ད་ལྟའི་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་དང་། ཀུན་སྤྱོད་མང་པོས་ང་ཚོའི་རིག་གཞུང་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཕན་གནོད་ག་རེ་འགྲོ་གིན་ཡོད་ན་ཨང་།

བྲག་གཡབ་སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ནས་ལྗགས་རྩོམ་མཛད།

ད་རེས་ངས་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་ཉམ་ཆག་འགྲོ་སྟངས་དཔེར་མཚོན་འགའ་ཤས་འདིར་མི་ཞུ་ཀ་མེད་བྱུང་སོང་བས། གཙོ་བོ་གསར་འཕྲིན་ཁང་ནང་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་དང་། གཞུང་སྒེར་ཚོགས་གསུམ་གྱི་ལས་བྱེད་པ། སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་རྣམ་པའི་ཐོག  སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས་ནས་ཀྱང་དམིགས་བསལ་ཐུགས་སྣང་དང་། དགོངས་དཔྱད་གནང་རོགས་གནང་།

ང་ཚོ་ཚང་མ་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་དང་། རིག་གཞུང་། གོམས་གཤིས་ཚོ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་དགོས། སྲུང་སྐྱོབ་དགོས་གསུང་མཁན་ཤ་སྟག་རེད། ཡིན་ནའང་། ལག་ལེན་ངོ་མའི་ཐོག་ལ་གཟབ་གཟབ་བྱས་ནས་བལྟས་ན། དེང་སང་བོད་རིགས་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་ནང་བོད་སྐད་གཙང་མའི་འགྲོ་སྟངས་ལ་རྒྱུན་དུ་དོ་སྣང་ནན་པོ་རང་གནང་མ་ཐུབ་ཙ། བོད་སྐད་རང་གི་ཚིག་སྦྱོར་དང་། འགྲོ་ལུགས་ལ་མི་མཐུན་པའི་གསུངས་སྟངས་མང་པོ་བྱུང་བྱས། མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་འདི་ཚོ་མིག་དཔེ་ངན་པ་ཆགས་ནས། ང་ཚོས་རང་གི་སྐད་འདི་སྲུང་སྐྱོབ་ཡག་པོ་ཐུབ་ཀྱིན་མི་འདུག  བོད་སྐད་ཀྱི་ཚིག་འབྲུ་ཆུང་ཚེགས་ཡན་ཆད་ནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་སྐོར་ལ་རྟག་པར་ཟོན་གནང་དགོས་པ་དེ། ང་ཚོའི་མ་འོངས་པའི་མི་རབས་དེ་ཚོས་བོད་སྐད་ནོར་བ་མུ་མཐུད་ཁྱབ་སྤེལ་མི་ཤོར་བར། གཙང་མ་ཡག་པོ་ཞིག་རྒྱུན་འཛིན་ཐུབ་པའི་གསོ་སྐྱོང་གི་ལས་འགན་རེད་ལ། རྨང་གཞིའང་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་དེ་མཁྱེན་གསལ་རེད། ད་རེས་ང་རང་ཤེས་པ་རྒྱ་མི་ཆེ་ནའང་། མཐོང་བ་གྲངས་མང་བའི་རྒན་གོག་ཅིག་གིས་གཙོ་བོ་བོད་མི་དར་མ་དང་། གཞོན་སྐྱེས་ཁག་ནང་ལ་བོད་སྐད་ཀྱི་མིང་ཚིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་མ་འགྲིགས་པ་སྣ་ཚོགས་གོ་དུས་སེམས་ཀྱིས་མ་བཟོད་ནས། དེ་ཚོར་ལེགས་བཅོས་གནང་ཕྱོགས་དཔེར་མཚོན་མང་པོ་སྔོན་ནས་ཀྱང་གསལ་འདེབས་ཞུས་པ་ཡིན་ལ། ད་རེས་གལ་ཆེ་ཤོས་འགའ་ཤས་ཡང་བསྐྱར་མི་ཞུ་ཀ་མེད་བྱུང་སོང་བས། དགོངས་འགལ་མེད་པའི་ཐོག་ནས་ངའི་ཡི་གེ་འདི་ཚར་འགའ་ཤས་ཀློག་ནས། དགོངས་པར་བཞག་རོགས་གནང་།

ད་རེས་ཞུ་རྒྱུའི་ཁོངས་ལ།

༡ “༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ།” “༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ།”

༢ “ཁྱིམ་མིང་”དང་། ”རང་མིང་།”

༣ ”མཁས་དབང་”དང་། ”སློབ་དཔོན།” “༧སྐྱབས་རྗེ།”

༤ ”སློབ་མ།”

༥ རིམ་པ་བརྩི་སྟངས་དང་། གྲངས་ཀ་བརྩི་སྟངས།

༦ སྟོང་ལོའི་ལོ་གྲངས་བརྩི་སྟངས།

༧ ”རྒན་ལགས།” “བླ་སྤྱི་”དང། ”ཚོགས་ཆེན།

༨ ”སྐུ་ཞབས།” “སྐུ་ངོ་ལགས།” “རིན་པོ་ཆེ་ལགས།” “སྐྱེས་མ།”

༩ ཁ་སྐད་དང་། ཡིག་སྐད། (བརྙན་འཕྲིན་དང་། གསར་ཤོག་སོགས་ནང་སྤེལ་སྟངས།)

༡༠ ”ཡོད་པ་རེད་འདུག”  “ཡིན་པ་རེད་འདུག”  “ཡོད་པ་ཡིན་པ་རེད་འདུག་” “གསུངས་པ་ཡིན་པ་རེད་འདུག”

༡༡ ”ངས་གི་”  ”ངའི་གི་”  ”ད་ལྟ་གི་”དུས་ལ།

༡༢ ”ག་པ་རེད་པཱས།” ”ག་རེ་རེད་པཱས།” ”སུའི་རེད་པཱས།”

༡༣ “ཡིན་པཱ།“ “རེད་པཱ།“ “ཡོད་པཱ།“

༡༤ “ཕྱིན་ཡིན།” “ལབ་ཡིན།” “བྱས་ཡིན།” “བཏང་ཡིན།”

༡༥ “ནམ་ཡང་།” “དྲན་པ་བརྗེད།” “དྲན་པ་སོས།”

༡༦ “སྐུ་གྲོངས།“

༡༧ “བཀའ་སློབ།“ “གཏམ་བཤད།“

༡༨ “བསྐོར་བསྐྱོད།“ “ཕྱོགས་བསྐྱོད།“

༡༩ མིང་ཚིག་བསྡུས་སྐྱོན།

༢༠ སྐད་རིགས་འདྲེས་མ་འདིས། རིམ་པས་བོད་སྐད་བརླག་རྒྱུ།

༢༡ ཞྭ་གོས་གཉིས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ནས། ཕྱུ་པའི་ཕུ་དུང་། ཞྭ་མོ། གཟན། སྟོད་འགག

༡      “༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ།” “༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ།”

༧གོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ལ་སྔ་མོ་”༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་”དང་། “༧སྐུ་མདུན།” “ཡིད་བཞིན་ནོར་བུ་”ཞུ་སྲོལ་མ་གཏོགས། “༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་”ཞུ་སྲོལ་རྩ་བ་ནས་བྱུང་ཡོད་མ་རེད། ༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་ནི་ང་ཚོའི་སྐྱབས་དང་། མགོན་ཡིན་ནའང་། ༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་མེད། གཞུང་ཆེན་མོའི་ཕྱག་དཔེའི་ནང་ལ། སྒྲ་བཤད་དུ་ཡོད་ནའང་སྒྲ་འཇུག་ཏུ་ཡོད་པས་མ་ཁྱབ་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་རེད། “༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་”ཞུས་ན་གུས་ཞབས་ཆུང་དྲགས་པ་རེད། བོད་ལ་”༧སྐྱབས་མགོན་”གྱི་མཚན་ཡོད་མཁན་མང་པོ་ཡོད་རེད། དེང་སང་མང་ཆེ་བས་”༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་ལ་” “༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་”ཞུ་བ་གོ་དུས་སྙིང་ལ་ཚ་ལྷོང་ལྷོང་བྱེད་ཀྱིན་འདུག  ༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེས་རྟག་པར་”ང་༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་”གསུངས་པ་མ་གཏོགས། “ང་༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་”ནམ་ཡང་མི་གསུངས་པ་དེ་ཚང་མས་གསན་ཡོད་གཤའ་རེད། འདི་ལ་གོ་རྒྱུ་ཆེན་པོ་ཡོད་རེད། བྱས་ཙ། ད་ནས་མཆོག་དམན་ཚང་མས། ”༧སྐྱབས་མགོན་རིན་པོ་ཆེ་”ཞུ་བ་ངག་རྒྱུན་ལ་འཇགས་ནས་ལང་ལ་ཤོར་བ་འདི། ཐུགས་གཟབ་ཆེན་པོས་མཚམས་འཇོག་གནང་བྱས། མཚན་མཐོང་གུས་བཀུར་ཚད་ལྡན་ཞུ་བའི་ཆེད་ལ། “༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་”ཞུ་རོགས་གནང་།  ཐུགས་རྗེས་གཟིགས། གལ་ཏེ་“༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་”མ་ཞུས་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༢      “ཁྱིམ་མིང་”དང་། “རང་མིང་”སོགས།

དེ་སྔ་བོད་མིའི་མིང་ལ། མི་ཚང་གི་”ཁྱིམ་མིང་”དང་། “རང་མིང་”ཟེར་བ་སོ་སོ་ཡོད་མེད་སྣ་ཚོགས་རེད་དེ། དེང་སང་ཡུལ་དུས་དབང་གིས་ལག་ཁྱེར་ལ་སོགས་པའི་ནང་”ཁྱིམ་མིང་”ཟེར་བ་དང་། “རང་མིང་”ཟེར་བ་སོ་སོར་འགོད་དགོས་ཙ། བོད་སྐད་རང་གི་འགྲོ་སྟངས་ལ། ཁྱིམ་མིང་ཡོད་ན་སྔོན་ལ་བཞག་ནས། དེའི་རྗེས་ལ་རང་མིང་བཞག་སྲོལ་ཡོད་རེད། དཔེར་ན། “ང་ཕོད་ངག་དབང་འཇིགས་མེད་”ཟེར་བ་འདྲ་པོ་ལ་མཚོན་ན། ཐོག་མར་ཁྱིམ་མིང་”ང་ཕོད་”དང་། དེ་ནས་རང་མིང་”ངག་དབང་འཇིགས་མེད་”ཟེར་བའི་གོ་རིམ་སྒྲིག་དགོས་པ་མ་གཏོགས། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སྐད་ཡིག་གི་སྲོལ་ནང་བཞིན་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་ནང་ལའང་”ངག་དབང་འཇིགས་མེད་ང་ཕོད་”ཟེར་ན། གོ་རིམ་ནོར་བ་ཡིན་པ་ཚང་མས་མཁྱེན་གསལ་རེད། འདི་འདྲ་ནོར་འཁྲུལ་ཡིན་པ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མཁན་དེང་སང་ཞེ་དྲག་མང་པོ་འདུག་པས།  བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

དེ་ཀ་ནང་བཞིན་”ཨ་ཙརྱ་དོན་གྲུབ་”དང་།  “ཤསྟྲིས་དོན་གྲུབ་”ཟེར་བ་འདྲ་པོ་ཞིག་ཡོད་ན། བོད་སྐད་ནང་ལ། ”དོན་གྲུབ་ཨ་ཙརྱ་”དང་། “དོན་གྲུབ་ཤསྟྲིས་”ཟེར་ན་མི་འགྲིགས་པ་གཅིག་མཚུངས་སོང་ཙ། གོ་རིམ་འདི་གྲས་བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོས་དང་མི་མཐུན་པར་གོ་ལྡོག་ནས་བེད་སྤྱོད་གནང་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༣     “མཁས་དབང་”དང་། “སློབ་དཔོན་།” “༧སྐྱབས་རྗེ་”ཟེར་བའི་སྐོར།

དེང་སང་”མཁས་དབང་”ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེ་ཕལ་ཆེར་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་སྐད་ལ་”ཌོཀ་ཊར་”ཟེར་བ་དེའི་ཚབ་དང་། “སློབ་དཔོན་”ཟེར་བ་དེ་”པོར་ཧྥེ་སར་”གྱི་ཐ་སྙད་འདྲ་པོར་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གིན་ཡོད་པ་འདྲ་པོ་མཐོང་གིན་འདུག་སྟེ། ཐ་སྙད་དེ་ཚོ་ཐོབ་མཁན་དོ་བདག་རང་ངོས་ནས་ཀྱང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཐུབ་པ་ཞིག་ངེས་པར་དུ་དགོས་རེད། དཔེར་ན། “ཌོག་ཊར་དོན་གྲུབ་”ཟེར་བ་འདྲ་པོ་དོན་གྲུབ་ལགས་རང་ཉིད་ནས་”ང་ཌོཀ་ཊར་དོན་གྲུབ་ཡིན་”ཟེར་ན་མི་བདེ་བ་ཅི་ཡང་མེད་ནའང་། “ང་མཁས་དབང་དོན་གྲུབ་ཡིན་”ཟེར་འབྲི་བརྗོད་བྱས་ན། སོ་སོ་ངོ་ཚ་ཡ་དང་། གཞན་དག་གད་མོ་ཤོར་ཡ་ཡིན་མིན་འགྲེལ་བཤད་ཞུ་མི་དགོས་པ་རེད།

“སློབ་དཔོན་”ཟེར་བའི་སྒྲ་བཤད་ནི། ཡོན་ཏན་སློབ་མཁན་གྱི་དཔོན་ནམ་དགེ་རྒན་གཙོ་བོ་ཟེར་བ་འདྲ་པོའི་གོ་དོན་ཞིག་མིན་འགྲོ  གང་ལྟར་དེ་སྔ་“སློབ་དཔོན་”ཟེར་བ་གཙུག་ལག་སློབ་ཐོན་གྱི་བོད་པའི་མིང་གནས་མ་རེད། བོད་པའི་སྐད་ཡིག་ནང་”སློབ་དཔོན་”ཞུ་བའི་མཚན་སྦྱར་ས་དེ་ནི། རབ་བྱུང་ཕོ་མོའི་སྡོམ་པ་ཞུ་ཡུལ་གྱི་གཙོ་བོ་དང་། དགེ་འདུན་ཕོ་མོའི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཚོགས་ཚུགས་པའི་སྐབས་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་ལ་ཚོགས་ཀྱི་གཙོ་བོའམ། གཙོ་སྐྱོང་གནང་མཁན་དང་། གྲྭ་ཚང་ཁག་གི་མཁན་པོའམ། སློབ་དཔོན་ཟེར་བའི་གོ་གནས་ངེས་ཅན་དེ་ཚོར་ཟེར་གྱིན་ཡོད་རེད། ཐ་སྙད་འདི་ལ་གོ་ནོར་མི་ཐེབས་པའི་ཆེད་དུ། “ཌོཀ་ཊར་”ལ། ”གཙུག་ལག་སློབ་དཔོན་”དང་།  “པོར་ཧྥེ་སར་”ལ་”གཙུག་ལག་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་”ཟེར་བ་འདྲ་པོ་དོན་དག་དང་ཡང་འབྲེལ་ཆགས་པ། གསལ་ཁ་ཐོན་ཆེ་ལ། རང་གཞན་གཉིས་ཀས་བརྗོད་ཐུབ་པའི་ཐ་སྙད་གཅིག་གྱུར་ཞིག་དགོས་ས་རེད།

“༧སྐྱབས་རྗེ་”ཟེར་བའི་གུས་ཚིག་འདི་འདྲ་སྦྱར་ས་ནི། སྔ་མོ་ཡིན་ན་དེང་སང་ནང་བཞིན་ཁྲི་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཁར་འཛེགས་ཚད་ཚང་མར་སྦྱོར་སྲོལ་མེད། དེ་སྔའི་བོད་པའི་གོམས་གཤིས་ལ། རིས་སུ་མ་ཆད་པའི་དགོན་སྡེ་ཆེན་པོའི་དགེ་འདུན་ཕོ་མོ་དང་། ཁྱིམ་པ་ཕོ་མོའི་མང་ཚོགས་ཐོག་ལ། མདོ་སྔགས་ཀྱི་ཆོས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡང་ཡང་ཡུན་རིང་གསུངས་ནས། བསྡུ་བ་རྣམ་བཞིས་གཞན་དོན་རྒྱུན་དུ་གནང་མཁན་ཞིག་ལ། མང་ཚོགས་ངོས་ནས་མ་བསྐུལ་དྭང་བླངས་ཤུགས་མ་ཐུབ་ཀྱིས་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་གུས་བཀུར་ཞུ་ས་ཞིག་ཆགས་ནས། བླ་མ་དེ་ལ་”༧སྐྱབས་རྗེ་”འདི་དང་དེ་ཟེར་ནས་མཚན་བརྗོད་ཞུ་འོང་གིན་ཡོད་ཙ། དེ་སྔ་བོད་དུ་”༧སྐྱབས་རྗེ་”ཟེར་བའི་མཚན་བསྟོད་ཞུ་ས་ཧ་ཅང་ཉུང་ཤས་ཤིག་ལས་མེད།

༤     “སློབ་མ་”།

“སློབ་མ་”ཟེར་བ་དེ། དེང་སང་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀར་སློབ་གྲྭ་བའམ། སློབ་ཕྲུག་ལ་ཟེར་མཁན་ཤུགས་དཔེ་ཆེན་པོ་འདུག  སྤྱིར་བཏང་ཐ་སྙད་ཟེར་བ་དེ་རྟག་བརྟན་ཐེར་ཟུག་མིན་ཙ། དུས་ནས་དུས་སུ་འགྱུར་བ་གཏོང་ཆོག་པ་ཞིག་ཏ་ལོས་ཡིན་ཏེ། བོད་པའི་རིག་གཞུང་དང་མཐུན་མིན་དགག་དགོས་ཚང་མ་ལའང་གཟིགས་ནས། ཐ་སྙད་སྦྱོར་སྟངས་མ་ནོར་བ་དགོས་པ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། “སློབ་མ་”ཟེར་བ་དེ། ཆོས་སྟོན་མཁན་གྱི་”བླ་མ་”ཞིག་ལས་ཆོས་སློབ་འདོད་ཀྱི་ཀུན་སློང་ཐོག་ནས་ཆོས་ཉན་པའི་གང་ཟག་དེ་ལ་ཟེར་གྱིན་ཡོད་ཙ། བླ་སློབ་ཀྱི་ཐ་སྙད་དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད་རེད། གལ་སྲིད་སློབ་གྲྭའི་སློབ་ཕྲུག་ལ་”སློབ་མ་”ཟེར་ཆོག་གིན་ཡོད་ན། སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་ཚང་མ་ལ་”བླ་མ་”ཟེར་ཆོག་དགོས་འགྲོ  ད་ལྟའི་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་འདི་ནི་བླ་མ་མེད་པའི་སློབ་མ་ཤ་སྟག་ཆགས་བཞག་འདུག་པས། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༥      རིམ་པ་བརྩི་སྟངས་དང་། གྲངས་ཀ་བརྩི་སྟངས།

དེང་སང་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀའི་གསར་ཤོག་དང་། དུས་དེབ། བགྲོ་གླེང་ཁག་གི་ནང་ལ། རིམ་པ་བརྩི་དུས་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་རང་གི་འགྲོ་སྟངས་ནང་བཞིན། དང་པོ། གཉིས་པ། གསུམ་པ། བཞི་པ་མི་ཟེར་བར། གྲངས་ཀ་བརྩི་སྟངས་ནང་བཞིན་གཅིག  གཉིས།  གསུམ། བཞི་ཟེར་ནས་འབྲི་བརྗོད་བྱེད་མཁན་འདུག་པ་འདི་ནོར་བ་རེད། ཨང་ཀི་དང་གོ་རིམ་གྱི་རིམ་པ་བརྩི་སྟངས་དང་། གྲངས་ཀ་འདྲེན་སྟངས་གཉིས་ལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་ཤེས་དགོས།

དཔེར་ན། ངའི་དྲན་བསྐུལ་ཡི་གེ་འདིའི་ནང་དོན་ཚན་ཁག་ལ་ཨང་ཀི་ ༡ ༢ ༣ ༤ བྲིས་ནའང་། དེ་ཚོ་ཀློག་དུས། དང་པོ། གཉིས་པ། གསུམ་པ། བཞི་པ། ཟེར་དགོས་པ་བོད་ཡིག་ཀློག་སྟངས་ཀྱི་འགྲོས་རེད། དེ་ཚོ་སོ་སོར་ཕྱེ་མ་ཐུབ་ན།  བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༦      སྟོང་ལོའི་ལོ་གྲངས་བརྩི་སྟངས།

བོད་སྐད་ནང་ལ། “ཆིག་སྟོང་དགུ་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་ང་དགུ་“ཟེར་བ་འདྲ་པོ་ཆ་ཚང་ལབ་དགོས་པ་མ་གཏོགས། དེང་སང་རྒྱ་སྐད་ཀྱི་བཤད་སྟངས་ནང་བཞིན་བྱས་ནས། “གཅིག་དགུ་ལྔ་དགུ་“ཟེར་མཁན་འདུག་པ་འདི་ཚོ་བོད་སྐད་རང་གི་འགྲོས་དང་མི་མཐུན་ཙ། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༧     “རྒན་ལགས།” “བླ་སྤྱི་”དང། ”ཚོགས་ཆེན།

བོད་སྐད་རང་གི་འགྲོས་ལ། ”རྒན་ལགས་” ཟེར་བ་དེ། གྲྭ་པ་རྒན་གྲས་དང་། སོ་སོ་རང་ཉིད་ནས་ཆོས་ལ་སོགས་པའི་རིག་གནས་ཡོན་ཏན་སློབ་ཁྲིད་ཞུ་སའི་དགེ་རྒན་སེར་སྐྱ་ཕོ་མོ་སུ་ཡིན་པ་དེ་རང་ལ་”རྒན་ལགས་”ཞུ་བ་མ་གཏོགས། མི་ཚང་མར་”རྒན་ལགས་”དང་། “རྒན་ལགས་”ཞུ་སྲོལ་རྩ་བ་ནས་མེད། དེང་སང་བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀར་གུས་ཞབས་ཡིན་ཁུལ་བྱས་ནས། ཕན་ཚུན་“རྒན་ལགས་”ཟེར་སྲོལ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་འདི། རྒྱ་སྐད་ཀྱི་”ལའོ་ཧྲི་”དང་། “ཧྲི་ཧྥུའུ་”ཞུ་སྲོལ་དེ། བོད་སྐད་ནང་བསྒྱུར་ནས། “རྒན་ལགས་”ཟེར་བ་རྒྱ་སྐད་རང་གི་ཤན་ཞུགས་པ་མ་གཏོགས། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་མ་རེད།

“བླ་སྤྱི་”དང། ”ཚོགས་ཆེན་”ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་འདི་ལ། དེ་སྔ་ཡིན་ན། “བླ་སྤྱི་”ཟེར་བ་དགོན་སྡེ་ཆེ་ཁག་གི་འཛིན་སྐྱོང་ཁང་རང་ལ་གོ་གིན་ཡོད་ཙ། “འབྲས་སྤུངས་བླ་སྤྱི་”དང་། “སེ་ར་བླ་སྤྱི།” “དགའ་ལྡན་བླ་སྤྱི་”འདྲ་པོ་ཁུངས་སོ་སོའི་མཁན་པོ་ལས་སྣེའི་ལྷན་ཚོགས་དེ་ལ་ཟེར།

“ཚོགས་ཆེན་”ནི། དགོན་སྡེ་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་ཁོངས་ལ་གྲྭ་ཚང་དང་། ཁང་ཚན་ལ་སོགས་པའི་དགེ་འདུན་བྱེ་བྲག་པ་ཡོངས་རྫོགས་མཉམ་དུ་འདུས་པའི་དགེ་འདུན་སྤྱི་ཡོངས་དེ་ལ་”ཚོགས་ཆེན་”ཟེར་བ་རེད།  དེའི་སྟབས་ཀྱིས་དགེ་འདུན་ཚོ་ཁག་དེ་བཅས་གཅིག་ཏུ་འཛོམས་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་པོ་ལའང། “ཚོགས་ཆེན་”ཞུ་སྲོལ་ཡོད།

དེང་སང་”བླ་སྤྱི་”དང་། “ཚོགས་ཆེན་”གཅིག་པ་ཡིན་པ་འདྲ་པོར་ཆ་བཞག་ནས། དཔེར་ན། “༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་འབྲས་སྤུངས་བླ་སྤྱི་ལ་གདན་འདྲེན་ཞུས་སོང་”ཟེར་གྱིན་འདུག་སྟེ། དེ་འདྲ་ལབ་ན། འབྲས་སྤུངས་དགོན་པའི་ལས་ཁུངས་ནང་ལ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་ཞིག་ལ་གོ་འགྲོ་བ་མ་གཏོགས། གོ་སྟངས་གཞན་མེད་ཙ། “ཚོགས་ཆེན་”ལ་”བླ་སྤྱི་”ཟེར་སྲོལ་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་འདི་འདྲ་ད་དུང་བེད་སྤྱོད་བཏང་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༨      “སྐུ་ཞབས།” “སྐུ་ངོ་ལགས།” “རིན་པོ་ཆེ་ལགས།” ”སྐྱེས་མ།”

དེང་སང་དགེ་འདུན་པ་རྒན་གཞོན་ཚང་མ་ལ། “སྐུ་ཞབས་”དང་། “སྐུ་ཞབས་”ཞུ་སྲོལ་ཞིག་དར་ནས། གྲྭ་པ་དང་སྐུ་ཞབས་གཅིག་པ་ཡིན་པར་བརྩི་གིན་འདུག

སྤྱིར་བཏང་“སྐུ་ཞབས་”ཟེར་བ་དེ་ལ་གོ་སྟངས་འདྲ་མི་འདྲ་འགའ་ཤས་འོང་གིན་ཡོད་རེད། སྔ་མོ་ཡིན་ན། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་གཞུང་ཞབས་ཁོངས་ལ།  ”སྐུ་ངོའི་གདན་ཐོབ་”ཟེར་བ་དེ་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྱད་པར་བརྩིས་ནས། རིམ་བཞི་ཡན་ཆད་ལ་”སྐུ་ངོ་”དང་། དེ་མན་ཆད་ལ་”སྐུ་ཞབས་”ཞུ་དགོས་ཙ། དཔེར་ན། གཞུང་ཞབས་མཐོ་རིམ་ཚོས། རྩེ་དྲུང་དང་། དྲུང་བསྐོར་དཀྱུས་མའི་རིགས་ལ། དཔེར་ན། ”སྐུ་ཞབས་ངག་དབང་དོན་གྲུབ་ལགས་”དང་། “སྐུ་ཞབས་རྨ་བྱ་ལགས་”མ་གཏོགས། “སྐུ་ངོ་ངག་དབང་དོན་གྲུབ་ལགས་”དང་། “སྐུ་ངོ་རྨ་བྱ་ལགས་”འདྲ་པོ་གསུངས་སྲོལ་མི་འདུག

ཡང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་དགེ་འདུན་པ་ལ་མཚོན་ན། རྩེ་རྣམ་རྒྱལ་གྲྭ་ཚང་དང་། ལྷ་སའི་ཁུལ་གྱི་”གླིང་ཁག་དྲུག་”ཟེར་བའི་གྲྭ་ཚང་དྲུག་གི་དགེ་འདུན་པ་ཚོ་ལ་”སྐུ་ཞབས་”ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་ལ།  དེ་མིན་རྒྱུད་གྲྭ་དང་། གདན་སའི་དགེ་འདུན་པ་སོགས་ལ་”སྐུ་ཞབས་”ཞུ་འོས་པའི་ཐོབ་ཐང་མེད་པར་བརྩི་སྲོལ་ཡོད་པ་རེད།

དེ་མིན་སྤྱིར་བཏང་བྱས་ན། “སྐུ་ཞབས་”ཟེར་ནས་གུས་ཞབས་ཞུ་སའི་ཁོངས་ལ་སེར་སྐྱ་ཕོ་མོ་གཉིས་ཀ་ཡོད་རེད། དཔེར་ན། མཁན་པོ་ནང་ཕན་ཚུན་ལ་”སྐུ་ཞབས་སྒོ་མང་”དང་། “སྐུ་ཞབས་བློ་གསལ་གླིང་།” སོགས་ཞུ་སྲོལ་འདྲ་པོ་དང་། “སྐུ་ཞབས་དབུ་མཛད་ལགས།” “སྐུ་ཞབས་གཉེར་པ་ལགས།” “ཕྱག་མཛོད་སྐུ་ཞབས།”  “ལྷ་ལྕམ་སྐུ་ཞབས།” “ལྕམ་སྐུ་ཞབས།” “སྐུ་ཞབས་སྙིང་ལགས།” “སྐུ་ཞབས་སྒྲོལ་དཀར་ལགས། “ཇོ་ལགས་སྐུ་ཞབས།” ཟེར་བ་འདྲ་པོའང་མང་པོ་ཡོད་ཙ། མདོར་ན། སྐུ་ཞབས་ཟེར་བ་དགེ་འདུན་པ་ཡིན་ཚད་ལ་ཞུ་སྲོལ་མེད།

”སྐྱེས་མ་”ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་འདི། བུད་མེད་ལོ་ན་སོན་པའི་རིགས་ལ་ཞུ་སྲོལ་ཡིག་ངག་གཉིས་ཐོག་སྔར་ནས་ཡོད་ཡོད་པ་རེད། ཕོ་མོ་སོ་སོར་སྐྱེས་པ་དང་སྐྱེས་མ་ཞུ་བ་ཁ་སྐད་དང་། ཡིག་སྐད་གཉིས་ཀར་ཡོད་པ་ཡོངས་གྲགས་ཡིན་ཙ། “སྐྱེ་དམན་”ཟེར་ནས་རིམ་པ་དམའ་བར་བརྩི་བ་འདྲ་པོ་དང་། མཐོང་ཆུང་གི་གོ་བ་ཡོད་པའི་ཐ་སྙད་འདི་འདྲ་བེད་སྤྱོད་བཏང་ན། ནང་པའི་ཆོས་དང་། འཇིག་རྟེན་ཡ་རབས་བཟང་སྤྱོད། དེང་དུས་ཀྱི་གནས་བབས་གང་ལའང་མི་འཚམས་པས། ཚང་མས་”སྐྱེས་མ་”ཞུས་ནས། ང་ཚོ་བོད་མི་རིགས་ལ་རིགས་མཐོ་དམན་མི་བརྩི་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པ་དེ་ཐོན་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་འདུག

དེ་ཀ་ནང་བཞིན་དེང་སང་“སྐུ་ངོ་ལགས་”དང་།  “རིན་པོ་ཆེ་ལགས།” ཟེར་མཁན་མང་པོ་འདུག་སྟེ། དེ་གཉིས་ལ་”ལགས་”ཟེར་བའི་ཚིག་འདི་སྦྱར་ན་ནོར་ཙ། ”སྐུ་ངོ་”དང་། ”རིན་པོ་ཆེ་”ཞུ་དགོས་རེད། དེ་མིན་དགེ་བཤེས་ལགས་དང་། དབུ་མཛད་ལགས། དྲུང་ཡིག་ལགས། ཟེར་བ་འདྲ་པོའི་ཚིག་མཇུག་ལ་”ལགས་”སྦྱར་དགོས་པའི་ཁྱད་པར་ཡོད་ཙ། དེ་འདྲའི་དབྱེ་བ་མ་ཕྱེས་ན།  བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༩      ཁ་སྐད་དང་། ཡིག་སྐད། (བརྙན་འཕྲིན་དང་། གསར་ཤོག་སོགས་ནང་སྤེལ་སྟངས།)

ང་ཚོས་བོད་སྐད་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཟེར་བའི་སྐབས་ལ། ཁ་སྐད་འདི་ཚོ་་་“ཡིག་སྐད་ཅན་“ལ་བསྒྱུར་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཡིན་གྱི་མ་རེད་ལ། འགྲུབ་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་རེད།

ཆུང་བྱིས་པའི་དུས་ནས། ཐོག་མར་ཕ་མས་ཁ་སྐད་རང་གི་ཚིག་རེ་རེ་བཞིན་ནས་བསླབས་ཙ། སྐད་ཆ་བཤད་ཐུབ་པ་འདི་བྱུང་བ་རེད། རྗེས་མར་ལོ་ནར་ཕྲན་བུ་སོན་དུས་གཞི་ནས་བོད་ཡིག་ཀ་ཁ་ག་ང་ནས་བཟུང་སྟེ་རིམ་པས་བསླབས་བྱས། ཡི་གེའང་ཤེས་ཐབས་བྱེད་དགོས་པ་མ་གཏོགས། ཁ་སྐད་ཐང་ཐང་མེད་མཁན་ཞིག་ལ་ཡིག་སྐད་བསླབས་ནས་སྐད་ཡིག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་མི་ཐུབ་པ་ཤེས་གསལ་ཡིན་ཙ། སྔོན་ལ་བོད་པའི་ཁ་སྐད་གཙང་མ་ཞིག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ། རྗེས་མ་ཡིག་སྐད་སློབ་ཐུབ་པའི་གཞི་རྩ་གལ་ཆེ་ཤོས་རིམ་པ་དང་པོ་ཡིན་པ་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་སེམས་ནང་བཞག་དགོས་འདུག

བོད་པའི་སྐད་ཡིག་ནང་གི་རླུང་འཕྲིན་དང་། བརྙན་འཕྲིན། གསར་ཤོག་འདི་ཚོ་ལའང་ང་ཚོའི་གཞོན་སྐྱེས་རིགས་ལ་བོད་པའི་ཁ་སྐད་བྱང་པོ་ཞིག་དང་། སྐྱོན་མེད་པར་བཤད་ཤེས་པ་ཞིག་འོང་བར་བྱ་ཐུབ་དང་མི་ཐུབ་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་དམིགས་བསལ་སྤྲོད་པའི་ནུས་པའང་ཡོད་ལ། འགན་ཡང་གང་མིན་ཚད་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་སོང་ཙ། གསར་འགྱུར་ལ་སོགས་པ་ཚར་གཅིག་སྤེལ་ཐུབ་ཙམ་གྱིས་མི་འགྲིགས་པར།  ཚིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཚུན་ཆད་ནས་གཞོན་སྐྱེས་ཚོས་རྒྱུན་མཐུད་ནས་གོ་སྟངས་དེས་སེམས་ནང་འཇགས་འགྲོ་བའི་བག་ཆགས་ཤིག་འཇོག་གིན་ཡོད་རེད།

རླུང་འཕྲིན་དང་། བརྙན་འཕྲིན། གསར་ཤོག་འདི་ཚོ་སྤེལ་སྟངས་དེ། བོད་སྐད་ཀྱི་གནས་ཚད་ཡོད་པ་རྐྱང་རྐྱང་ལ་དམིགས་པ་ནི་ཡིན་ཤེས་ཀྱི་མ་རེད་ལ། ཚང་མར་ཉན་སྙིང་འདོད་པོ་དང་། གོ་བ་ཞིག་འོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་ཞུ་མ་དགོས་པ་རེད།

ད་ལྟ་རླུང་འཕྲིན་དང་། བརྙན་འཕྲིན་ནང་གསལ་བགྲོ་གླེང་དང། བཅར་འདྲི། གཏམ་གླེང་དེ་ཚོ་ཁ་སྐད་ཐོག་ནས་བཤད་སྟངས་ཡག་པོ་ཡོད་པ་ནང་བཞིན། གསར་འགྱུར་དང་། གནས་ཚུལ་གཞན་དག་དེ་ཚོ་ཡིག་སྐད་ཀྱི་འགྲོས་དང་། ཚིག་མཐོ་པོ། ཚིག་བསྡུས་མང་པོ་བརྒྱབས་པ་དེ་འདྲ་མིན་པར། བཅར་འདྲི་དང་། གཏམ་གླེང་ནང་བཞིན་ཁ་སྐད་གོ་བདེ་པོའི་ཐོག་ནས་གཅིག་གྱུར་སྤེལ་ཐབས་བྱུང་ན། གཞོན་སྐྱེས་ཚོས་ཧ་གོ་བ་ལ་ཤུགས་རྒྱབ་ཐུབ་པའི་དགེ་མཚན་ཆེན་པོ་འོང་ས་རེད། གཏམ་གླེང་དང་། བརྙན་འཕྲིན་ལ་སོགས་པར་ཁ་སྐད་དང་། གཞན་དག་དེ་ཚོར་ཡིག་སྐད་བེད་སྤྱོད་བཏང་ནས། དེ་གཉིས་མི་འདྲ་བ་བྱ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅང་ཨེ་ཡོད་ན། གསར་འགྱུར་དང་། གནས་ཚུལ་དེ་ཚོ་ཁ་སྐད་ནང་བཞིན་བྲིས་ནས་ཀློག་བཞག་ན། མི་བདེ་བའང་རང་ཡོད་མ་རེད། ཁ་སྐད་ནང་ལ་འབྲི་དུས་སུམ་རྟགས་ཀྱི་བྱེད་སྒྲ་དང་། འབྲེལ་སྒྲ་ལ་སོགས་པའི་ཁོངས་ནས་རེ་ཟུང་མ་གཏོགས། འབྲི་རྒྱུ་ཁག་པོའང་ཕལ་ཆེར་ཡོད་མ་རེད་ལ། གསར་འགྱུར་འདྲ་པོ་ཀློག་མཁན་དེའི་འཕྲལ་སེལ་གྱི་དགོས་མཁོར་དགག་དགོས་བརྩིས་ནས། བྱེད་འབྲེལ་ལ་སོགས་པ་དེ་ཚོའང་གནས་སྐབས་ཁ་སྐད་དང་མཐུན་པར་བྲིས་ནས་ཀློག་བཞག་ན། ཐལ་ཆ་ཆེན་པོ་རང་ཏ་ཨེ་ཡོད། གང་ལྟར་མདོ་དོན་སྙིང་པོ་གསར་འགྱུར་དང་། གནས་ཚུལ་དེ་ཚོ་གཞོན་པ་ཚོས་ཉན་འདོད་ཡོད་པ་ཞིག་དང་། ཀློག་འདོད་ཡོད་པ་བཟོ་རྒྱུར་ངེས་པར་དུ་ཤུགས་རྒྱབ་དགོས་ས་རེད། དེང་སང་བོད་རིགས་གཞོན་སྐྱེས་མང་པོས་བོད་སྐད་ཀྱི་རླུང་འཕྲིན་ཉན་རྒྱུར་མོས་པོ་མི་འདུག་ལ། གསར་ཤོག་ཀློག་འདོད་མི་བྱེད་མཁན་ནི་དེ་བས་ཀྱང་ནས་མང་པོ་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་གཅིག་ནི། གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་གི་བཤད་སྟངས་དང་། འབྲི་སྟངས་དེ་ཚོའི་ཐོག་ནས་ལམ་སེང་ཧ་གོ་ཐུབ་ཀྱིན་མེད་ཙ་བྱས་པ་རེད།

ལྷག་པར་གསར་འགོད་པ་རེ་ཟུང་ནས་གསར་འགྱུར་དེ་ཚོ་དགོན་པའི་ནང་གི་སྐྱབས་ཐོ་ཀློག་སྟངས་ནང་བཞིན་གདངས་གཏོང་ནས་ཀློག་ཙ།  དེ་བས་ཀྱང་ནས་གོ་མ་བདེ་བ་དང་། ཁྱད་མཚར་ཞིག་འདུག  འདི་ཚོ་འབྲེལ་ཡོད་ཁུངས་སོ་སོའི་དབུ་འཛིན་སོགས་ནས་དགོངས་པ་གཟབ་གཟབ་བཞེས་ནས་ལེགས་བཅོས་གནང་དགོས་ས་རེད།

སྤྱིར་བཏང་ང་ཚོའི་ཡིག་སྐད་ལ་ད་ལྟ་ནས་བདག་གཅེས་མ་བྱས་ན། རྗེས་མ་བཀའ་བསྟན་འགྱུར་ལ་སོགས་པའི་གསུང་རབ་གལ་ཆེ་དེ་ཚོའི་དོན་དག་ཤེས་མི་ཐུབ་པ་ཆགས་ཉེན་ཡོད་རེད་གསུང་མཁན་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་ཚོར་རྒྱུ་མཚན་ཧ་ཅང་གནད་ཆེན་པོ་ཡོད་རེད། ཡིན་ནའང་། ད་ལྟ་ང་ཚོས་བོད་པའི་སྐད་ཡིག་རྒྱུན་འཛིན་བྱ་རྒྱུར་ང་ཚོར་འཕྲད་བཞིན་པའི་ཛ་དྲག་གི་དཀའ་ངལ་རིམ་པ་དང་པོ་ནི། གཞོན་སྐྱེས་ཚོས་ཁ་སྐད་ལའང་བྱང་ཤ་ཡག་པོ་མེད་པའི་དཀའ་ངལ་འདི་རེད་མ་གཏོགས། ཡིག་སྐད་ཀྱི་དོན་དག་ཤེས་མི་ཐུབ་པ་ལ་ཐུག་གིན་ཡོད་མ་རེད། བྱས་ཙ། ཁ་སྐད་གལ་ཆུང་བར་བརྩིས་ན། རྩ་བ་མེད་པའི་སྡོང་བུ་ཞིག་ལ། ཡལ་ག་ལོ་འདབ་རྒྱས་ཐབས་བཤད་པ་དང་འདྲ་པོ་ཆགས་ཀྱིན་མེད་འགྲོ   གོང་དུའང་ཞུས་པ་ནང་བཞིན་སྔོན་ལ་ཁ་སྐད་ཀྱི་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་མ་ཚུགས་ན། བོད་ཡིག་ཤེས་རྒྱུའི་དཀའ་ངལ་དེ་བས་ཀྱང་ནས་སེལ་ཐུབ་ཐབས་ཡོད་མ་རེད། ད་ལྟའི་གནས་སྟངས་ལ་བལྟས་ན། རིང་པོར་མ་ཐོགས་པར་ཡིག་སྐད་ཕར་ཞོག  ཁ་སྐད་ཙམ་ཡང་མི་ཤེས་པ་ཆགས་རྒྱུ་ཉག་གཅིག་རེད། བྱས་ཙ། རླུང་འཕྲིན་དང་། གསར་ཤོག་འདི་ཚོས་ཐོག་མར་ཁ་སྐད་ཀྱི་ནུས་པ་འདོན་དགོས་པ་འདི། དམིགས་བསལ་གལ་ཆེན་པོ་དང་། ཛ་དྲག་པོ་མཐོང་གིན་འདུག

༡༠     ”ཡོད་པ་རེད་འདུག”  “ཡིན་པ་རེད་འདུག”  “ཡོད་པ་ཡིན་པ་རེད་འདུག་”     “གསུངས་པ་ཡིན་པ་རེད་འདུག”

དེང་སང་བརྙན་འཕྲིན་སོགས་ནང་། ཚིག་སྦྱོར་ཁག་གི་མཇུག་ལ། ”ཡོད་པ་རེད་འདུག”  “ཡིན་པ་རེད་འདུག”  “ཡོད་པ་ཡིན་པ་རེད་འདུག་” “གསུངས་པ་ཡིན་པ་རེད་འདུག”  ཟེར་བ་འདྲ་པོ་སྣ་ཚོགས་མང་པོ་ཐོན་གྱིན་འདུག་སྟེ། ཡོད་འདུག་དང་། ཡིན་འདུག  རེད་འདུག  གསུངས་འདུག  ཡོད་བཞག  ཡིན་བཞག  རེད་བཞག  གསུངས་བཞག་ཟེར་དགོས་པ་མ་གཏོགས། གོ་རྒྱུ་འཐོལ་པ་མེད་པ་འདི་འདྲ་ཉིས་བརྩེགས། སུམ་བརྩེགས་སྦྱར་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་བརྡ་དག་གི་འགྲོ་སྟངས་དང་མི་མཐུན་པས་མ་ཚད། སྙན་པོའང་མེད་པ་འདི་འདྲ་མུ་མཐུད་འབྲི་བརྗོད་བྱས་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༡     “ངས་གི” “ངའི་གི་” “ད་ལྟ་གི་”དུས་ལ།

དེང་སང་བོད་རིགས་མཁྱེན་ཡོན་ཡོད་མེད་མཆོག་དམན་བར་གསུམ་དང་། རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་མང་པོའི་ནང་ནས། ངས་ལབ་པ་ཡིན། ངའི་ཅ་ལགས་ཟེར་དགོས་པ་དེ་ཚོར། “ངས་གིས་”ལབ་པ་ཡིན། “ངའི་གི་”ཅ་ལག་ཟེར་བ་འདྲ་པོ་བྱེད་སྒྲ་ཉིས་བརྩེགས་དང་། འབྲེལ་སྒྲ་ཉིས་བརྩེགས་སྦྱོར་མཁན་ཧ་ཅང་མང་པོ་འདུག་པ་ནོར་བ་རེད། དེ་ཀ་ནང་བཞིན་ད་ལྟའི་དུས་ལ་ཟེར་རྒྱུའི་ཚབ་ལ། “ད་ལྟ་གི་”དུས་ལ་ཟེར་བ་དེ་ལ་སོགས་པར་”གི་”སྦྱར་མི་འོས་པ་གར་ས་ག་ལ་”གི་”སྦྱོར་བ་ཧ་ལས་པའི་མང་པོ་འདུག་པ་འདི་ཚོ་ནི། ཕལ་ཆེ་བར་ཐུགས་སྣང་མ་བྱུང་ནས་གསུངས་སྟངས་ངན་ལང་ཤོར་བ་མ་གཏོགས། སུམ་རྟགས་ནང་གསལ་”གི་”འདི་རྗེས་འཇུག་ག་དང་ང་གཉིས་རྐྱང་རྐྱང་གི་རྗེས་ལ་སྦྱར་ཆོག་པ་དེ་མ་མཁྱེན་པ་ཡིན་གྱི་མ་རེད། མི་རབས་རྒན་པ་དང་། དར་མ་ཚོས་ཀྱང་འདི་འདྲ་ནོར་ནས་གསུངས་ན། སོ་སོ་རང་ཉིད་ཀྱི་བོད་སྐད་ཡག་པོ་ཡོད་པ་དེའང་འཕྲོ་བརླག་བཏང་བས་མ་ཚད། གསུངས་སྟངས་ནོར་བ་དེ་ཚོར་གཞོན་པ་ཕལ་ཆེ་བས་ལད་ཟློས་བྱེད་ནས། སྤྱིར་བཏང་བོད་སྐད་རྒྱབ་སྟངས་རང་ལའང་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་ཀྱིས་གནོད་སྐྱོན་ཤོར་རྒྱུ་ཉག་གཅིག་ཡིན་ཙ། འདི་ཚོ་ཡན་ཆད་ལའང་ངེས་པར་དུ་གཟབ་གཟབ་མ་གནང་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༢    “ག་པ་རེད་པཱས།” “ག་རེ་རེད་པཱས།” “སུའི་རེད་པཱས།”

དེང་སང་བོད་མི་རྒན་གཞོན་མང་པོས། ག་པ་རེད། ག་རེ་རེད། སུའི་རེད། ཟེར་དགོས་པའི་ཚབ་ལ། “ག་པ་རེད་པཱས”། “ག་རེ་རེད་པཱས”། སུའི་རེད་པཱས། ཟེར་མཁན་ཧ་ཅང་མང་པོ་འདུག  “ག་པ་“དང་། “ག་རེ།“ “སུའི་“ཟེར་བ་དེ་རང་དྲི་ཚིག་རེད། “པཱས།“ ཟེར་བ་དེའང་བོད་དབུས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁ་སྐད་ནང་གི་དྲི་ཚིག་ཡིན་དུས། དྲི་ཚིག་ཉིས་བརྩེགས་ཆགས་ནས། བཤད་སྟངས་དེ་ཚོ་ནོར་ཙ། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༣    “ཡིན་པཱ།” “རེད་པཱ།” “ཡོད་པཱ།”

དེང་སང་དཔེར་ན། ང་ཁྲོམ་ལ་ཕྱིན་པ་ཡིན། ངས་ལབ་པ་ཡིན། དེ་འདྲ་རེད།  དེ་འདྲ་ཡོད། ཟེར་སྙིང་འདོད་ནས། “ང་ཁྲོམ་ལ་ཕྱིན་པ་ཡིན་པཱ་”། “ངས་ལབ་པ་ཡིན་པཱ།” “དེ་འདྲ་རེད་པཱ།”  “དེ་འདྲ་ཡོད་པཱ།” འདྲ་པོ་ཚིག་གི་མཇུག་ལ་”པཱ་”སྦྱོར་མཁན་ཧ་ཅང་མང་པོ་འདུག  ཁ་སྐད་ཀྱི་”པཱ་”ཟེར་བ་འདི། ད་ལྟ་སྐད་ཆ་བཤད་སའི་མི་གཞན་པ་དེས་ཧ་གོ་བ་གཞིར་བཞག་བྱས་ནས་བཤད་ཀྱིན་ཡོད་ཙ། དཔེར་ན། ང་ཁྲོམ་ལ་ཕྱིན་པ་ཧ་མ་གོ་བའི་མི་ཞིག་ལ། “ང་ཁྲོམ་ལ་ཕྱིན་པ་ཡིན་པཱ།” “ངས་ལབ་པ་ཡིན་པཱ།” “དེ་འདྲ་རེད་པཱ།”  “དེ་འདྲ་ཡོད་པཱ། ལབ་ན། མི་དེས་ཁྱོད་ཁྲོམ་ལ་ཕྱིན་པ་ངས་ཧ་གོ་མ་བྱུང་། ཁྱོད་རང་གིས་ལབ་པ་ངས་ཧ་གོ་བྱུང་། དེ་འདྲ་ཡིན་པ་ངས་ཧ་གོ་མ་བྱུང་། དེ་འདྲ་ཡོད་པ་ངས་ཧ་གོ་མ་བྱུང་། འདྲ་པོ་ཟེར་རྒྱུ་ཉག་གཅིག་རེད། “པཱ་”ཟེར་བའི་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་པུ་འདི་སྦྱར་བ་ནོར་བ་རེད།

དེ་ཀ་ནང་བཞིན་སྐད་ཆའི་ཚིག་མཇུག་ལ། “རེད་པཱ།” “རེད་པཱ།” “རེད་པཱ།” ཟེར་མཁན་མང་པོ་འདུག་པ་དེའང་སྙན་པོ་མེད་ལ། སྐད་ཆ་བཤད་ས་དེས་ཧ་གོ་བ་གཞིར་བཞག་བྱས་ནས་བཤད་པ་དང་། ངས་སྐད་ཆ་གང་བཤད་པ་དེ། ཁོས་ཁས་ལེན་དགོས་པའི་བཟོ་འདྲ་པོ་གོ་ནས་ནོར་སྐྱོན་ཤོར་སྟངས་གཅིག་པ་ཡིན་ཙ། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༤ “ཕྱིན་ཡིན།” “འགྲོ་ཡིན།” “ལབ་ཡིན།” “བྱས་ཡིན།” “བཏང་ཡིན།”

དེང་སང་མང་པོས། ང་ཕྱིན་པ་ཡིན། ང་འགྲོ་བ་ཡིན། ངས་ལབ་པ་ཡིན། ངས་བྱས་པ་ཡིན། ངས་བཏང་བ་ཡིན་འདྲ་པོ་ཟེར་རྒྱུའི་ཚབ་ལ། “ཕྱིན་ཡིན།” “འགྲོ་ཡིན།” “ལབ་ཡིན།” “བྱས་ཡིན།” “བཏང་ཡིན།” ཟེར་ནས། བྱ་ཚིག་གི་ཆ་ཤས་”པ་”དེ་གཡུག་བཞག་རྐྱང་བྱེད་ཀྱིན་འདུག  ཡིག་འབྲུ་གཅིག་པུ་འདིའང་བདག་པོ་མ་བརྒྱབས་ན། བྱ་ཚིག་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་མ་ཚང་བ་འདྲ་པོ་ཆགས་ནས།  བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༥    “ནམ་ཡང་།” “དྲན་པ་བརྗེད།” “དྲན་པ་སོས།”

“ནམ་ཡང་”ཟེར་བ་འདི་ནི། དགག་ཚིག་ཅིག་གི་སྔོན་ལ་སྦྱར་ནས། ནམ་ཡང་“མི་བརྗེད།” ནམ་ཡང་“མི་བྱེད།” ནམ་ཡང་“འོང་གི་མིན།” ཟེར་བ་འདྲ་པོ་དེ། དགག་ཚིག་གཞན་དང་མཉམ་དུ་སྦྲེལ་དགོས་པ་ཞིག་རེད། ཕྱག་དཔེའི་ནང་སྐབས་རེ་སྒྲུབ་ཚིག་དང་སྦྱར་བའང་མཇལ་རྒྱུ་འདུག་ཀྱང་། རྒྱུན་དུ་ཡིག་ངག་གཉིས་ནང་། ནམ་ཡང་“བརྗེད་ཀྱི་ཡིན།” ནམ་ཡང་“བྱེད་ཀྱི་ཡིན།” ནམ་ཡང་“འོང་གི་ཡིན།” ཟེར་སྲོལ་དེ་འདྲ་རྩ་བ་ནས་མེད།

“བརྗེད་པ་”ལ། “དྲན་པ་བརྗེད་”ཟེར་བ་དང་། “དྲན་པ་”ལ། “དྲན་པ་སོས་”ཟེར་མཁན་དེང་སང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ནང་མང་པོ་འདུག་སྟེ།  བོད་སྐད་གཙང་མའམ། ལྷག་པར་དབུས་སྐད་རྒྱབ་སྟངས་ནང་ལ་དེ་འདྲ་མེད།  ”དྲན་པ་སོས་”ཟེར་བ་ནི། དྲན་མེད་བརྒྱལ་ནས་ཡང་བསྐྱར་སོས་པ་དང་། ཤི་སྨན་བཏང་བའི་ནུས་པ་རྫོགས་ནས། ཡང་བསྐྱར་དྲན་པ་རྙེད་པ་ལ་གོ་བ་རེད།   དོན་སྐྱོན་ཡོད་མེད་ལ་མ་བལྟོས་པར། འདི་དང་འདི་འདྲ་ཚིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ནོར་བ་མང་པོ་འདུག་པས། གཞོན་པ་ཚོས་དོ་སྣང་བྱེད་དགོས་པ་དང་། རྒན་པ་རྣམས་ནས་ཐུགས་སྣང་ཏོག་ཙམ་གནང་ནས་ལེགས་བཅོས་མ་གནང་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༦    “སྐུ་གྲོངས།”

དེང་སང་གུས་བཀུར་འོས་སའི་མི་ཞིག་འདས་གྲོངས་སོང་ན། “སྐུ་གྲོངས་”ཟེར་རྐྱང་བྱེད་མཁན་འདུག་སྟེ། དེ་སྔ་བོད་པའི་དབུས་སྐད་ནང་ཚིག་འདི་ཕལ་ཆེར་ཡོད་མ་རེད། གཞན་དག་མི་ཤེས། གང་ལྟར་“སྐུ་”ཟེར་བ་ཞེ་སའི་ཚིག་དང་། “གྲོངས་”ཟེར་བ་ཞེ་ས་མེད་པའི་ཚིག་ཡིན་ཙ། ཐ་སྙད་”ར་མ་ལུག་”ཆགས་པ་རེད།  ཞེ་ས་བྱེད་ན། འདས་པ། གཤེགས་པ། སྐུ་གཤེགས་པ། སྐུ་ཚེ་མ་ཟིན་པ། སྐུ་ཚེའི་འཕེན་པ་རྫོགས་པ། དགོངས་པ་རྫོགས་པ། ཟེར་བ་ལ་སོགས་པ་དང་། ཞེ་ས་མི་བྱེད་ན། ཤི་བ། གྲོངས་པ། མེད་པར་ཆགས་པ། ཚེ་ཡི་འཕེན་པ་རྫོགས་པ། ཟེར་བ་འདྲ་པོ་ཁ་སྐད་ནང་ལའང་ཚིག་འདམ་ཁ་མང་པོ་ཡོད་ནའང་། དེ་ཚོ་འདྲེས་ན།  བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༧    “བཀའ་སློབ།” “གཏམ་བཤད།”

“བཀའ་སློབ་”ཟེར་བ་བསླབ་བྱ་རང་ལ་གོ་བ་མ་གཏོགས། དེང་སང་བཀའ་སློབ་དང་། གསུང་བཤད་ཟེར་བ་དོན་དག་གཅིག་པར་བརྩིས་ནས་བེད་སྤྱོད་མང་པོ་གཏོང་གིན་འདུག་པ་དེ་ནི་ནོར་བ་རེད།   ནང་དོན་ལའང་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད་རེད། གསུང་བཤད་གནང་ཚད་བཀའ་སློབ་མ་རེད་ལ། བཀའ་སློབ་གནང་ཚད་གསུང་བཤད་མ་རེད། ལྷག་པར་”བཀའ་སློབ་”ཟེར་བའི་ཚིག་འདིའི་ཤུགས་ལ་ཕལ་ཆེར་སྔ་མོའི་དཔོན་འབངས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཆ་འདྲ་བའི་མཆོག་དམན་གྱི་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་དང་། གོང་རིམ་ནས་དཀྱུས་མ་ལ་མར་བཀའི་སློབ་སྟོན་གནང་བར་གོ་ཙ། གུས་ཞབས་ཡོད་མེད་ཀྱི་དབྱེ་བ་ཞིག་ཐོན་འོང་གིན་ཡོད་རེད། གསུང་བཤད་དང་། ལམ་སྟོན། ལམ་སྟོན་གསུང་བཤད་ཟེར་ནས་བརྗོད་དོན་ལ་དཔགས་པའི་སོ་སོར་འཚམས་པར་སྦྱར་ན་བདེ་ཤོས་རེད།   ༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེས་ང་ཚོ་བོད་མི་ཚོ་ལ་བཀའ་སློབ་གནང་སོང་ཟེར་ན་ངེས་པར་དུ་འོས་པ་རེད། དེ་མིན་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲོས་ཚོགས་ལ་སོགས་པ་གུས་བཀུར་འོས་པའི་སྡེ་ཚོགས་རིགས་ལ་༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེས་བཀའ་སློབ་གནང་ཟེར་ན། དེང་སང་གི་དུས་རབས་ཀྱི་འཕེལ་ཕྱོགས་ཐོག་ནས། གཞན་དག་ལ་ཏོག་ཙམ་མི་བདེ་བའི་གོ་སྟངས་འོང་མི་སྲིད་པ་རང་མིན་ཙ། ཟོན་བྱ་དགོས།        “གཏམ་བཤད་”ཟེར་བ་གུས་ཞབས་མི་བྱེད་པའི་ཚིག་ཡིན་ཙ། ངའི་གཏམ་བཤད་བྱས་པ་ཡིན། ཁོང་གིས་གསུང་བཤད་གནང་སོང་། ཟེར་ནས་ཁྱད་པར་ངེས་པར་དུ་ཕྱེ་དགོས་པ་རེད་མ་གཏོགས། དབུ་འཛིན་ནས་”གཏམ་བཤད་”གནང་ཟེར་བ་འདྲ་པོ་གུས་ཚིག་ཡོད་མེད་འདྲེས་ནས། ཐ་སྙད་ར་མ་ལུག་ཆགས་ཙ། བོད་སྐད་ཀྱི་ཚིག་འདེམས་ཕྱོགས་ལ་ཚོར་སྣང་གསལ་པོ་མེད་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༨     “བསྐོར་བསྐྱོད།” “ཕྱོགས་བསྐྱོད།”

དེང་སང་༧སྲིད་སྐྱོང་དང་། སྤྱི་འཐུས་རྣམ་པས་“བསྐོར་བསྐྱོད་དང།” “ཕྱོགས་བསྐྱོད་”གནང་ཟེར་བ་འདི་ཚོའང་གུས་ཞབས་མི་བྱེད་པའི་ཚིག་ཡིན་ཙ། དེའི་ཚབ་ལ་”འཚམས་གཟིགས་”དང་། “ཕྱོགས་ཕེབས།” “གཟིགས་བསྐོར་ཕྱོགས་ཕེབས་”ལ་སོགས་པའི་གུས་ཚིག་གཞན་ཞིག་ཡིན་གཅིག་མིན་གཉིས་སྦྱར་དགོས།

ལར་ནས། ཞེ་སའི་ཚིག་བེད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་འདི། ཤར་ནུབ་ཡུལ་ཁག་དང་། ལྷག་པར་ཉི་ཧོང་དང་། བོད་ལ་སོགས་པའི་སྐད་ཡིག་ནང་ཞེ་ས་བྱེད་སྲོལ་ད་དུང་གསོན་ཉམས་དོད་པོ་ཡོད་པ་འདི། རིག་གཞུང་དང་འབྲེལ་བའི་ཡ་རབས་བཟང་སྤྱོད་རེད། གལ་ཏེ་རང་ཉིད་མི་དགའ་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཐོག་ནས་སྤྱིར་བཏང་གུས་བཀུར་འོས་པ་ཚོ་ལ་ཞེ་ས་མ་བྱས་ན། དོན་ལ་སོ་སོར་བཟང་སྤྱོད་མེད་པའི་རྟགས་དང་།   བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༡༩    མིང་ཚིག་བསྡུས་སྐྱོན།

བོད་པའི་སྐད་ཡིག་ནང་ལ་དགོན་ཁག་དང་། ས་གནས་ཚོའི་མིང་བསྡུས་ནས་འབྲི་ཀློག་བྱེད་མཁན་སྔོན་མ་ནས་དར་ཙ། བཅོས་ཐབས་མེད་པ་འདྲ་པོ་ཡིན་ནའང་། ང་ཚོ་རྒྱ་གར་དུ་འབྱོར་ནས་བཙུགས་པའི་གཞིས་གྲོང་ཚོའི་མིང་ལ་ཚིག་བསྡུས་རྒྱབ་པས་མ་ཚད། མིའི་ལུང་པ་རྒྱ་གར་བའི་ས་གནས་ཚོ་ལའང་ཁོང་ཚོས་བཏགས་བཞག་པའི་ཡུལ་མིང་དེ་ཚོར་ཚིག་བསྡུས་བརྒྱབས་ནས། རྒྱ་གར་རང་གི་སྐད་ཡིག་གཉིས་ཀ་དང་མི་མཐུན་པ་ཞིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྲོལ་ཆགས་བཞག    དཔེར་ན། རྒྱ་གར་རང་གི་ཡུལ་མིང་ཝཱ་རཱ་ཎཱ་སི་ལ། “ཝ་ནར།” དྷ་རམ་ས་ལ་ལ། “རྡ་ས།” མེཀ་ལེའོཌ་་་གྷནཇི་ལ། “མེག་གྷན།” པ་ཋཱན་ཀོ་ཊི་ལ། “པ་ཀོ” ཌཱལ་ཧའོ་སི་ལ། “ཌལ་ཧོར་” མུན་ཌི་གྷོ་ཌི་ལ། “མོན་གྷོར།” སྦའེ་ལ་ཀུ་པིར་ལ། “སྦེལ་ཀོབ།” བོད་པའི་མིང་ཁོངས། བདེ་སྐྱིད་སླར་གསོ་ལ། “བདེ་སླར། ལུགས་ཟུང་བསམའགྲུབ་གླིང་ལ། “ལུགས་བསམ།” འཕགས་པ་ཤིང་ཀུན་ལ། “འཕགས་ཤིང་།” གཞན་ཡང་”ཀ་རྡོར་སྒང་གསུམ་”ལ་སོགས་པ་ཡུལ་མིང་མི་འདྲ་བ་མཉམ་དུ་བསྡོམས་ནས་འབྲི་མཁན་མང་པོ་འོང་བཞིན་པ་རེད། འོ་ན། ཨ་མེ་རི་ཀའི་གྲོང་ཁྱེར་ནིའུ་ཡོརྐ་དང་། ནིའུ་རྗར་ཟིས་གཉིས་ལ། “ནིའུ་ནིའུ་”དང་། ཁེ་ན་ཌར་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཊོ་རོའོན་ཊོ་དང་། ཁེལ་གྷིརིས། ཧྦེན་ཁུ་ཧྦར་གསུམ་ལ། “ཊོ་ཁེལ་ཧྦེན་”གསུམ་ཟེར་ན་གང་འདྲ་འོང་བ་འདུག  སྙན་པོ་ཨེ་ཡོད་ན། མིང་ཚིག་མཉམ་དུ་བསྡུ་སྟངས་འདི་ཚོས་གནས་སྐབས་རིང་ལའང་གོ་བརྡ་འཕྲོད་མི་འཕྲོད་སྣ་ཚོགས་རེད་ལ། ག་རེ་བྱས་ནས་མིང་དེ་ཚོ་ཁ་ནས་བཤད་དུས་མིང་ཆ་ཚང་དང་། ཡིག་ཐོག་འབྲི་དུས་བསྡུས་ནས་འབྲི་དགོས་ཀྱིན་ཡོད་རེད།

ལྷག་པར་དུ་མིང་ངོ་མ་གཅིག་དང་། བསྡུས་མིང་མི་འདྲ་བ་གཅིག་སོ་སོ་ཆགས་ཙ།  དཔེར་ན། མུན་ཌི་གྷོ་ཌི་ལ་འགྲོ་མཁན་ཞིག་གིས།  འགྲུལ་སྐྱེལ་ཁ་ལོ་པ་ལ། “པ་ཀོ་”དང་། “མོན་གྷོར་”འཁྲིད་རོགས་ལབ་ན། གོ་བརྡ་འཕྲོད་མི་ཐུབ་པའི་གནས་སྐབས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་གཅིག་ཡོད་པས་མ་ཚད། ཕུགས་ལ་བསམ་བློ་བཏང་ན། མི་ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་འགའ་ཤས་ཀྱི་རྗེས་ལ། ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་པས། ས་ཆ་གཅིག་ལ་མིང་རྒྱས་བསྡུས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་མཐོང་ན། ས་ཁྲའི་ནང་མ་རྙེད་ཙ། ཧ་མི་གོ་བ་དང་། ཡང་ན། མིང་དེ་གཉིས་ས་ཆ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཀྱི་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་རྐྱེན་ལ་འགྲོ་སྲིད་པ་དེ། གནའ་སྔ་མོའི་ཡིག་རྙིང་ནང་ལ་མིང་འབྲི་སྟངས་མི་འདྲ་བ་ཐོན་པ་དེ་ཚོས་དེང་སང་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོ་མགོ་འཁྲུགས་ཀྱིན་ཡོད་པ་ནང་བཞིན། མ་འོངས་པར་ལོ་རྒྱུས་ལ་ནོར་སྐྱོན་ཤོར་ཉེན་གྱི་ནག་ཐིག་ཅིག་ད་ལྟ་ང་ཚོས་རྒྱབ་ཀྱིན་ཡོད་ཙ། བྱུང་རབས་ལ་དཀའ་ངལ་དང་། མ་དག་པ་ཞིག་བཟོ་དང་མི་བཟོའི་འགན་དེ་ང་ཚོར་ཡོད་རེད།  མིང་ཚིག་བསྡུས་ནས་བྲིས་ན། མིང་ཚིག་ག་ཚོད་ཉུང་བ་བྲིས་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་ང་ཚོས་དུས་ཚོད་མང་བ་ལྷག་པ་དང་། སྣག་ཤོག་གི་འགྲོ་གྲོན་ཡང་བསྲི་ཚགས་ཐུབ་པ་ལ་བསམ་དགོས་པ་དེ་འདྲ་འུ་ཐུག་ཡོད་མ་རེད། འབྲི་སྲོལ་མ་དག་པ་ཞིག་སྣང་མེད་ཐོག་ནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་འདིར། འཕྲལ་ཕུགས་གཉིས་ལ་དགེ་སྐྱོན་ག་རེ་ཡོད་མེད་ངེས་པར་དུ་གཟིགས་དགོས་འདུག

༢༠     སྐད་རིགས་འདྲེས་མ་འདིས། རིམ་པས་བོད་སྐད་བརླག་རྒྱུ།

དེང་སང་རང་གཞན་རོགས་གསུམ་ཚང་མས་བོད་སྐད་རྒྱབ་དུས་ཨིན་སྐད་དང་། རྒྱ་དཀར་ནག་གི་སྐད་ལ་སོགས་པའི་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་གི་ཐ་སྙད་མང་པོ་མཉམ་དུ་བསྲེ་བསྲེ་གཏོང་བས་མ་ཚད། སྐད་རིགས་དེ་ཚོའི་ཚིག་སྦྱོར་གོ་རིམ་སྒྲིག་སྟངས་དེའང་བོད་སྐད་ནང་“སིམ་འཛུལ་“ཐོག་ནས་ཤན་ཞུགས་བྱས། བོད་སྐད་གཙང་མ་ཞིག་ཡོང་གིན་མི་འདུག  ལྷག་པར་བཅར་འདྲི་ཞིག་ནང་། བོད་སྐད་ལས། ཨིན་ཇིའི་སྐད་མང་བ་རྒྱབ་ནས། ཉན་མཁན་དེ་ཚོ་ཨིན་བོད་གཉིས་ཀའི་སྐད་བྱང་མ་ཞིག་མེད་ན་གོ་མི་ཐུབ་ཐག་ཆོད་རེད་བཞག  བོད་པས་བོད་པར་བཅར་འདྲི་ཞུ་དུས། བྱུང་ན་བོད་སྐད་གཙང་གཙང་དང་། དེ་མ་འགྲིགས་ན་ཨིན་སྐད་གཙང་གཙང་རྒྱབ་བཞག་ན། སྐད་རིགས་ག་རེའི་ཐོག་ནས་བཅར་འདྲི་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་མེད་ཆ་བཞག་སའང་འོང་གི་རེད།

འདི་ཚོ་གོ་དུས། སྐད་ཟེར་བ་དེ་སློབ་མཁན་དང་པོ་ཕ་མ་ཡིན་ཙ། ད་ལྟའི་བོད་མི་དར་མ་དང་། གཞོན་པ་མང་པོས་རྒྱུན་དུ་བོད་སྐད་ར་མ་ལུག་འདི་འདྲ་བརྒྱབས་ན། དེ་ཚོ་རྗེས་མ་རང་ཉིད་ཕ་མ་ཆགས་དུས་སོ་སོའི་ཕྲུ་གུ་ཚོར་ང་ཚོའི་མི་རིགས་འདིའི་སྐད་ཡིག་རྒྱུན་འཛིན་ཐུབ་པ་གང་འདྲ་སེ་བཟོ་ཐུབ་འོང་བསམ་གྱིན་འདུག  བོད་མི་གཞོན་པ་ཚོས་སོ་སོར་རང་དབང་ཡོད་བཞིན་དུ་བོད་སྐད་བདག་པོ་བརྒྱབ་རྒྱུ་སྣང་མེད་བཏང་ན། བོད་སྐད་གཅེས་འཛིན་སུས་བྱེད་མིན་བསམ་བློ་འཁོར་དགོས་ས་རེད། བོད་པའི་གཏམ་དཔེ་ལ། མིག་ཆུ་ཉལ་སའི་ནང་ལ་བཏང་ཟེར་བ་ནང་བཞིན་སྡོད་རྒྱུ་ཕལ་ཆེར་རེད་བཞག  འདི་འདྲ་ང་རང་གི་ཉེ་འབྲེལ་ཚོའི་ནང་ལའང་མཐོང་མཐོང་འོང་བ་ནང་བཞིན། ང་ཚོའི་གཞོན་སྐྱེས་ཚོ་མ་འོངས་བོད་ཀྱི་སོན་རྩ་གང་འདྲ་སེ་འོང་གིན་རེད། སྐད་ཡིག་དང་། རིག་གཞུང་གཅེས་འཛིན་དགོས་ཟེར་ནས་སྐད་རྒྱབ་མ་རྒྱབ་ཡོད་ས་མ་རེད། འདི་འདྲ་མུ་མཐུད་ན། མི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་ནང་ཚུད་བོད་ཡིག་ཕར་ཞོག  བོད་སྐད་ཡག་པོ་རྒྱབ་ཐུབ་མཁན་མེད་པར་ཆགས་ནས། བོད་མི་རྒན་རབས་གོང་མ་དེ་ཚོས་ད་བར་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་ལ་སྐུ་ལས་བསྐྱོན་ནས་དར་རྒྱས་གོང་སྤེལ་བཏང་བཞག་པའི་སྐད་ཡིག་གཏིང་ཟབ་འདི་བརླག་རྒྱུ་ཡིན་པ་མཐོང་མཐོང་བ་རེད་བཞག   དེ་འདྲ་དེ་ཚོ་ད་ལྟ་ནས་བསམ་བློ་མ་འཁོར་བ་དང་། བོད་སྐད་རང་གི་འགྲོ་སྟངས་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་ཉམ་འགྲོ་གིན་ཡོད་པའི་ཚོར་སྣང་མེད་ན། བོད་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་སྟངས་བོད་པས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་ཐུབ་པ་རེད།

༢༡     ཞྭ་གོས་གཉིས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར།

ཕྱུ་པའི་ཕུ་དུང་། ཞྭ་མོ། གཟན། སྟོད་འགག

ཁྱིམ་པ་སྐྱེས་པ་དང་། སྐྱེས་མ་ཕུ་དུང་ཡོད་པའི་ཕྱུ་པ་གྱོན་མཁན་ཚོས། སྟོད་ཧྲེང་ཕུད་ནས་ཕུ་དུང་རྒྱབ་ལོགས་བརྐྱངས་ནས་བཞག་ཡོད་ན། ལྷ་ཁང་ཁག་ནང་མཆོད་མཇལ་འགྲོ་དུས་དང་། ཕྱག་འཚལ་དུས། གསུང་ཆོས་ཞུ་དུས། གུས་བཀུར་འོས་པའི་མི་སྣ་མཇལ་དུས་ཕུ་དུང་དེ་གྱོན་ན་ཡག་ཤོས་དང་། དེ་མིན་ནའང་ཕུ་དུང་ཕྲག་པའམ། དཔུང་པའི་སྒང་ནས་མདུན་ལ་ངེས་པར་དུ་ལེན་དགོས་པ་རེད། ཕུ་དུང་རྒྱབ་ལོགས་ལ་བསྣར་བ་གུས་ཞབས་མེད་པའི་རྟགས་ལ་བརྩི་བ་རེད།

དེ་ཀ་ནང་བཞིན། ཞྭ་མོ་གྱོན་གྱོན་པའི་ཐོག་ནས། མཆོད་མཇལ་ཞུ་བ་དང་། ཕྱག་འཚལ་བ། བཀའ་ཆོས་ཞུ་བ། འཚམས་འདྲི་ཞུ་བ་དེ་འདྲ་མི་བྱེད་པ་དེའང་གུས་ཞབས་མཚོན་གྱིན་ཡོད་ཙ། བོད་མིའི་གོམས་གཤིས་ཡ་རབས་སྤྱོད་བཟང་གི་སྲོལ་རེད།

གྲྭ་ཆས་ཀྱི་གཟན་བཞེས་སྟངས་སྐོར།

དགེ་འདུན་པ་འགའ་རེས་ཆོས་ཉན་པ་དང་། བཤད་པའི་སྐབས་དང་།  ཚོགས་ཚུགས་པའི་ནང་དང་། བཀུར་འོས་སེར་སྐྱ་མི་སྣ་འཛོམས་སར་སྐུ་སྟོད་ལ་སྐུ་གཟན་ཡག་པོ་བྱས་ནས་མ་བཞེས་པར་བཞུགས་མཁན་དང་། སྐུ་གཟན་དེའི་སྣེ་གཅིག་ཕྲག་པ་གཡོན་པར་མི་བཀལ་བར། བྲང་ཁོག་བསྟན་ནས་བཞུགས་མཁན་ཅི་རིགས་མཇལ་རྒྱུ་འདུག   དཀོན་མཆོག་གི་རྟེན་དང་། ཆོས་ཞུ་བ་སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས། ལྷག་པར་ཚོགས་འདུར་ཕེབས་པའི་བཀུར་འོས་དགེ་འདུན་ཕོ་མོ་དང་། མི་སྣ་ཁག་ལ་མཐོང་ཆུང་ཤོར་བའི་སྣང་ཚུལ་དྭངས་བ་མི་འདྲེན་པ་འོང་གིན་ཡོད་རེད། ཡིན་ནའང་། ཚ་དྲོད་རྒྱས་ནས་བསིལ་ཁྱད་མི་གནང་ཀ་མེད་རིགས་འདྲ་པོ་ལ་ནི། དམ་ཆོས་འདུལ་བའི་ནང་ལའང་འཕྲོད་བསྟེན་ཆེད་དུ་དམིགས་བསལ་གནང་ཡོད་རེད་དེ། སྡུག་བསྔལ་དྭང་ལེན་ཕྲན་བུ་གནང་ཐུབ་ན་ཁྱིམ་པ་སུན་མི་འབྱིན་པའི་དགེ་མཚན་ཡང་ལོས་ཡོད། ཆོས་པ་ཁག་གི་རྣམ་ཐར་ཚོའི་ནང་། སོ་སོ་རྒྱུན་དུ་བཞུགས་སའི་ཁང་མིག་ནང་ལ། དཀོན་མཆོག་གི་རྟེན་ཡོད་ཙ། གཟན་རྐྱང་མར་མི་བཞུགས་པ་དང་། ཞབས་བརྐྱངས་ནས་མི་བཞུགས་པ་དང་། གཟིམ་པ་འདྲ་པོ་རྩ་བ་ནས་མི་གནང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ངོ་མཚར་བ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པ་དེ་ཚོ། སྔོན་བྱོན་སྟོན་པའི་རྣམ་ཐར། རྗེས་འཇུག་གདུལ་བྱའི་ཉམས་ལེན་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་གོ་རྒྱུ་ཆེན་པོ་ཡོད་ས་རེད།

སྟོད་འགག

སྟོད་འགག་ནི། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་རབ་བྱུང་ཕོ་མོའི་ཆ་ལུགས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གྲས་རེད། དེ་སྔ་བོད་ནང་ཆོས་བརྒྱུད་རིས་སུ་མ་ཆད་པའི་དགེ་འདུན་པ་ཚང་མས་སྟོད་འགག་ངེས་པར་དུ་བཞེས་སྲོལ་གཅིག་གྱུར་ཡོད། སྔ་མོ་སྟོད་འགག་སེར་པོ་འདི་ལ་”རྒྱུད་སྨད་སྟོད་འགག་”ཟེར་བ་ཡོངས་གྲགས་རེད། དེ་ནི་ལྷ་སའི་རྒྱུད་སྨད་གྲྭ་ཚང་གི་དགེ་འདུན་པ་ཁོ་ན་མ་གཏོགས། རྒྱུད་སྟོད་གྲྭ་ཚང་གི་དགེ་འདུན་པ་བྱིངས་དང་། རྒྱུད་སྟོད་དང་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་འབྲེལ་བའི་དགའ་ལྡན་ཤར་རྩེ་གྲྭ་ཚང་གིས་མཚོན་པའི་གྲྭ་ཚང་ཁང་ཚན་ཁག་གི་དགེ་འདུན་པ་སུས་ཀྱང་རྒྱུད་སྨད་སྟོད་འགག་བཞེས་སྲོལ་མེད། གང་ལྟར་བོད་ཀྱི་རྟགས་ཆ་ལུགས་ཚུན་ཆད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་གཅེས་འཛིན་དང་། ཉམས་པ་སླར་གསོ་ངེས་པར་དུ་གནང་དགོས་པ་འདིའང་། བོད་མིའི་གོམས་གཤིས་ཡ་རབས་སྤྱོད་བཟང་གི་སྲོལ་རེད།

བར་ལམ་བོད་པས་སོ་སོའི་སྐད་ཡིག་རིག་གཞུང་གཅེས་འཛིན་གནང་སྟངས་སྐོར་ལ་ལྷོད་ཡངས་ཤོར་བའི་གནས་ཚུལ་མང་པོ་མཐོང་ཙ། ལྷག་བསམ་གྱིས་མ་བཟོད་ནས། ད་རེས་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་བའི་གྲས་འདི་ཚོར་གསལ་འདེབས་མི་ཞུ་ཀ་མེད་བྱུང་སོང་བས། །ལེགས་བཤད་བྱིས་པའི་ངག་ལས་ལེན། གསུངས་ཀྱིན་ཡོད་ཙ། ན་རྒས་རྫི་བརྡིབས་པའི་རྒན་བུ་དེ་ཚོའི་ངག་ལའང་བདེན་པའི་ཚིག་འགའ་ཤས་གོ་རྒྱུ་ཡོད་འགྲོ་དགོངས་པ་ཐུགས་ལ་འཇགས་པའི་རེ་བའི་ངང་ནས་གསན་བཞེས་གནང་མཁན་ཚོར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ༢༠༢༣། ༧། ༡༧ ལ།  བྲག་གཡབ་བློ་ལྡན་ཤེས་རབ་ཟེར་བའི་རྒད་པོས་ལྷག་བསམ་ཐོག་ནས་བྲིས་བྱས། གུས་འདུད་འཚམས་འདྲི་དང་ཆབས་ཅིག་འབུལ་གྱིན་ཡོད༎ ༎