བཞི། རི་བོ་བརྩེགས་པས་རྒྱ་མཚོ་བརྡོལ་བ།
དགུང་གྲངས་སོ་དགུར་(༡༣༣༠)ཕེབས་སྐབས། མཁས་བཙུན་ཆེན་པོ་ཞི་བར་གཤེགས་པས། དགོངས་རྫོགས་སུ་བཟང་ལྡན་འོག་མར་མཆོད་རྟེན་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་གསར་བཞེངས་ཀྱི་ས་ཆོག་མཛད་པའི་ཚེ། ས་གཡོས་ཤིང་མེ་ཏོག་གི་ཆར་བབས་པ་ལ་སོགས་པའི་རྟགས་མཚན་བྱུང་། རྟེན་འབྲེལ་དུ་དགོངས་ཏེ་སློབ་ཆེན་རྣམས་ལ་དུས་འཁོར་བདག་པོ་བདག་ཆེན་གྱི་དབང་བསྐུར་མཛད། སྐུ་འབུམ་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གཅིག་གམ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་དཔལ་ཡོན་ཅན་ལྷ་ཁང་བརྒྱ་རྩ་བརྒྱད་པ། རྒྱ་དཔངས་མཉམ་པར་ཁྲུ་ཉིས་བརྒྱ་བཅོ་ལྔ་བ། རྒྱན་བཀོད་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། གདུགས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་ན་རིན་པོ་ཆེ་སྣ་ཚོགས་ལས་གྲུབ་པའི་དུས་འཁོར་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་དཀྱིལ་འཁོར་བློས་བསླངས་བཞུགས་པ་དེ་ཉིད་ལོ་ཕྱེད་དང་བཞི་ལ་གྲུབ་པར་མཛད་དེ། ཁང་བུ་བརྩེགས་པའི་མདོ་དང་འབྲེལ་རབ་གནས་མཛད་དུས་འདབ་མ་ཡུ་བ་དང་བཅས་པའི་མེ་ཏོག་གི་ཆར་ཁ་བ་བབ་པ་ཙམ་བབས།
གཙང་ཕྱོགས་སུ་མཆོད་རྟེན་དེ་འདྲ་བ་གསུམ་ཡོད། ཇོ་ནང་སྐུ་འབུམ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོ་དང་། གཅུང་རི་བོ་ཆེའི་སྐུ་འབུམ་མཆོད་རྟེན(༡༤༥༡-༡༤༦༢)། རྒྱལ་རྩེའི་སྐུ་འབུམ་མཆོད་རྟེན་(༡༤༢༧-༡༤༣༧)བཅས་གསུམ་ནི་ཆེ་ཆུང་ཙམ་ལས་ཚད་དབྱིབས་སོགས་ཧ་ཅང་འདྲ་བོ་ཡོད་པ་མ་ཟད། མཆོད་རྟེན་དེ་གཉིས་ཀ་ཇོ་ནང་སྐུ་འབུམ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོར་དཔེ་བླངས་ཏེ་བཞེངས་པར་གྲགས་ཤིང་། བྱིན་རླབས་ཀྱི་ཆ་ནས་དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཀྱང་འགྲན་དུ་མེད་པ་ཡིན་ཚུལ། སི་ཏུ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱ་མཚོའི་གངས་ལྗོངས་དབུས་གཙང་གནས་སྐོར་ལམ་ཡིག་10ལས། “ལར་མཆོད་རྟེན་འདི་དང་རྒྱང་རྩེ་གཉིས་མཐོ་དམན་ཆེར་མི་སྣང་། ཕྱོགས་འདིའི་མཆོད་རྟེན་ཞིག་ནང་བྱིན་ཆགས་པ་ས་བཅུའི་དབང་ཕྱུག་གིས་བཞེངས་པ་འདིས་བག་དྲོ་བར་སྣང་།” ཞེས་སྐུ་འབུམ་མཐོང་གྲོལ་ཆེན་མོའི་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་བརྟེན་པའི་བྱིན་རླབས་དང་ཆེ་བ་བརྗོད་སྐབས། ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ས་བཅུའི་དབང་ཕྱུག་དངོས་ཡིན་པར་ཐུགས་ཐག་བཅད་དེ་གསུངས་ཡོད།
མཁན་ཆེན་བསོད་གྲགས་པས་གཙོས་ཇོ་གདན་ཚོགས་པ་ལ་གཞལ་ཡས་ཁང་དུ་དུས་འཁོར་གྱི་དབང་མོ་ཆེ་མཛད། མཁན་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་བསོད་ནམས་གྲགས་པས་བསྐུལ་ངོར། དབུ་མའི་མན་ངག་ཁྱད་འཕགས་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་རྨད་དུ་བྱུང་བ་དེ་ལྗགས་རྩོམ་མཛད།
དགུང་གྲངས་བཞི་བཅུའི་ཐོག་ཇོ་ནང་དཔལ་གྱི་རི་ཁྲོད་དུ་དགེ་སློང་གི་དགེ་འདུན་ཆེན་པོའི་ཚོགས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་བཞུགས་སྐབས། ཉིན་གཅིག་ས་བཟང་ལོ་ཙཱ་མ་ཏི་པཎ་ཆེན་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་(༡༣༠༦-༡༣༨༨)མཆོག་ཞ་ལུ་ནས་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་མ་ཐག ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོའི་སྔ་དྲོའི་ཐུགས་དམ་གྲོལ་ནས་ཚོགས་དུང་བུས་པ་དང་། དགེ་བཤེས་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་གིས་ཕྱག་ཏུ་ཤོ་ཀ་ལི་བསྣམས་ནས་ཆོས་ཁྲིད་ལ་ཕེབས་པ་བཅས་དུས་མཉམ་བྱུང་བས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོས་མཁྱེན་ཏེ། ཆོས་ཁྲིད་གྲོལ་མ་ཐག སྤོས་སྣ་དང་དུང་རྒྱ་གླིང་བཅས་ཀྱིས་བསུས་ཏེ་སྐུ་མདུན་དུ་གདན་དྲངས། ཐུགས་བརྩེས་གསུང་མོལ་ཡུན་རིང་མཛད། མི་ཕྱེད་པའི་དད་པ་སྐྱེས་ནས་ཞབས་སྤྱི་བོར་བླངས། དེ་ནས་བཟུང་ཞབས་དྲུང་དུ་རྒྱུན་བཞུགས་མཛད། དུས་འཁོར་སོགས་ཆོས་བཀའ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཞུས། ལོ་ཙཱ་བློ་གྲོས་དཔལ་དང་ཁོང་གཉིས་ལ་ཐུགས་སྲས་ཇོ་ནང་ལོ་ཙ་རྣམ་གཉིས་ཞེས་གྲགས། རྗེ་ཙོང་ཁ་བས་ཁོང་གི་མདུན་ནས་འཇམ་དབྱངས་ཆོས་སྐོར་དང་སྙན་ངག་སོགས་གསན།
སླར་ཡང་ས་སྐྱ་ནས་ཆེད་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་བཞིན་ཆིབས་ཁ་བསྒྱུར། ཆོས་རྗེ་ཀུན་སྤངས་ཆེན་པོའི་དངོས་སློབ་འཇམ་དབྱངས་བཞི་ཐོག་པ་དང་། ཀུན་སྤངས་གྲགས་རྒྱལ་བ། གཞན་དཔོན་ཆེན་རྒྱལ་བཟང་བ། གཡག་སྡེ་པཎ་ཆེན། མཁན་ཆེན་གཏོར་རྒྱལ། གནས་དྲུག་པ། འཇམ་སྟོན། འཇམ་སྒེག་ལ་སོགས་པ་ས་སྐྱ་པ་བརྒྱ་སྟོང་དུ་མར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་བྱམས་ཆོས་སོགས་ཆོས་བཀའ་རྒྱ་ཆེར་གསུངས། མཇུག་མཐར་མདོ་རྒྱུད་ཚད་ལྡན་རྣམས་དཔང་པོར་བཞག་སྟེ། “ལྷུན་པོ་བཞེངས་པས་རྒྱ་མཚོ་བརྡོལ་བ་སྙམ་”ཞེས་གསུངས་ནས་ཀུན་རྫོབ་རང་སྟོང་དང་། དོན་དམ་གཞན་སྟོང་སྟེ་སྟོང་ཚུལ་གཉིས་དང་། བདེན་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་དབྱེ་ལེགས་པར་ཕྱེས་ནས། གྲུབ་མཐའི་བགྲོ་གླེང་ཆེན་མོ་མཛད་པས་རྩོད་བྲལ་དུ་གྱུར། ཐག་རིང་ནས་རྩོད་ཡིག་དང་དོགས་འདྲི་ཞུས་པ་རྣམས་ལ་བཀའ་ལན་གནང་བས་རྒྱ་མཚོར་ཁ་བ་བབ་པ་ལྟར་གཞི་མེད་དུ་གྱུར། དེ་ལྟར་ངེས་དོན་གཞན་སྟོང་དབུ་མ་ཆེན་པོའི་ཆོས་སྐད་ཀྱིས་བསིལ་ལྗོངས་ཁ་བ་དཀར་པོའི་ཁོར་ཡུག་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པར་མཛད་པས། “ལྷུན་པོ་བཞེངས་པས་རྒྱ་མཚོ་བརྡོལ་”ཞེས་གྲགས་པ་བྱུང་།
དེ་ཡང་འཕགས་པ་རྔ་བོ་ཆེན་པོའི་མདོར11། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས། “བཀའ་སྩལ་པ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་ཡོན་ཏན་བརྒྱད་དང་ལྡན་ན་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྟག་པ་མི་ཕྱེད་པའི་སྐུ་མངོན་དུ་མཐོང་བར་འགྱུར། རྣམ་པར་འཕྲུལ་པ་ཆེན་པོས་རྣམ་པར་འཕྲུལ་ཞིང་དུས་བྱེད་པར་འགྱུར་ཏེ། བརྒྱད་གང་ཞེ་ན། མདོ་འདི་བཤད་པ་ན་མི་སྐྱོ་བ་དང་། ཐེག་པ་གསུམ་གྱིས་མི་སྐྱེ་ཞིང་གཏམ་རྣམ་པ་གསུམ་ལ་སྐྲག་པ་མེད་པ་དང་། གདུལ་བའི་སེམས་ཅན་རྣམས་མི་སྤོང་བ་དང་། དགེ་འདུན་བྱེ་བ་མཐུན་ཞིང་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པར་ཡང་དག་པར་སྤྲོ་བ་དང་། བུད་མེད་དང་། མ་ནིང་དང་། དགེ་སློང་དང་། དགེ་སློང་མ་དང་ཀུན་ཏུ་འདྲིས་པར་མི་བྱེད་པ་དང་། རྒྱལ་པོ་དང་། དབང་ཕྱུག་དང་ལྷན་ཅིག་ཀུན་ཏུ་འདྲིས་པ་སྤོང་པ་དང་། བསམ་གཏན་དང་། སྤོང་བ་ལ་མངོན་པར་དགའ་བ་དང་། མི་གཙང་བ་དང་། བདག་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་ཏེ་བརྒྱད་པོ་དེ་དག་གོ །གཞན་ཡང་རྒྱུ་བཞིས་འགྱུར་ཏེ། བཞི་གང་ཞེ་ན། བདག་གིས་ཆོས་ངེས་པར་བཟུང་བ་ནི་ཤིན་ཏུ་ལེགས་པར་བྱས་སོ་སྙམ་པ་དང་། བདག་ཉིད་བདག་གི་སྐྱབས་ཡིན་ནོ་ཞེས་དེ་ལྟར་སེམས་པ་དང་། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྟག་པ། བརྟན་པ། ཞི་བ། ཐེར་ཟུག་པའོ་ཞེས་བྱ་བར་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་ནི་བདག་གིས་རྙེད་པ་ལེགས་པར་རྙེད་དོ་སྙམ་པ་དང་། ཉིན་མཚན་རྟག་ཏུ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡོན་ཏན་འདི་ལྟ་བུ་རྗེས་སུ་དྲན་པར་བྱེད་པ་ན་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྟག་པ་མི་ཕྱེད་པའི་སྐུ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བར་འགྱུར། རྣམ་པར་འཕྲུལ་པ་ཆེན་པོས་རྣམ་པར་འཕྲུལ་ཞིང་དུས་བྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །འོད་སྲུང་ངས་དེ་ལྟ་བུའི་རིགས་ཀྱི་བུ་དང་། རིགས་ཀྱི་བུ་མོ་རྣམས་ལ་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་བསྟན་པར་བྱའོ། །དེ་གྲོང་རྡལ་ལམ། གྲོང་ཁྱེར་རམ། ཚོང་རྡལ་གང་ན་འདུག་ཀྱང་རུང་སྟེ། དེར་ངས་དེ་དག་ལ་བསྟན་ནས་འདི་སྐད་ཅེས་རིགས་ཀྱི་བུ་དག་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ང་ནི་རྟག་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་སོ། །དེང་ཕྱིན་ཆད་སུ་ཞིག་མདོ་སྡེ་འདི་འཆང་བ་དང་། ཀློག་པ་དང་། འདོན་པ་དང་། གཞན་ལ་ཡང་སྒྲོག་པར་བྱེད་ཅིང་འདི་སྐད་ཅེས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ནི་རྟག་པ། བརྟན་པ། ཞི་བ་ཐེར་ཟུག་པའོ། །ཞེས་སྨྲ་ཞིང་ཤེས་པར་བྱེད་པ་དང་། བཅོམ་ལྡན་འདས་ནི་རྟག་ཏུ་བཞུགས་སོ་ཞེས་བདག་ཉིད་ཀྱི་བསམ་པ་ཐག་པ་དང་། ངན་གཡོ་མེད་པ་དང་། བཅོས་མ་མ་ཡིན་པ་དང་། སྒྱུ་མེད་པས་དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱེད་པ་བསམ་པ་ཐག་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དེ་ལ་ནི་ངས་བདག་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་བསྟན་པར་བྱའོ། །འོད་སྲུང་ཁྱོད་དད་པར་གྱིས་ཤིག །ཡིད་ཆེས་པར་གྱིས་ཤིག །འོད་སྲུང་གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ཆོས་རྣམས་ལ་མི་སྤྱོད་ན་དེས་ང་མཐོང་བར་ཇི་ལྟར་འགྱུར།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།།
དགུང་གྲངས་ཞེ་གཉིས་(༡༣༣༣)ཐོག་ས་མངའ་རིས་ཕྱོགས་རྒྱལ་བ་(༡༣༠༦-༡༣༨༦)ཞེས་གྲགས་པ། སྐུ་གཞོན་ནུ་གཞུང་ལུགས་ཀུན་ལ་མཁྱེན་པ་རྒྱས་ཤིང༌། རྣམ་དཔྱོད་དང་རྩོད་རིགས་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བ། བརྗོད་པ་གཙང་ཞིང་ཐུགས་རྒྱལ་ཆེ་བ། དབུས་གཙང་གཉིས་སུ་གྲྭ་སྐོར་མཛད་པས་རྩོད་མེད་དུ་གྱུར་ནས་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་དེས། ཇོ་ནང་ཀུན་མཁྱེན་དུ་གྲགས་པས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་མཆོག་རྟེན་ཆེན་པོ་བཞེངས་ཤིང་། བོད་སྔ་རབས་པ་དང་མི་མཐུན་པའི་གྲུབ་མཐའི་སྲོལ་བཏོད་ཡོད་ཚུལ་གསན་ནས། དེ་དང་ལུང་རིགས་ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་བྱེད་དགོས་དགོངས་ཏེ་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་པ་དང་། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོས་དགེ་འདུན་འདུས་ཚོགས་རྒྱ་མཚོ་ཙམ་ལ་ཆོས་ཁྲིད་ཚར་ནས་གྲོལ་བ་དང་དུས་འགྲིགས། དེ་ལུགས་སྐུ་གཉེར་ལ་འཕྲིན་བསྐུར་བས་བླ་བྲང་དུ་གདན་དྲངས། ཉེ་གནས་ཀྱིས་ཡོལ་བ་ཕྱེས་པས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་སྐུ་མཚན་དང་དཔེ་བྱད་ལམས་སེ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དྲི་བསུང་ཐུལ་ལེ། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དངོས་སུ་བཞུགས་པ་ལྟ་བུའི་གཟིགས་སྣང་བྱུང་ནས། རང་དབང་མེད་པར་ལུས་འདར་བཞིན་ཕྱག་འཚལ། མཇལ་དར་དང་ཕྱག་རྟེན་མཚོན་ཙམ་ཕུལ་བས། ཀུན་མཁྱེན་པོས་མཁྱེན་བཞིན་དུ། སྟོན་པ་གང་ནས་ཕེབས། རིགས་སུ་ཡིན་གསུངས་པས། མགྲིན་པ་དངངས་བཞིན། ཁོ་བོ་མངའ་རིས་པ་ཞིག་ལགས། དབུས་གཙང་གཉིས་སུ་སློབ་གཉེར་བྱེད་དུ་འོང་། སློབ་གཉེར་འཕེལ་བོ་བྱུང་ལགས་ཞུས་པས། ཐུགས་དགྱེས་པས་གསུང་མོལ་གནང་། ཉིན་བདུན་རིང་དབུ་ཕར་ཚད་མངོན་སོགས་ལ་བགྲོ་གླེང་མཛད་པས། སྔོན་མེད་ཀྱི་ལེགས་བཤད་གྲངས་མེད་པ་གསན། གཞན་སྟོང་གི་གྲུབ་མཐའ་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དགོངས་པ་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་དུ་ངེས་པ་རྙེད། གཞན་སྟོང་འགོག་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ་རྣམས་ནི་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་རི་མོ་ཙམ་ལས་དོན་ལ་མི་གནས་པར་མཁྱེན། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་ལ་མི་ཕྱེད་པའི་དད་པ་འཁྲུངས། རྗེས་སུ་འཛིན་པར་གསོལ་བ་བཏབ་པས་ཞལ་བཞེས་མཛད་ཅིང་ཆོས་འབྲེལ་གསན།
སླར་དུས་འཁོར་གྱི་རྒྱུད་སོགས་ཐུགས་ལ་བཟུང་ནས་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས། དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབང་བཀའ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཞུས། ཟབ་ལམ་སྦྱོར་དྲུག་ཉམས་བཞེས་མཛད་པས་རྟོགས་པ་མཆོག་ཏུ་གྱུར། རྗེ་ཙོང་ཁ་བས་ཁོང་གི་མདུན་ནས་དུས་འཁོར་སྦྱོར་དྲུག་སོགས་གསན། ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་པའི་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་སློབ་མ་ཉ་ཕྱོགས་གཉིས་ཞེས་གྲགས། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་ངོ་མཚར་རྟོགས་བརྗོད་12དུ། “ཕྱི་མཚན་ཉིད་ཐེག་པའི་ངེས་དོན་མཐར་ཐུག་ལ་བློའི་སྣང་བ་ཅུང་ཟད་སྐྱེས་པ་དང༌། བླ་ན་མེད་པའི་རྒྱུད་སྡེ་རྣམས་ཀྱི་རྡོ་རྗེའི་ཚིག་གི་མདུད་པ་ཅུང་ཟད་ཁྲོལ་བ་ནི། ཆོས་རྗེ་དཔལ་ལྡན་བླ་མ་འདི་ཉིད་ཁོ་ནའི་བཀའ་དྲིན་ཡིན་ཏེ།” ཞེས་གསུངས་ཤིང་། དུས་འཁོར་བ་རྒྱལ་བ་དཔལ་སོགས་སློབ་ཚོགས་མང་དུ་བྱོན། རྒྱལ་བ་དཔལ་གྱི་སློབ་མའི་གཙོ་བོ་བྱང་བདག་རྣམ་རྒྱལ་གྲགས་བཟང་(༡༣༩༥༡-༤༧༥)ཡིན།
རིག་པའི་དབང་ཕྱུག་ཉ་དབོན་ཀུན་དགའ་དཔལ་(༡༢༨༥-༡༣༧༩)ནི། དབུས་གཙང་གཉིས་སུ་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་རྩོད་རྒྱལ་དུ་གྲགས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་བྱ་རྒོད་གཤོང་དུ་བྱོན་པའི་དུས་སུ་ཞལ་མཇལ། གསུང་ཐོས་པ་ཙམ་གྱིས་མི་ཕྱེད་པའི་དད་པ་སྐྱེས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་ཕྱིར་ཇོ་ནང་དུ་བྱོན་པའི་ཞབས་ཏོག་མཛད། དེ་ནས་བཟུང་དགུང་ལོ་ང་དྲུག་གི་བར་དུ་འབྲལ་མེད་དུ་བསྟེན། སེམས་འགྲེལ་སྐོར་གསུམ་དང་། སྦྱོར་དྲུག་ཉམས་ཁྲིད་སོགས་གསན་ཅིང་ཐུགས་སྲས་སུ་གྱུར། རྣམ་འགྲེལ་ཊིཀ་ཆེན་མཛད་པས་ཚད་མ་ཉ་གཏུགས་ཅེས་པའི་གཏམ་རྒྱུད་དེ་བྱུང་། རྗེ་ཙོང་ཁ་བས་ཁོང་གི་མདུན་ནས་ཕར་ཕྱིན་སོགས་གསན། ཐོག་མར་ས་སྐྱའི་མཁས་པ་ཉ་བརྩོན་གཉིས་དང་། བར་དུ་དབུས་གཙང་མཁས་པ་མི་དྲུག་གི་གཙུག་གི་ཟླ་བའི་ཟླ་བ། ཐ་མར་དོལ་པོ་པའི་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་སློབ་མ་ཉ་ཕྱོགས་གཉིས་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས།
དེ་ནས་ལྷ་རྩེར་ཕེབས་ནས་ཐོགས་ཤིག་བཞུགས། ཕྱོགས་རིས་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་དང་དད་ལྡན་རྣམས་ལ་ངེས་དོན་འཁོར་ལོ་ཐ་མའི་ཆོས་བཀའ་མང་དུ་གསུངས། ཀུན་སྤངས་ཆོས་གྲགས་དཔལ་བཟང་པོ་སོགས་ཀྱིས་བསྐུལ་ངོར་མཁས་བཙུན་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོའི་རྣམ་ཐར་དང༌། འབུམ་དང་ཉི་ཁྲི་བའི་མཆན་བུ་སོགས་མཛད། དེ་དུས་དོལ་པོ་ནས་སྐུའི་སྲིང་མོ་རིན་ཆེན་དབྱངས་དང་། བསོད་ནམས་དབྱངས། གཅུང་བོ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་གསུམ་ཇོ་ནང་དུ་འབྱོར་བ་གསན་པས་ཕྱིར་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས། སྲིང་མོ་གཉིས་ནི་སྔར་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོར་འཁྲུངས་པའི་དུས་སུ་བལ་བཟའ་དང་རྒྱ་བཟའ་གཉིས་ཀྱི་སྤྲུལ་པར་བཤད།
དགུང་གྲངས་ཞེ་གསུམ་སྟེང་(༡༣༣༤)ཐུགས་སྲས་ལོ་ཙཱ་བ་ས་བཟང་མ་ཏི་པཎ་ཆེན་བློ་གྲོས་རྒྱལ་མཚན་(༡༢༩༤-༡༣༧༦)དང་། ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་པོ་བློ་གྲོས་དཔལ་བཟང་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོའི་བཀས་བསྐུལ་བཞིན། ཀུན་སྤངས་ཆོས་གྲགས་དཔལ་བཟང་དཔང་བོར་བཞུགས་ཏེ། ཁོང་གི་དགོངས་ཟབ་གཞིར་བཟུང་དུས་འཁོར་རྒྱུད་(ཤོང་འགྱུར)ལ་འགྱུར་བཅོས་མཛད། ཡོངས་གྲགས་སུ་དུས་འཁོར་ཇོ་ནང་འགྱུར་ཞེས་གྲགས་ཤིང་། ད་ལྟ་སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར་(རྒྱུད། ཐ-ད)དང་། བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ་(རྒྱུད། དེབ་ ༦)སོགས་སུ་བཞུགས། ཀུན་སྤངས་ཆོས་གྲགས་དཔལ་གྱིས་ཞུས་ངོར་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་འགྱུར་ལ་གསལ་བྱེད་ས་བཅད་དང་། མཆན་འགྲེལ་མཛད་པས་དོལ་པོའི་དུས་འཁོར་མཆན་འགྲེལ་དུ་གྲགས། སྐབས་དེར་སྤྲུལ་བའི་ཞིང་ཁམས་ཤམ་བྷ་ལ་དངོས་སུ་གཟིགས་ནས་བསྟོད་སྨོན་ཡང་མཛད། ཐུགས་སྲས་ཀུན་མཁྱེན་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་རང་སློབ་རྒྱལ་སྲས་དངུལ་ཆུ་ཐོགས་མེད་བཟང་པོས་(༡༢༩༥-༡༣༦༩)ཞུས་ངོར། དུས་འགྲེལ་མཆན་ཆེན་མོ་ཡོངས་གྲགས་དུས་འཁོར་ཕྱོགས་མཆན་དུ་གྲགས་པ་སོགས་མཛད་པས་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་བ་དང་བཅས་པར་སྔར་མེད་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་།
དུས་འཁོར་ཇོ་ནང་འགྱུར་རམ་ཇོ་ནང་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་བསྒྱུར་བ་ནི། ཤོང་འགྱུར་སྒྲ་དོན་འགྲིག་ཅིང་ཚིག་སྦྱོར་ལེགས་པར་ཡོད་པ་ལ། ད་དུང་དོན་གྱི་ཆ་གནད་དུ་མ་ཕྱིན་པར་ཡོད་པ་རྣམས་ལ་འགྱུར་རྙིང་རྣམས་དང་དཔང་འགྱུར་སོགས་ལའང་གཏུགས། སྒྲ་དོན་ལ་མཁས་པས་ལེགས་པར་དཔྱད་ཅིང་འགྱུར་བཅོས་ཀྱང་མཛད་ལ། གནད་ཆེས་མང་པོར་ཆོས་རྗེ་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་ཉིད་ཀྱིས་འགྱུར་བཅོས་མཛད་པ་ཡིན་པས་འགྱུར་གསར་གཞན་རྣམས་ལས་བྱིན་རླབས་ཆེའོ།། དེ་ཕྱིན་ཆད་ནས་ཀྱང་འགྱུར་བཅོས་ཐན་ཐུན་བྱེད་མཁན་བྱུང་ཟེར་ཏེ། བྱུང་བ་ཙམ་དུ་ཟད་ཀྱི་བཤད་སྒྲུབ་ཀྱིས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་མེད་དོ།། ཅེས་རྗེ་བཙུན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཏཱ་ར་ནཱ་ཐས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།།
དགུང་ལོ་བཞི་བཅུར་(༡༣༣༡)ཕེབས་སྐབས་འཁྲུངས་ཡུལ་ནས་མ་ཡུམ་སྐུ་གཤེགས་པ་གསན་པས་སླར་ཡང་དོལ་པོར་ཕེབས། ཡབ་དང་མཇལ། ཡུམ་གྱི་དགོངས་རྫོགས་སུ་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་མཆོད་རྟེན་བཞེངས་པས། དོལ་པོའི་ཡུལ་མིའི་ངག་རྒྱུན་དུ། “ཡབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་བཀའ་འགྱུར་བསྟན་འགྱུར་བཞེངས།། ཡུམ་གྱི་ཆེད་དུ་བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་བཞེངས།།” ཞེས་གྲགས། བཀྲ་ཤིས་སྒོ་མང་མཆོད་རྟེན་དེང་སང་ཡང་དོལ་པོའི་ཕལ་སྡེ་བར་བཞུགས་ལ། དོལ་པོའི་ཡུལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱག་སྐོར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
དགུང་ལོ་ཞེ་གཅིག་ཙམ་གྱི་ཐོག་གསང་ཕུ་ནེའུ་ཐོག་དགོན་(༡༠༧༣)དུ་གདན་དྲངས། དགེ་འདུན་སྟོང་ཕྲག་གཉིས་ཙམ་གྱིས་སེར་ཕྲེང་དང་། རོལ་མོ། གདུགས་རྒྱལ་མཚན་བ་དན་སོགས་མཆོད་རྫས་སྣ་ཚོགས་པས་བསུས་ནས་རྔོག་ལོ་ཙཱ་བའི་གཟིམས་ཁང་དུ་བཞུགས་སུ་གསོལ། དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། ཡུམ་ཉི་ཁྲི། ཤེས་རབ་ཁྲི་བ། མདོ་ཕལ་པོ་ཆེ་སོགས་ཆོས་བཀའ་རྒྱ་ཆེར་བསྩལ།
སྔ་ཕྱིར་ལོ་བཅུ་གསུམ་གྱི་བར་དུ་ཇོ་ནང་རྒྱལ་བའི་རི་ཁྲོད་ཆེན་མོར། ལོ་རེ་བཞིན་མཁས་པ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོར་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། བྱམས་ཆོས་རྣམས་དུས་ཆོས་སུ་གསུངས་ཤིང་སྟོན་དཔྱིད་གཉིས་ལ་སྦྱོར་དྲུག་གི་དུས་ཁྲིད་དང་ཚོགས་ཆོས། དབྱར་དགུན་ལ་སྐུ་མཚམས་དམ་པོ་རྣམས་དུས་ལས་མ་ཡོལ་བར་ཆག་མེད་དུ་མཛད། ཇོ་ནང་དུ་སྒྲུབ་པ་སྙིང་བོར་བྱེད་པ་ཁོ་ན་རང་ཡང་ཉུང་དུས་སུ་སྟོང་ཙམ་རེ་འཚོགས་ཤིང་། སྤྱིར་ཚོགས་པ་ཉུང་དུས་སུ་ཡང་ཉིས་སྟོང་ཙམ་རེ་དང་། མང་བ་ལ་ཚད་བཟུང་དུ་མེད། ནམ་ཞག་རྒྱུན་དུ་སྒྲུབ་ཕུག་རྣམས་སུ་འདག་སྦྱར་ལ་བཞུགས་པའི་རྣལ་འབྱོར་ཕོ་མོ་ཡང་སྟོང་ཕྲག་བརྒལ། དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབང་རྒྱུད་མན་ངག་རྫོགས་པར་གསན་པ་ཡང་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་དང་། དབང་དང་ཁྲིད་ཆ་ཚང་ཐོབ་པ་ཁྲི་ཕྲག་བརྒལ། མཆོག་དབང་གོང་མ་དང་སོ་སོར་སྡུད་པའི་ཁྲིད་གསན་ཞིང་ཉམས་མྱོང་སྐྱེས་པ་ནི་བགྲང་བས་མི་དཔོག་ལ། བོད་ཀྱི་རི་སུལ་ཐམས་ཅད་རྡོ་རྗེའི་རྣམ་འབྱོར་གྱི་སྒྲུབ་པ་པོས་ཁྱབ་པ་དང་། ཆོས་རྗེ་འདི་ལ་ཟབ་ལམ་གྱི་འཁྲིད་ཞུས་པ་ཙམ་གྱིས་དགེ་སྦྱོར་གྱི་སྣེ་མ་ཟིན་པ་ནི་གཅིག་ཀྱང་མེད་པར་གྲགས་ཤིང་། བཤད་ཉན་གྱི་གྲྭ་ཐམས་ཅད་དུ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། སྙིང་པོའི་མདོ། རྒྱུད་བླ་མའི་བསྟན་བཅོས་ལས་བརྩམས་པའི་ངེས་དོན་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པ་འཁོར་ལོའི་གཏམ་བདེ་གཤེགས་སྙིང་པོ་སེང་གེའི་སྒྲས་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པར་མཛད་པས། དུས་འཁོར་བསྟན་པའི་བཀའ་བབ་རྒྱལ་བ་ཇོ་ནང་བ་ཞེས་གྲགས། དེ་ལྟར་ཡང་ས་སྐྱའི་ཨ་མྱེས་ངག་དབང་ཀུན་དགའ་བསོད་ནམས་(༡༥༩༧-༡༦༥༩)ཀྱིས། “དེ་ཡང་དུས་གསུམ་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་འཕྲུལ། རྩོད་དུས་ཀྱི་རྒྱལ་བ་གཉིས་པ་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་དཔལ་ཇོ་མོ་ནང་པའི་ཞལ་སྔ་ནས་ཐུགས་ཉམས་སུ་བཞེས། དོན་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་རྟོགས་པའི་བཤད་སྲོལ་བྱིན་རླབས་ཀྱི་དྲོད་མ་ཡལ། བརྒྱུད་པ་ཟམ་མ་ཆད་པའི་བཀའ་བབས་ཆེན་པོ་མངའ་བ།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།།
དུས་སྐབས་དེར་བོད་གངས་རིའི་ལྗོངས་སུ་རྒྱལ་བསྟན་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དུ་ངེས་དོན་བསྟན་ལ་སྟོན་པ་གཉིས་པ་ཞེས་གྲགས་ཤིང་། ཕྱིས་བྱོན་མཁས་གྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་ད་ལྟའི་ཆར་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བཤད་སྒྲུབ་ཕྱག་ལེན་གྱི་རྒྱུན་མ་ཉམས་པར་ཡོད་པ་ནི་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཡབ་སྲས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་ཁོ་ན་ཡིན་ཞེས་གསུངས།
དགུང་གྲངས་ཞེ་བདུན་(༡༣༣༨)བཞེས་ཐོག་ཐུགས་སྲས་ལོ་ཙཱ་བ་བློ་གྲོས་དཔལ་ཇོ་ནང་གི་གདན་སར་བསྐོས་ནས་གཟིམ་ཁང་བདེ་བ་ཅན་དུ་བཞུགས་སྐབས། ཐུགས་སྲས་ལོ་ཙཱ་བ་དང་། ཆོས་རྗེ་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ། བསམ་ལྡིང་ཅོག་པུ་པ་(དཔལ་ལྡན་དབང་ཕྱུག་ཤེས་རབ།)སོགས་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བཅུ་ཕྲག་ལྷག་དང་། ངེས་དོན་གྱི་སྒྲུབ་པ་པོ་བཟང་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ཡང་ཡང་བསྐུལ་ངོར་དབུ་མ་ཆེན་པོ་རི་ཆོས་ངེས་དོན་རྒྱ་མཚོ་དང་། མངོན་རྟོགས་རྒྱན་འགྲེལ་ཕར་ཕྱིན་མདོ་ལུགས་མར་གྲགས་པ་སོགས་རྒྱལ་བའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་ཚུལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ། ངེས་དོན་ལུགས་བཟང་གསལ་བོར་སྟོན་པའི་གཞུང་ལུགས་གསེར་གྱི་ཐང་མར་བརྡལ་བས། “བསིལ་ལྗོངས་ཀུན་མཁྱེན་རྟོན་པ་བཞི་ལྡན་”ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས།
དེ་ཡང་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས། རྒྱལ་བ་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་དང་། ས་བཅུའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ། ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་ཀླུ་ཐོགས་རྣམ་གཉིས་སོགས་ཀྱི་མན་ངག་ཟབ་མོ་འབའ་ཞིག་དཔང་བོར་བཞག་པ་ལས། སྐྱོ་མ་སྔ་བཙན་གྱི་དཔེ་ལྟར་ཨུ་ཚུགས་མཁྲེགས་འཛིན་གྱི་རང་ལུགས་ཉི་ཚེ་བའི་བག་ཆགས་ངན་པ་དེ་དག་དོར་ནས། རྟོན་བཞིའི་རིགས་པར་བརྟེན་ཏེ་རྒྱལ་བའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་ཚུལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ནི། རི་ཆོས་ངེས་དོན་རྒྱ་མཚོ་13ལས། “མདོ་རྒྱུད་ཟབ་མོ་མཐར་ཐུག་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྤྱི་འགྲེལ་ཆེན་པོ་དང༌། རྡོ་རྗེའི་ཚིག་ཏུ་གསུངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མདུད་འགྲོལ་ཆེན་པོ་དང༌། དགོངས་ཏེ་གསུངས་པའམ་དགོངས་ཆེན་ཟབ་མོ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་འགྲེལ་ཆེན་པོ་ཡིན་ནོ། །འོན་ཀྱང་དེ་དག་དེ་ལྟར་ཚུལ་བཞིན་དུ་རྟོགས་པ་ལ་སྐྱོ་མ་སྔ་བཙན་གྱི་བག་ཆགས་སྤངས་ནས་རྟོན་པ་བཞི་དང་ས་བཅུ་པ་རྣམས་ཀྱི་མན་ངག་ཟབ་མོ་ཉམས་སུ་མྱོང་བའི་སྒྲོན་མེ་བཟང་པོ་ལ་བརྟེན་དགོས་སོ།།” ཞེས་བཀའ་བསྩལ་བ་ལྟར་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཕར་ཕྱིན་མདོ་ལུགས་མའི་རྩོམ་པར་དམ་བཅའི་ཚིགས་བཅད་14དུ།
“རྒྱལ་ལས་ཆེས་མཁས་འགའ་ཡང་ཡོད་མིན་ཕྱིར།།
རྒྱལ་ལས་ལྷག་པའི་དཔང་པོ་གཞན་མེད་ཕྱིར།།
རྒྱལ་དང་འགལ་བའི་བཤད་སྲོལ་རྣམས་དོར་ནས།།
རྒྱན་གྱི་དགོངས་པ་མདོ་བཞིན་བྲི་བར་བྱ།།”
ཞེས་དང་། དེའི་མཛད་བྱང་15དུ།
“མདོ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རྒྱལ་བས་བསྟན་པ་འབའ་ཞིག་གི་དབང་དུ་བྱས་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ནོ།།” ཞེས་དང་།
“ཡུམ་དོན་མ་ནོར་ཚུལ་བཞིན་ལེན་འདོད་ན།།
ཤེར་ཕྱིན་སྤྱོད་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡིས།།
ཇི་ལྟར་སློབ་ཚུལ་བྱམས་པས་ཞུས་བཞིན་དང༌།།
དམ་ཆོས་དོན་གཉེར་རྟག་ཏུ་ངུ་བཞིན་མཛོད།།
རྒྱལ་བས་གསུངས་པའི་མདོ་ཉིད་དཔང་པོ་ལགས།།
ཡང་དག་ཡིན་མིན་མདོ་དང་བསྟུན་ན་གསལ།།
གཞན་འདོད་བཤད་ཚོགས་ཕུབ་མའི་གསེབ་དེ་ན།།
ཉེར་མཁོའི་ཡུམ་དོན་སྙིང་པོ་མི་གདའ་ན།།
ཚེ་གང་འབད་པས་རྩོལ་བས་ངལ་དུབ་ཅན།།
རྣམ་རྟོག་རླུང་དམར་འཚུབ་མས་གཡེངས་སུ་ཟད།།”
ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར་དང་། དེའི་ཚུལ་ཡང་། འཕགས་པ་རྔ་བོ་ཆེ་ཆེན་པོའི་མདོར16། “ཞིང་སྲུང་བའི་ཐབས་མཁས་པས་ངའི་དགེ་སྦྱོང་གཡེལ་བ་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུ་རབ་ཏུ་བྱུང་ནས་དེ་དག་བསྡུ་བའི་དངོས་པོས་བསྡུས་ཏེ། མདོ་འདི་རྙེད་ནས་ལུས་ལ་བཅངས་ཏེ། དགེ་འདུན་དག་པར་བྱས་ནས་དང་པོ་རུང་བ་མ་ཡིན་པའི་གཞི་ཆེན་པོ་ཡོངས་སུ་སྤངས་ཏེ་ཆོས་ཆེན་པོ་སྒྲོགས་པར་འགྱུར། རྔ་བོ་ཆེ་ཆེན་པོའི་མདོ་ལས་གསུངས་པའི་ཆོས་ཀྱི་དུང་དང་། ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་སྒྲོགས་པར་འགྱུར་རོ།། གཉིས་པ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་གཏམ་སྨྲ་བར་འགྱུར་རོ།། གསུམ་པ་སེམས་ཅན་གྱི་ཁམས་རྟག་པའི་གཏམ་དང་། རྔ་བོ་ཆེ་ཆེན་པོའི་མདོའི་གཏམ་སྨྲ་བར་འགྱུར་རོ།། ཆོས་ཆེན་པོའི་རྔ་བོ་ཆེ་རྡུང་བར་འགྱུར། ཆོས་ཆེན་པོའི་དུང་འབུད་པར་འགྱུར། ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་འཛུགས་པར་འགྱུར། ངའི་མངོན་སུམ་དུ་གོ་གྱོན་པར་འགྱུར་རོ།།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ངེས་དོན་བསྟན་པའི་བདག་པོ་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་ཤིང་། སྐབས་དེར་མི་རྣམས་ཀྱིས། “གནམ་ལ་ཉི་ཟླ་གཉིས། ས་ལ་བུ་དོལ་གཉིས་”ཞེས་གླེང་བ་བྱུང་།
དགུང་གྲངས་ཞེ་དགུ་ཙམ་ལ་སྣར་ཐང་ཆོས་སྡེ་ཆེན་(གཏུམ་སྟོན་བློ་གྲོས་གྲགས་ཀྱིས་ཕྱག་བཏབ།)པོས་གདན་དྲངས་བ་ལྟར་ཆེད་ཕེབས་མཛད། དགེ་འདུན་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་ལ་བདེན་གཉིས་རྣམ་དབྱེའི་བཤད་པ་རྒྱས་པར་མཛད། དེ་དུས་ཆོས་རྗེ་ཕུན་ཚོགས་དཔལ་(༡༣༠༤-༡༣༧༧)གྱིས་རྟོགས་ལྡན་གྲགས་སེང་གི་མདུན་ནས་ཐུགས་གཉེར་གནང་སྐབས། ངེས་དོན་རྒྱ་མཚོའི་དཔེ་ཆ་གཟིགས་པས་མི་ཕྱེད་པའི་དད་པ་སྐྱེས་ཏེ་འཕྲལ་དུ་སྣར་ཐང་དུ་ཕེབས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོས་དགེ་འདུན་སྟོང་ཕྲག་བརྒལ་བར་བཀའ་ཆོས་གནང་བཞིན་པའི་དུས་སུ་མཇལ། རྗེས་སུ་འཛིན་པར་གསོལ་བ་བཏབ། ཕྱིས་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་ནས་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབང་དང་སྦྱོར་དྲུག་སོགས་གསན་པས་ཉམས་མྱོང་ཁྱད་པར་ཐུགས་ལ་འཁྲུངས་ཤིང་རྩ་བའི་བུ་ཆེན་དུ་གྱུར།
དགུང་གྲངས་ང་གཅིག་(༡༣༤༢)ཐོག་ཧོར་རམ་ཡོན་གོང་མ་(ཧུའེ་ཙུང་)ཐོ་གན་ཐེ་མུར་(ཁྲི་ལོ་ ༡༣༣༣-༡༣༦༨)གྱིས་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོའི་མཚན་སྙན་ཐོས་ནས་བློན་པོ་ཀརྨ་ཀྲི་ཏ་སོགས་བང་ཆེན་བཏང་སྟེ་དུང་གི་གའུ་དང་གོས་བཟང་བཅས་ཕུལ་ནས་སྤྱན་འདྲེན་ཞུས་ཀྱང་། བོད་བསྟན་སྲིད་ལ་དགོངས་ཏེ་ཞལ་བཞེས་མ་གནང་བ་མ་ཟད། དེ་ལ་ཡོལ་ཆེད་དབེན་གནས་རྣམས་སུ་ཕེབས་ནས་ཐུགས་དམ་གཙོ་བོར་མཛད་ཞོར། བྲམ་ཟེའི་སྐུ་ཤའམ་སྐྱེ་བདུན་རིལ་བུ་སྒྲུབ་ཐབས་དང་། ཡིག་དྲུག་བཀའ་མ་སོགས་ལྗགས་རྩོམ་མཛད། རྗེས་སུ་གོང་མས་ཀྱང་རྒྱ་ཡུལ་དུ་སྐུ་དངོས་ཕེབས་མི་དགོས་པའི་ཆོག་མཆན་ཕུལ་བས། ཐུགས་དགྱེས་ཏེ་གོང་མར་ཕྱི་ནང་གྲུབ་མཐའི་རྣམ་གཞག་དོན་གསལ་ཞེས་པ་འཕྲལ་རྩོམ་མཛད་ནས་སྐྱེས་སུ་བསྐུར། ཕྱིར་ལྷ་སར་ཕེབས་སྐབས་རྭ་སྒྲེང་དུ་ས་ལུ་ལྗང་བའི་མདོ་དང༌། རྒྱུད་འབུམ་གྱི་བཤད་པ་ཚར་གཅིག་མཛད། དེ་རྗེས་གོང་མས་ཁོང་གི་སྐུ་ཚབ་ཏུ་ཀུན་སྤངས་ཆོས་གྲགས་དཔལ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་ལྟར་རྒྱ་ཡུལ་དུ་གོང་མའི་དབུ་བླར་བྱོན་ནས་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེར་བསྐྱངས།
དེ་ལྟར་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་རྒྱ་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཚུལ་གྱིས་དབེན་གནས་རྣམས་སུ་བྱོན་སྐབས། རྒྱལ་སྲས་རིན་ཆེན་ཚུལ་ཁྲིམས་(༡༢༩༢-༡༣༦༨)ཀྱིས་ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་གསར་བཞེངས་གནང་བའི་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོའི་འཇིམ་སྐུ་ལ་རབ་གནས་མཛད་དུ་ཕེབས་ཚེ། ཞལ་ནས17། “རྟེན་འདི་ལ་གདན་ཆུང་བ་དང་གཅིག ཤིན་ཏུ་རྒན་པོའི་གཟུགས་དང་གཉིས། སྐུ་བོངས་ཆུང་བ་དང་གསུམ་སྟེ། ལྷ་ས་ལ་སོགས་དབུས་ཕྱོགས་སུ་ངའི་བསྟན་པ་འོང་བར་མི་འདུག་གོ། མ་འོངས་པའི་དུས་སུ་འདིའི་མཆོད་རྫས་རྣམས་ཧ་བཤའ་བྱེད་པ་མང་དུ་འབྱུང་བར་འགྱུར་རོ།། འོན་ཏེ་མཚན་བཟང་བ་ལ་གསུམ་སྣང༌། སྒོ་ལ་ཉེ་བ་ནི་ཐར་པའི་སྒོ་འཛིན་པའི་རྟགས། ས་གནོན་མཛད་པ་ནི་ལོག་སྨྲ་མང་པོ་འདུལ་བར་འགྱུར་རོ།། ངས་རབ་གནས་མཛད་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོར་མངའ་གསོལ་བ་ཡིན། དད་པ་གང་ཐོབ་ཀྱི་ཚོགས་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ།།” ཞེས་གསུངས་ཤིང་སྐུ་དངོས་ཀྱིས་རབ་གནས་ཀྱི་མེ་ཏོག་འཐོར། ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྐུ་བརྙན་ང་འདྲ་མ་དང་ཕྱག་ནས་མ་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས། རིག་གསར་སྐབས་སུ་རྩ་མེད་དུ་ཕྱིན་ཡང་། དུས་ཕྱིས་སྔར་གྱི་གནས་དེར་གསར་བཞེངས་བྱས་པ་ད་ལྟ་མཇལ་དུ་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོས་གཞན་ལ་ཕྱག་ལན་ཆེར་མི་མཛད་མོད། རྒྱལ་སྲས་རིན་ཚུལ་བར་“ངེས་དོན་གྱི་མངའ་བདག་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ་”ཞེས་ཕྱག་ལན་མཛད་པར་གྲགས།
ཆོས་རྗེ་ཕུན་ཚོགས་དཔལ་སོགས་ཀྱིས་བསྐུལ་ངོར་རྒྱུད་བླ་མའི་འགྲེལ་པ་ལེགས་བཤད་ཉི་མའི་འོད་ཟེར་རམ་ཡོངས་གྲགས་སུ་རྒྱུད་བླ་དོལ་ཊིཀ་ཏུ་གྲགས་པ་དང་། རྒྱུད་བླ་ཐོགས་འགྲེལ་གྱི་མཆན་བུ། སློབ་དཔོན་གཡའ་བཟང་རིན་པོ་ཆེ་སོགས་ཀྱིས་བསྐུལ་ངོར། དུས་འཁོར་སྒྲུབ་ཐབས་དཔག་བསམ་ལྗོན་ཤིང་དང་། དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་ཐུགས་དཀྱིལ་རྒྱས་པའི་མངོན་རྟོགས་སོགས་དུས་འཁོར་གྱི་ཆོས་སྐོར་སོགས་ངེས་དོན་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་རང་ལུགས་ལས་བརྩམས་པའི་བསྟན་བཅོས་མང་དུ་མཛད།
དགུང་ལོ་ང་གཉིས་ཙམ་གྱི་ཐོག་ཆུ་བཟང་དུ་བཞུགས་སྐབས། ཁམས་པ་ཐུགས་བརྩོན་ཞེས་པ་ས་སྐྱའི་དགེ་བཤེས་ཕར་ཚད་མངོན་སུམ་ལ་མཁས་པ་ཞིག་དབུས་ཕྱོགས་སུ་གྲྭ་སྐོར་ལ་ཕྱིན་པའི་ལམ་ཞོར་དུ་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས། ཇོ་ནང་ལོ་ཙཱ་བ་བློ་གྲོས་དཔལ་དང་མཇལ་ནས་ཆོས་འབྲེལ་ཞུས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་དང་མཇལ་དོགས་ནས་སྐུ་འབུམ་ཆེན་མོའི་སྐོར་ལོག་ལ་ཕྱིན་ཡང་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་ཐད་ཀར་མཇལ་བས་རང་དབང་མེད་པར་ཕྱག་འབུལ་དགོས་བྱུང་། དུས་ཕྱིས་མཚུར་ཕུ་གནས་ནང་དུ་ཞྭ་དམར་ཅོད་པན་འཛིན་པ་(བྱང་སེམས་རྒྱལ་བ་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་སློབ།)ཤ་གྲགས་སེང་བའི་དྲུང་དུ་ཕྱིན་ནས་ཀུན་མཁྱེན་ཇོ་ནང་བ་འདི་བདུད་གང་གི་སྤྲུལ་པ་ལགས་ཞུས་པས། ཁོང་གིས་དབུ་ཧྲིལ་གྱིས་གཏུམས་ནས་ཁྱོད་ཀྱིས་ལབ་ཚར་རམ་གསུངས། དེ་ཅི་ལགས་ཞུས་པས། ཁྱོད་ཀྱིས་དེ་འདྲ་མ་ཟེར་ཞིག ཁོང་ནི་རིགས་ལྡན་གྱི་སྤྲུལ་པ་དངོས་ཡིན། འདིའི་རྒྱུ་མཚན་མང་དུ་སྨྲས་ན་སྒོམ་ཆེན་པའི་ཟོག་ཡིན་ཟེར་དུ་འོང་། ངའི་ངག་ལ་ཉན་ན་ད་ལྟ་རང་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོའི་དྲུང་དུ་སོང་ལ་བཤགས་པ་ཕུལ། རྗེས་སུ་འཛིན་པར་གསོལ་བ་ཐོབས་དང་ཁོང་གིས་རྗེས་སུ་འཛིན་པར་འདུག་གསུངས་པས། དེ་མ་ཐག་ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་ཆུ་བཟང་ན་བཞུགས་པའི་དྲུང་དུ་ཕྱིན། གསེར་གྱི་མཎྜལ་ཕུལ། བཤགས་པ་བྱས། ཞབས་བཀྲུས་པའི་ཆུ་འཐུངས། ཟབ་ལམ་གྱི་ཁྲིད་ཞུས་པས་ཉམས་རྟོགས་བཟང་པོ་སྐྱེས་པར་གྲགས།
དགུང་གྲངས་ང་བདུན་(༡༣༤༨)ཐོག་རྟ་ནག་རི་ཁུད་དུ་ཕེབས། ཕྱོགས་རིས་ནས་ཕེབས་པའི་དགེ་འདུན་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོར་ལོ་གཅིག་རིང་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། སྙིང་པོའི་མདོ་བཅུ། བྱམས་ཆོས་སྡེ་ལྔ། ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟོད་ཚོགས་སོགས་ངེས་དོན་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་རྒྱ་ཆེར་བསྐོར། རི་ཁུད་ཆོས་སྡེ་ཕྱག་འདེབས་མཛད། སླར་ཡང་སྣར་ཐང་ནས་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་ལྟར་དེར་ཕེབས། དགེ་འདུན་གྱི་ཚོགས་ཆེན་པོ་ལ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། ཡུམ་རྒྱས་འབྲིང་བསྡུས་གསུམ་སོགས་ཆོས་བཀའ་མང་དུ་གསུངས།
ཚན་པ་དང་པོ། དྲུག་བརྒྱ་དྲུག་ཅུའི་རྗེས་དྲན། ཚན་པ་དང་པོ།
ཚན་པ་གཉིས་པ། དྲུག་བརྒྱ་དྲུག་ཅུའི་རྗེས་དྲན། ཚན་པ་གཉིས་པ།
