ཁ་སང་ཕྱི་ཚེས་ ༢༢ ཉིན་ཧལ་སིན་ཀི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཚོགས་པས་ (Helsinki Human Rights Foundation) གོ་སྒྲིག་འོག ཇི་ནི་ཝ་རུ་འཛམ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལྷན་ཚོགས་སུ་རྒྱ་ནག་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ཐད་དུས་བཀག་བསྐྱར་ཞིབ་ཐེངས་བཞི་པ་གནང་རྒྱུ་དང་བསྟུན། བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་གསལ་སྟོན་གྱི་ཟུར་ཚོགས་ཤིག་སྐོང་ཚོགས་གནང་ཡོད་འདུག
ཐེངས་འདིའི་ཟུར་ཚོགས་སྟེང་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གི་འཇར་མན་ནིའི་ཡན་ལག་འགན་འཛིན་ཀའེ་མུ་ལར་ (Kai Muller) ལགས་ཀྱི་གཙོ་སྐྱོང་འོག ཨ་རིའི་བོད་དོན་དམིགས་བསལ་འབྲེལ་མཐུད་པ་ལྕམ་སྐུ་ཨུ་ཛ་ར་ཛེ་ཡ་ (Uzra Zeya) མཆོག་དང་། སུད་སི་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་འཕྲིན་ལས་ཆོས་སྐྱིད་ལགས། བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་གི་ངེས་སྟོན་པ་བཀྲས་མཐོང་བསྟན་འཛིན་ལྷ་སྒྲོན་ལགས། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གི་ཉམས་ཞིབ་འགན་འཛིན་བུ་ཆུང་ཚེ་རིང་ལགས་བཅས་ཀྱིས་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་སྐོར་ལ་གསུང་བཤད་གནང་ཡོད་འདུག
སྐབས་དེར་ཨ་རིའི་བོད་དོན་དམིགས་བསལ་འབྲེལ་མཐུད་པ་ལྕམ་སྐུ་ཨུ་ཛ་ར་ཛེ་ཡ་མཆོག་གིས་བརྙན་ལམ་ནས། ཧལ་སིན་ཀི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཚོགས་པས་ཟུར་ཚོགས་འདི་གོ་སྒྲིག་ཞུས་པ་དང་། གུས་མོར་གཏམ་བཤད་བྱ་རྒྱུར་མགྲོན་འབོད་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་གཏམ་བཤད་པ་རྣམས་ཀྱིས་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་དང་དུས་དང་འཚམ་པའི་གཏམ་བཤད་གནང་བར་བསྔགས་བརྗོད་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ང་ཚོས་གོ་བསྡུར་ཞུ་བཞིན་པའི་གནད་དོན་དེ་དག་ང་རང་དང་ཨ་རིའི་གཞུང་ལ་གལ་འགངས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་ཞིག་རེད། རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ཐོག་དུས་བཀག་བསྐྱར་ཞིབ་ཐེངས་བཞི་པ་གནང་བ་དང་བསྟུན། ང་ཚོ་འདིར་འཛོམས་ནས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ནང་དུ་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་སྟངས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གོང་མཐོར་གཏང་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་ཞུ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཤིག་རེད། འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཞི་དང་ཕྱེད་ཀའི་ནང་རྒྱ་ནག་གིས་ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐན་ནང་མི་རིགས་རྩ་བརླག་གཏོང་བཞིན་པ་དང་། ཧོང་ཀོང་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་གཞི་རྩའི་རང་དབང་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པ། དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་ལངས་ཕྱོགས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ངོས་ལེན་མི་བྱེད་མཁན་རྣམས་ལ་དམིགས་ཏེ་རྒྱལ་མཚམས་ལས་འགལ་བའི་དྲག་གནོན་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་པ་སོགས་རྒྱ་གཞུང་དང་ལངས་ཕྱོགས་མི་མཐུན་པ་རྣམས་ལ་མུ་མཐུད་འཇིགས་སྐུལ་དང་དྲག་གནོན་ཤུགས་ཆེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ཅེས་གསུངས།
ད་དུང་ཁོང་མོས། ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་མང་པོའི་རིང་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དྲག་གནོན་གྱི་སྲིད་ཇུས་འོག བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་རྒྱ་ནག་ཅན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་ཆོས་ལུགས། རིག་གཞུང་གི་ངོ་བོ་རྩ་མེད་གཏོང་ཐབས་སུ་བོད་ཀྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་སོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་བསྒྱུར་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་༧གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གི་༧སྐུའི་ཡང་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་རྒྱ་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་འོག་བཅུག་སྟེ། དམངས་གཙོ་དང་མི་མཐུན་པར་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གི་ལམ་ལུགས་ལྟར་བཟོ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ད་དུང་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་བོད་ཕྲུག་རྣམས་དམའ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ནས་བཙན་གྱིས་གཏན་འཇགས་སློབ་གྲྭར་བཅུག་སྟེ། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གཞུང་། ཆོས་ལུགས་སོགས་ཉམས་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་གི་མེད་པ་རེད། དཀའ་ངལ་དང་སྡུག་རྩུབ་ཀྱི་གནས་སྟངས་འདིའི་འོག་ཏུའང་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གྱི་ཐོག་ནས་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་བྱེད་བཞིན་པ་ནི་ཧ་ལས་དགོས་པ་ཞིག་རེད། ཅེས་སོགས་གསུངས།
ཡང་ལྕམ་སྐུ་ཨུ་ཛ་ར་མཆོག་གིས། སང་ཉིན་ཨ་རི་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་མི་མང་གིས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བོད་མིར་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་དྲག་གནོན་དང་། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་གཞི་རྩའི་རང་དབང་རྩིས་མེད་རྡོག་རོལ་གཏོང་བར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་དང་ལས་འགན་ཡོད་པ་རེད། རྒྱ་གཞུང་གིས་དྲག་གནོན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བཞིན་པ་དེ་དག་རྒྱལ་ཁབ་བྱེ་བྲག་པ་གཅིག་གིས་སེལ་ཐབས་མེད། དེར་བརྟེན། ང་ཚོས་གནད་དོན་དེ་དག་རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་རྣམ་ལ་གླེང་སློང་བྱས་པའི་ཐོག ཨ་རིའི་གཞུང་གི་ངོས་ནས་མུ་མཐུད་མཐུན་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་དང་མནའ་འབྲེལ་གྱི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་དང་མཉམ་ལས་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཚང་མས་མཉམ་རུབ་ཀྱིས་བོད་མིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་། བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་རྒྱུན་འཛིན་སླད་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚད་མཐོར་གཏོང་བར་འབད་བརྩོན་བྱ་དགོས། ཞེས་དང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་གང་ཡང་མེད་པའི་ཐོག་ནས་༧གོང་ས་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གམ། ༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་ཚབ་དང་ལྷན་དུ་གྲོས་མོལ་བསྐྱར་གསོ་དགོས་སྐོར་དང་། བོད་ནང་དུ་དྲག་རྩུབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་མཁན་གྱི་དཔོན་རིགས་སྤྱི་དང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་ཕྲུག་ས་ཡ་ ༡ ལྷག་བཙན་གྱིས་གཏན་འཇགས་སློབ་གྲྭར་བཅུག་སྟེ་བོད་ཀྱི་ངོ་བོ་རྩ་མེད་བཟོ་ཐབས་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་མཁན་གྱི་དཔོན་རིགས་རྣམས་ལ་ཨ་རིའི་ནང་འགྲོ་སྐྱོད་ཆོག་པའི་ཐོངས་མཆན་ (Visa) སྤྲོད་རྒྱུར་དམ་དྲག་བྱེད་པ་སོགས་ལངས་ཕྱོགས་བརྟན་པོ་བཟུང་གི་ཡོད་སྐོར་སོགས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་འདུག
སྐབས་དེར་སུད་སི་སྐུ་ཚབ་དོན་གཅོད་འཕྲིན་ལས་ཆོས་སྐྱིད་ལགས་ཀྱིས་བོད་ནང་གི་ཆོས་དད་རང་དབང་རྡོག་རོལ་གཏོང་བཞིན་པའི་གནས་བབ་སྐོར་དང་། བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་གི་ངེས་སྟོན་པ་བཀྲས་མཐོང་བསྟན་འཛིན་ལྷ་སྒྲོན་ལགས་ཀྱིས་བོད་ནང་གི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་གྱི་སྲིད་ཇུས་དང་གཏན་འཇགས་སློབ་གྲྭའི་སྐོར། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གི་ཉམས་ཞིབ་འགན་འཛིན་བུ་ཆུང་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་བོད་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གཞུང་ཐོབ་ཐང་སྐོར་ལ་གསུང་བཤད་གནང་ཡོད་འདུག
དེ་རིང་ཇི་ནི་ཝ་རུ་འཛམ་གླིང་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་བསྐྱར་ཞིབ་ཐེངས་བཞི་པ་དེ་གནང་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། སྐབས་དེར་ཚོགས་མི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་རྒྱ་ནག་གི་འདས་པའི་ལོ་བཞིའི་དུས་ཡུན་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་དང་། མ་འོངས་པར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཕྱོགས་ཐད་དགོངས་ཚུལ་སྤུངས་ཏེ། འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༦ པའི་ནང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གནས་བབ་བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱི་སྙན་ཐོ་གཏན་འབེབས་གནང་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༩ ལོའི་བསྐྱར་ཞིབ་བར་དུ་སྙན་ཐོའི་ནང་གསལ་བའི་ལམ་སྟོན་ལྟར་ལག་བསྟར་བྱ་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
གསར་འགོད་པ། བསྟན་འཛིན་ཕུར་བུ།
རྩོམ་སྒྲིག་པ། སྐལ་བཟང་སྦྱིན་པ།
