ཅིའི་ཕྱིར་གྲང་དམག་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པའི་ཤུལ་བཞག་ད་དུང་གནད་འགག་ཆགས་པ་རེད།

ནོར་ལེན-ཕེ་ཁྲི་སིན་གྱིས་བརྩམས། གངས་རྡོ་དབང་གིས་བསྒྱུར།

བསོད་ནམས་རྡོ་རྗེ་སྔོན་ཆད་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་འབྲས་སྤུངས་དགོན་དུ་གྲྭ་བ་བྱས་དུས་རིང་ཁོང་གིས་འབུ་སྲིན་ཞིག་ཀྱང་མི་གསོད་མོད། གཅིག་བྱས་ན་ཁྱེད་ཀྱི་རྣ་སྒོར་འཛེར་སྐད་ཀྱིས་སུན་པར་བྱེད་པའི་འབུ་དེ་རང་གི་སྙིང་ཉེ་བའི་ནང་མི་ཞིག་གི་རྣམ་ཤེས་ཡིན་ཀྱང་སྲིད། འོན་ཀྱང་། ༡༩༥༩ ལོར་ཧི་མ་ལ་ཡའི་འགག་འཕྲང་བཤགས་ནས་”བསོད་རྡོར”དང་མཉམ་དུ་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་བཞུད་མཁན་བོད་མི་ཚོའི་སྒང་ལ་རྒྱ་དམག་གིས་མེ་མདའ་སྐོར་དུས། དགུང་ལོ་ཉེར་ལྔར་སོན་པའི་གྲྭ་བ་འདིས་ལག་ཏུ་མེ་མདའ་ཐོགས་ནས་ཕྱིར་རྒྱ་དམག་དང་འཐབ་བྱུང་། “དེ་ནི་ང་རང་མི་གཞན་ཞིག་ལ་འགྱུར་བ་ཐེབས་པའི་འགྲུལ་བཞུད་ཅིག་ཡིན།” དྷ་རམ་ཤ་ལའི་རི་གསེབ་ཀྱི་མེག་ལོ་གྷན་ཇི་ནས་ད་ལོར་ལོ་ན་གྱ་གཅིག་ལ་སོན་པའི་བསོད་རྡོར་བཅར་འདྲི་བྱས་དུས་ཁོང་གིས་གསུངས་སོང་།          ཁོས་ད་དུང་བཤད་རྒྱུར། “ངས་རྦད་དེ་བསམ་བློ་འཁྱེར་སོ་གཞན་ཞིག་སྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་དགོས་བྱུང་སོང་། ངའི་རྒྱལ་ཁབ་ཤོར་སོང་། བལྟས་བལྟས་རིག་རིག་ལ་རྒྱ་མིས་ངའི་མིག་མདུན་ནས་བོད་མི་མང་པོ་དམར་གསོད་བྱས་སོང་། གལ་སྲིད་ཁྱེད་རང་གནས་སྟངས་དེ་འདྲ་དང་འཕྲད་ན། དེས་ཁྱེད་ཀྱི་བློ་སེམས་བསྒྱུར་བར་གདོང་གྲོགས་མཛད་ངེས། ངས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཆེད་དུ་དོན་དག་ཅིག་སྒྲུབ་དགོས་ངེས། ང་ལ་འདམ་གསེས་གཞན་ཡོད་པ་མ་རེད།”

༡༩༥༩ ལོར་རྒྱ་དམག་གིས་ལྷ་ས་དབང་བསྒྱུར་རྗེས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་འཇབ་རྒོལ་དམག་གི་འགེབ་སྲུང་འོག་བསོད་རྡོར་སོགས་གྲྭ་བའི་དཔུང་སྡེ་ཞིག་དང་གཞན་སྐྱབས་བཅོལ་བ་མང་པོ་ཞིག་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ལྟོ་བ་བཤགས་ནས་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕེབས་པ་རེད། བསོད་རྡོར་སོགས་ཀྱི་བྲོས་བྱོལ་བའི་དཔུང་སྡེ་དེར་རྒྱ་དམག་གི་བཙན་རྒོལ་ཐེབས་དུས། བོད་མི་འཇབ་རྒོལ་པའི་འཐབ་འཛིང་སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་གྲྭ་བ་ན་གཞོན་འདིར་སེམས་ཤུགས་བླ་ལྷག་ཏུ་སྤར། “ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་བསྟན་སྲུང་དང་བླངས་དམག་མིན་ཚེ། ༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དང་བོད་མི་གཞན་གང་རུང་ཞིག་བོད་ནས་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕེབས་མི་ཐུབ།” ཁོང་གིས་འདི་ལྟར་གསུངས་སོང་། ད་དུང “ཁོང་ཚོས་བོད་བསྐྱབས་སོང་། ངས་ཁོང་ཚོས་ཅི་བྱས་ཚང་མ་མཐོང་སོང་། ངས་འདི་འདྲ་ཞིག་དྲན་མྱོང་སྟེ། ངས་ཀྱང་གོ་མཚོན་ཐོགས་ནས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་སླད་དུ་འཐབ་འཛིང་བྱེད་ཐུབ་སྙམ།”

ལོ་དྲུག་གི་རྗེས་ནས། རང་ལོ་སོ་གཅིག་ཡིན་པའི་བསོད་རྡོར་གྱིས་དམ་པའི་ན་བཟའ་ལེགས་པའི་ཆེད་དུ་བསྐྱུར་ནས་༡༩༦༢ ལོའི་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་དམག་འཁྲུག་བྱུང་རྗེས་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་ཁང་ལ་གསང་བའི་བཙུགས་པའི་བོད་དམག་རྩ་འཛུགས་ ‘དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས’ ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱས་པ་རེད། གྲྭ་ཟུར་ཁོ་ལ་མཚོན་ན། དམག་མི་བྱེད་པ་ནི་རང་གི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་དང་དད་འདུན་དོར་བ་ཡིན་སྟབས། དེའི་ནང་དུ་ ‘སྲོག་གཅོད་སྤོང་བ’ ་ཡང་འདུས་བ་ཡིན། “གྲྭ་ལོག་བྱེད་པ་ནི་ངོ་མ་དཀའ་མོ་ཞིག་རེད།”        ཁོས་བཤད་རྒྱུར། “དེ་ནི་རྦད་དེ་མི་ཚེའི་འཚོ་བ་གཞན་ཞིག་རེད། གྲྭ་བ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། ང་ཚོས་ཆོས་སྒྲུབ་པ་དང་གསོལ་སྨོན་བྱེད་པ་ཡིན་མོད། དམག་མི་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། ང་ཚོར་མི་གསོད་ཆེད་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲད་པ་རེད།

བསོད་རྡོས་དྲན་སོས་པ་ལྟར་ན། (CTA )བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་བཀོད་བྱུས་པ་ཚོས་གྲོས་མོལ་གནང་སྟེ། དང་ཐོག་དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས་པ་ལ་སྦྱོང་བརྡར་དང་གོ་མཚོན་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པ་རེད་ལ། ཁོང་ཚོའི་རྒྱབ་སྐྱོར་གྱིས་བོད་མིའི་རྒོལ་འཛིང་ལས་འགུལ་ལ་བསམ་བློའི་རོགས་ཤུགས་ཐེབས། ” ཨ་རིས་ང་ཚོར་དམག་སྦྱོང་སྤྲད་སྟབས། ང་རང་ཨ་རིར་མོས་གུས་ཡོད།” ཅེས་བརྗོད་སོང་། བསོད་རྡོ་ལོ་བཅུར་དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས་པའི་ནང་བཞུགས་མཐར་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་སྐུ་སྲུང་དམག་ཏུ་འདེམས་ནས་ལོ་བཅུ་གཅིག་ལ་དེ་གར་བྱ་བ་བསྒྲུབས། དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས་བས་རྒྱ་དམག་དང་མཉམ་དུ་གཡུལ་འགྱེད་བྱེད་དགོས་བྱུང་མེད། འོན་ཀྱང་། ༡༩༧༡ ལོའི་རྒྱ་གར་དང་པཱ་ཁུ་སུ་ཐན་དམག་འཁྲུག་ཁྲོད་དཔུང་སྡེ་འདིའང་ཞུགས་ཡོད་པ་རེད། དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས་པ་ནི་ད་དུང་ལས་ཐོག་ན་ཡོད་ལ། ཁོང་ཚོས་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་གྱི་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་དག་དམག་ཁུངས་སུ་བསྡུ་རུབ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། ལས་གཡོལ་རྒས་ཕོགས་སྐོར་གྱི་རྩོད་རྙོག་ཅིག་གིས་དམག་སྡེ་འདིར་དྷ་རམ་ས་ལའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པར་ཁོང་ཁྲོ་བསླངས་སྐད། ཡིིན་ནའང་། ཐ་ན་དེ་རིང་ཡང་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་དམག་འཁྲུག་འབྱུང་སྲིད་པ་དེས་བོད་མི་དམག་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་ངར་སློང་གི་ཡོད་པ་རེད། “ང་དམག་མིའི་ནང་ཞུགས་དུས། ངས་རྒྱ་མི་གསོད་ན་འདོད།” བསོད་རྡོས་བརྗོད་སོང་། “ང་ནི་ཁོང་ཁྲོའི་མེ་ལྕེ་འབར་བཞིན་ཡོད་སྟབས། ངས་བྱེད་འདོད་ཤོས་དེ་ནི་རྒྱ་མི་ཞིག་གསོད་རྒྱུ་དེ་ཡིན།” “ཡིན་ནའང་དོན་དག་དེ་འགྲུབ་མ་སོང་།” ཁོས་མུ་མཐུད་དུ་བཤད་རྒྱུར། ” ངས་རྒྱ་མི་གཅིག་ཀྱང་གསོད་མ་ཐུབ་པ་དེར་བློ་འགྱོད་སྐྱེས་མོད། ” ” ད་ལྟ་ང་རྒྱ་མིར་སྡང་སེམས་མི་སྐྱེ་མོད། ངས་འཐབ་འཛིང་བྱས་བར་འགྱོད་པ་མེད། ངས་གང་ནུས་ཅི་ལྕོགས་ཀྱིས་བྱས་ཡིན། ད་ང་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ལྷག་མེད། ”

དཀྱིལ་ལ་འཇུག་པར་བྱའོ།

སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་བོད་མིའི་རྒོལ་འཛིང་གི་བཤད་རྒྱུན་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། ཏཱ་ལའི་བླ་མས་འཚེ་མེད་ཞི་བ་དང་དབུ་མའི་ལམ་ལ་འབོད་སྐུལ་གནང་བ་ཞིག་སྟེ། དབུ་མའི་ལམ་ནི་ ༡༩༧༠ ལོའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བའི་སྲིད་ཇུས་ཤིག་རེད། དེས་རང་བཙན་གཙང་མ་ལས་”ཆེས་མཐོའི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་”རྩོད་ལེན་གནང་སྟེ། དེའི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་ནང་སྲིད་བོད་མིས་སྐྱོང་རྒྱུ་དང་། རང་གི་རིག་གཞུང་དང་ནང་ཆོས་སོགས་ཉར་ཚགས་བྱེད་རྒྱུ། ཕྱི་འབྲེལ་དང་རྒྱལ་སྲུང་པེ་ཅིན་ལ་བདག་དབང་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་ལྟ་ནའང་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནི་བོད་མིའི་རྒོལ་འཛིང་གི་གཏམ་རྒྱུད་ནང་གི་ཆ་ཤས་གཅིག་ཁོ་ན་ཡིན། ༡༩༥༠ ལོ་ནས་༡༩༧༠ ལོའི་དཀྱིལ་བར་དུ་བལ་ཡུལ་དུ་གཞིས་ཆགས་པའི་(CIA) ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་པའི་བོད་མི་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པ་སྟེ། ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་མདོ་ཁམས་བསྟན་སྲུང་དང་བླངས་དམག་གིས་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་ཁྲག་དམར་འཕྱོ་བའི་འཇབ་རྒོལ་དམག་འཁྲུག་ཞིག་བོད་ནང་ལོགས་ནས་བསླངས་ཡོད་པ་རེད་ཨང་། ད་དུང་ ༡༩༦༢ ལོར་རྒྱ་དཀར་ནག་གི་དམག་འཁྲུག་བྱུང་རྗེས། བོད་མི་སྟོང་ཕྲག་མང་པོས་རྒྱ་ནག་ལ་དམག་འཐབ་པའི་གོ་སྐབས་ཆེད་དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས་པའི་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱས་པ་རེད།

ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་དང་དམག་སྡེ་ཨང་ཉེར་གཉིས་པ་གཉིས་ཀྱི་མཉམ་སྡེབ་དམག་འཐབ་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་འདིས་བོད་མིའི་ཞི་རྒོལ་བཤད་རྒྱུན་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་གི་ཡོད། ད་དུང་བོད་མིའི་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པའི་ཤུལ་བཞག་མཛད་རྗེས་འདི་དག་གིས་མུ་མཐུད་ནས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་རྗེས་རབས་པ་རྣམས་ལ་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་ཆེད་རེ་བ་དང་རྒྱ་དམར་གྱི་དྲག་གནོན་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་བློ་སྤོབས་གནང་གི་ཡོད་པ་རེད། གནས་སྐབས་འདིར་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་མང་ཤོས་ཀྱིས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གི་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་བྱུས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་མོད། ཉེ་ཆར་གྱི་རྒྱ་ནག་གི་འགྱུར་ལྡོག་རང་བཞིན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་ཀྱི་བརྡ་རྟགས་དེས་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་སུ་གལ་ཏེ་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གཞུང་ཐོར་ཞིག་ཕྱིན་ན་བོད་པ་ཚོའི་ངོས་ནས་དེ་ལ་ཡ་ལན་ག་འདྲ་ཞིག་སྤྲོད་དགོས་མིན་ཐོག་བགྲོ་གླེང་གི་མེ་སྟེག་མཆེད་ཀྱིན་འདུག “ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་ཤུལ་བཞག་མཛད་རྗེས་དེས་མི་རབས་གཞོན་པ་རྣམས་ལ་སེམས་ཤུགས་སྦྱིན་ཡོད། ” བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་”ནང་”སྟེ་དྷ་རམ་ས་ལའི་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་ཉམས་ཞིབ་པ་བསྟན་འཛིན་ཉིན་བྱེད་ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་། ” བོད་རང་བཙན་གྱི་མངོན་འདོད་དེ་ད་དུང་གཏན་ནས་ཡལ་ཡོད་པ་མ་རེད། ང་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་འདིའི་ནང་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཞིག་མཐོང་ངེས་རེད།

བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་འདི་ད་དུང་མུ་མཐུད་ནས་༧ཏཱ་ལའི་བླ་མས་རྒྱབ་རྩ་བྱས་ནས་༼རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་།༽་རྩོད་ལེན་བྱེད་དམ། ཡང་ན་བོད་མི་རང་དབང་རྩོད་ལེན་པ་ཚོས་གྲང་དམག་སྐབས་སུ་བརྩད་པའི་རང་བཙན་གཙང་མའི་ལམ་ལ་བསྐྱོད་རྒྱུ་ནི་ད་དུང་མུ་ནས་མུ་མཐུད་དེ་འགྲོ་བཞིན་པའི་བགྲོ་གླེང་ཞིག་ཡིན། ད་ལོར་༧ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་དགུང་གྲངས་བརྒྱད་བཅུའི་འཁྲུངས་སྐར་ལ་སོན་པ་དང་བསྟུན། བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་འདིའི་ནང་དུའང་༧གོང་ས་མཆོག་འདས་རྗེས་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་གྱི་རྒྱུན་ག་ཚོད་ཅིག་བསྲིང་ཐུབ་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་ཅུང་བྱུང་གི་འདུག ” ང་ཚོས་ཧ་གོ་ཡི་ཡོད། དྲག་མཚོན་སྤྲས་ནས་འཛིང་རྒོལ་བྱེད་པ་ནི་མི་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། (CCP )རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ངེས་པར་དུ་ཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་དགོས། ཡང་ན་སྒྲིག་འཛུགས་ལམ་ལུགས་ལ་འགྱུར་བ་ཐེབས་དགོས།” ཞེས་ཉིན་བྱེད་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་། “འདི་ནི་གྲང་དམག་མ་རེད། སུ་གཅིག་གིས་ཀྱང་བོད་མི་ཚོར་གོ་མཚོན་མཁོ་སྤྲོད་དང་དམག་སྦྱོང་སྤྲོད་མི་སྲིད། འོན་ཀྱང་བོད་མི་རྣམས་ནི་ནམ་ཞིག་རྒྱ་ནག་འཐོར་ཚེ་གྲ་སྒྲིག་ཨང་གསར་གྱིས་རང་བཙན་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ་རྒྱུར་སྒུག་ནས་ཡོད། ང་ཚོས་རྒྱ་གར་དུ་ཆབ་སྲིད་དམངས་གཙོ་ཅན་གྱི་སྒྲིག་འཛུགས་ཤིག་བཙུགས་ཡོད།” ཁོས་ད་དུང་བཤད་རྒྱུར། “རང་བཙན་རྩོད་ན་མེ་མདའ་ཐོགས་དགོས་པའི་ངེས་པ་མེད། ” འོན་ཏེ་དུས་སྐབས་དེ་འདྲ་ཞིག་བྱུང་ན། བོད་མི་ན་གཞོན་ཚོས་ཅི་ཞིག་བློས་གཏོང་དགོས་ན་གཏོང་གི་རེད། ཡིན་ནའང་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་མང་པོས་ད་དུང་ཡིན་ནའང་”རང་བཙན་གཙང་མ”་ལས་”དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་ཇུས”དེ་འདེམས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

ཁོང་ཚོས་༧གོང་ས་མཆོག་ལ་དད་གུས་དང་བརྟག་དཔྱད་ལྟ་བ་གཉིས་ཕྱོགས་བསྡོམས་ཀྱི་སྟེང་ནས་ལམ་དབུ་མར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། “སྒོལ་པཱ་ཆོད་(Gorbachev)དང་མཉམ་དུ། USSR ཨུ་རུ་སུ་མིག་ལྡེབ་དབང་ཙམ་གྱིས་འཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་བ་རེད།” རྒྱ་གར་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་ལ་དྭགས་ཀྱི་ལྟེ་གནས་གྲོང་ཁྱེར་”སླེས(Leh)”ན་གནས་པའི་ཚོང་གཉེར་བ་དགུང་ལོ་ ༦༡ ཅན་གྱི་ནོར་བུ་རྡོ་རྗེས་འདི་ལྟར་བརྗོད་སོང་། ” རྒྱ་ནག་གི་དཀའ་ངལ་ནི་ང་ཚོར་བཟང་དུ་མཆིས་ལ། ང་ཚོས་རེ་བར་རྒྱ་ནག་དམངས་གཙོ་རུ་འགྱུར་ནས་དམར་ཤོག་གཞུང་འཇིག་ནས་ང་ཚོ་བོད་ལ་ཕྱིར་ལོག་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ” རྡོ་རྗེས་ཡང་བསྐྱར་བཤད་རྒྱུར། “འོན་ཀྱང་ང་ཚོས་ད་དུང་ནང་ལོགས་ཀྱི་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཙམ་ལས་རང་བཙན་གཙང་མ་རྩོད་ཀྱི་མེད། ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་༧གོང་ས་མཆོག་གིས་ང་ཚོར་བདམས་གནང་བའི་ལམ་ཁ་དེར་ཤར་བསྐྱོད་བྱེད་རྒྱུའི་དད་པ་དམ་ཚིག་དེ་མུ་མཐུད་དུ་ཉར་དགོས།

” ལམ་དབུ་མས་བདེན་མཐའ་སེལ་བར་ང་ལ་ཡིད་ཆེས་ཡོད། ” ཅེས་བལ་ཡུལ་པོག་རྭར་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་འཚོ་བའི་བོད་མི་དགུང་ལོ་ཞེ་གཅིག་ཅན་གྱི་ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོས་བརྗོད་སོང་། ” དོན་དངོས་སུ་ང་ཚོར་རང་བཙན་རག་པར་རྒྱ་ནག་ནི་སྟོབས་ཆེ་དྲགས་འདུག་ལ། གལ་སྲིད་ང་ཚོར་རང་བཙན་རག་ནའང་ང་ཚོས་མུ་མཐུད་ནས་དོན་དག་མང་པོ་ཞིག་གི་སླད་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་བསྟུན་དགོས།” “དབུ་མའི་ལམ་གྱི་དོ་ཟླ་བ་ཚོས་ལོ་ན་བཞི་བཅུར་སོན་པའི་སྲིད་ཇུས་རྙིང་པ་འདིས་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོར་གྲུབ་འབྲས་ཆུང་ངུ་ཙམ་ལས་སོན་མེད་པ་ཟད། དུས་སྐབས་འདིའི་རིང་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཇེ་སྡུག་དུ་སོང་ཡོད་པར་གྲགས། ” ཇི་སྲིད་བར་དུ་བོད་མི་ཚོས་རང་སྲིད་རང་སྐྱོང་ཁོ་ན་རྩོད་པར་བརྩོན་ཚེ། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནད་དོན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་མི་ཐུབ། ” ཞེས་དགུང་ལོ་ ༦༨ ལ་སོན་པའི་ལྷ་བཟང་ཚེ་རིང་གིས་བརྗོད་སོང་། ཁོང་ནི་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་དམག་ཟུར་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ༡༩༧༠ ལོར་བལ་ཡུལ་གློ་སྨོན་ཐང་གི་བོད་མི་འཇབ་རྒོལ་དམག་དཔུང་ནང་དུ་ཞུགས་མྱོང་ཡོད། ད་ལྟ་དྷ་རམ་ས་ལར་བཞུགས་ཏེ་ “དཔེ་ཆ་བ་གླེན་པ”ཞེས་པའི་དཔེ་འཚོང་ཁང་ཞིག་གཉེར་འདུག “ཇི་སྲིད་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་ཞི་བདེ་དང་དྲང་བདེན་གྱི་ཆེད་དུ་”རང་བཙན་”འདི་བོད་མིའི་མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་འབེན་དུ་མ་བཟོས་ཚེ། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱིས་ང་ཚོར་རོགས་པ་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད།” ལྷ་བཟང་གིས་བརྗོད་སོང་། “རྒྱ་ནག་འཐོར་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བའི་དུས་སྐབས་དེར་གཅིག་བྱས་ན་བོད་ལ་ཡོད་ཚད་ཕྱི་དྲགས་སྲིད།”

ཉེ་ཆར་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་སྲིད་སྐྱོང་འོས་འདེམས་དེ་ནི་གནད་དོན་ཁ་ཤས་ཐོག་ནས་རང་བཙན་བསྐྱར་གསོའི་ལས་འགུལ་ལ་དབུ་འཁྲིད་གཅིག་ཡར་བསླངས་བའོ། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་འདིའི་ནང་དུ་སྲིད་སྐྱོང་འོས་མི་ཞིག་ལ་རྩོད་གླེང་ཆེན་པོས་སྤྱི་ཚོགས་དྲ་ལམ་མང་ཆེ་ཤོས་ཀྱིས་དོ་སྣང་སླེབས་པ་ནི་ཀླུ་མཁར་བྱམས་ལགས་ཡིན། ཀླུ་ལགས་ཀྱིས་མངོན་གསལ་དོད་པོས་༧ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་ཇུས་ལ་ཁ་གཏད་ཀྱིས་རང་བཙན་གཙང་མ་རྩོད་གླེང་བྱས་ནས་རྩོད་རྙོག་དེ་དཀྲུག་དཀྲུག་བྱས། “དབུ་མའི་ལམ་ཀྱི་སྐོར་གླེང་བ་ནི་དར་རྒྱ་ཆེ་མོད། ཡིན་ནའང་དེས་ལས་ལ་འཇུག་པའི་སེམས་ཚོར་དྲག་པོ་དེ་རྨེག་མེད་དུ་གཏོང་ངེས། ” ཀླུ་ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་། འབྲེལ་ཡོད་ཚགས་པར་ལྟར་ན། “ངས་ཆོས་ཕྱོགས་དང་སྲིད་ཕྱོགས་ཀྱི་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་གཉིས་ཁ་ཁར་དབྱེ་ཡོད། ཁོང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ” ཀླུ་བྱམས་ལགས་ཀྱིས་འདི་ལྟར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་འདུག “ཁོང་གི་མཚན་སྙན་གྲགས་ཀྱིས་དབུ་མའི་ལམ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཞིག་བསླངས་ཡོད།” བསྟན་འཛིན་ཉིན་བྱེད་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་། ཀླུ་བྱམས་ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་པ་ལྟར་ན། ” འདི་ན་འབྱུང་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་གིས་གསལ་སྟོན་བྱས་པ་ནི་བོད་མི་ཚོའི་དགོངས་ཚུལ་ལ་གས་ཆག་ཤོར་གྱིན་འདུག་སྟེ། དབུ་མའི་ལམ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་ཚོ་ནི་དྲག་ཤུགས་ཀྱིས་རང་གི་ལངས་ཕྱོགས་སྲིད་ཇུས་དེ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་དུ་བཅུག་པའོ།།

(Tipping point.)གནད་འགག་མདོ།

སྟོང་ལོ་དགུ་ནས་མགོ་བརྩམས་པའི་རང་བསྲེགས་རླབས་རྒྱུན་དང་སྟོང་ལོ་བརྒྱད་ཀྱི་ཞི་རྒོལ་སྟེ་བོད་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་ལ་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བ་དག་ནི་དབུ་མའི་ལམ་བགྲོ་གླེང་ལ་དཔུང་གཤིབ་བྱེད་ནས་ཡོད། འོན་ཏེ་རྒྱ་ནག་གིས་སྟོང་ལོ་ཉེར་གཉིས་ཀྱི་དགུན་ཁར་ཨོ་ལིམ་ཕིག་རྩེད་འགྲན་ཆེན་མོ་(Olympics)གཙོ་སྐྱོང་བྱེད་པ་དེས་ཚོད་རྩིས་ཅུང་ཙམ་ཐེབས་པ་ནི། སྟོང་ལོ་བརྒྱད་ཀྱི་དབྱར་ཁའི་ཨོ་རྩེད་ཆེན་མོའི་སྔོན་ཏག་ཏག་ལ་བྱུང་བའི་བོད་ས་གང་སར་ཁྱབ་པའི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོ་དེ་འདྲ་ཞིག་བསྐྱར་ལངས་བྱེད་སྲིད་པ་དེའོ།

༢༠༠༨ ལོའི་ཞི་རྒོལ་ཆེན་མོའི་སྐབས་སུ། བོད་མི་ཚོས་རྒྱ་མིར་བདག་པའི་ཚོང་ཟོག་སོགས་བཅོམ་ཆག་སྐྱ་ཉིལ་དུ་བཏང་ཞིང་སྲང་ལམ་གྱི་ཧན་རྒྱ་མི་དག་ལ་རྒོལ་འཛིང་བྱས་པ་དེས། རྒྱ་ནག་གི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནང་གི་མི་རིགས་འགལ་ཟླའི་སེམས་ཚོར་དེ་ལྷོག་ལྷོག་ཏུ་འཁོལ་བར་བྱས། ” ཉིས་སྟོང་བརྒྱད་ལོར་བོད་ས་གང་སར་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་མི་དམངས་འོས་ལངས་ཤིག་བྱུང་བ་རེད་ཨང་། ” དྷ་རམ་ས་ལར་ཡོད་པའི་རིག་མཛོད་ཅིག་སྟེ། བོད་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་ཤེས་རབ་འོད་ཟེར་གྱིས་འདི་ལྟར་བརྗོད་སོང་། “མི་སུ་ཞིག་གིས་ཀྱང་དེ་འདྲ་ཞིག་ལ་རེ་བཞག་བྱས་ཡོད་པ་མ་རེད། འོན་ཀྱང་བོད་ནང་དུ་བོད་མི་ན་གཞོན་ཚོས་མགོ་འཁྲིད་དེ་རང་གི་དར་ཆ་ཡར་བསྒྲེངས་ནུས་ཤིང་། སློབ་གྲྭར་འཁྲིད་གཞིའི་དཔེ་དེབ་བོད་ཡིག་ནང་ཡོད་པར་འདོད་པ་དང་། ༧གོང་ས་མཆོག་ལ་ཆེ་བསྟོད་བྱེད། བོད་ནང་གི་གཞོན་ནུ་ཚོས་ཁོང་ཚོར་རང་དབང་དགོས་ཞེས་མངོན་བསྒྲགས་བྱེད།”

༢༠༠༨ ལོའི་ཞི་རྒོལ་རྗེས་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་སུ་དྲག་གནོན་བྱས་ཤིང་། དོགས་ཟོན་ཞིབ་བཤེར་ཤུགས་ཆེན་བྱས། ཁྲིམས་མེད་ལུགས་མེད་ཀྱིས་འཛིན་བཟུང་མནར་གཅོད་བྱས་པའི་གསར་འགྱུར་མང་དུ་སྤེལ། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་པར་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་དར་ནི་ནག་ཉེས་སུ་བསྒྲགས། ས་གནས་ནང་ཁུལ་དུའང་འགྲོ་འདུག་རང་དབང་ལ་བཀག་རྒྱ་གསར་བ་བཟོས་ཤིང་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་གྱི་ས་མཚམས་ཁག་ཀྱང་བཀག་སྡོམ་ནན་མོ་བྱས་པ་རེད་ལ། བོད་ནས་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་འགྲོ་བའི་རྒྱུན་དེའང་མངོན་གསལ་དོད་པོས་གཙང་བཅད་བྱས་པ་རེད། ཉིས་སྟོང་དགུ་ནས་བཟུང་བོད་ནང་དུ་བོད་མི་བརྒྱ་དང་ཞེ་གཉིས་ཀྱིས་རང་ལུས་མེར་བསྲེགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་དྲག་གནོན་ལ་ཡ་ལན་སྤྲད་ཡོད་པ་རེད། བོད་མི་རང་སྲེག་པ་ཚོའི་ནང་དུ་ལོ་ཚོད་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཡོད་ཚད་འདུས་ཤིང་། རང་སྲེག་པ་ཚོའི་ཆ་སྙོམས་ལོ་ཚད་ནི་ ༢༤ ཡིན་པ་དེས་བོད་ནང་དུ་བོད་མི་གཞོན་སྐྱེས་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་ལ་ངོ་རྒོལ་གྱེན་ལོག་བྱེད་པའི་གྲངས་ཀ་འཕེལ་བཞིན་པ་འདི་གསལ་བོ་བསྟན་ཡོད། “རང་སྲེག་ནི་ཏག་ཏག་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་རྒྱ་རྒོལ་གྱི་རྒྱུན་ཞིག་ཡིན།” ཉིན་བྱེད་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་། “དྲག་གནོན་དང་བཙན་བཟུང་ནི་རྟག་ཏུ་ཡོད་སྟབས་འགྱུར་བ་གཅིག་ཀྱང་ཐེབས་མེད། ངོ་རྒོལ་གྱི་འབྱུང་རྐྱེན་ནི་ད་དུང་འགྱུར་བ་ཕྱིན་མེད་ལ་སྔར་བཞིན་ཡོད་ནའང་། ངོ་རྒོལ་གྱི་རྣམ་པ་དེ་འགྱུར་ཡོད། ཁ་ཤས་ཀྱི་ཚོད་དཔག་ལྟར་ན། བོད་རང་བཙན་བསྐྱར་གསོའི་ལས་འགུལ་འདིས་རྒྱ་ནག་གི་ནང་སོག་དང་ཤིན་ཅང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ས་ཁུལ་དུའང་ཁ་བྲལ་ལས་འགུལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་རླབས་རྒྱུན་ལ་མེ་ཁ་སྦར་ཐུབ་ངེས། ” བོད་ནི་ཊུའུ་ནེ་ཤི་ཡ་(Tunisia)་བྱེད་ཆོག་སྟེ། རྒྱ་ནག་གཏོར་བའི་བོའུ་སྐམ་མམ་སློང་རྐྱེན་དེ་བྱེད་ཐུབ།” ཅེས་ཨ་རབ་དཔྱིད་ཀའི་གསར་བརྗེ་སློང་རྐྱེན་སྣ་འདྲེན་ཏེ་ ༢༠༡༠ ཟླ་ ༡༢ པའི་ནང་ཊུའུ་ནེ་ཤི་ཡའི་སྲང་ལམ་གྱི་ཚལ་བཙོང་མཁན་ཞིག་གིས་རང་བསྲེགས་བྱས་པ་དེར་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱིས་བསྟན་འཛིན་ཉིན་བྱེད་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་།

ཤུལ་བཞག (Legacy)

བོད་ཀྱི་འཇབ་རྒོལ་འཐབ་འཛིང་མཁན་ཚོས་རང་ཉིད་ལ་འཇིག་ཉེན་ག་ཚོད་ཆེ་ནའང་འཇིགས་ཞུམ་བྲལ་བའི་ངང་ནས་འཐབ་འཛིང་དྲག་པོ་བྱས་ཤིང་། ལག་ཏུ་རལ་གྲི་དང་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པོའི་མེ་མདའ་ཐོགས་པའི་བོད་དམག་འཇབ་རྒོལ་པ་དག་གིས་གདོང་གཏོད་ས་ནི་རྒྱ་མིའི་མེ་སྒྱོགས་གོ་མཚོན་དང་ཁྲབ་ལྡན་སྒྱོགས་ཆེན་འཐབ་འཁོར། རྟ་ཐོག་ནས་གཡུགས་པའི་ལག་འབོམ་མམ་འབར་མདེལ་སོགས་ཡིན་སྟབས་ཤི་རྨས་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་པ་རེད། “ཁོང་ཚོ་ནི་ཧ་ཅང་རྒྱལ་ཞེན་ཆེ་ཞིང་སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་འཐབ་འཛིང་བྱེད་འདོད་མཁན་རྐྱང་རྐྱང་ཡིན་ལ། ཁོང་ཚོར་འཐབ་འཁྲུག་ཇི་ལྟར་རྒྱག་མིན་སྐོར་ལ་ཤེས་བྱ་གང་ཡང་མེད།” ཅེས་ལྡི་ལི་གསར་པར་གཞིས་ཆགས་པའི་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་དམག་ཟུར་དང་ཁོ་ཚོའི་ནང་མི་ཚོར་བདག་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་རྩ་འཛུགས་ཤིག་སྟེ་མདོ་ཁམས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་སྡུག་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་སྤྱི་དྲུང་། ལོ་ན་ ༣༧ ཅན་གྱི་བསྟན་པ་དར་རྒྱས་ཀྱིས་དེ་ལྟར་བརྗོད་སོང་། བསྟན་དར་གྱི་སྤོ་བོ་ནི་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་འཐབ་འཛིང་མཁན་ཞིག་སྟེ་རྒྱ་མིར་འཐབ་ནས་ལྔ་ལམ་དུ་ཕྱིན་པ་རེད་འདུག ཁོས་བཤད་རྒྱུར་”ཁོང་ཚོའི་སྙིང་སྟོབས་ནི་ཁོང་ཚོའི་ཁོང་ཁྲོ་ལས་བྱུང་བ་རེད།”

ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གིས་བཙན་བྱོལ་ནས་བོད་གཞུང་འཛུགས་པར་ཆ་ཤས་གཙོ་བོ་དེ་བླངས་བ་རེད། ༡༩༥༩ ལོར་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གིས་བོད་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་ཆ་དབང་དུ་བསྒྱུར་ཞིང་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་རྒྱ་གར་དུ་བྲོས་བྱོལ་ཕེབས་སའི་འགེབ་སྲུང་བགྲོད་ལམ་བསྐྲུན་པ་རེད་ལ། ༧གོང་ས་མཆོག་བདེ་འཇགས་ངང་བཙན་བྱོལ་དུ་འབྱོར་རྗེས། ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གིས་བསྟུད་མར་ཧི་མ་ལ་ཡའི་འགག་འཕྲང་གཏོར་ནས་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་དུ་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕེབས་མཁན་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་ཁྲི་སྟོང་མང་བོར་འགེབ་སྲུང་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་བཙན་བྱོལ་དུ་མ་ཕེབས་པའི་ལོ་གཉིས་ཀྱི་སྔོན་ཏེ་༡༩༥༧ ལོར་ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་(CIA)གིས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་འཐབ་འཛིང་བ་ཁ་ཤས་ཆེད་དམིགས་དྲག་འདེམས་ཀྱིས་གཞོགས་འདེགས་དཔུང་དམག་གི་དམག་སྦྱོང་སྤྲོད་མགོ་བརྩམས་ཤིང་། གསང་བའི་དམག་སྒར་རམ་དམག་སྦྱོང་གཞིས་ཀ་སད་པན་(Saipan)དང་ཁེམ-ཧེད་ལི།(Camp Hale) ཁོད་ལོད་ར་སྒྲོད།(Colorado) ཁེམ-ཕེ་རེ།(Camp Peary) ཝེར་ཇེ་ནེ་ཡ་(Virginia)སོགས་ནས་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲད་པ་རེད། ཁོང་ཚོའི་སློབ་སྟོན་གྲུབ་རྗེས། བོད་མི་གསང་མྱུལ་བ་ཚོས་ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་(CIA)གི་འཕུར་སྐྱོད་གནམ་གྲུ་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་དུས་རབས་ B-17s རྟགས་ཅན་ཞིག་(ཆ་ཚང་ཚོན་ནག་པོས་གཡོགས།)ནས་ C-130s རྟགས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཞིག་ནས་རྒྱ་མིའི་བཙན་འོག་གི་བོད་ནང་དུ་མཆོངས་གདུགས་བརྒྱུད་ནས་འཛུལ་ཞིང་། གནད་དོན་ཅི་འབྱུང་ལ་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཅིག་བསྐྲུན་པར། ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་དང་ཐོག་ཡུ་རོབ་ཤར་མའི་གནམ་གྲུའི་ཁ་ལོ་བ་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་ཨུ་རུ་སུའི་ཡོ་ཁུ་རེན་(Soviet Ukraine )ལ་དམིགས་འབེན་གཏད་ཅིང་། ཨ་རིའི་ཁ་དབུགས་(Air America )རྟགས་ཅན་གྱི་གནམ་གྲུ་(ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཆེད་དམིགས་མཁའ་སྐྱོད་འགྲུལ་ལམ་ཞིག)དེས་རྗེས་སུ་བོད་དོན་དགོས་དམིགས་ཆེད་ལས་སྒྲུབ་བྱས། ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གིས་མཇུག་མཐར་བལ་ཡུལ་འཁོབ་གློ་སྨོན་ཐང་ནས་གཞིས་སྒར་བཙུགས་ཤིང་། གནས་དེ་ནས་རྒྱལ་མཚམས་བརྒལ་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་རྒོལ་བའི་ལས་འགུལ་བརྩམས་པ་རེད། ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་(CIA)ཀྱིས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་ལ་གནམ་གྲུ་ནས་གོ་མཚོན་དང་རྫས་མདེལ། རྒྱགས་ཆས་སོགས་མཁོ་སྤྲོད་ཀྱིས་༡༩༧༢ ལོའི་བར་དུ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས།

སྲིད་འཛིན་རེ་ཆ་ཌི་-ནེ་ཟོན་( Richard Nixon)གྱིས་ཨ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་སྤྱི་སྙོམས་སུ་བཟོས་པ་དང་བསྟུན་ཏེ། ཨ་རིས་བོད་ཀྱི་རྒོལ་འཛིང་ལས་འགུལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་རོགས་འདེགས་བྱེད་མཚམས་བཞག་པ་རེད། ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གིས་ཨ་རིའི་རོགས་སྐྱོར་མེད་པར་མུ་མཐུད་དུ་བལ་ཡུལ་ནས་བོད་ནང་དུ་རྒྱ་རྒོལ་ལས་འགུལ་ལོ་མང་སྤེལ་ཡང་འགྲུབ་འབྲས་ཉུང་ཙམ་ལས་སོན་མེད། “དེ་ནི་ཨ་རིས་རྒྱབ་ལོགས་ནས་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པའི་ཕྱོགས་ཁག་(དམར་ཤོག་ཕྱོགས་ཁག)ལ་སུན་གཙེར་བརྙས་བཅོས་བྱེད་པའི་ཐབས་ཇུས་ཀྱི་གོམ་སྟབས་ཤིག་ལས། བོད་རང་བཙན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་དམག་བྱུས་ཀྱི་ཐག་གཅོད་ཅིག་མ་རེད།” ཅེས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་དམག་ཟུར་ཚེ་རིང་གིས་འདི་ལྟར་བརྗོད་སོང་། ཁོས་ད་དུང་ “ང་ཚོར་ཕམ་ཁ་བྱུང་སོང་བས་དེ་ནི་མི་གཞན་ལ་མཛུབ་ཀེར་གྱིས་ཁག་དཀྲི་བྱེད་པར་ལས་སླ་མོད། ང་ཚོས་ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་རོགས་འདེགས་དེ་མ་རྩར་བཟུང་ནས་བོད་དོན་འདི་རྒྱལ་སྤྱི་རང་བཞིན་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་རག་ཆེད་འཛམ་གླིང་དགོངས་ཚུལ་ཟླ་སྒྲིལ་གཏོང་བར་ཕམ་ནས་འཇོན་མ་སོང་པ་དེ་རེད།”ཟེར།

༡༩༧༤ ལོར་རྒྱ་ནག་གི་གནོན་ཤུགས་ལ་མགོ་སྒུར་ནས་གོར་དམག་གིས་གློ་སྨོན་ཐང་གི་རི་གསེང་ནས་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་ཞིང་མཐོ་སྒང་ནས་མེ་མདས་འཐབ་པས་(ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་”ཁེམ-ཧེད་ལུ་”དང་”ཁོད་ལོད་ར་སྒྲོད”་ནས་དམག་སྦྱོང་སྤྲད་མྱོང་བའི་ཁོང་ཚོའི་དམག་དཔོན་དང་དམག་སྤྱི་རྒྱ་རྡོ་དབང་འདུས་ཚུད་པའི།)མང་པོ་ཞིག་འཆི་ལམ་དུ་བཏང་། ༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མས་སྒྲ་ཕབ་སྐད་འཕྲིན་ཞིག་བསྐུར་ནས་གློ་སྨོན་ཐང་གི་ངོ་རྒོལ་འཐབ་འཛིང་གི་གོ་མཚོན་མར་ཕབ་ཏུ་བཅུག འཐབ་འཛིང་བ་རེ་འགས་རང་སྲོག་བཅད། བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་བཙན་བཟུང་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་བ་དང་། བོད་མིའི་ངོ་རྒོལ་འཐབ་འཛིང་ཁྲོད་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་ཤོར་བའི་ཤུལ་བཞག་འདིས་ཁོང་ཚོ་ཕྱིར་རྒྱའི་དབང་སྒྱུར་འོག་ལོག་འདོད་ཀྱི་ཡི་ག་འགག་པར་བྱས་ཡོད་དེ། དེ་བས་ཁོང་ཚོས་དབུ་མའི་ལམ་ནི་”འབོད་སྐུལ”ཙམ་ལ་མཐོང་གི་ཡོད། “ཐ་ན་ཁོང་ཚོས་ང་ཚོ་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་གྲོགས་པོ་འཆམ་པོ་བྱེད་རོགས་ཞུས་ནའང་། ངས་དེ་སྒྲུབ་མི་ཐུབ། ཁོང་ཚོས་ང་ཚོའི་ཡབ་མེས་དག་བསྒྲལ་སོང་བས། ངས་ཁོང་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་གྲོགས་བྱེད་མི་ཐུབ། ང་ཚོར་རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱིར་དགོས། ང་ཚོ་རྒྱ་ནག་གི་དབང་སྒྱུར་འོག་འཚོ་མི་འདོད།”ཅེས་བསྟན་དར་ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་སོང་།

ལས་དབང་། (Karma)

ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོ་ཚང་གིས་ ༡༩༥༩ ལོར་རྒྱ་དམག་གིས་ཁོང་གི་ཨ་མ་ཇི་ལྟར་དམར་གསོད་བྱས་ཚུལ་འགྲེལ་བརྗོད་མ་ཞུ་གོང་ནས་ངུ་ཤུམས་བྱས་སོང་། སྤོམ་ཇོ་ཚང་ནི་ད་ལོ་དགུང་ལོ་ ༦༦ ལ་བསླེབས་འདུག་ལ། ལག་ཟུང་གིས་མིག་གཉིས་བཀབ་ཅིང་བྲང་ཁོག་ནས་དབུགས་རིང་འགའ་འབྱིན་རྗེས། སྐད་ཆ་འགའ་བཤད་པར་ནན་གྱིས་འབད། འོན་ཏེ། བསྐྱར་དུ་སྐད་ཕྱུང་ནས་མིད་པ་དག་སེལ་འགའ་བྱས་རྗེས། སྐད་ཅིག་ལ་ཁུ་སིམ་མེར་བཞུགས་རྗེས་ཁང་ཀླད་ལ་ལྟ་བཞིན་མུ་མཐུད་དུ་བརྗོད་སོང་། སྤོམ་ཇོ་ཚང་ནི་ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པའམ་དམར་གཞུང་གིས་བོད་ས་བཙན་བཟུང་སྐབས་ཁོང་གི་ཨ་མ་དང་ཨ་ཕ། ཨ་ཁུ་དང་ཇོ་ཇོ་ཆེ་བ་རྣམས་དང་མཉམ་དུ་ཧི་མ་ལ་ཡའི་འགག་འཕྲང་བརྒྱུད་ནས་བྲོས་བྱོལ་དུ་ཕེབས་སྐབས་ཏག་ཏག་ལོ་ན་དྲུག་ལ་སོན་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་གིས་བཤད་ན་ཁོང་ཚོ་ནི་མི་བཞི་བརྒྱ་ཙམ་གྱི་ཚོགས་པ་ཞིག་གི་ནང་ན་ཡོད་ཟེར། རྒྱ་དམག་གི་བཙན་འཛུལ་འགོག་ཆེད་ཕོ་གསར་ཚོ་དང་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་གི་འཇབ་རྒོལ་འཐབ་འཛིང་པ་རྣམས་གཞུག་ནས་བསྐོར་ཞིང་ལོ་ཆུང་བྱིས་པ་དང་བུད་མེད། རྒས་འཁོགས་རྣམས་མདུན་ནས་ཕྱོགས་པ་རེད།

ཁོང་ཚོའི་ཚོགས་པ་འདི་ནི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་མིས་བོད་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་ངོ་རྒོལ་གྱེན་ལངས་པ་རྣམས་ལ་གོ་མཚོན་བསྐོར་རྗེས། ༡༩༥༩ ལོར་བོད་མི་བརྒྱད་ཁྲི་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་གར་ནང་ཕྱིན་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་རེད། ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོ་ཚང་གིས་དྲན་སོས་པ་ནི་རྒྱ་དམག་གི་འཇབ་རྒོལ་ཐེབས་དུས་རི་འགོའི་རྡོ་མཁྲེགས་སྟེང་ལ་མདེས་འཐབ་པའི་འཛེར་སྒྲ་དང་། ས་མཐོའི་གནས་བབ་བརྒྱུད་ནས་འགྲོ་དུས་ཡིབ་ས་མེད་སྟབས། མདུན་དུ་ལྷག་པའི་གདམ་ག་ནི་འབྲོ་རྒྱུ་ཡིན་ནམ་ཕྱིར་རྒོལ་འཛིང་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད་ཟེར། ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོ་ལགས་ཀྱི་ཨ་ཕས་སྐྲག་འདར་བྱེད་བཞིན་པའི་རང་གི་བུ་ཆུང་མེ་མདའི་འཐབ་འཁྲུག་ཁྲོད་ནས་མགོ་འཁོར་བོར་བརླགས་སུ་མི་འགྲོ་ཆེད་ནམ་རྒྱུན་རྒྱགས་ཆས་སྐྱེལ་མཁན་གྱི་རྟ་ཚོགས་ཁྲོད་ནས་གཅིག་གི་རྒྱབ་ལ་དམ་པོར་བསྡམས་བཀྱིགས་བྱས་རྗེས། ཁོང་གི་ཨ་ཁུ་དང་ཨ་ཕ་མཉམ་པོར་ཆུ་བཞི་སྒང་དྲུག་འཇབ་རྒོལ་དམག་ནང་དུ་ཞུགས་ནས་རྒྱ་དམག་ལ་རྒོལ་འཛིང་བྱས། འཇབ་རྒོལ་ཐེབས་པའི་སྐབས་སུ། ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོའི་ཨ་མའི་ལུས་ཟུར་ལ་མདེའུ་ཕོག་ནས་དེ་མ་ཐག་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར། “ང་ཚོས་ཁོ་མོ་གངས་ཐོག་ནས་བསྐྱུར་རྗེས་བྲོས་ཕྱིན་པ་ཡིན། ” རྒྱ་གར་གྱི་ཧི་མ་ལ་ཡའི་བླ་དྭགས་ས་ཁུལ་གྱི་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བའི་གཞིས་ཆགས་བསོད་ནམས་གླིང་ནས་ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོ་ཚང་ལ་བཅར་འདྲི་ཞིག་གི་སྐབས་སུ་འདི་ལྟར་བརྗོད་སོང་། ཁོང་གིས་ད་དུང་”དེ་དུས་ང་ཧ་ཅང་ལོ་ཆུང་ཡིན། འོན་ཀྱང་། ད་སྐབས་ང་ཇི་ལྟར་བརྒས་ན་དེ་ལྟར་ན་ཟུག་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་འདུག ངས་གངས་འཁྱག་སྒང་ལ་བསྙལ་ནས་ཡོད་པའི་ཁོ་མོའི་སྐོར་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་མཚམས་འཇོག་ཐུབ་ཀྱི་མི་འདུག མཚན་མོར་ངས་ཁོ་མོ་རྨི་ལམ་ནས་ཡང་ཡང་མཇལ་གི “ཞེས་བརྗོད་སོང་།

ལོ་ངོ་ང་དྲུག་གི་རྗེས་ནས། ཨ་མ་དམར་གསོད་ཐེབས་པ་ལས་བསླངས་པའི་ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོའི་སྐྱོ་གདུང་གི་ན་ཟུག་དང་ཁོང་ཁྲོ་དེ་ད་དུང་ཡལ་མི་འདུག ཁོང་གིས “རྒྱ་ནག་ནི་ད་དུང་དགྲ་བོ་ཡིན།”ཟེར། ཁོང་ཕྱིར་བོད་དུ་ལོག་མྱོང་མེད་ལ། གཅིག་བྱས་ན་རྦད་དེ་ཕྱིར་ལོག་མི་ཐུབ་པ་ཡང་དགོངས་ཀྱི་འདུག ཡིན་ནའང་། བོད་རང་བཙན་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་པའི་རེ་བ་དེ་ད་དུང་ཡང་ཡལ་མེད་ལ། རེ་བ་དེ་ནི་ཁོང་གིས་༧གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་བཅངས་པའི་འགྱུར་མེད་སྲ་བརྟན་གྱི་དད་མོས་དེས་རྒྱུན་བསྲིངས་བྱས་འདུག “ང་ཚོར་རླབས་ཆེན་གྱི་རེ་བཞག་ཅིག་ཡོད་པ་ནི་༧གོང་ས་མཆོག་ཞིང་ལ་མ་གཤེགས་སྔོན་དུ་བོད་ལ་ཕྱིར་གདན་འདྲེན་ཞུ་རྒྱུ་དེ་ཡིན།”ཟེར། ད་དུང་”ཇི་སྲིད་བར་དུ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་ཚེའི་ཞབས་པད་བརྟན་ན། རང་དབང་ནི་ཐོབ་སྲིད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་ང་ཚོ་ཡིད་ཆེས་སྟོབས།”ཞེས་བརྗོད་སོང་། ཆུང་བདག་སྤོམ་ཇོ་ཚང་གི་གདོང་ནས་འཛུམ་མདངས་ཞིག་འཁྱིལ་བཞིན་མཐར་ཁོས་འདི་ལྟར་བརྗོད་སོང་། “ང་ཚོས་རེ་བར་༧གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་ནག་གི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པ་(ཐུན་མོང་ཐོན་སྐྱེད་ཚོགས་པ)ལས་ཡུན་རིང་དུ་སྐུ་འཚོ་བཞུགས་གནང་བར་ཤོག”

མ་རྩོམ། http://dailysignal.com/2015/10/29/why-the-legacy-of-tibets-cold-war-freedom-fighters-still-matters/#