ཧན་རི་ཁི་སིན་ལྗར།

དཀོན་མཆོག་བསྟན་འཛིན།

ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་སྐབས་ ༣༧ པ་ནེ་ཀི་སོན་(Nixon)ཡི་རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྟོན་པ་ཧེན་རེ་ཁེ་སིན་འཇིར་(Dr. Henry Kissinger)

གཅིག ཁི་སིན་ལྗར་དང་ཁ་སང་།

གཉིས། ཁི་སིན་ལྗར་དང་དེ་རིང་།

གསུམ། ཁི་སིན་ལྗར་དང་བོད།

བཞི། བོད་དང་སྲིད་འཛིན་ཕོའུ་ཊན།

དང་པོ། ཁི་སིན་ལྗར་དང་ཁ་སང་།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ལོར་སྐྱབས་རྗེ་ཁྲི་ཟུར་མཁས་དབང་ཟམ་གདོང་རིན་པོ་མཆོག་གིས་ཝར་ཎ་བོད་ཀྱི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་དུ་བཀའ་སློབ་གལ་ཆེན་ཞིག་གནང་འདུག བཀའ་སློབ་དེའི་ཁྲོད་དུ་རིན་པོ་ཆེས།

སྔོན་མ་ཌོག་ཌར་ཁི་སིན་ལྗར་གྱི་Ping-Pong Diplomacy ཟེར་བ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་རེད། དེ་ཁྱེད་རང་ཚོ་ལོ་རྒན་པ་ཚོས་མཁྱེན་གི་ཡོད་རྒྱུ་རེད། ལོ་གཞོན་པ་ཚོས་གཅིག་བྱས་ན་དེ་མཁྱེན་གི་མེད་དྲོ། ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་གཉིས་པོ་དེ་མཐུན་སྒྲིལ་བྱེད་པའི་འགོ་བཙུག་པའི་སྐབས་ལ། ཌོག་ཌར་ཁི་སིན་ལྗར་ཟེར་བ་ཨ་རིའི་མཁས་པ་ཡིན་གསུང་མཁན་དེས། སྲིད་འཛིན་ནེག་སོན་དང་ཁོ་ཚོས་རྒྱ་ནག་ལ་འབྲེལ་བ་བཙུགས་པ་རེད། དེ་དུས་ག་རེ་ལབ་ཡོད་རེད་ཟེར་ན། དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབ་གུ་ཡངས་ལ་ཕྱིན་པ་ཡིན་ན། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནས་བབ་རང་བཞིན་གྱིས་གུ་ཡངས་ལ་འགྲོ་གི་རེད་ཟེར། དེ་འདྲ་ཡིན་ཙང་། རྒྱ་ནག་གི་ནང་ལ་མང་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ཡག་དང་གུ་ཡངས་ཡོང་ཡག་གི་ཆེད་དུ་ཁོ་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་སྟངས་དེ་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ལ་བསྒྱུར་བཞག་པ་ཡིན་ན། དཔལ་འབྱོར་དེ་གུ་ཡངས་བཏང་བཞག་པ་ཡིན་ན་ཆབ་སྲིད་དེ་རང་བཞིན་གྱིས་གུ་ཡངས་ལ་འགྲོ་གི་རེད་ཟེར་ནས། དམ་བཅའ་དེ་འདྲ་ཞིག་བཟུང་ནས་རྒྱ་ནག་མཉམ་དུ་ཚོང་འབྲེལ་བྱེད་ཡག་གི་འགོ་བཙུགས་རེད།   ཁོ་ཚོའི་ཐོག་མའི་དམིགས་ཡུལ་དེ་འདྲ་ཞིག་རེད། ཡིན་ནའང་ ༢༠༠༦ལོར་ཡང་བསྐྱར་ཁོ་ཚོ་མཁས་པ་གསུམ་གྱིས་ཨ་རི་ནང་ནས་དེབ་ཆུང་ཆུང་གཅིག་བཏོན་ཡོད་རེད། དེབ་དེའི་མགོ་བརྗོད་ལ་ The China Fantasy ཞེས་བྲིས་ཡོད་རེད། དེབ་དེའི་ནང་ལ་ག་རེ་བྲིས་ཡོད་རེད་ཟེར་ན། སྔོན་མ་ཁི་སིན་ལྗར་དང་ཁོ་ཚོའི་སྐབས་ལ། དཔལ་འབྱོར་གུ་ཡངས་ཐོབ་ན་ཆབ་སྲིད་གུ་ཡངས་འགྲོ་གི་རེད་ཟེར་ཡག་གི་རྨི་ལམ་དེ་ད་རྨི་ལམ་རང་ལ་ལུས་པ་རེད་མ་གཏོགས། དངོས་དོན་ལ་བྱུང་ཡོད་མ་རེད་ཅེས་མ་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་དེའི་ནང་ལ་རྒྱ་ཞིང་རྒྱས་པ་བཤད་ཡོད་རེད། སྲིད་དོན་ཚན་རིག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་དེ་ཚོའང་ལྟ་དགོས་པ་ཞིག་རེད་ཅེས་བཀའ་གནང་ཡོད། ཚིག་བརྒྱ་མདོར་དྲིལ་ན་རིན་པོ་ཆེའི་བཀའ་སློབ་འདིས་བསྟན་པ་ལས་ལྷག་པའི་གཞན་གསར་བ་ཞིག་གང་ཡང་བཤད་རྒྱུ་མེད་ཀྱང་། མདོ་ཙམ་བཤད་ན།རྐང་ལ་རྩྭ་ལྷམ་གྱོན་ཞིང་། རྒྱབ་ལ་བོའུ་ཆག་རེ་ལས་འཁུར་རྒྱུ་མེད་པའི་མོ་ཙེ་ཏུང་གི་དུས་རབས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་དེ། ད་ལྟ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་རྒྱ་གར་ལས་ལྡབ་བདུན་དང་དམག་དོན་གྱི་ནུས་པ་རྒྱ་གར་ལས་ལྡབ་བཞི་བརྒལ་ནས་སྟོབས་ཆེན་ཨ་མེ་རི་ཀ་དང་ཐད་ཀར་འགྲན་སློང་ཐུབ་མཁན་ཞིག་ཏུ་ཇི་ལྟར་འགྱུར་སོང་བ་རེད་དམ། དེའང་གནའ་མི་བོད་ཀྱི་གཏམ་དཔེ་ལ། ཆག་སྒོ་བྱུང་ན་མགོ་དང་།  མུ་གེ་བྱུང་ན་མཐའ། ཞེས་པ་ལྟར།  དེ་ནི་ཨ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་འགྱུར་མཚམས་ཞིག་ནས་འགོ་བཙུགས་ཡོད།

གནས་ཚུལ་གྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་མདོ་ཙམ་བཤད་ན། འཁྲུག་ཆེན་གཉིས་པའི་མཇུག་ཏེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༧ ཡས་མས་ནས་གྲང་དམག་ཅེས། ཨུ་རུ་སུ་དང་ཨ་མེ་རི་ཀ་གཉིས་ཐད་ཀར་མ་ཡིན་པའི་གདོང་ཐུག་ཆེན་པོ་དེ་བྱུང་། གནས་སྟངས་དེའི་འོག་ནས་ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་སོ་བདུན་པ་ནེག་སོན་གྱི་ཕྱི་སྲིད་སློབ་སྟོན་པ་ཧན་རི་ཁི་སིན་ལྗར་གྱིས། ཨུ་རུ་སུ་རྦད་དེ་ཕམ་རྒྱུའི་ཇུས་ཆེན་པོ་ཞིག་བཏང་། གསང་ཇུས་དེ་ནི་ཨུ་རུ་སུ་ཁེར་རྐྱང་གྲོགས་མེད་ངང་འཆི་ལམ་དུ་རྫོངས་རྒྱུ་དང་གྲང་དམག་མཇུག་བསྡུ་རྒྱུ་དེ་རེད། སྲིད་བྱུས་དེའི་ཆ་ཤས་ལྟ་བུ་ལ།  རྒྱ་ནག་དང་ཨུ་རུ་སུ་གཉིས་ཤ་ཁ་ཁ་དང་གྲི་སོ་སོ་བཟོ་རྒྱུ་དེ་ནི་གོམ་པ་དང་པོ་ལྟ་བུར་གྱུར།   ཞོར་ལ་ཨ་རིས་ལག་ཙམ་ཡང་འགུལ་མི་དགོས་པར་རྒྱ་ནག་ནང་མི་མང་རང་གིས་དང་བླངས་ངང་དམར་པོའི་གཞུང་དེ་མགོ་རྟིང་སློག་ནས་མང་གཙོའི་ལམ་ལ་འགྲོ་རྒྱུ་དེ་ཕུགས་ཀྱི་རྩིས་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༡ སྲིད་འཛིན་ནེག་སོན་གྱི་སློབ་སྟོན་པ་ཁི་སིན་ལྗར་གསང་བའི་སྒོ་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་ཕྱིན།  ལོ་དེའི་རྗེས་ཐོག་ཏུ་སྲིད་འཛིན་ནེག་སོན་རང་ཉིད་རྒྱ་ནག་ལ་ཕྱིན། སྐབས་དེར་ཨ་རིའི་ངོས་ནས་རྒྱ་དམར་དེ་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་གཞུང་ཞིག་ཡིན་པ་ད་རུང་ངོས་འཛིན་བྱ་རྒྱུར་ལྷག་ཡོད།  སྐབས་དེ་ནས་བཟུང་ཨ་རིའི་ཕྱོགས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཞིང་ལས་དང་བཟོ་ལས་ཡར་རྒྱས་ལ་མཁོ་བའི་ཅ་དངོས་མཁོ་སྤྲོད་སོགས་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལས་འགུལ་མང་པོ་བརྩམས་ཀྱང་། མའོ་ཙེ་ཏུང་དོགས་ཟོན་ཆེ་ཞིང་དངོས་ཡོད་ལས་ལྟ་གྲུབ་གཙོ་བོར་འཛིན་མཁན་གྱི་མཁྲེགས་འཛིན་པ་ཞིག་ཡིན་པས་ན། འབྱོར་ལྡན་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་འོག་ལ་མགོ་བོ་མི་སྒུར་བའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན། མའོ་ཤི་ནས་ཏིང་ཞོ་ཕིན་སྲིད་སྟེགས་ལ་བསླེབས། སྐབས་དེར་སྔོན་མ་ཁི་སིན་ལྗར་གྱིས་གསང་ཇུས་དང་། ཏིང་ཞོ་ཕིན་གྱི་ཕྱི་ཕྱོགས་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་གཉིས་རྩམ་རྡོག་རིལ་ནས་ཡོང་བ་དང་ཁྱི་རྒན་ལྟོགས་ནས་ལྡོམ་པ་གཉིས་ལམ་ཐུག་བརྒྱབས་པ་ལྟར་གྱུར།

ལྷག་པར་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༩ ལོར་ཨ་རིའི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་གཅིག་གི་སྲིད་བྱུས་ཞེས་རྒྱ་རིགས་ལ་གཞུང་གཅིག་ལས་མེད་པ་དང་། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་སྲིད་གཞུང་ཡིན་ཞེས་ཁས་བླངས། སྲིད་བྱུས་འདིས་ཐེ་ཝན་གྱི་ཁྲིམས་མཐུན་བདག་དབང་ཡོངས་སུ་འཕྲོག་པ་དང་ལྷན། བོད་ཀྱང་ཞོར་དུ་མུན་དུང་དུ་གཡུགས། དེ་ནས་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་དང་དགུ་བཅུའི་ནང་ནས་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་སློབ་ཕྲུག་ཁྲི་འབུམ་མང་པོ་ཨ་རིར་ཚུར་སློབ་སྦྱོང་དུ་བསླེབས་ཤིང་།  ཨ་རི་ནས་བཟོ་གྲྭ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་རྒྱ་ནག་ལ་ཕར་ཕྱིན། ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ་རྒྱ་དམར་ནི་མང་གཙོ་ལ་མ་འགྱུར་བའི་སྒང་ལ། ད་ལྟ་ཨ་རིའི་བཟོ་གྲྭ་དག་རྒྱ་ནག་ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ཀྱང་གྱོང་ཨ་རི་ལ་འདུག་གམ་རྒྱ་ནག་ལ་འདུག་རྩིས་གཞི་ནས་རྒྱག་རྒྱུ་ལྟ་བུར་ལྷག མ་ཟད་གནས་སྟངས་འདི་མུར་ལྷག་ན་རྒྱ་ནག་ཏུ་ལས་བཟོ་བའི་གླ་དངུལ་འཕར་ནས་ཉིན་ཞིག་ཨ་རིའི་བཟོ་གྲྭ་དག་རང་བཞིན་གྱིས། རྒྱ་གར་དང་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ། ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་སོགས་ལ་སྤོར་དགོས་པའི་ཚད་ལ་ལྷུང་རྒྱུ་ཡིན་པ་དཔལ་འབྱོར་དབྱེ་ཞིབ་པ་མང་པོས་ཚོད་དཔག་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འདི་ལ་ཁི་སིན་ལྗར་གྱི་གསང་ཇུས་ཟེར།

གཉིས་པ། ཁི་སིན་ལྗར་དང་དེ་རིང་།

ལོ་འདིའི་ཟླ་བ་ ༢ ཚེས་ ༢༤ ཉིན་རཱ་ཤི་ཡས་ཡོའུ་ཁུ་རན་གྱི་ས་མཚམས་བརྒལ་ནས་དྲག་རྒོལ་འགོ་བཙུགས། འཐབ་འཛིང་དྲག་པོས་བདུན་ཕྲག་དྲུག་ཙམ་འདས་པ་ན། རཱ་དམག་གིས་ཡོའུ་ཁུ་རན་གྱི་རྒྱལ་ས་འཛིན་མ་ཐུབ་པར་ཕམ་ཁའི་ངང་ཕྱིར་འཐེན་ཀྱིས་ཡོའུ་ཁུ་རན་གྱི་ཤར་ལྷོ་ནས་མུ་མཐུད་དུ་དྲག་རྒོལ་བྱས། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་དམག་དོན་རོགས་དངུལ་དང་མཚོན་ཆ་མུ་མཐུད་འབྱོར་བཞིན་ཡོད། རཱ་དམག་ཕམ་རྒྱུའི་རྟགས་མཚན་མང་པོ་ཐོན་བཞིན་པའི་སྒང་ལ། གནད་དོན་དབྱེ་ཞིབ་པ་མང་པོས་རཱ་ཤི་ཡའི་སྲིད་འཛིན་ཕོའུ་ཊན་ནི་དྲག་པས་དྲག་པོ་འདུལ་རྒྱུའི་གནས་ལུགས་ལས་མི་ཤེས་པའི་མི་ཞིག་ཡིན་སྟབས། གལ་སྲིད་གྲོས་མོལ་ཞིག་འགོ་འཛུགས་དགོས་ནའང་ཐོག་མར་རཱ་དམག་ལ་ཕམ་ཁ་ཆེན་པོ་ཞིག་མ་བྱུང་ན་ཅོག་ཙེ་འགྲམ་ལ་འཁྲིད་ཡོང་མི་ཐུབ་པའི་སྡོམ་ཚིག་འགོད་བཞིན་ཡོད།

ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༢༤ ཉིན་སི་ཝེ་སི་རུ་ཚོགས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔལ་འབྱོར་གླེང་སྟེགས་ཤིག་གི་སྟེང་ལ་ལོ་ན་གོ་དགུ་ལ་བསླེབས་པའི་ཧན་རི་ཁིན་སི་ལྗར་གདན་འདྲེན་བྱས། སྐབས་དེར་ཁོང་གིས་དམག་འཁྲུག་དང་འབྲེལ་བའི་ཚིག་ཁ་ཤས་ཤིག་བཤད། སྐད་ཆའི་སྙིང་བོ་ནི། ཞི་བའི་གྲོས་མོལ་ཕྱིས་མ་དྲག་སྔོན་ལ་འགོ་འཛུགས་དགོས་པ་དང་། དེའི་ཆེད་དུ་ཡོའུ་ཁུ་རན་གྱིས་རཱ་ཤི་ཡ་ལ་ས་ཆ་གང་མཚམས་སྤྲོད་རྒྱུར་གྲ་སྒྲིག་བྱ་དགོས་པ། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས་རཱ་ཤི་ཡ་ལ་ཕམ་ཁ་སྤྲད་ནས་རཱ་ཤི་ཡ་ངོ་ཚ་རུ་བཅུག་ན་དེའི་ཡོ་རོབ་ཀྱི་ཕུགས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་ལ་གནོད་རྒྱུ་ཡིན་ཚུལ་བཤད་པ་དེ་རེད། སྐད་ཆ་དེ་ལ་དཀའ་སྡུག་དྲག་པོའི་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་ཡོའུ་ཁུ་རན་གྱི་རྒྱལ་དམངས་ཀྱིས་ཁ་རྡུང་དྲག་པོ་བཏང་བ་མ་ཟད། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཕྱོགས་མང་པོ་ནས་སླར་ཡང་ཁི་སིན་ལྗར་གྱིས་འཛམ་གླིང་ནོར་ལམ་ལ་ཐེངས་གཅིག་འཁྲིད་རྒྱུ་ཡིན་ཚུལ་གྱི་ཟུར་ས་དང་ཁ་རྡུང་བཏང་།

མི་འདིས་ཚོགས་ཐོག་དེ་ནས་བཤད་པའི་སྐད་ཆ་གཅིག་ལ་བརྟེན་ནས་མེད་པ་ནས་ཡོད་པའི་ཕྱོགས་ལ་འགྲོ་བཞིན་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གོང་བུ་གཅིག་གྱུར་གྱི་གོམ་སྟབས་དེ་གློ་བུར་དལ་དུ་བཏང་། ཟླ་བ་ ༧ ཚེས་ ༤ ཉིན་ཧྥ་རན་སིའི་སྲིད་འཛིན་མཱ་ཁོ་རོན་གྱིས་སླར་ཡང་། རཱ་ཤི་ཡ་ལ་ངོ་ཚ་ཉོ་རུ་འཇུག་མི་རུང་ཞེས་ཁི་སིན་ལྗར་གྱི་སྐད་ཆ་དེ་བསྐྱར་བསྡུས་བྱས། དེའི་རྗེས་སུ་མཚོན་ཆ་སྤྲོད་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་མང་པོ་བྱས་ཡོད་ཀྱང་ད་བར་ལག་བསྟར་དེ་ཙམ་མ་ཐུབ་པའི་འཇར་མན་གྱིས་ཀྱང་སི་པན་གྱིས་རོགས་སྐྱོར་ལྕགས་འཁྲབ་འཁོར་ལོ་གཏོང་བཞིན་པ་དེ་འཇར་མན་གྱི་ས་ཐོག་བརྒྱུད་ནས་འགྲོ་རུ་མ་བཅུག་པར་བཀག  དེ་དང་ལྷན། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་བྷ་ཊིན་གྱིས་ཀྱང་ང་ཚོས་སྔོན་མ་ནས་ཉེན་བརྡ་བཏང་ཡང་ཡོའུ་ཁུ་རན་གྱིས་ཉན་མ་སོང་ཞེས་ལེ་བདའ་བྱེད་འགོ་བཙུགས། སྤྱིར་དམག་འཁྲུག་ཁྲོད་གནས་ཚུལ་ཉིན་རེ་བཞིན་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་པས་ན་ཁ་ཚོད་གང་ཡང་གཅོད་དཀའ་མོད། ཡོ་རོབ་ཀྱི་གཅིག་སྒྲིལ་ལ་གས་ཁ་ཤོར་བ་དེ་ཕྱི་རུ་མངོན་པ་དང་ལྷན། རཱ་ཤི་ཡའི་སྐད་མགོ་མཐོ་རུ་ཕྱིན། གལ་སྲིད་ཡོ་རོབ་ཀྱིས་ཡོའུ་ཁུ་རན་ལ་འཕུར་མདའ་ཉེན་ཁ་ཅན་མཁོ་སྤྲོད་བྱ་ཚེ་ང་ཚོས་ཡོ་རོབ་ཡོངས་རྩ་རྫོགས་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་རྡུལ་ཚོན་གྱི་འཇིགས་སྐུལ་བྱེད་བཞིན་པའི་མཚམས་ལ་བསླེབས་པ་མ་ཟད། རཱ་དམག་གིས་ཡོའུ་ཁུ་རན་ཡོངས་རྫོགས་ལེན་རྒྱུའི་རེ་བ་ཤི་མི་འདུག་ཅེས་ཨ་རིའི་གསང་ལས་ནས་བསྒྲགས།

གསུམ་པ། ཁི་སིན་ལྗར་དང་བོད།

སྐུ་ངོ་ས་དབང་ཆེན་མོ་ལྷ་སྲས་རྒྱལ་ལོ་དོན་གྲུབ་མཆོག་གི་སྐུ་ཚེའི་མཛད་རྣམས་༼ཀ་ལིམ་པོང་གི་ཐུག་པ་ལས་བཟོ་བ།༽ ནང་། སྐབས་དེར་ནེ་ཀི་སོན་(Nixon)ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་དང་ཧེན་རེ་ཁེ་སིན་འཇིར་(Henry Kissinger)རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྟོན་པར་གྱུར་ཡོད། ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཅི་ཡང་མི་མཁྱེན་ཅིང་བོད་ལ་ཐུགས་འཁུར་མི་གནང་བའི་མི་སྣ་གཉིས་རེད། གྷི་རིམ་སི་ལེ་ཡིས་ང་ལ་གསུངས་པའི་གནས་ཚུལ་དེ་ནི་གཏིང་དཔོག་དཀའ་བ་ཞིག་མ་རེད། དེ་དུས་ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་ཀྱིས་གྲོས་མོལ་གནང་བཞིན་ཡོད། དེ་ལ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་མཐུན་ལམ་ཡོང་དགོས་ན། དང་པོ། ཨ་རི་དང་ཐའེ་ཝན་བར་གྱི་གཞུང་སྲིད་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་གཅོད་དགོས། གཉིས་པ། ཨ་རིའི་གཞུང་ནས་བོད་ཀྱི་བཙན་རྒོལ་རྒྱལ་སྐྱོབ་ཀྱི་ཚོགས་སྡེ་དང་དེ་མིན་གྱི་༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེས་དབུ་ཁྲིད་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཐམས་ཅད་ལ་འབྲེལ་བ་དང་རོགས་སྐྱོར་གནང་མཚམས་འཇོག་དགོས་ཞེས་ཨ་རི་ལ་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་གཉིས་བཏོན་ཡོད། ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་དེ་ལ་ཁས་ལེན་གནང་སྟེ་རོགས་སྐྱོར་མཚམས་འཇོག་གནང་། ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། གློ་སྒྲིག་འཛུགས་ལ་མཐའ་མའི་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་མཁན་ནི་ཁི་སིན་ལྗར་ཡིན་ལ། དེ་དང་ལྷན་སྐབས་ཤིག་ལ་༧གོང་ས་མཆོག་དང་བཙན་བྱོལ་སྒྲིག་འཛུགས་ལའང་ཨ་རིའི་ངོས་ནས་འབྲེལ་བ་བྱེད་རྒྱུ་འཛེམས་དགོས་པའི་དུས་ངན་ཞིག་ཏུ་བསྐྱལ་ཟིན་པ་མ་ཟད། སྔོན་བརྡ་ཙམ་ཡང་མེད་པར་ཐོལ་རྒྱག་ལ་བོད་མིར་རོགས་དངུལ་བཅད་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གློ་སྒྲིག་འཛུགས་འཐོར་བ་ལས་ལྷག་པའི་དཀའ་ངལ་གཞན་དག་མང་པོ་ཞིག་ཞོར་ལ་དྲུད་ནས་ཡོང་ཡོད་པ་ལྷ་སྲས་མཆོག་གིས་རྒྱས་པ་གསུངས་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་རེད།

བོད་དང་སྲིད་འཛིན་ཕོའུ་ཊན།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ལོར་བོད་ཀྱི་སྲིད་ཞུ་ཉམས་ཞིབ་ཁང་ནས་བོད་དང་རཱ་ཤི་ཡ་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་འཕེལ་རིམ་ནས་རྒུད་མཚམས་བར་བསྐྱར་ཞིབ་ཆ་ཚང་ཞིག་བྱས་ཡོད། ༧གོང་ས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྐབས་སུ་བྱུང་བའི་བོད་དང་རུ་སོག་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་རིམ་པ་གཅིག་རེད། རྗེས་སུ་ཨུ་རུ་སུ་དམར་པོ་ཆགས་པ་ནས་འབྲེལ་བ་དེ་ཡོངས་སུ་ཆད་འདུག  དེ་མ་ཟད་ཨུ་རུ་སུ་དམར་པོའི་ངོས་ནས་བོད་དེ་རྒྱ་ནག་གི་ཁ་བྲལ་ཐབས་མེད་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ལ་ངོས་བཟུང་བའི་སྒོ་ནས། རྒྱ་དམར་གྱིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱས་སྐབས་བློ་འདོན་པ་གཙོ་བོར་ཆགས། རྗེས་སུ་༧གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་ལ་ཤོར་ཟིན་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཨུ་རུ་སུས་མའོ་ཙེ་ཏུང་ལ་ཁ་རྡུང་ཆེན་པོ་བཏང་ཞིང་། ༧གོང་ས་མཆོག་དང་འབྲེལ་བའི་ཨུ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་མཐོ་རིམ་མི་སྣའི་བར་ཁ་རྩོད་དྲག་པོ་ཤོར་ཞིང་། ཁ་རྩོད་ཤོར་སྒྲ་དེ་ཕྱིས་སུ་ཕྱི་ལ་ཤོར་ཞིང་། རིམ་གྱིས་ལྷོ་རྒྱ་ནག་རྒྱ་མཚོའི་ཆ་འཕྲིན་སོགས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་ལ་བསྒྲགས་ཟིན་ཡོད།

དེ་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ནང་ལ་ཨུ་རུ་སུ་ལ་བྱུང་བའི་སི་ཏཱ་ལིན་དགག་རྒྱག་གི་ལས་འགུལ་ De-Stalinization དང་། རྒྱ་དཀར་ནག་བར་གྱི་དམག་འཁྲུག་གི་རྐྱེན་པས་རྒྱ་དམར་དང་ཨུ་རུ་སུའི་འབྲེལ་བ་དེ་སྡུག་ཏུ་ནས་དགྲ་བོའི་ཕྱོགས་ལ་འཕེལ། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ ༡༩༦༧ ལོར་ཐོག་མར་ཨུ་རུ་སུའི་གསང་ལས་ནས་ས་ཆེན་རྒྱལ་ལོ་དོན་གྲུབ་མཆོག་ལ་འབྲེལ་བ་བྱེད་འགོ་བཙུགས། ( ཤོག་གྲངས། ༣༥༥) འདི་ནི་ཨུ་རུ་སུ་དམར་པོ་དང་བོད་བར་བཟང་ཕྱོགས་ནས་བྱུང་བའི་འབྲེལ་བ་ཐོག་མ་དེ་རེད། སྐབས་འདི་ནས་གསལ་བོར་བཟོ་དགོས་པ་ཞིག་ལ། ཉེ་བའི་ཆར་བསམ་མེད་འགས་རྒྱལ་ལོ་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་རཱ་ཤི་ཡ་ལ་དྲག་པོའི་རྒྱབ་བརྟེན་བཅོལ་ཡོད་ན་བོད་ལ་རང་བཙན་ཐོབ་ཟིན་ཡོད། དཔེར་ན་ཕྱི་སོག་ལྟ་བུ་རེད་ཅེས་གནས་ཚུལ་གྱི་བྱུང་རིམ་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཅིའང་མེད་པར་འུར་གི་འདུག་ཀྱང་། དོན་ལ་ཕྱི་སོག་རང་བཙན་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༥ ལོར་རྒྱ་ནག་གོ་མིན་ཏང་དང་ཨུ་རུ་སུ་བར་བཞག་པའི་ཆིངས་ཡིག་ཅིག་བརྒྱུད་ནས་ཁས་ལེན་དུ་བཅུག  རྗེས་སུ་རྒྱ་དམར་སྲིད་སྟེགས་ལ་བསླེབས་རྗེས་སི་ཏཱ་ལིན་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ཐོག་མའི་ལོ་ལྔའི་འཆར་གཞི་རོགས་དངུལ་སྤྲོད་ཞོར་དུ་མའོ་ཙེ་ཏུང་ལ་མི་འདོད་བཞིན་བཙན་གྱིས་ཁས་ལེན་དུ་བཅུག་པ་ཞིག་ཡིན། མཐར་གཏུག་ན་དེ་ནི་ཨུ་རུ་སུའི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་དང་ས་མཚམས་དེ་འདྲའི་ཆེན་པོ་ཞིག་མཉམ་སྤྱོད་བྱེད་འདོད་མེད་པ་ཁོ་ན་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ལས། སི་ཏཱ་ལིན་ཕྱི་སོག་ལ་ཤ་ཚ་ནས་བྱས་པ་ཞིག་གང་ཡང་མ་རེད།

དེ་ལྟར་མུ་མཐུད་དུ་ཨུ་རུ་སུ་དམར་པོ་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་འབྲེལ་ལམ་ཅུང་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་པ་བརྟེན་ནས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༩ ལོར་༧གོང་ས་མཆོག་ཐོག་མར་ཡུལ་དེར་ཆིབས་སྒྱུར་དང་བོད་མིར་རོགས་སྐྱོར་མང་པོ་གནང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ཨུ་རུ་སུ་དམར་པོ་འཐོར་ཟིན་ཡང་བོད་ཨུ་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་མུ་མཐུད་རྒྱུན་བསྐྱངས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༣ ལོར་རུ་སོག་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་ཁང་བཙུགས། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༤ ལོར་༧གོང་ས་མཆོག་ཨུ་རུ་སུའི་གྲོས་ཚོགས་Duma འཐུས་མིའི་ངོས་ནས་གདན་འདྲེན་ཞུས། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༧ ལོར་རཱ་ཤི་ཡ་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་ཀྱིས་འགོ་འཁྲིད་པའི་ཧྲང་ཧེ་མཉམ་ལས་ཞེས་པའི་ཚོགས་པ་ཞིག་བཙུགས་ནས་ཨུ་རྒྱ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་བཟང་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་འགྲོ་འགོ་བཙུགས། ད་ལྟའི་སྲིད་འཛིན་ཕོའུ་ཊན་ཡར་སླེབས་པ་ནས་རཱ་ཤི་ཡ་གཞུང་དང་བོད་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་གཏན་དུ་ཆད་ཅིང་། ༧ཁོང་ས་མཆོག་རུ་སོག་གི་དད་ལྡན་ཚོས་གདན་འདྲེན་ཞུས་དུས་ཐོངས་མཆན་མ་ཕུལ་བའི་གནས་ཚུལ་དེ་བྱུང་ངོ་།།

གསར་འགོད་པས་ཕོའུ་ཊན་ལ་དེའི་ཐད་སྐད་ཆ་དྲིས་དུས། ཁོས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་རཱ་ཤི་ཡ་ལ་ཡོང་རྒྱུར་བཀག་འགོག་མེད། ཡིན་ནའང་འདི་རུ་ནང་པ་མང་པོ་ཡོད་མ་རེད། ཅེས་དོན་ལ་༧གོང་ས་མཆོག་རཱ་ཤི་ཡ་ལ་ཕེབས་ཀྱང་གནང་རྒྱུ་མེད་པའི་རྣམ་འགྱུར་དེ་གསལ་བོར་བསྟན་ཟིན། མདོར་ན་ཨུ་རུ་སུའི་མི་མང་ཁྲོད་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་། ལྷག་པར་སྨན་རྩིས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་མང་པོ་ཡོད་པས་བོད་དང་ཨུ་རུ་སུ་མི་མང་བར་བཟང་འབྲེལ་མེད་ཀྱང་ངན་འབྲེལ་ཞིག་ག་ལ་ཡོད། འོན་ཀྱང་།  ད་ལྟའི་རཱ་ཤི་ཡའི་སྒེར་གཅོད་གཞུང་འདི་དང་བོད་གཉིས་བར་བཟང་འབྲེལ་ངན་འབྲེལ་གང་ཡང་མེད་པ་རེད་ལ། སྔར་ཡོད་པ་དེ་གཅོད་མཁན་ཡང་ད་ལྟའི་སྲིད་འཛིན་འདི་ཡིན་པ་ཤེས་གལ་ཆེ། གནས་ཚུལ་འདི་འདྲ་བྱུང་སྐབས། ང་ཚོ་ནི་འཐབ་རྩོད་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་ཆབ་སྲིད་ལས་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་ལངས་རྒྱུ་གལ་ཆེའོ།