ་དང་པོ་གནང་སྐབས། བཙན་བྱོལ་ནང་གི་བོད་མི་ཚོས་དེང་རབས་ཀྱི་མང་གཙོའི་ལྟ་གྲུབ་དམ་འཛིན་བྱས་ནས་མདུན་བསྐྱོད་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་ནན་པོ་བསྩལ་ཡོད་པ་དང་། དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་པ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ཟླ་བ་ ༡༢ ཚེས་ ༧ ཉིན་རྡོར་གདན་དུ་མནའ་གན་མཐུ་མོ་ཆེ་འཇོག་པའི་སྐབས། ཁོང་གིས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ འདུམ་སྒྲིག་མང་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ consociationalism (འདུམ་སྒྲིག་གི་ལམ་ལུགས་འདི་ཨི་སི་ཊོ་ནི་ཡ་ Estonia ནང་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་པ་དང་། པཱ་པུ་ཡ་ནིའུ་ཇུས་ནི་ཡ་ Papua New Guinea ནང་ལམ་ལུགས་སྔོན་མ་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།) གཞིར་བཞག་ནས་ས་ཁུལ་ཁག་གི་འཐུས་མི་འདེམས་དགོས་པའི་སྐོར་ཆོས་བརྒྱུད་ཁག་གི་དབུ་ཁྲིད་ཚོར་བཀའ་སློབ་ནན་པོར་བསྩལ་ཡོད་པ་རེད། གང་ལྟར་ཡང་། སྐབས་དེར་འོས་བསྡུའི་སྒྲིག་གཞི་གཏན་འབེབས་བྱས་མེད་པས། འོས་བསྡུའི་ལམ་ལུགས་བརྒྱུད་མི་དགོས་པའི་ཐོག་ནས། མདོ་ཁམས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གིས་ཁམས་དང་ཨ་མདོའི་ས་ཁུལ་གྱི་འཐུས་མི་མི་གྲངས་ ༦ བདམས་བཀོད་བྱས་ཡོད་པ་དེ་སྤྱི་འཐུས་ཐོག་མ་དེ་ཆགས་ཡོད་ཅིང་། དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་པ་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་ཆོས་བརྒྱུད་ཆེན་པོ་བཞིའི་འཐུས་མི་བདམས་བཀོད་གནང་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། བོན་གྱི་འཐུས་མི་ཕྱི་ལོ་ <༡༩༧༥-༧༨ > སྤྱི་འཐུས་ཐེངས་ ༦ པའི་སྐབས་བར་བདམས་བཀོད་གནང་མེད་པ་རེད། བུད་མེད་འཐུས་མི་སྤྱི་འཐུས་སྐབས་གཉིས་པའི་སྐབས་ <༡༩༦༣-༦༦> སུ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་བཀའ་རྒྱ་བཞིན་དུ་བདམས་བཀོད་གནང་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་༡༩༧༤- ༡༩༩༠ བར་བུད་མེད་འཐུས་མི་རྣམས་དགོས་ངེས་བཞིན་ཐོན་ཐུབ་མེད་པ་དེ། གཅིག་བྱས་ན་སྐྱེས་པའི་དབང་འཛིན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་རྒྱུ་ཕྱོགས་ཀྱིས། བུད་མེད་དེ་དག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་ཡིན་རྒྱུ་རེད། དབུས་གཙང་ཆོལ་ཁའི་འཐུས་མི་ཁོ་ན་ཕྱིའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་སྐབས་དང་པོའི་སྤྱི་འཐུས་འོས་བསྡུའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་ཡོང་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དབུས་གཙང་ཆོལ་ཁར་དབུས་ཀྱི་ཚོགས་པ་མེད་པས། སི་ཀིམ་དང་དེ་མིན་ས་གནས་གཞན་ཁག་གི་མི་རྣམས་འཛོམས་ཏེ། ཕན་ཚུན་འབྲེལ་ལམ་བརྒྱུད་ནས་དམིགས་འཛུགས་བྱས་པ་དང་། ཕྱག་བརྐྱངས་ཀྱི་ཐོག་ནས་འོས་མི་རྣམས་གྲངས་འདྲེན་བྱས་ཏེ་དྷ་སར་བཏང་ཡོད་པ་རེད།
   
འོས་བསྡུའི་སྒྲིག་གཞི་ཟིན་བྲིས་ཐོག་མ་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༡-༧༥ སྐབས་སུ་གཞི་ནས་ཡོང་ཡོད་པ་རེད། སྐབས་དེར་འོས་བསྡུ་ལས་ཁང་གི་ཚོགས་མི་ (བཀའ་ཟུར་བློ་བཟང་དར་རྒྱས་) དང།  དེའི་སྐབས་ཅན་དྷི་གྷར་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་པོའི་ནང་། ཆབ་སྲིད་ཚན་རིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་སློབ་མ་འགའ་ཡོད་པ་རྣམས་རྒྱ་གར་གྱི་འོས་བསྡུའི་ཁྲིམས་ལུགས་བོད་ཡིག་ཐོག་བསྒྱུར་མཁན་གྱི་མི་སྣའི་ཁོངས་སུ་གླས་ཡོད་པ་རེད། འོས་བསྡུའི་ཁྲིམས་ལུགས་དེ་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་མང་པོ་དང་འབྲེལ་བ་ཆགས་ཡོད་པས་ཡིག་བསྒྱུར་ཚོགས་པས་ཕབ་བསྒྱུར་ཞུས་པ་དང། འོས་བསྡུའི་སྒྲིག་གཞི་དེར་བསྐྱར་ཞིབ་ཡུན་རིང་བྱས་ཏེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ཟླ་ ༢ ཚེས་ ༢༤ ཉིན་དངོས་སུ་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད་ཅིང་། འོས་བསྡུ་དེ་རྒྱ་གར་དང་། བལ་ཡུལ། ཨ་རི། ཡུ་རོབ་བཅས་སུ་དབུས་ས་གནས་འོས་བསྡུ་ཁང་ ༧༠ ཙམ་རྒྱ་བསྐྱེད་བཏང་ཡོད་པ་རེད། (བོད་མི་ཡོད་སའི་ས་གནས་ཁུག་དཀྱོག་དང་ཡང་ན་བོད་མི་འགའ་ཤས་ལས་མེད་སའི་ས་ཆ། དཔེར་ན། ཀུའུ་ཊིང་དང་། དྷི་མར་པུར། ཀིན་ནུར། བྷོ་པལ། ལིམྦྷི་ནི། ཀ་ལི་ཀ་ཏ་བཅས་སུ་འགྲིམ་འགྲུལ་སོགས་དཀའ་ངལ་གྱི་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་འོས་འཕེན་བྱེད་ཐུབ་ཡོད་མ་རེད།)
   
ད་ལྟའི་འོས་བསྡུའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་མ་འོངས་འཆར་རྩིས་ལ་མཁས་པའི་ཚིག་འགྲོས་དང་། འོས་འཕེན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་གཉིས་ཐད་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ དང་བསྡུར་ན་ཏན་ཏན་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད་ཀྱང་། མཐའ་མཇུག་འོས་འཕེན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་མུ་མཐུད་ནས་ཚད་གཞི་དམའ་པོ་ཡོང་གི་ཡོད་པ་རེད། འོས་བསྡུའི་སྒྲིག་གཞི་ད་ལྟའི་བར་ལོ་བཅུ་ཕྲག་གཉིས་སོང་བའི་རྙིང་པ་རེད།  ད་ལྟ་ང་ཚོ་བཙན་བྱོལ་བའི་གནས་བབ་ཀྱི་དགོས་མཁོ་སྐོང་པའི་འོས་བསྡུའི་བརྒྱུད་རིམ་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་པའི་དུས་ལ་སླེབས་ཡོད་པ་རེད། ང་ཚོར་དགོས་པའི་ཐབས་ལམ་ནུས་ཤུགས་ཅན་ཞིག་གཞིར་འཇོག་དགོས་པ་ནི། དེ་ཡང་མཁས་དབང་ཀཱ་སི་སན་སི་ཊིན་ (Cass Sunstein) མཆོག་གིས། དཔལ་འབྱོར་ཚན་རིག་ནང་དུ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་དང་བསྟུན་ནས་སྲིད་ཇུས་དང་ཁྲིམས་ལུགས་གཏན་འབེབས་བྱས་ཏེ། མཇུག་སྐྱོང་དགོས་པ་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཡིན་སྐོར་གསུངས་པ་དེས། ཁྲིམས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལམ་ཕྱོགས་ཞིབ་འཇུག་གིས། རྒྱུན་ལྡན་མི་མང་གི་གཤིས་སྤྱོད་སྟོན་གྱི་ཡོད་པ་རེད། དེའི་སྐོར་དྲ་ངོས་འདིར་གཟིགས་རོགས།   ཁྲིམས་དང་ཚུལ་མཐུན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་མ་དཔེ་འོས་འཚམ་ཞིག་བསྐྲུན་རྒྱུ་དང་། དེ་བཞིན་ངའི་བསམ་ཚུལ་ནི་འོག་འཁོད་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་འདི་ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུར་བསམ་གཞིག་བྱེད་དགོས་པ་སྟེ།
ཀ༽ སྦྲགས་ལམ་བརྒྱུད་ནས་འོས་འཕེན་པ།
ཁ༽ འོས་འཕེན་གྱི་དེབ་སྐྱེལ་མེད་པ་བཟོ་རྒྱུ། གལ་སྲིད་མ་བཟོས་ན། འོས་འཕེན་དེབ་སྐྱེལ་རྣམས་འོས་བླུགས་པའི་ཉིན་དེ་རང་དང་ཡང་ན་དེའི་སྔོན་དུ་བྱེད་ཆོག་པ།
 ག༽ དང་བླང་དཔྱ་དངུལ་ལག་དེབ་འབུལ་འབབ་གཅོག་ཆ་བྱེད་རྒྱུ་བཅས་རེད།
ལག་བསྟར་འདི་དག་བསྡུར་གཤིབ་ཀྱིས་བོད་པའི་འོས་འཕེན་གྱི་གནས་བབ་ལ་འཚམ་པའི་ལམ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་གསར་པ་ཞིག་འཐོབ་ངེས་དང་། ང་ཚོས་ལམ་ལུགས་འདི་དག་ནམ་ཞིག་རྒྱུན་སྐྱོང་གིས།མང་གཙོ་སྲ་བརྟན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་འོས་འཕེན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་བཞིན་བྱུང་ན། དེ་ནི་ང་ཚོའི་མ་འོངས་ཡུན་རིང་གི་དམིགས་ཡུལ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུ་རེད།