བོད་ནང་གི་གནམ་གཤིས་ཚ་ཚད་ལྡབ་འགྱུར་འཕར་གྱིན་འདུག 

རྒྱ་ནག་གི་ཆེད་མཁས་པས་བོད་ནང་ཚ་ཚད་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་འཕར་བ་དེས་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་དང་ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་ནག་ནང་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་གོད་ཆག་ཆེན་པོ་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྐོར་བརྗོད་འདུག

ཟླ་འདིའི་ཕྱི་ཚེས་ ༡༨ ཉིན་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་རྒྱ་ནག་གི་གནམ་གཤིས་ཆེད་མཁས་པས་ཞིབ་འཇུག་སྙན་ཐོ་ཞིག་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་པ་ལྟར་ན། འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་འགྱུར་ལྡོག་གི་དབང་གིས་གོ་ལའི་ཚ་ཚད་འཕར་མུས་ཡིན་པ་དང་བསྟུན། ཨེ་ཤ་ཡའི་ཆུ་མཛོད་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་མུས་ཡིན་པའི་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གནམ་གཤིས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་སྟེ། བོད་ནང་ཚ་ཚད་འཕར་བ་དང་། བརླན་གཤེར་ཆེ་བ། དེ་བཞིན་འཁྱག་རོམ་གྱི་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་རྩྭ་ཕྲན་དག་ཕྱིར་མངོན་ཏེ། དེས་རྒྱ་ནག་ནང་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་དཀའ་ངལ་མང་པོ་འཕྲད་སྲིད་སྐོར་བརྗོད་འདུག

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ཟླ་ ༨ ཚེས་ ༡༩ ཉིན་ནས་རྒྱ་ནག་མཚོ་བོད་མཐོ་སྒང་གི་ཚན་རྩལ་ཉམས་ཞིབ་དང་བརྟག་དཔྱད་ཁང་ (Qinghai-Tibet Plateau Scientific Expedition and Research) ཟེར་བས་ལས་མི་ ༢༨༠༠༠ ལྷག་གིས། བོད་མཐོ་སྒང་གི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་གི་འགྱུར་ལྡོག་སོགས་ཀྱི་ཐད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། ཚན་རྩལ་ཆེད་ལས་པ་དག་གིས་བོད་ནག་ཆུ་ཁོངས་སུ་ཡོད་པའི་བོད་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་ཚྭ་མཚོ་ཆེ་ཤོས་གཉིས་པར་འབོད་པའི་སེར་གླིང་མཚོ་དང་། བྱང་གི་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ། བུ་རོགས་གངས་རིའི་འཁྱག་རོམ་སོགས་ཚུད་པའི་བོད་ཀྱི་འཁྱག་རོམ་གཅིག་དང་། མཚོ་གཉིས། གཙང་པོ་གསུམ་བཅས་སུ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། འདས་པའི་མི་ལོ་བཅོ་ལྔ་ཙམ་གྱི་རིང་བོད་ཀྱི་རྩི་ཤིང་དང་ནགས་ཚལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཇེ་ལེགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད་ཀྱང་། གོ་ལའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་དབང་གིས་བོད་ནང་གི་ཚ་ཚད་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་འཕར་མུས་ཡིན་པའི་གྲུབ་དོན་རྙེད་འདུག

ཚན་རྩལ་ཆེད་མཁས་པ་དག་གིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། ས་ཁུལ་དེ་དག་ཏུ་ཆུ་གསོག་ཉར་དང་། ས་འཛིན་པ། རླུང་འགོག་སྲུང་། བྱེ་མ་སྲུང་འཛིན་བཅས་ཀྱི་ཚད་གཞི་བརྒྱ་ཆ ༡ དང་། ༢ ། ༧༠ བཅས་འཕར་ཡོད་ནའང། བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དུ་འཁྱག་རོམ་ཞུ་བ་དང་། ལྗང་མདོག་གི་རྩི་ཤིང་འཕེལ་བར་བརྟེན། མཁའ་དབྱིངས་སུ་འོད་སྣང་ཕྱིར་ལྡོག་བྱེད་ཤུགས་ཀྱང་ཉུང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་སྟབས།  དེས་སའི་གོ་ལ་སྤྱི་དང་། ཨེ་ཤ་ཡའི་ཆར་དུས་ཀྱི་འཁོར་སྐྱོད་ལ་འགྱུར་ལྡོག་འབྱུང་ཉེན་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་ཏུ་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་གོད་ཆག་མང་པོ་ཡོང་ཉེན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་འདུག

སྤྱིར་འདས་པའི་ལོ་ཤས་གོང་ནས་ཚན་རིག་པ་དག་གིས་བོད་མཐོ་སྒང་གི་ཚ་དྲོད་འཕེལ་བ་ནི་གོ་ལའི་བྱང་ཕྱེད་ (Northern Hemisphere) ཀྱི་ཚ་དྲོད་འཕེལ་བ་དང་བསྡུར་ན་མགྱོགས་པ་དང་། བོད་མཐོ་སྒང་གི་འཁྱག་རོམ་གྱི་ཞུ་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་ཕྱིན་པ་ལ་བརྟེན། འཁྱག་རོམ་ལས་གྲུབ་པའི་མཚོ་ཆུ་གསར་པ་ཆགས་པ་དང་མཚོ་ཆུ་རྒྱ་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་པ་མ་ཟད། མཚོ་ཆུའི་འགྲམ་ངོགས་སུ་ཆགས་པའི་ཡུལ་ཚོ་ཁག་ལ་ཆུ་ལོག་གི་འཇིག་པ་སྔར་ལས་ཆེ་བ་ཡོད་པའི་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོར་ཚན་རིག་དུས་དེབ་ (Science Advances) ཀྱི་ནང་། འདས་པའི་ལོ་ངོ་ ༤༠ ཙམ་གྱི་ནང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཁུལ་གྱི་འཁྱག་རོམ་འབོར་ཆེན་བཞུས་ཟིན་པ་དང་། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་མཇུག་དང་བསྡུར་ན་དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་གི་ནང་འཁྱག་རོམ་ལྡབ་གཅིག་གི་ཞུ་ཚད་མགྱོགས་པོ་ཡོད་སྐོར་སོགས་གསལ་ཡོད་པ་རེད།

བོད་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་གཙང་པོ་ཆེ་ཁག་གི་མགོ་ཁུངས་དང་འཛམ་གླིང་གི་སྣེ་མོ་གསུམ་པ་རུ་འབོད་ཀྱིན་ཡོད་ཀྱང་། འདས་པའི་ལོ་ཤས་རིང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་གཙང་པོ་ཚང་མར་ཆུ་རགས་གསར་རྒྱག་དང་། འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད་སྟབས། བོད་ནང་དུ་ཚ་དྲོད་འཕེལ་ནས་གངས་རི་དང་འཁྱག་རོམ་མགྱོགས་པོ་ཞུ་བ་མ་ཟད། ད་ལྟ་བོད་ནང་དུ་ཚ་ཚད་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་འཕར་ཡོད་སྟབས། བོད་ཀྱི་འཁྱག་རོམ་ཞུ་བ་དང་ཚ་ཚད་འཕར་བ་དེས། འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཚ་ཚད་འཕེལ་བར་ཉེན་ཁ་བཟོ་ཡི་ཡོད་འདུག་ལ།  ལྷག་པར་ཨེ་ཤ་ཡ་དང་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་སོགས་སུའང་ཆུའི་གནོད་འཚེ་ཡོང་ཉེན་འདུག དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་གཙང་བོ་དང་རྒྱུག་ཆུ་ཁ་བསྒྱུར་དང་ཆུ་རགས་གསར་རྒྱག་སོགས་བྱས་པ་དེས། རྒྱ་གར་གཙོས་ཨེ་ཤ་ཡའི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་ཆགས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་མི་གྲངས་དུང་ཕྱུར་ ༡།༣ ཀྱི་ཚེ་སྲོག་དང་འཚོ་གནས་ལ་གནོད་འཚེ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། དེ་བཞིན་འདས་ལོར་རྒྱ་གར་ནུབ་བྱང་གི་ཐར་བྱེ་ཐང་ཆེན་མོ་དང་ཡུ་གུར་གྱི་ཊག་ལ་མ་ཀན་བྱེ་ཐང་གཉིས་ཀྱི་ས་བབ་ཆགས་ཚུལ་དང་ནུབ་ཕྱོགས་ནས་ལྡང་བའི་རླུང་བུས་དེད་པའི་ཐལ་རྡུལ་དག་བོད་མཐོ་སྒང་གི་འཁྱག་རོམ་ངོས་སུ་འབྱར་བ་དེས། འཁྱམ་རོམ་ལ་གནོད་འཚེ་ཐེབས་ནས་ཞུ་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་ལའང་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཉེན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད།

གསར་འགོད་པ། དཔལ་ལྡན།

རྩོམ་སྒྲིག་བྱེད་མཁན། པདྨ་མཚོ།