རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་སུ་བུད་མེད་ཁོ་ན་ལས་གྲུབ་པའི་དམག་དཔུང་ས་ཚིགས་ ༡༠ གསར་འཛུགས་གནང་བཞིན་ཡོད་འདུག
ཁ་སང་ཕྱི་ཚེས་ ༢༣ ཉིན་རྒྱ་གར་གྱི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་གནས་ཚུལ་ཐོན་པ་ལྟར་ན། རྒྱ་གར་གྱི་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་ཉེན་རྟོག་པས་ས་མཚམས་ཁུལ་དུ་བུད་མེད་ཁོ་ན་ལས་གྲུབ་པའི་དམག་དཔུང་ས་ཚིགས་བཅུ་གསར་འཛུགས་གནང་གི་ཡོད་འདུག་ལ། ད་ལྟའི་ཆར་ལ་དྭགས་ལུ་ཁུང་ (Lukung) དང་། ཧི་མ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་ཐང་གི་ (Thangi) མཐའ་མཚམས་སུ་བུད་མེད་ཁོ་ན་ལས་གྲུབ་པའི་དམག་དཔུང་ས་ཚིགས་གཉིས་འཛུགས་སྐྲུན་གནང་བཞིན་ཡོད་འདུག དམག་དོན་ལས་གཞི་དེ་ནི་བུད་མེད་དམག་དཔུང་གི་ལས་འགན་དང་ནུས་སྟོབས་གོང་འཕེལ་དུ་གཏོང་བར་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག
དེ་འབྲེལ་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ཉེན་རྟོག་པའི་འགན་འཛིན་གཞོན་པ་ཀུ་མར་ (Praveen Kumar) ལགས་ཀྱིས། བུད་མེད་དམག་མིའི་ལས་འགན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་སླད། བུད་མེད་ཁོ་ན་ལས་གྲུབ་པའི་ས་མཚམས་དམག་དཔུང་ས་ཚིགས་བཅུ་འཛུགས་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། ད་བར་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་དམག་དཔུང་ས་ཚིགས་ ༢༡༥ གསར་འཛུགས་གནང་ཟིན་པ་དང་། དམག་དཔུང་ས་ཚིགས་གསར་འཛུགས་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡུལ་དེའི་ས་མཚམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། ས་མཚམས་སུ་རྟོག་ཞིབ་དང་དོ་དམ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་སོགས་དམག་དོན་ནུས་པ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བར་ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཡོད་སྐོར་དང་། ས་མཚམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་དམག་མི་རྣམས་ལ་དམག་སྦྱོང་སྤྲོད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ས་མཚམས་ཁུལ་གྱི་བདེ་འཇགས་དང་། མཐུན་སྦྱོར་སྔར་ལྷག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་སླད། རྒྱ་དཀར་ནག་གི་མཐའ་མཚམས་ས་ཐིག་ཏུ་དམག་སྒར་ ༤༡ གསར་འཛུགས་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་འདུག
རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ས་ཐིག་དང་ཆེས་ཁ་ཐག་ཉེ་བའི་མོན་རྟ་དབང་དང་། འབྲས་ལྗོངས། ལ་དྭགས། ཨུ་ཊར་ཁན་ཌི་མངའ་སྡེ་བཅས་ཀྱི་འཕགས་བོད་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཉེ་ཁུལ་དུ་མཁའ་དམག་དང་། སྐམ་དམག་གི་རྟེན་གཞི། དེ་བཞིན་དྲག་ཆས་གསོག་འཇོག་བྱེད་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་བསྟུད་མར་ཐོན་བཞིན་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རྒྱ་གར་བྱང་ཤར་གྱི་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་ཉེ་ཁུལ་བོད་ལྷུན་རྩེ་རྫོང་ཁོངས་སུ་མཁའ་དམག་གི་གནམ་གྲུ་འཇོག་སའི་ལྕགས་ཁེབས་ཅན་གྱི་ཁང་པ་མང་པོ་ཞིག་དང་། སྡོད་ཁང་གསར་པ། གནམ་གྲུ་འཇོག་སའི་མདུན་གྱི་རྡོ་ཅལ་སོགས་གསར་རྒྱག་བྱས་ཟིན་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་འདུག་ལ། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དིང་རི་དང་། ལྷུན་རྩེ། སྤུ་ཧྲེང་རྫོང་སོགས་སུ་མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་བསྐྲུན་པ་ནི། འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ཁག་དང་ཧ་ཅང་ཁ་ཐག་ཉེ་སྟབས། རྒྱ་ནག་གིས་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་རྒྱ་སྐྱེད་དང་འཆར་གཞི་དམིགས་བསལ་ཞིག་སྒྲིག་བཞིན་ཡོད་པའི་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཀྱིན་འདུགགཞན་ཡང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མཚོ་ངོས་ནས་མཐོ་ཚད་རྨི་ ༡༤༡༠༠ ལྷག་ཡོད་པའི་བོད་མངའ་རིས་སེངྒེ་ཁ་འབབ་གྲོང་རྡལ་ (Shiquanhe) གྱི་ལྷོ་ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་སྤྱི་ལེ་ ༡༠ ལྷག་གི་མཚམས་སུ། མི་མེད་དམག་དོན་མཁའ་གྲུ་ (unmanned aerial vehicle ) ཡི་ས་ཚིགས་ཤིག་ཆེད་འཛུགས་བྱས་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༩ ཚེས་ ༢༨ ཉིན་མི་མེད་དམག་དོན་མཁའ་གྲུ་ཚོད་ལྟའི་ས་ཚིགས་དེ་སྒོ་འབྱེད་དང་། རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་སྟོན་དུས་ཆེན་ཟེར་བའི་ཉིན་ཆེད་དུ་ཡུལ་དངོས་ནས་མི་མེད་དམག་དོན་མཁའ་གྲུ་ཆེད་གཏོང་བགྱིས་ནས་ཚོད་ལྟ་བྱས་འདུག
རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ལ་དྭགས་དང་ཨ་རུ་ན་ཅལ་སོགས་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་མཁའ་དམག་གི་གནམ་གྲུ་འཇོག་ས་དང་། སྡོད་ཁང་གསར་པ་སོགས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཏེ་ཁ་གཏད་གཅོག་ཐབས་བྱེད་བཞིན་འདུག་འ། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ལ་དྭགས་སུ་དམག་དོན་ནུས་པ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་བསྟུན། ཟླ་འདིའི་ཕྱི་ཚེས་ ༡༢ ཉིན་ལ་དྭགས་ཀྱི་ནུ་མ་ཁུལ་དུ་མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་ཞིག་གསར་དུ་སྒོ་ཕྱེས་ཡོད་འདུག་ལ། མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་དེ་ནི་མཐོ་ཚད་ཧྥི་ཊི་ ༡༣,༧༠༠ ལ་ཆགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་གར་གྱི་མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་མཐོ་ཤོས་ཤིག་ཡིན་འདུག དེ་བཞིན་ཨ་རུ་ན་ཅལ་གྱི་མེ་ཆུ་ཁ་ (Mechuka) རུ་ཡོད་པའི་དམག་སྒར་དུ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ལོར་མཁའ་དམག་རྟེན་གཞི་བཙུགས་ཏེ་དམག་མི་འབོར་ཆེན་བསྡུས་ཏེ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་བཞིན་འདུག ལ་དྭགས་སུ་མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱས་པ་དེས་སྤང་གོང་མཚོ་དང་། བདེ་མཆོག་ (Demchok) སོགས་ལ་དྭགས་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་དམག་མི་དང་། གོ་མཚོན། མཁོ་ཆས་སོགས་གང་མགྱོགས་སྐྱེལ་འདྲེན་དང་། དམག་དོན་ནུས་པ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་བར་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོང་རྒྱུར་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ལ་དྭགས་ཀྱི་གླེ་དང་། དཀར་འཁྱིལ། ནུ་མ་སོགས་དང་། ཨ་རུ་ན་ཅལ་མངའ་སྡེའི་ནང་པ་སི་གྷ་ཌི་ (Pasighat) དང་། མེ་ཆུ་ཁ། ཊུ་ཊིང་། ཝ་ལུང་སོགས་སུ་མཁའ་དམག་གི་རྟེན་གཞི་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད་འདུག
འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ ༧ ནང་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་ས་ལྡི་ལི་རུ་རྒྱ་གར་གྱི་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཟུང་དྲུང་སྐུ་ཞབས་གྷ་རན་གྷ་ལལ་དྷ་སི་(Gourangalal Das) ལགས་ཀྱིས་སྣེ་འཁྲིད་པའི་རྒྱ་གར་གྱི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་གིས། རྒྱ་ནག་མཐའ་མཚམས་དང་མཚོ་ཁུལ་གྱི་གནད་དོན་ལས་ཁུངས་ (Boundary and Oceanic Affairs Department) ཀྱི་འགན་འཛིན་ཧོང་ལིང་(Hong Liang) ཟེར་བས་མགོ་ཁྲིད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ཚོགས་ཆུང་དང་ཐུག་འཕྲད་གནང་སྟེ། རྒྱ་ནག་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱིས་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་འཛུགས་སྐྲུན་དང་མཉམ་ལས་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་གྲོས་མོལ་གནང་ཡོད་ལ། རྒྱ་གར་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་དེ་འབྲེལ་བསྒྲགས་གཏམ་ཞིག་སྤེལ་བའི་ནང་། ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་ཆུང་གིས་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་ཞི་བདེ་བརྟན་བརླིང་དང་། ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་དེ་རྒྱུན་ལྡན་བཞིན་ཡོང་རྒྱུའི་ཐད་ལ་གླེང་སློང་གནང་ཡོད་པ་མ་ཟད། མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་ཚོང་དོན་ཚུད་པའི་མཉམ་ལས་དང་། འདི་ལོའི་ལོའི་མཇུག་ཏུ་སླར་ཡང་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་གྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་ཆུང་གི་ཚོགས་འདུ་ཞིག་རྒྱ་གར་དུ་འཚོག་འཆར་ཡོད་སྐོར་སོགས་བསྒྲགས་ཡོད་པ་རེད།
གསར་འགོད་པ། བསྟན་འཛིན་ཕུར་བུ། རྩོམ་སྒྲིག་བྱེད་མཁན། པདྨ་མཚོ།
