བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་ལ་ཐབས་བྱུས་གསར་པ་ཞིག་འདུག

རྩོམ་ཁུངས། བོད་ཀྱི་དུས་བབ།
རྩོམ་པ་པོ། རོ་བྷར་ཊི་བྷར་ནེ་ཊི་Robert Barnett
སྒྱུར་མཁན། ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡར་གནས་སྡོད་བློ་བཟང་ལུང་རྟོགས།

The Parliament meeting room of the Central Tibetan Administration in Dharamsala, India, photographed in 2018.

བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་དང་རྒྱ་ནག་གཞུང་དབར་གྱི་ལོ་ངོ་བདུན་བཅུའི་རིང་གི་རྩོད་རྙོག་ལ་བློ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་བྱུང་ཡོད། དེ་ཡང་ཕྱི་ཟླ་༧ པའི་འགོ་སྟོད་དུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་༢༠༡༠ ལོ་ནས་བཟུང་ཐེངས་དང་པོར་རྒྱ་གར་རྡ་རམ་ས་ལར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་མོལ་བྱས་ཡོད་པ། ཕྱི་ཟླ་༧ པའི་ནང་གི་གྲོས་མོལ་དེ་ནི་ལོ་གཅིག་ལྷག་གི་རིང་རྒྱབ་ཕྱོགས་སམ་གསང་བའི་འབྲེལ་མོལ་བྱས་པ་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་འདུག

གྲོས་མོལ་འདི་དག་ནི་སྔོན་འགྲོའི་རིམ་པ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན་རྒྱུན་ཆད་པའི་གནས་ཚུལ་ཡོང་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། པེ་ཅིང་ཕྱོགས་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོ་དང་འབྲེལ་བ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དེ་གཏན་ཁེལ་བྱས་མེད་ལ། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོས་ཀྱང་གྲུབ་འབྲས་གང་འདྲ་ཞིག་འབྱུང་མིན་ཐད་རེ་བ་ཆེན་པོ་མ་བརྒྱབ་པར། ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོའི་འཕེལ་རིམ་ཐོག་དོ་སྣང་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་ཚུལ་གསུངས་ཡོད། འོན་ཀྱང་གནས་ཚུལ་འདི་དག་གི་རྒྱབ་ལོགས་སུ་ཧ་ཅང་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་གཏིང་ཟབ་བའི་འགྱུར་བ་ཞིག་བྱུང་བའི་རྟགས་མཚན་མངོན། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོས་གསུངས་པ་ལྟར་ན། དོན་དངོས་ཐོག་ད་ཐེངས་རྒྱ་ནག་ཕྱོགས་ནས་གྲོས་མོལ་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་རྒྱུའི་འགོ་བཙུགས་པ་དེས་གནས་སྟངས་དེ་མངོན་གསལ་དོད་པོ་བཟོས་ཡོད། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྲིད་སྐྱོང་ངམ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་སྤེན་པ་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་དོན། ཁོང་ཚོས་”ང་ཚོར་འབྲེལ་བ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། ང་ཚོས་ཁོང་ཚོར་འབྲེལ་བ་བྱས་པ་ཞིག་མིན་” ཞེས་དང་། དགུང་ལོ་༨༩ ཕེབས་པའི་བོད་ཀྱི་ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་སྐུ་གཟུགས་གནས་སྟངས་མ་ཉམས་གོང་ལ་ནག་ཕྱོགས་ནས་གྲོས་མཐུན་ཞིག་འཇོག་དགོས་པའི་གནོན་ཤུགས་སླེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་འདྲ། གལ་སྲིད་དེ་འདྲ་ཡིན་ན། འདི་ནི་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་ཆེས་གཉན་འཕྲང་གི་དུས་ཚོད་ལ་མ་སླེབས་གོང་འདུམ་འགྲིག་ཆེད་ཛ་དྲག་དང་འ་ཆད་འུ་ཐུག་སྒོ་ནས་རྩོད་རྙོག་སེལ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་པ་ལས་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་སོང་བ་ཞིག་རེད།

བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་ཕྱི་འབྲེལ་ལ་ཚོད་རྩིས་བྱས་པའི་བརྟད་དཔྱད་གསར་པ་དེ་ལ་དམིགས་ཡུལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་འདྲ། གང་ཡིན་ཟེར་ན། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་གྲོས་མོས་བྱེད་པའི་ནུས་པ་གང་འཚམས་ཆུང་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པའི་མངོན་རྟགས་མཐོང་ཐུབ།

ལྟ་ཚུལ་འདི་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་བདེན་དཔང་ཁ་ཤས་ཡོད་པ་སྟེ། འདི་ནི་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཐབས་བྱུས་ལ་གཞི་རྩའི་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་བ་སྟེ། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་རྡོག་རོལ་གཏོང་བཞིན་པའི་སྐོར་ལ་དམིགས་འབེན་གཏོད་རྒྱུའི་ཚབ་ཏུ། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཐོག་བདག་དབང་ཡོད་ཟེར་བའི་ཁས་ལེན་ནང་གི་སྐྱོན་ཆ་ཁག་ཅིག་ལ་དམིགས་འབེན་གཏོད་པ་དེ་རེད།

འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ནས་མངའ་ཁོངས་བདག་དབང་།

ཕྱི་ལོ་༡༩༧༠ མཇུག་ནས་བཟུང་། ༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་། རྡ་རམ་ས་ལར་ཡོད་པའི་ཆབ་སྲིད་མི་སྣ་རྣམས། དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་ཡུལ་ལུང་གང་སའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་བཅས་ཀྱིས་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་གཙོ་བོ་ནི། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བརྡལ་བཤིག་བཏང་བར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་ཡོད་པ་དང། ཁོང་ཚོས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་མི་ཚོར་མིང་དོན་མཚུངས་པའི་རང་སྐྱོང་ཞིག་སྤྲོད་པར་བསྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་རེད། འོན་ཀྱང་དེ་ལ་ཕན་འབྲས་ཐོན་མེད། ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཚོས་གནོན་ཤུགས་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་གུ་ཡང་ངམ་ཆག་ཡང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཞིག་བཏང་མིན་ལ་མ་བལྟས་པར། པེ་ཅིང་གིས་སྔོན་གྱི་གྲོས་མོལ་ཁག་ལ་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་དང་། མི་ལོ་༡༤ རིང་གི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་འབྲེལ་ལམ་བཅད་པར་མ་ཟད། བོད་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ས་ཁུལ་གཞན་རྣམས་སུ་བཙན་དབང་སྒོས་རིག་གཞུང་བསྲེ་ལྷད་གཏོང་བའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ། ད་ལྟ་བོད་ཆེན་པོའི་རང་སྐྱོང་སྐོར་ལ་གྲོས་མོལ་མི་བྱེད་ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། རྒྱ་ནག་དེ་བཞིན་འཛམ་གླིང་ནང་སྟོབས་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་ངོམས་སོ་བྱེད་པའི་རིན་ཐང་ཟེར་བ་དེ་དག་ཉམས་ཆག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་རིན་ཐང་གླེང་ནས་པེ་ཅིང་ལ་ཕྱི་འབྲེལ་ཐབས་ལམ་འཛིན་པར་ལམ་ལྷོང་འབྱུང་རྒྱུའི་རེ་བ་ཧ་ཅང་ཆུང་།

ཉེ་ཆར་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་བསམ་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་བ་དེས། བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོས་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ནང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་གཏོང་བར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པའི་ཐབས་བྱུས་དེ་ལ་ཕན་འབྲས་ནམ་ཡང་མི་ཐོན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་མཚོན། དེའི་ཚབ་དུ་ཐབས་བྱུས་གསར་པ་བཏོན་ནས། བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ཆད་པ་གཏོང་རྒྱུའི་ཚབ་ཏུ། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཐོག་བདག་དབང་ཡོད་ཚུལ་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པའི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སྐྱོན་བརྗོད་དང་མི་འདྲ་བར། བདག་དབང་ལ་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་པ་དེས་རྒྱ་གཞུང་གི་སེམས་འཚབ་ཆེ་ཤོས་སམ་ཚོར་བ་སྐྱེན་པའི་གནད་དོན་ཞིག་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འདས་པའི་མི་ལོ་༤༠ རིང་བོད་དོན་ཐོག་ཁོང་ཚོའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་དེ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ཐོག་སྐྱོན་བརྗོད་ལ་ལན་འདེབས་བྱེད་རྒྱུ་དེ་མིན་ལ། གནད་དོན་དེ་དག་ནི་པེ་ཅིན་ལ་མཚོན་ན་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་སྐད་སྒྲ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ལས་མིན། དེའི་ཚབ་ཏུ་ཁོང་ཚོའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཚང་མས་བོད་དེ་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་དུ་འཇུག་རྒྱུ་དེ་རེད། རྒྱ་ནག་གི་དམིགས་ཡུལ་དེ་འགྲུབ་པར་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཙམ་འགོར་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༨ ལོའི་ཟླ་༡༠ པར་དབྱིན་ཇིའི་གཞུང་གིས་ཁོ་རང་ཚོས་སྔར་༡༩༡༤ ལོར་བོད་ནི་ཆབ་སྲིད་རང་བཙན་གྱི་ངོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆིངས་ཡིག་གི་ངོས་འཛིན་བློས་བཏང་བྱས་ཏེ། འཛམ་གླིང་སྟེང་བོད་ཐོག་རྒྱ་ནག་གི་བདག་དབང་ངོས་ལེན་མ་བྱས་པའི་མཐའ་མའི་རྒྱབ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པའི་གནས་བབ་དེ་མཇུག་སྒྲིལ་ཡོད།

བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཐབས་བྱུས་གསར་པ་འདི་ཡིས། བོད་ཀྱི་བདག་དབང་སྐོར་གླེང་བ་ཡིན་ན་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་སྲིད་གཞུང་གི་སེམས་འཚབ་དེ་ཧ་ཅང་ཛ་དྲག་ཏུ་འགྲོ་བ་དང་། ཐ་ན་ཕྱི་རྒྱལ་པས་བོད་ཐོག་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆུང་དུ་གཏོང་བའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་དེས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་ཕྱོགས་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོ་དང་ལྷན་དུ་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པའི་ཞི་འགྲིག་ཅིག་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་སློང་བྱེད་པའི་ཚོད་དཔག་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ཟླ་དྲུག་པའི་ཟླ་དཀྱིལ་དུ་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་ཚོགས་གཙོ་ལྕམ་ནན་སི་ཕུ་ལོ་སི་དང་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་གཞན་དྲུག་རྒྱ་གར་དུ་ཕེབས་ནས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་མཇལ་འཕྲད་གནང་བ་ཡང་སྲིད་བྱུས་འདིའི་རྒྱབ་ལྗོངས་མཚོན་གྱི་ཡོད། ཨ་རིའི་སྐུ་ཚབ་རྣམས་ཀྱི་གསུང་བཤད་ཁག་གི་ནང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་དང་ཨ་རིའི་བཟང་སྤྱོད་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་ཡིན་སྐོར་སོགས་འཆར་ཅན་སྐད་ཆ་རྫིག་པོ་དེ་དག་གིས་ཁེངས་ཡོད། འོན་ཀྱང་སྐུ་ཚབ་ཚོས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཐབས་བྱུས་གསར་པའི་རྨང་གཞི་གསལ་བའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་འཆར་ཞིག་མཉམ་འཁྱེར་གནང་ཡོད། ཁྲིམས་འཆར་དེ་ནི་[བོད་རྒྱའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་ལ་སྐུལ་འདེད་ཁྲིམས་འཆར་] ཡང་ན་ [བོད་དོན་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ཁྲིམས་འཆར་] ཞེས་པ་དེ་ཡིན་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་མིན་ལ་མ་བལྟས་པར། ཕྱི་ཟླ་༧ ཚེས་༡༢ ཉིན་སྲིད་འཛིན་གྱི་བཀའ་འཁྲོལ་ཐོབ་ཡོད། ཁྲིམས་ཡིག་དེའི་ནང་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་དུས་ཡུན་རིང་པོའི་དགོས་འདུན་ཏེ། རྒྱ་ནག་གིས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་མཉམ་དུ་དོན་དམ་གྱི་གྲོས་མོལ་གནང་སྟེ་གྲོས་མཐུན་ཞིག་འཇོག་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁྲིམས་ཡིག་དེའི་ནང་དུ་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་ཧ་ལམ་གསལ་མེད། རྒྱ་ནག་གི་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་གིས་ལམ་སེང་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ལྟར། ཁྲིམས་ཡིག་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་བོད་ཐོག་རྒྱ་ནག་ལ་བདག་དབང་ཡོད་པའི་ཁས་ལེན་ལ་དོགས་པ་བསླང་རྒྱུ་དེ་རེད། གལ་སྲིད་རྒྱ་ནག་གིས་༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་མཉམ་དུ་འོས་འཚམས་ཀྱི་འགྲིག་འཇགས་ཤིག་ཡོང་རྒྱུར་མུ་མཐུད་ཕྱིར་འགྱངས་བྱས་ཚེ། གྲོས་ཚོགས་ཀྱིས་ཨ་རིའི་གཞུང་ལ་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་གནས་བབ་དེ་”ད་དུང་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུ་ལྷག་ཡོད་པ་” ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་དགོས་པའི་འབད་རྩོལ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན་པའི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད།

ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་སྐོར་ལ་ཕྱིར་ལོག་པ།

གནས་རིམ་གཅིག་ནས་བལྟས་ན། རྒྱ་ནག་གི་དབུ་ཁྲིད་ཚོས་འདི་ནི་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཙམ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ནང་སྲིད་ལ་ཐེ་གཏོགས་བྱེད་པའི་འཆར་ཅན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་། ཁོང་ཚོའི་བདེ་འཇགས་ལ་དོན་སྙིང་མེད་པའི་འཇིགས་སྐུལ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་སྲིད། དོན་དངོས་ཐོག་ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་ཁྲིམས་འཆར་དེར་སྲིད་འཛིན་བྷ་ཌེན་གྱིས་མཚན་རྟགས་འགོད་སྐབས་”བོད་མིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གོང་འཕེལ་”གཏོང་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་གསལ་པོར་བཀོད་པ་དང་། “བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དང་བོད་རིགས་ས་ཁུལ་གཞན་དག་ནི་རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཡིན་པར་” ཨ་རིས་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་བསྐྱར་བཤད་བྱས་ཏེ་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་གནང་སྟངས་དེར་ཁས་ལེན་མེད་པའི་རྣམ་འགྱུར་གསལ་པོར་བསྟན་ཡོད།

འོན་ཀྱང་། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཐབས་བྱུས་གསར་པ་དེའི་ནང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་ས་ཁོངས་ཀྱི་རྩོད་ལེན་ངོས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་རིགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཡོད་པ་སྟེ། ད་ལྟའི་བདག་དབང་ངོས་འཛིན་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ངོས་འཛིན་གཉིས་སོ་སོར་ཕྱེ་ཡོད། བོད་དོན་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ཁྲིམས་ཡིག་དེས་༡༩༥༠ ནས་བཟུང་པེ་ཅིང་གིས་ད་ལྟ་བོད་ཐོག་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་བདག་དབང་ལ་(༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་ཀྱང་) རྩོད་གླེང་བྱེད་ཀྱི་མེད། དེའི་ཚབ་ཏུ་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལ་ངོས་ལེན་མི་བྱེད་པར་དམིགས་འཛུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སྲིད་འཛིན་བྷ་ཌེན་གྱི་བསྒྲགས་གཏམ་དུ་རྒྱ་ནག་གི་ད་ལྟའི་དབང་འཛིན་ལ་ངོས་འཛིན་ཡོད་པ་བསྐྱར་བཤད་བྱས་པ་ལས། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་སྐོར་ལ་གང་ཡང་གསལ་མེད། དེར་བརྟེན་བོད་དོན་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ཁྲིམས་ཡིག་དེས་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་དང་ཁོང་ཚོའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་ཚོས་སྲིད་གཞུང་ཁག་ལ་རྒྱ་ནག་གི་ད་ལྟའི་བདག་དབང་ལ་ངོས་ལེན་བྱེད་ན་ཡང་། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་བདག་དབང་ཡོད་པའི་རྩོད་གླེང་དེ་ལས་རྒྱང་ཐག་རིང་དུ་གཏོང་བའི་གོ་སྐབས་བསྐྲུན་ཡོད།

བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཐབས་ཇུས་དེ་ལ། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཐོག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བདག་དབང་ཡོད་ཚུལ་ཀྱི་རྩོད་གླེང་ལ་སྐྱོན་ཆ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་གསལ་སྟོན་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ལྡན། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཐོབ་ཐང་དེར་རྩོད་གླེང་བྱེད་སྐབས། ས་ཁུལ་དེའི་ཐོག་ཁོ་ཚོའི་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་དབང་ཆ་ནི་བཙན་བཟུང་ངམ་དོན་དངོས་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་བྱས་ཡོད་མེད་གཞིར་བཞག་པའི་བསམ་ཚུལ་གང་འདྲ་ཞིག་བཏོན་ཡང་རྟག་ཏུ་དགག་པ་རྒྱག་གི་ཡོད། ཁོང་ཚོས་མི་མང་གི་དགོས་མཁོ་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ་ཁྲིམས་མཐུན་རང་བཞིན་ཡིན་པ་སྒྲུབ་མི་ཐུབ། གང་ཡིན་ཟེར་ན། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་པ་དེར་མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་བསྡུ་ལེན་བྱས་མེད་ལ། དེ་བཞིན་མི་མང་གིས་མོས་མཐུན་རྩ་བ་ནས་མེད་པར་ཁོ་ཚོའི་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད་པས་རེད། དེར་བརྟེན་ཁོང་ཚོས་བདག་དབང་སྐོར་གླེང་དུས་བོད་དེ་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་ཚུལ་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། རྩོད་གླེང་འདི་དཀའ་ངལ་ཅན་ཞིག་ཡིན། བོད་ནི་སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་ལྟེ་བར་བྱས་པའི་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་ཆ་ཤས་སུ་གྱུར་མྱོང་ཡོད་པ་དང་། པེ་ཅིང་གཞུང་གིས་གནས་ཚུལ་འདི་ཁོང་ཚོར་བདག་དབང་ཡོད་པའི་རྨང་གཞིར་ཡང་ཡང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བོད་ནི་ནམ་ཡང་རྒྱ་ནག་ཅེས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆ་ཤས་སུ་གྱུར་མྱོང་མེད་ལ། རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ཆེན་ནམ་མངའ་སྡེ་ཞིག་ཏུའང་གྱུར་མྱོང་མེད། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་སྟོད་ཀྱི་ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུ་རིང་དོན་དངོས་ཐོག་བོད་ནི་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་(de facto independent) ཏུ་གནས་ཡོད་ལ། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༠ བར་དུ་པེ་ཅིང་གིས་ཐད་ཀར་དབང་སྒྱུར་བྱས་མྱོང་མེད།

བོད་དོན་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ཁྲིམས་ཡིག་ནང་དུ། བོད་ཀྱིས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་རང་ཉིད་ལོགས་ཁ་དང་། རང་བཙན་གཙང་མའི་ཆབ་སྲིད། ས་ཁྱོན་གྱི་ངོ་བོ་བཅས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད་པའི་རྩོད་གླེང་བྱས་ཡོད། དེའི་དཔང་རྟགས་སུ་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་སྐབས་ཨ་རིས་བོད་ཀྱི་བར་གནས་རང་བཞིན་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་དང་། དོན་དངོས་སུ་ཨ་རི་ཚུད་པའི་སོག་པོ་དང་། འབྲུག འབྲས་ལྗོངས། བལ་ཡུལ། རྒྱ་གར། ཉི་ཧོང་། དབྱིན་ཇི། ཨུ་རུ་སུ་བཅས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་བོད་དེ་རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱས་པའམ། ཡང་ན་རྒྱ་ནག་གི་གཞུང་ལ་མ་བརྟེན་པའི་སྒོ་ནས་བོད་དང་རང་དབང་སྒོ་ནས་འབྲེལ་བ་བྱས་མྱོང་ཚུལ་”བཀོད་ཡོད།

དེ་ལས་གཞན་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཐོག་བདག་དབང་ཡོད་པའི་རྩོད་གླེང་ནང་དཀའ་ངལ་ཆེ་བའི་ཞན་ཆ་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི། པེ་ཅིང་གིས་བོད་ཐོག་བདག་དབང་ཐོབ་པའི་ལོ་དུས་རྟག་པར་བརྗེ་བོ་རྒྱག་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་རེད། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༠ སྔོན་དུ་རྒྱ་རིགས་མཁས་དབང་མང་པོ་ཞིག་གིས་བོད་ནི་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པར་རྒྱ་ནག་གི་དབང་འོག་ཏུ་ཚུད་པར་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། (དེ་ནི་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་ཏེ། ཧན་རྒྱ་རིགས་མ་ཡིན་པའི་མན་ཇུས་རྒྱ་ནག་དང་དེའི་རྒྱལ་བརྒྱུད་ལ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་རེད།) གང་ལྟར་ཡང་། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༠ མཇུག་ནས་བཟུང་པེ་ཅིང་གིས་བོད་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པ་སྟེ། རྒྱ་ནག་ལ་རྒྱ་རིགས་མ་ཡིན་པའི་སོག་པོའི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་སྐབས་གཞུང་འབྲེལ་ཐོག་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་གྱུར་བར་བཤད། འོན་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༡ ལོར་པེ་ཅིང་གིས་རྩོད་གླེང་བྱེད་ཚུལ་གསར་པ་ཞིག་ཡོད་པའི་ནང། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པར་བོད་ལ་གང་ཞིག་བྱུང་བ་དེ་ནི་བོད་རྒྱ་ནག་གི་ཁོངས་སུ་”གཞུང་འབྲེལ་གྱིས་གཅིག་གྱུར་བྱས་པ་”ཙམ་ཡིན་པར་བསྒྲགས། རྩོད་གླེང་གསར་པ་འདིའི་ནང་བོད་ནི་”གནའ་སྔ་མོ་ནས་”རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་གིས་སྔོན་ཆད་ནམ་ཡང་བཤད་མྱོང་མེད་པའི་རྩོད་གླེང་གསར་བ་ཞིག་ནི། སྔོན་ཆད་བོད་ནང་རྒྱ་ནག་གིས་འཛིན་སྐྱོང་བྱས་མིན་ལ་མ་བལྟས་པར། རིག་གཞུང་དང་རིགས་རྫས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཚུལ་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༥ ཟླ་༤ པར་བརྗོད་སྟངས་དེ་ལ་ཡང་བསྐྱར་འགྱུར་བ་བྱུང་སྟེ། གཞུང་གི་རྒྱབ་ཤ་དཀར་པོའི་ཡིག་ཆ་ཞིག་གི་ནང་”གནའ་སྔ་མོ་ནས་”ཞེས་པའི་ཚིག་དེའི་ནང་དོན་ནི། བོད་དེ་བཞིན་དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་”གནའ་བོའི་རྒྱ་ནག་གི་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་”ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཚུལ་འཁོད་ཡོད།

འདི་ནི་སྔོན་ཆད་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་རྩོད་གླེང་ཞིག་རེད་ལ། པེ་ཅིང་གིས་ད་ལྟའི་བར་དུ་དེའི་རྒྱབ་རྟེན་དུ་སྒྲུབ་བྱེད་དང་བདེན་དཔང་གང་ཡང་འདོན་ཐུབ་མེད། བསྐྱར་བཅོས་རིང་ལུགས་འདི་ནི་གྲོས་མོལ་གྱི་གནད་དོན་གཙོ་བོར་གྱུར་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་ཚོས་ནམ་རྒྱུན་༧གོང་ས་མཆོག་དང་ལྷན་དུ་གྲོས་མོལ་བྱེད་པའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ནི་ཁོང་གིས་བོད་དེ་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱེད་དགོས་ཞེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༡༩༧༩ ལོར་ཐོག་མར་ཁོ་ཚོས་རེ་འདུན་བཏོན་པ་ལྟར་༧གོང་ས་མཆོག་གིས་རང་བཙན་གྱི་འབོད་སྒྲ་མཚམས་འཇོག་གནང་ཡོད། འོན་ཀྱང། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་ཚོར་བ་ཧ་ཅང་སྐྱེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཁོ་ཚོས་ཁྲིམས་མཐུན་ཡིན་པའི་གཞི་འཛིན་ས་ནི། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཀྱི་འོག་ནས་ “ངོ་ཚ་ཁ་སྐྱེངས་ཀྱི་དུས་རབས་ཤིག་” བསྐྱལ་རྗེས་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁོངས་གཅིག་གྱུར་བསྐྱར་གསོ་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་དེ་འཇོག་གི་ཡོད་པས་རེད། ལྷག་པར་དུ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ནས་བོད་ལ་བདག་དབང་ཡོད་ཚུལ་དེ་ནུས་མེད་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་པར་སྣང་། དེར་བརྟེན་ཕྱི་ལོ ༡༩༨༠ སྔ་རྗེས་སུ་པེ་ཅིང་གིས་གསང་བའི་སྒོ་ནས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དང་ལྷན་དུ་གྲོས་མོལ་བྱེད་རྒྱུའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་ལ་འགྱུར་བ་བཏང་སྟེ། ཡོངས་གྲགས་བྱེད་མ་དགོས་པའི་ཐོག་ནས་བོད་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ལ་བོད་དེ་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་གསལ་བསྒྲགས་བྱེད་དགོས་པའི་དགོས་འདུན་འདོན་འགོ་བཙུགས།

༧གོང་ས་མཆོག་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་དགོས་འདུན་དེར་ཞལ་བཞེས་གནང་མེད། ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐད་ཀྱི་དགོངས་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུར་ཞལ་བཞེས་མ་གནང་བ་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དྲི་བ་རྣམས་ཟུར་དུ་བཞག་ནས་གྲོས་མོལ་གྱི་ཆ་ཤས་སུ་འཇོག་མི་དགོས་པའི་དགོངས་ཚུལ་བཏོན་གནང་ཡོད། (ཡ་མཚན་པ་ཞིག་ལ། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ ནང་གི་བོད་རྒྱ་གྲོས་མོལ་སྐབས་པེ་ཅིང་གིས་ཀྱང་ལངས་ཕྱོགས་དེ་རང་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད།) དེར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་ཚོས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ཚུལ་འཆོས་ཅན་དང་”ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་པ་” ཡིན་པའི་སྐྱོན་འཛུགས་བྱེད་དོན་ནི། ཁོང་གིས་ད་ལྟའི་བོད་དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པ་ངོས་ལེན་མི་གནང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་མ་ཡིན་པར། དེ་ནི་པེ་ཅིང་གིས་བདག་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པའི་འགོ་འཛུགས་ལོ་དུས་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་དུས་རབས་སམ། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གང་རུང་ནས་བཟུང་བོད་དེ་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་སྒོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་སུ་གྱུར་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་གསུང་གི་མེད་པས་རེད། ཁོ་ཚོས་བརྗོད་བཞིན་པའི་དུས་ཚོད་དེ་རྟག་པར་འགྱུར་བ་གཏོང་བཞིན་ཡོད།

གྲོས་མོལ་ཐད་བོད་མིའི་ལངས་ཕྱོགས་གསར་པ་དེས། པེ་ཅིང་གི་དམིགས་ཚད་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་པ་དེ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོ་སྐབས་ཤིག་ཏུ་བརྩིས་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་དོན་སེལ་ཐབས་ཀྱི་ཁྲིམས་ཡིག་འདིས་རྒྱ་ནག་ཕྱོགས་ནས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་བོད་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་པའི་གསལ་བསྒྲགས་བྱེད་དགོས་པའི་རེ་འདུན་གསར་པ་དེར་དོ་སྣང་སྤྲད་ནས་རྩོད་གླེང་དེ་ཁས་ལེན་བྱས་མེད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་(གནའ་སྔ་མོ་ནས་ཆ་ཤས་ཡིན་པའི་) རྩོད་གླེང་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་ནམ་ཡང་བྱས་མེད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། དོན་དངོས་ཐོག་རྩོད་གླེང་དེ་ནི་ཉེ་ཆར་བྱས་པ་ཡིན་པར་བརྟེན་ཁས་ལེན་བྱེད་ཐབས་བྲལ་པ་ཞིག་རེད།

སྐུའི་ཡང་སྲིད་སྐོར་ལ་རྒྱ་ནག་གི་དཀའ་ངལ།

བཙན་བྱོལ་བོད་མི་དང་། དེ་བཞིན་ཨ་རིའི་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་དོ་སྣང་བྱེད་ས་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ནང་ཁུལ་བདག་དབང་རྩོད་ལེན་གྱི་འགལ་ཟླ་རེད། འོན་ཀྱང་། ༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་དགུང་ལོ་རྒས་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར། རྒྱ་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་སྲིད་ཇུས་ནང་དུ་འགལ་ཟླ་དེ་གཅིག་པུ་མ་ཡིན་པར། རྒྱ་ནག་གི་དབང་འཛིན་པ་ཚོས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་དབང་གིས་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་གཞི་རྩའི་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་ཐག་གཅོད་མང་པོ་ལ་ནོར་འཁྲུལ་ཤོར་ཡོད་པ་ད་ལྟ་མངོན་གསལ་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཐོག་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ནང་ནོར་འཁྲུལ་ཤོར་པའི་གནད་དོན་གཅིག་ནི་༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཡང་སྲིད་སྐོར་རེད། རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་དང་གཞུང་འབྲེལ་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་གིས་བོད་དང་འབྲེལ་བའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་སྐུ་ཕྲེང་རྗེས་མ་ངོས་འཛིན་བྱ་རྒྱུའི་དབང་ཆ་ཡོངས་རྫོགས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཡོད་ཚུལ་གསལ་པོ་བསྟན་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་གིས་དབང་ཆ་ཐོབ་ཐབས་བྱེད་དགོས་དོན་མེད། མ་འོངས་པར་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཆུང་ཆུང་དེའི་དབུ་ཁྲིད་དུ་འགྱུར་སྲིད་པའི་གང་ཟག་སུ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་ཁོ་པ་ཚོའི་མགོ་གནོན་པའམ་ཤུགས་རྐྱེན་མེད་པར་བཟོ་པའི་ཐབས་ལམ་མང་པོ་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་རང་ངོས་ནས་འདེམས་པའི་མི་སྣ་ཞིག་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་བཅོ་ལྔ་པར་བསྐོ་བཞག་བྱས་ཏེ། བོད་མི་ཚོས་ཁས་ལེན་ཡོང་བ་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་དཀའ་ངལ་ཆེ་བའི་ལས་དོན་ཞིག་རེད། (སྔོན་ཆད་ཀྱང་བོད་མི་ཚོའི་ཁྲོད་དུ་བྱིས་པ་འདི་དང་དེ་སྤྲུལ་སྐུ་རུ་ངོས་འཛིན་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་ནང་ཁུལ་རྩོད་རྙོག་ཆེན་པོ་བྱུང་མྱོང་ཡོད།) ཡང་སྲིད་ཐག་གཅོད་དབང་ཆ་སྟངས་འཛིན་བྱ་རྒྱུའི་ལས་དོན་ལ་ཨ་རི་ལ་སོགས་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ངོ་རྒོལ་བྱས་ནས་པེ་ཅིང་ལ་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་མི་ཐུབ་ན་ཡང་། བོད་ནང་གི་བོད་མི་མང་ཆེ་བས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མིན་དེ་ནི་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་མིན་ལ་གལ་ཆེན་པོར་གྱུར་ཡོད། སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་བོད་ནང་དུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དུ་ཁོ་ཚོའི་དབང་སྒྱུར་བའི་སྐུ་ཚབ་ཞིག་བསྐོ་བཞག་བྱས་པའི་ལས་དོན་ལ་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་ཞིག་རྩ་བ་ནས་བྱུང་མྱོང་མེད།

པེ་ཅིང་གིས་བླ་ཆེན་ཞིག་གི་སྐུ་ཚབ་བསྐོ་བཞག་ཐད་ཕམ་ཉེས་ཆེ་ཤོས་ནི་༧ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད། ཁོང་ལ་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༩ ལོར་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཀྱི་མཚན་གནས་ཞིག་སྤྲད་ནས་བསྐོ་བཞག་བྱས་ན་ཡང་། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༢ ལོར་ཁོང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་བོད་ཐོག་འཛིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ཁག་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་གནང་པ་དང་། དེ་རྗེས་ཀྱི་ལོ་ཉི་ཤུའི་རིང་ཁྱིམ་བཀག་གམ་བཙོན་འཛུག་འོག་གནས་དགོས་བྱུང་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༡༩༨༩ ལོར་ཁོང་སྐུ་མ་གཤེགས་པའི་སྔོན་དུ་ཁོང་གིས་ཡང་བསྐྱར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་སྲིད་བྱུས་ཁག་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཆེན་པོ་གནང་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༢ ལོར་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་རང་གི་གདོང་བ་སྲུང་ཆེད་བླ་ཆེན་གཞན་ཞིག་སྟེ། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བདུན་པ་བསྐོ་བཞག་བྱས་ཀྱང་། ལོ་བདུན་གྱི་རྗེས་སུ་ཁོང་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕེབས། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༥ ལོ་ནས་བཟུང་པེ་ཅིང་གིས་བསྐོ་བཞག་བྱས་པའི་༧པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གཅིག་པ་བོད་མི་ཚོས་ངོས་ལེན་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་འབད་རྩོལ་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་། ལོ་སྔོན་མའི་ཟླ་བརྒྱད་པར་ཁོང་བོད་དུ་ཕེབས་སྐབས་སུ་མང་ཚོགས་ཀྱི་བསུ་བ་བྱས་པའི་ཚད་གཞི་ཧ་ཅང་དམའ་བོ་ཡིན་པ་མཐོང་ཐུབ།

བྱུང་རིམ་འདི་དག་ལ་བལྟས་ན། དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ངོས་ནས་ཡིད་ཆེས་འོས་པའི་སྐུ་ཕྲེང་རྗེས་མ་ཞིག་བསྐོ་གཞག་གནང་བའི་ཐབས་ལམ་གཅིག་པོ་ནི། ད་ལྟའི་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་ནས་སྐུ་ཕྲེང་རྗེས་མ་བསྐོ་གཞག་བྱ་རྒྱུའི་དབང་ཆ་དེ་དམར་ཤོག་ཚོགས་པར་ཡོད་པའི་ངོས་འཛིན་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཞིག་དགོས་ངེས་ཡིན་པ་བསྟན་ཡོད། ངས་རྒྱ་གར་དུ་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནད་ཡོད་མི་སྣ་ཁག་ཅིག་ནས་གོ་ཐོས་བྱུང་བར་གཞིགས་ན། རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་ཚོས་༧གོང་ས་མཆོག་ནས་དེ་ལྟ་བུའི་ཞལ་བཞེས་ཤིག་གནང་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་འདུག འོན་ཀྱང་གྲོས་མཐུན་དེ་འདྲ་ཞིག་འགྲུབ་པར་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ངོས་ནས་ཀྱང་ཆག་ཡང་ངམ་གུ་ཡངས་གཏོང་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན། ཚིག་གཞན་གྱི་སྒོ་ནས་བརྗོད་ན། པེ་ཅིང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཐབས་ཇུས་ཀྱི་ཆ་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་པ་དང་ལྷན་དུ་དོན་དམ་གྱི་གྲོས་མཐུན་ཞིག་མ་བྱུང་བར་ཐར་ཐབས་བྲལ་བའི་གནས་སྟངས་ཤིག་ཏུ་གྱར་ཡོད་པ་རེད། འདི་ནི་རྡ་རམ་ས་ལ་ནས་གྲོས་མཐུན་འགྲུབ་པར་སྔར་ལས་དོ་སྣང་ཉུང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དུས་སྐབས་ལ་འབྱུང་བཞིན་ཡོད།

དམའ་འབེབས་དང་ཕྱིར་འགྱངས། ད་དུང་བཙན་ཤེད་མ་བྱས་པའི་ནོར་འཁྲུལ་གཞན།

ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་ལ་མགྱོགས་མྱུར་གྱིས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་ལྷན་དུ་གྲོས་མཐུན་འཇོག་པའི་དུས་ལ་བབས་ཡོད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཞན་གཉིས་ཡོད། འདི་ཡང་རྒྱ་ནག་དམར་ཚོགས་པ་རང་ངོས་ནས་བཟོས་པའི་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་འབྲས་བུ་ཡིན་པར་མངོན་ཞིང་། གནད་དོན་འདི་དག་གི་ཐད་ནས་སྔ་མོ་ནས་པེ་ཅིང་གི་དབུ་ཁྲིད་ཚོར་ནོར་འཁྲུལ་དེ་དག་ལས་གཡོལ་དགོས་པའི་ཉེན་བརྡ་བཏང་བའི་སྐད་ཆ་ཡོད་པ་ང་ཚོས་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།

ནོར་འཁྲུལ་དེ་དག་ནང་གི་དང་པོ་ནི་ཧ་ཅང་མངོན་གསལ་ཡིན་པས་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ཧ་ལམ་དོ་སྣང་བྱུང་མེད་པ་ལྟ་བུ་རེད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༧གོང་ས་མཆོག་ལ་སྒེར་གྱི་དམའ་འབེབས་བྱེད་པའི་སྲིད་བྱུས་ལ་འགྱུར་བ་བཏང་མེད། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༤ ཟླ་༧ པར་བོད་ཀྱི་ལས་དོན་སྐོར་གྱི་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་གསུམ་པའི་སྐབས་སུ། རྒྱ་ནག་གི་འགོ་ཁྲོད་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་བོད་དོན་མཁས་པ་མང་པོའི་སློབ་སྟོན་ལ་མ་ཉན་པའི་ཐག་གཅོད་ཅིག་བྱས་པ་རེད། བོད་མི་ཚོའི་ཁྲོད་ནས་ཐག་གཅོད་དེར་མི་དགའ་བའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་པ་སྟེ། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༨ ལོར་བོད་ས་ཡོངས་སུ་ངོ་རྒོལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་བྱུང་། གལ་སྲིད་༧གོང་ས་མཆོག་དགོངས་པ་མ་རྫོགས་སྔོན་དུ་རྒྱ་ནག་གིས་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་གྲོས་མཐུན་ཞིག་མ་བཞག་པ་ཡིན་ན། སྲིད་བྱུས་དེས་རྒྱ་ནག་ལ་མི་དགའ་བའི་བསམ་ཚུལ་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བའི་ཉེན་ཁ་ཡོད། དོན་དངོས་ཐོག་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ངོས་ནས་སྐབས་དེར་ཟིང་ཆ་ཚབས་ཆེན་ཡོང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་སེམས་ཁྲལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པར་མངོན། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༡ ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཚང་མའི་ནང་མི་གྲངས་བཞི་ཡན་གྱི་གཏན་འཇགས་ལས་བྱེད་པ་བཞག་སྟེ། ལས་བྱེད་པ་ཁྱོན་ཁྲི་གཉིས་བཏང་ཡོད་པ་ནི་མཇུག་འབྲས་དེ་ལྟ་བུ་ལ་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་མཐོང་ཐུབ། ༧གོང་ས་མཆོག་དང་མཐའ་མའི་གྲོས་མཐུན་ཞིག་འཇོག་ཐུབ་ན་ཉེན་ཁ་དེ་སེལ་ཐུབ་ཀྱང་། ད་ཆ་དུས་ཐོག་ཏུ་གྲོས་མཐུན་ཞིག་འཇོག་རྒྱུ་ཁག་པོ་ཡོང་སྲིད།

ད་ལྟ་མངོན་གསལ་དོད་པོའི་ཞན་ཆ་ལྟ་བུར་གྱུར་བ་ནི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་བོད་ཐོག་གི་ཐབས་ཇུས་གཉིས་པ་སྟེ། ཉེན་ཁར་གདོང་ལེན་བྱེད་པའི་ཐབས་ཇུས་དེ་ཡིན། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༢ ནས་ ༢༠༡༠ བར་རྒྱ་ནག་གི་དབུ་ཁྲིད་ཚོས་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོ་དང་མཉམ་གྲོས་མོལ་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ནི། དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྤེལ་ཆེད་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བའི་རྩ་འཛུགས་སྟེ་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་ལྷན་ཁང་ཟེར་བའི་ལས་ཁུངས་དེ་ལ་སྤྲད་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་ལྷན་ཁང་གིས་བོད་མིའི་དམིགས་ཡུལ་ལ་དོགས་པ་བྱས་ཏེ་གྲོས་མོལ་གྱི་བྱ་རིམ་ཕྱིར་འགྱངས་བྱས་ཡོད། (རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་ཚོས་ད་དུང་ཡང་དེ་ལྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད།) དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཐབས་ཇུས་ནི་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དགུང་ལོ་ཤིན་ཏུ་བགྲེས་ཤིང་སྐུ་གཟུགས་མཉེལ་བའི་སྐབས་འདིར། ཁོང་གིས་ཁས་ལེན་མང་པོ་མི་གནང་རང་གནང་གི་བར་དུ་སྒུག་རྒྱུ་དེ་ཡིན་པའི་ཐག་གཅོད་བྱས། འོན་ཀྱང་དམར་ཤོག་ཚོགས་པར་ཡོད་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱི་སྒེའུ་ཁུང་དེ་ད་ལྟ་སྒོ་རྒྱག་བཞིན་ཡོད་པར་བརྟེན། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོའི་ལྟ་ཚུལ་ནི། གྲོས་མོལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་པར་གནོན་ཤུགས་ཐེབས་བཞིན་པ་ནི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་ཡིན་པ་ལས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོ་མིན་པ་དེ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ལོར་བཙན་བྱོལ་གཞུང་གི་སྲིད་སྐྱོང་དུ་འོས་འདེམས་བྱུང་བའི་སྤེན་པ་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་ད་ལྟའི་གྲོས་མོལ་ཐད་རེ་བ་ཆེན་པོ་མེད་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ཡོད། ད་ལོའི་(༢༠༢༤)་ཕྱི་ཟླ་བཞི་པའི་ནང་ཁོང་གིས་ “ང་ཚོར་འཕྲལ་མར་རེ་བ་གང་ཡང་མེད་ལ། ད་ལྟའི་གནས་སྐབས་སུ་དེ་ནི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་དང་མི་མཐུན་པ་ཞིག་རེད་”ཅེས་གསུངས་ཡོད། བོད་མི་ཚོའི་ལྟ་ཚུལ་ལྷིང་པོ་འདི་ནི་པེ་ཅིང་གིས་འདས་པའི་ལོ་བཞི་བཅུའི་རིང་གི་གྲོས་མོལ་ཁྲོད་བོད་མི་ཚོར་ཁེ་ཕན་གང་ཡང་མ་སྤྲད་པའི་ཐབས་ཇུས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཞིག་རེད།

པེ་ཅིང་གིས་ད་ལྟ་ཡང་མུ་མཐུད་ནས་ཐབས་ལམ་འདི་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། འདི་ལོའི་(༢༠༢༤ )ཕྱི་ཟླ་བཞི་པའི་ནང་༧གོང་ས་མཆོག་དང་ཁོང་གི་ཉེ་འཁོར་གྱི་མི་ཁ་ཤས་ཕྱིར་བོད་དུ་ལོག་ཆོག་པའི་ཆ་རྐྱེན་སྐོར་ཁོ་ན་ལས་གྲོས་མོལ་མི་བྱེད་ཅེས་ཡང་བསྐྱར་བརྗོད་ཡོད། གནས་སྟངས་འདི་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་ནས། སྤེན་པ་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་གྲོས་མོལ་ཐོག་རེ་བ་ཆེན་པོ་མེད་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་པ་དེ་ནི། དུས་ཡུན་རིང་པོར་གྲོས་མོལ་བྱས་པའི་ཐབས་བྱུས་དེ་ད་ཆ་རང་ཉིད་ལ་དམིགས་ཡུལ་ལྡན་པ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་པར་མ་ཟད། བོད་མི་ཚོས་མུ་མཐུད་ཆག་ཡང་གཏོང་གི་མིན་ཞེས་པེ་ཅིང་ལ་བརྡ་ལན་སྤྲོད་པའི་གསར་གཏོད་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ཤིག་རེད།

བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་ཆབ་སྲིད་འཇུ་རེས་ཀྱི་རྩལ་སྟོན་པ་འདི་ནི་བསམ་བློ་གཏོང་སྟངས་ལ་འགྱུར་བ་མངོན་གསལ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ན་ཡང། རྩེད་མོའི་ཤོག་བྱང་ཚང་མ་(དབང་ཆ་ཡོངས་རྫོགས) དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ལག་དུ་ཡོད་པར་བརྟེན། ཨ་རིའི་སྲིད་གཞུང་གིས་མངོན་གསལ་དོད་པོས་ཐེ་གཏོགས་བྱས་ཀྱང་། རྒྱ་གཞུང་ལ་བོད་དོན་ཐོག་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་ཏུ་འཇུག་མི་ཐུབ་པ་མ་ཟད། གཅིག་བྱས་ན་ད་དུང་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་སྲིད། རྒྱ་གར་གྱི་གནས་བབ་ནི་གལ་ཆེ་བ་ཡིན་ཡང་། པེ་ཅིང་ཕྱོགས་ནས་ས་མཚམས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་རྒྱ་གར་ལ་ད་ལྟ་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་ཞི་བའི་ཐབས་ལམ་མུ་མཐུད་པ་ཡིན་ན། རྒྱ་གར་གྱིས་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་ཆུང་ལ་འགྲོ་སྲིད།

བོད་མིའི་ཐབས་བྱུས་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་བ་དེའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་ནི། རྒྱ་ནག་ཕྱོགས་ནས་གྲོས་མོལ་བྱེད་སྟངས་ལ་མངོན་གསལ་དོད་པོས་འགྱུར་བ་ཡོང་སྲིད་པ་དེ་མིན། དེ་ནི་མི་ལོ་༣༠ ཡར་སྔོན་ལ་ཉེན་བརྡ་བཏང་བ་ལྟར། ༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་མཚན་སྨད་ཞུ་བ་དང་། ཁོང་སྐུ་གཤེགས་ཉེ་བའི་བར་དུ་གྲོས་མོལ་ལ་འགོར་འགྱངས་བྱེད་པ། མི་མང་གིས་དགའ་བོ་མེད་པའམ་རྒྱུས་མེད་པའི་མི་སྣ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དུ་བསྐོ་བཞག་བྱེད་པའི་སྲིད་བྱུས་དེ་དག་ནི། རིམ་བཞིན་རྒྱ་ནག་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཡིན་ཚུལ་བརྗོད་པའི་པེ་ཅིང་ལ་སློབ་སྟོན་བྱེད་མཁན་ཚོའི་ནུས་པ་ཆེ་རུ་འགྲོ་སྲིད་པ་དེ་རེད།

ད་ལྟ་བོད་ཁུལ་གྱི་སྲིད་དོན་མི་སྣ་ནང་ཁུལ་དུ་འགལ་ཟླ་ཤོར་བའི་རྟགས་མཚན་མངོན་གྱི་ཡོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེ་ཟུར་པ་ལྐོག་ཟ་རུལ་སུངས་ཀྱི་ཉེས་མིང་འོག་ཞིབ་བཤེར་བྱས་རྗེས་འདི་ལོར་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བཏང་། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་འོག་སྔོན་ཆད་ཧ་ལམ་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་རེད། ཞིབ་བཤེར་བྱས་པའི་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་ཕལ་ཆར་ཤོག་ཁག་བར་གྱི་འཐབ་རྩོད་ཡོད་པར་སྣང་ལ། འདི་ནི་བོད་ནང་གི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱེད་སྟངས་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་དཀྲོག་གཏམ་གོ་རྒྱུ་འདུག བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་བོད་དོན་འཛིན་པའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ནང་ཁུལ་འགལ་ཟླའི་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་གསར་པ་སྤྲད་པ་དེས་ཁོང་ཚོའི་སྲིད་བྱུས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་རྒྱུ་དང་གུ་ཡངས་གཏོང་བའི་རེ་བ་མེད་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལྡན་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྐྱོན་བརྗོད་དང་རིན་ཐང་ལ་དོ་སྣང་སྤྲོད་རྒྱུའི་ཚབ་ཏུ། དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ། དེའི་ནང་ཁུལ་གྱི་འགལ་ཟླ་བཅས་ལ་དམིགས་པ་ཡིན་ན། ཐབས་བྱུས་གསར་པ་དེས་བོད་རྒྱ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀར་གྲོས་མཐུན་གྱི་མཐའ་མའི་གོ་སྐབས་དེ་མ་ཤོར་བའི་སྔོན་དུ། རྒྱ་ནག་ལ་སོ་སོའི་ཐབས་བྱུས་ཀྱི་གདམ་ཁ་ཁག་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་པའི་སྐུལ་མ་ཞིག་ཐེབས་སྲིད་པའོ།།

བོད་སྒྱུར་བའི་མཆན། དཔྱད་རྩོམ་འདི་ནི་བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་སྐུ་ཞབས་རོ་བྷར་ཊི་བྷར་ནེ་ཊི་Robert Barnett ལགས་ཀྱིས་ཕྱི་ལོ་༢༠༢༤ ཟླ་༡༢ ཚེས་ ༣༠ ཉིན་རྒྱ་ནག་ཡིག་ཆ་ཟེར་བའི་དུས་དེབ་ China File ནང་འཁོད་ཡོད་པ་རྩོམ་པ་པོར་བཀའ་འཁྲོལ་གྱིས་བོད་བསྒྱུར་ཞུས་པ་ཡིན་ཡང་། མ་ཡིག་དྲ་ཐག་ https://www.chinafile.com/reporting-opinion/viewpoint/tibetan-government-exile-has-new-strategy འདིར་ཡོད་པས་དེ་ལ་རྩ་འཛིན་ཡོང་བ་ཞུ།