བཀའ་ཁྲི་མཆོག་གིས་ ༡༨༩༠ ཡས་མས་ནས་ ༡༩༡༥་དང་ ༢༠ བར་དུ་བོད་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་སྣེ་ཁྲིད་པ་རྣམས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་གོ་རྟོགས་དང་གཟིགས་རྒྱང་གཉིས་ཀ་མེད་པའི་དབང་གིས་བོད་ཀྱི་གནས་བབ་དེ་ཉག་ཕྲ་བོ་དང་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་བྱུང་བ་རེད། དེ་ང་ཚོས་ངོས་ལེན་མ་བྱས་པར་འགེབ་ཐབས་བྱས་ན་འགྲིག་གི་མེད་གསུངས་བྱུང་།
ཟླ་འདིའི་ཚེས་ ༣༠ དང་ ༣༡ ཉིན་གཉིས་རིང་གངས་སྐྱིད་སྤྱི་ཐབ་ཐོག་ཁང་དུ་ ༼ བོད་སོག་བར་གྱི་ཆིངས་ཡིག་དང་། བོད་དང་མན་ཇུའི་འབྲེལ་བའི་སྐོར ༽ ཞེས་པའི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་ཆེད་མཁས་མི་སྣ་ ༧ ཙམ་གྱིས་ཉེ་རབས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ་གཏམ་བཤད་གནང་ཡོད་པ་དང་། ཚོགས་ཞུགས་གནང་མཁན་བོད་གཞུང་གི་ལྷན་ཁང་ཁག་གི་བཀའ་བློན་རྣམ་པ་དང་སྤྱི་འཐུས་རྒྱུན་ལས། སྡེ་ཚན་ཁག་གི་འགན་འཛིན་དང་ཉམས་ཞིབ་པ། གཞན་ཡང་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་གི་སྐུ་ཚབ་སོགས་གནད་ཡོད་མི་ ༡༠༠ ལྷག་ཚོགས་ཞུགས་གནང་ཡོད།
ཚེས་ ༣༡ ཉིན་གྱི་ཕྱི་དྲོར་བགྲོ་གླེང་དེ་མཇུག་སྡོམ་མཛད་སྒོའི་ཐོག་བཀའ་བློན་ཁྲི་པ་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ཆེད་ཕེབས་ཀྱིས་གསུང་བཤད་གནང་ཡོད་ལ། སྐབས་དེར་བཀའ་ཁྲི་མཆོག་གིས་གསུངས་དོན། བྱུང་རབས་སྨྲ་བའི་མཁས་དབང་ཚོས་གསུངས་པ་ལྟར། སོག་པོའི་ངོས་ནས་ཆིངས་ཡིག་འདི་སྔོན་མར་དེ་ཙམ་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱེད་ཀྱི་མེད་མོད། འདས་པའི་ལོ་ཤས་ནང་ཁོང་ཚོས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་ཤིག་གི་སྟེང་ནས་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱ་རྒྱུ་ཐག་གཅོད་བྱུང་བ་དང་། སྐབས་དེར་བཙན་བྱོལ་སྒྲིག་འཛུགས་དང་ནང་དོན་གོ་བསྡུར་བྱས་ཏེ་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་རེད། ཡིན་ནའང་། རྗེས་མར་ང་ཚོ་ལས་ཁོང་ཚོར་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱ་རྒྱུར་སེམས་ཤུགས་ཆེ་བ་འདུག ང་རང་སྒེར་བ་ལྟ་བུར་མཚོན་ན་ཆིངས་ཡིག་འདི་གསལ་བོ་བཟོ་རྒྱུ་དང་དྲིལ་བསྒྲགས་བྱ་རྒྱུར་སེམས་ཤུགས་ཡོད་མཁན་ཞིག་མིན་ཞིང་། དེ་ནི་ཆིངས་ཡིག་འདིའི་ནང་འཁོད་པའི་བརྗོད་བྱའི་ནང་ད་ལྟའི་བཙན་བྱོལ་གཞུང་གི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་དང་མི་མཐུན་པ་ཁ་ཤས་ཤིག་ཡོད། དེར་བརྟེན། ང་ཚོས་འདི་ཆེན་པོ་བཟོས་ཚེ་སོ་སོའི་ལངས་ཕྱོགས་དང་མི་མཐུན་པའི་བརྗོད་ཚིག་ཡོད་པ་དེ་ཚོ་ཡང་ཁས་ལེན་བྱས་པའི་བཟོ་འདྲ་བོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་འདུག ཅེས་དང་།
ཡང་ཁོང་གིས། ཆིངས་ཡིག་མགོ་བཙུགས་དུས་ནས་སོག་པོ་དང་བོད་པ་གཉིས་ཀ་མན་ཇུའི་མངའ་འོག་ནས་རང་བཙན་མཉམ་དུ་ཐོབ་པ་དང་། རྒྱུ་མཚན་དེར་བརྟེན་ང་ཚོས་ཆིངས་ཡིག་འཇོག་གི་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཡོད། སོག་པོ་མན་ཇུའི་མངའ་འོག་ཏུ་ཆ་ཚང་བར་ཡོད་པ་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་སྨོས་མེད་ཐོག བོད་ཀྱིས་ ༡༩༥༡ ལོའི་བར་དུ་མན་ཇུ་དང་སོག་པོ། གང་ལྟར་འགྲོ་མགོན་ཆོས་རྒྱལ་འཕགས་པས་བོད་ཀྱི་མངའ་དབང་བསྐྱར་གསོ་མཛད་པ་ནས་བཟུང་སྟེ། ༡༩༥༡ བར་ང་ཚོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་མཐུན་ཐོག་མན་ཇུའི་འོག་ཏུ་ཕྱིན་མེད་ཅེས་ལབ་ཀྱི་ཡོད། ང་ཚོའི་བྱེད་སྟངས་དེ་སྐབས་དེ་དུས་ཁེ་བཟང་ཡོད་སྐབས་མན་ཇུའི་འོག་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད་ཤག་ཤག་དང་། དཀའ་ངལ་འཕྲད་སྐབས་མིན་མདོག་མདོག་བྱས་པ་མ་གཏོགས། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་ཞིབ་ཚགས་པོས་བལྟས་ཡོང་ན། མན་ཇུའི་མངའ་འོག་ཏུ་ང་ཚོའི་མངའ་ཐང་ཆ་ཚང་མེད་པ་བྱས་ཏེ་ཕྱིན་པ་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་མེད།
དེའི་ཐོག་གཞན་ག་རེ་མཚོན་གྱི་ཡོད་ཟེར་ན། སྐབས་དེ་དུས་༧གོང་ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་བོད་ཀྱི་མངའ་དབང་གསལ་བོ་བཟོ་རྒྱུར་རྒྱུན་རིང་བོར་དགོངས་པ་རླབས་ཆེན་བཞེས་ཡོད་ཀྱང་། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་དགོངས་པར་གང་ཡོད་པ་ནང་བཞིན་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་ཏེ་ཕྱག་ལས་གནང་ཐུབ་མཁན་གྱི་སྲི་ཞུའི་ལས་བྱེད་པ་དཀོན་པའི་ཉེར་ལེན་ལ་བརྟེན། ཁ་ཤས་ནི་གཞུང་གི་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་དོན་དག་བཞག་སྟེ་ཨ་ཕ་གྲོངས་པའི་དོན་དག་ལ་ཕེབས་དགོས་བྱུང་བ་སོགས་བྱུང་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཆབ་སྲིད་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ང་ཚོའི་མངའ་དབང་གསལ་འདོན་བྱེད་རྒྱུའི་ལས་དོན་མང་བོ་ཞིག་འཐུས་ཤོར་དུ་ཕྱིན་ཡོད། དེ་འདྲའི་འཐུས་ཤོར་ཕྱིན་པའི་གྲས་སུ་མཚན་ཞབས་རིན་པོ་ཆེ་དབུས་པའི་སོག་པོའི་ཆིངས་ཡིག་ཟིན་བྲིས་རྒྱག་སྐབས། ཚིག་རེ་རེ་བཞིན་སྲིད་དོན་དང་འདས་པའི་བྱུང་རབས་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་གནད་འགག་ག་རེ་ཡོད་པ་རྣམས་ཞིབ་ཚགས་པོ་བྱས་ཏེ་གཟིགས་ཡོད་པ་མ་རེད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བོད་ཀྱི་མངའ་དབང་རང་བཙན་དུ་གནས་པ་གསལ་བོ་མ་ཆགས་པའི་ཐབས་ཤེས་དེ་རྒྱ་ནག་དང་དབྱིན་ཇིའི་དབང་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་རྒྱ་གར་གཉིས་ཀྱིས་མུ་མཐུད་དེ་གནང་བ་རེད། དེ་གསལ་བོ་ཞེ་དྲག་རེད།
འོན་ཀྱང་། རྒྱ་གར་རང་བཙན་འཐོབ་རྒྱུར་ཐུགས་གཏན་འཁེལ་བའི་རྗེས་དང་རང་བཙན་འཐོབ་ལ་ཉེ་སྐབས། རྒྱ་གར་རང་བཙན་གྱི་གཞུང་གསར་བའི་བསམ་བློའི་ནང་དུའང་བོད་དེ་རྒྱ་ནག་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པར་རང་བཙན་གཙང་མར་སྡོད་ཐུབ་ན་བསམ་པའི་རེ་བ་བྱས་པར་མ་ཟད་རེ་བ་ཆེན་པོ་བྱས་པ་རེད། ༡༩༤༧ ལོར་ཨེ་ཤ་ཡ་འབྲེལ་མཐུད་ཚོགས་ཆེན་ཚོགས་སྐབས། གོ་མིན་ཏང་གིས་བཟུང་བའི་རྒྱ་ནག་མི་མང་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་དགག་བྱ་ཆེན་པོ་བྱས་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར། བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ཚོ་རྒྱ་ནག་གི་སྐུ་ཚབ་ལས་ཟུར་དུ་གདན་ཞུ་བྱས་ཡོད་ལ། རྒྱལ་གླུ་གཏོང་བཅུག་པ་དང་རྒྱལ་དར་བསྒྲེང་བཅུག་ཡོད། ཅེས་གསུངས་བྱུང་།
ཡང་ཁོང་གིས། རྒྱ་གར་རང་བཙན་ཐོབ་མ་ཐག་སྲིན་བློན་ནེའུ་རུ་ལགས་ཀྱི་མཚན་ཐོག་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཚང་མར་ཕྱག་རིས་གནང་བ་དང་། བོད་ལ་དབྱིན་ཇིའི་སྐབས་ཡོད་པའི་ཆིངས་ཡིག་དང་ཆོད་དོན་གང་འདྲ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་ང་ཚོས་དེ་ཚང་མར་གུས་བཀུར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཁྱེད་ཚོས་ཀྱང་གུས་བཀུར་གནང་ཤག་རེད། དེ་ཚོའི་ཐོག་ང་ཚོས་རིམ་གྱིས་བསྒྱུར་བཅོས་ག་རེ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། གསར་བ་ག་རེ་སྣོན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཐད་བཀའ་བསྡུར་བྱ་ཆོག་ཅེས་ཕྱག་འཕྲིན་བསྩལ་སྐབས། ང་ཚོའི་ངོས་ནས་དོན་དང་མཐུན་པའི་ལན་འདེབས་གནང་མེད་ཐོག རྒྱ་ནག་ནང་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོ་བྱུང་སྐབས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་ལ་གསར་བརྗེ་ཡོང་གི་འདུག་ལ། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཏུ་འགྲོ་རྒྱུའི་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་འདུག ཁྱེད་ཚོར་འཆར་གཞི་ག་རེ་ཡོད་དམ་ཟེར་ནས་ནེའུ་རུས་བསྐྱར་དུ་ཕྱག་འཕྲིན་གནང་འབྱོར་བྱུང་སྐབས་ཀྱང་། བོད་གཞུང་གི་ངོས་ནས་ང་ཚོར་དོགས་པ་རྣམ་རྟོག་གང་ཡང་མེད། འཆར་གཞི་བསྒྲིག་དགོས་པ་གང་ཡང་མེད་ཅེས་བཀའ་ལན་གནང་འདུག ཅེས་པ་སོགས་མདོར་ན། བཀའ་ཁྲི་ཁོང་གིས་ ༡༨༩༠ ཡས་མས་ནས་ནས་ ༡༩༡༥ ནས་ ༢༠ བར་དུ་བོད་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་སྣེ་ཁྲིད་པ་རྣམས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་གོ་རྟོགས་དང་གཟིགས་རྒྱང་གཉིས་ཀ་མེད་པའི་དབང་གིས་བོད་ཀྱི་གནས་བབ་དེ་ཉག་ཕྲ་བོ་དང་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་བྱུང་བ་རེད། དེ་ང་ཚོས་ངོས་ལེན་མ་བྱས་པར་འགེབ་ཐབས་བྱས་ན་འགྲིག་གི་མེད་སྐོར་གསུངས་ཡོད།
གསར་འགོད་པ། ཨ་རིག་འགྱུར་མེད།
གཅན་བཟོད་རྒྱམ་ལགས། ཉིད་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར་ཨ་ཕ་གྲོངས་པ་དང་ཨ་བ་འཁྲུངས་པ་གཉིས་ནོར་འདུག་སྙམ། དེ་ནི་དངོས་གནས་དབུས་སྐད་གཙང་མ་ཞིག་མི་འཁྱོངས་པའི་ལན་པ་མིན་འགྲོ གང་ལྟར་གསལ་འདེབས་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུའོ། །
བོད་སོག་དབར་གྱི་ཆིངས་ཡིག་གི་བརྗོད་བྱའི་ནང་ད་ལྟའི་བཙན་བྱོལ་གཞུང་གི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་དང་མི་མཐུན་པ་ཁ་ཤས་ཤིག་ཡོད་རབས་བཀའ་ཁྲིས་བཤད་འདུག
དེ་དག་གང་ཡིན་གསལ་པོ་བྱུང་ཐུབ་ཚེ་ཧ་ཅང་ཡག་པོ་འདུག་་དེ་ཚོ་གནད་འགག་རེད་སྙམ།
ད་ཆར་སོག་པོ་ཚོས་ཆིངས་ཡིག་དེ་གནད་འགག་བརྩི་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན་ནམ།དེ་ཚོ་སོག་པོ་ཡང་རང་བཙན་གཙང་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པ་མཚོན་གྱི་ཡོད་པ་རེད་དམ།་
མདོར་བསྡུས་ནས་བཤད་ན་བཀའ་ཁྲིས་ད་ལན་ཆེད་ལས་མཁས་པའི་མིང་འཛིན་པ་བདུན་པོས་བཤད་མ་ཐུབ་ཅིང།་དྲན་ཡུུལ་ནང་མེད་པའི་གལ་ཆེ་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་འབྱུང་རབས་རྟིང་འབྲུ་ཚ་ནན་གནང་འདུག་པས་ངོ་མཚར་སྐྱེས་དགོས་པ་ལོས་ཡིན་སྙམ་པ་བྱུང།་་
མཁས་དབང་ཚོའི་ཚོགས་འདུ་འདིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་གསལ་ཁ་མི་འདུག་སྙམ།
རིན་པོ་ཆེ་ཡང་སྲིད་གཅིག་དགོས་མིན་མི་ཤེས་གལ་སྲིད་དགོས་དབང་བྱས་ནའང་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་ལྟ་བུ་མི་ཡོང་པ་མ་ཟད་ཁོང་གིས་མཛད་རྗེས་ལས་ལྡོག་པའི་བྱ་སྤྱོད་གནང་མཁན་ཞིག་མ་བྱུང་ན་ད་དུང་བསོད་བདེ་རེད། དྲང་བདེན་ལགས།
ཁེ་བཟང་ཡོད་དུས་མན་ཇུ་འོག་ཏུ་འགྲོ་ཤག་དང་ཁེ་བཟང་མེད་དུས་མན་ཇུ་འོག་ཏུ་མིན་མདོག་བྱས་པ་ཙམ་ལས་དོན་ངོ་མ་རང་བཙན་གཙང་མའི་རྒྱལ་ཁའི་ཞིག་ཏུ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བདེ་ཐེར་དེ་མི་མང་དང་བསམ་མེད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་རེ་གཟུང་གིས་ཤེས་དགོས་གལ་ཆེ།
འདི་དངོས་གནས་རིན་པོ་ཆེའི་ལྡེབས་གཅིག་ལ་ཞིབ་ཚག་དེ་འདྲ་གསུངས་འདུག། ལོ་རྒྱུས་དང་བྱུང་རབས་ཐོག་བཀའ་མོས་གནང་དགོས་ན་ཚིག་ཚོགས་ཉུང་ངུ་གཅིག་གི་ནང་སྡོམ་རྒྱབ་ཏེ་དེབ་ཐེར་གསར་པ་གཅིག་ཐོན་པ་འདྲ་པོ་རིན་པོ་ཆེའི་གསུངས་འདུག། དེ་ཡོད་བོད་སོག་མཁས་པ་ཡིན་ཟེར་མཁན་ཚོ་ཉམ་དམའ་པོའི་ཐོག་བཀའ་སློབ་གསན་སྡོད་པ་འདྲ་པར་ཐོག་བལྟས་ན་རྟོགས་ཐུབ་པ་འདུག། ད་ཐེངས་རྗེས་མའི་བཀའ་ཁྲི་དེ་རིན་པོ་ཆེའི་ཡང་སྲིད་གཅིག་བྱུང་ན་མ་གཏོག་འདི་དང་དེ་འདྲ་ཡོང་བ་མི་འདུག།
ཨ་རིག་འགྱུར་མེད་ལགས། ཟམ་གདོང་རིན་པོ་ཆེའི་གསུང་དུམ་འདི་(ཁ་ཤས་ནི་གཞུང་གི་སྣེ་ཁྲིད་ཀྱི་དོན་དག་བཞག་སྟེ་ཨ་ཕ་གྲོངས་པའི་དོན་དག་ལ་ཕེབས་དགོས་བྱུང་བ་སོགས་བྱུང་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཆབ་སྲིད་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ང་ཚོའི་མངའ་དབང་གསལ་འདོན་བྱེད་རྒྱུའི་ལས་དོན་མང་བོ་ཞིག་འཐུས་ཤོར་དུ་ཕྱིན་ཡོད།)
མཁས་དབང་བཀྲ་ཤིེས་ཚེ་རིང་རལ་བ་ཅན་གྱིས་རྩིས་བ་ལོང་ཤར་གྱི་སྐུ་ཟླར་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་གྲབ་ཡོད་པས་ངེས་པར་དུ་ཕྱིར་བོད་དུ་ལོག་དགོས་པ་དང་། དབྱིན་ཇིར་ཕྲུ་གུ་སྐྱེས་ན་མགོ་སེར་པོ་དང་མིག་ལྗང་ཁུ་ཅན་ཞིག་སྐྱེས་ན་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཅེས་རྙོག་དྲ་བཟོས་རྐྱེན་ལོང་ཤར་གྱི་ལས་དོན་མཐའ་སྐྱོང་འཕྲོར་སྐྱུར་ཏེ་ཕྱིར་བོད་དུ་ལོག་པའི་དགོས་སྒྱུང་དེའི་ཚིག་ཟུར་དྲོས་ནས་བཤད་པ་ཞིག་ཡིན་སྙམ་སོང་། འདི་ཡང་དབུས་གཙང་མངའ་རུ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་ཡིན་ཏེ། ཨ་ཕ་གྲོངས་བ་མ་ཡིན་པར་ཨ་བ་འཁྲུངས་པ་ཡིན་ཏེ། དོན་ནི་ དོན་ནི་ཕྲུ་གུ་བཙའ་བའི་དོན་ཡིན་ནོ། །
ཁྱོད་ཀྱིས་དབུས་སྐད་ཅུང་ཙམ་རེ་བཤད་ཤེས་པ་མིན་ནམ། ཧ་ཧ་ཧ