གྲ་མན་མ་ཡིས་བརྩམས། དོན་གྲུབ་ཀྱིས་བསྒྱུར།
རྒྱ་ནག་ནང་ལྟ་སྐོར་དུ་སྐྱོད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན། རྒྱ་ནག་གི་མགྲོན་ཁང་ནང་འཛུལ་མ་ཐག་ཆུའི་དཀའ་ངལ་གང་འདྲ་ཡོད་མེད་ཤེས་ཐུབ་ཅིང་། འབགས་བཙོག་ཏུ་གྱུར་བའི་གཙང་ཆུའི་དྲི་ངན་དེ་དག་གིས་ཁྱེད་ཀྱི་རྣ་བའི་བུ་ག་འགོག་ངེས་ཡིན། ཁྱེད་ཀྱི་སྐོམ་པ་སེལ་འདོད་དམ། ཆུ་ཁའི་ཆུ་འཐུང་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ནམ། ཁྱོད་རང་གཏེར་ཆུར་ཡིད་ཆེས་ཡོད་དམ། དེར་རྒྱ་ནག་མང་ཚོགས་ཚོས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་མེད། སོ་བཀྲུ་བྱེད་ཀྱི་ཆུའི་སྤུས་ཚད་གང་འདྲ་འདུག་གམ།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༡ ལོར་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཆུའི་སྤུས་ཚད་ཐད་རྟོག་ཞིབ་བྱེད་སྐབས་རྒྱ་ནག་ནང་ཡོད་པའི་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཏེ། མཚོ་དང་ཆུ་མཛོད་ཆེ་ཁག་གི་ཆུ་མིས་བཏུང་བ་ཡིན་ན་ལུས་ཟུང་ལ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོག་བྱུང་ཡོད། དེ་དང་ཆབས་གཅིག་ཡུལ་མི་ཚོར་བཀོལ་སྤྱོད་དུ་གཏོང་བཞིན་པའི་ས་གནས་ཁག་མི་འདྲ་བ་ ༤༧༠༠ ཙམ་གྱི་ཆུ་ལ་བརྟག་དཔྱད་གཏོང་སྐབས་། བརྒྱ་ཆ་ ༥།༣ ཙམ་ལ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པ་འམ། ཡང་ན་འབྱུང་གྱུར་ཉེན་ཁ་ཆགས་སྲིད་པའི་མཇུག་འབྲས་ཐོན་ཡོད། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་སྲོལ་གཞིར་བཟུང་བྱས་ན། ད་དུང་རྒྱ་ནག་གི་གྲོང་གསེབ་མང་པོའི་ནང་འཐུང་ཆུར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་པ་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་ཡིན།
དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་ནང་འཕུར་མཆོངས་ལྟར་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱ་ནག་ནི། ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་དཔུང་པ་མཉམ་གཤིབ་ཀྱིས་འགྲོ་འོང་བྱེད་མཁན་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཆགས་ཡོད་ཀྱང་། འཐུང་ཆུའི་གནད་དོན་ཐད་ཡར་ཐོན་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང་བསྡུར་ན་ད་དུང་རྗེས་ལུས་ཐེབས་ཡོད། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་མི་མང་དང་ཆབ་སྲིད་པ་ཚོས་ཁོར་ཡུག་དོ་དམ་སྲིད་བྱུས་གུ་ཡངས་ཡིན་སྟབས། མཇུག་འབྲས་དེ་ལྟར་བྱུང་བ་རེད་ཅེས་ཉེས་འཛུགས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཡིན་ཡང་། དེ་ནི་དོན་དངོས་ཤིག་མིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ད་ལྟ་འཕྲད་བཞིན་པའི་ཆུའི་དཀའ་ངལ་དེ་ནི། རྒྱ་ནག་ནང་ཆུ་མེད་པ་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ལས་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་བཟོས་པའི་དཀའ་ངལ་ཞིག་མིན། རྒྱ་ནག་ནང་བཟོ་གྲྭ་ཆེ་ཆུང་མང་པོ་ཞིག་ཆར་རྗེས་ཀྱི་མྱུ་གུ་འབུས་པ་ལྟར་ཇེ་མང་ཇེ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པའི་སྐབས་འདིར། མང་ཚོགས་ཀྱི་འཐུང་ཆུའི་དཀའ་ངལ་སེལ་རྒྱུ་ནི་དཀའ་ཚེགས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
རྒྱ་ནག་ནང་འཛམ་གླིང་གི་འཐུང་ཆུ་དྭངས་གཙང་ལྷད་མེད་བརྒྱ་ཆ་ ༧ ལས་མེད་ཀྱང་། དེ་མང་ཚོགས་བརྒྱ་ཆ་ ༢༠ ཙམ་ལ་མཁོ་གཏོང་གིས་འཚོ་བ་སྐྱེལ་གྱི་ཡོད། ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་ནང་གི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཚད་སྙོམ་པོ་མེད་ཀྱང་། མི་མང་ཕོན་ཆེན་པོ་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་གྲོང་ཁྱེར་ཁག་ནང་གནས་སྤོས་ཀྱིས་མི་འབོར་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ད་དུང་། ཉིན་རེ་བཞིན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་མཁའ་སྙེག་ཁང་རྩེག་དག་ལ་ཆུ་དང་གློག དེ་མིན་མཐུན་རྐྱེན་འདྲ་མིན་སྦྱོར་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་ལས་ཐོན་པའི་འབགས་བཙོག་གིས་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ཁག་ལ་གནོད་ཚབས་ཆེན་པོ་བཟོ་བཞིན་ཡོད། གསར་སྐྲུན་བྱས་པའི་བཀོད་ལེགས་ཁང་རྩེག་དང་གློག་ཁང་ཁག་ལས་ཐོན་པའི་འབགས་བཙོག་ཡོངས་རྫོགས་གཙང་པོར་འདྲེས་ཏེ་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཁག་བཙོག་པ་བཟོ་བཞིན་ཡོད།
རྒྱ་ནག་གི་ཆུའི་འབྱུང་ཁུངས་ལྟེ་བ་གཉིས་ཏེ་རྨ་ཆུ་དང་འབྲི་ཆུ་གཉིས་ཡིན་ཡང་། ད་ལྟ་དེ་དག་ལའང་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད། ཆུ་བོ་འདི་གཉིས་ནུབ་ནས་ཤར་དུ་བརྒྱུགས་ཏེ་རྒྱལ་ནང་གི་བཟོ་གྲྭ་ཆེ་ཁག་ནང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། མི་འབོར་མང་བའི་མཚོ་འགྲམ་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཁག་ནང་སླེབས་སྐབས་འཐུང་ཆུར་འོས་མིན་རྟག་དཔྱད་ལེགས་པོ་བྱེད་དགོས་པ་ཆགས་ཡོད།
འཐུང་ཆུའི་དཀའ་ངལ་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་ཙམ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་གི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནང་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། འཛམ་གླིང་ཐོག་གཙང་པོ་རིང་ཤོས་གྲས་ཡིན་པ་རྫ་ཆུ་དེ་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནང་ཐུན་མོང་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་ཐོག་དེ་ཁུལ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་བློ་འཚབ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། རྫ་ཆུ་ནི་རྒྱ་ནག་ལྷོ་ནུབ་ཞིང་ཆེན་ཡུན་ནན་བརྒྱུད་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནང་བཞུར་བཞིན་ཡོད། གཙང་པོ་གཞན་དག་ལྟར་རྫ་ཆུ་ནི་རྒྱལ་དམངས་གཉིས་ཀ་ཕྱུག་འགྱུར་གྱི་ལམ་དུ་འཁྲིད་མཁན་ཚོང་འབྲེལ་ཟམ་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།
ཉེ་ཆར་རྒྱ་གཞུང་གིས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་དལ་བའི་ལྷོ་ནུབ་མངའ་སྡེ་ཁག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཆེད་རྫ་ཆུའི་ཐོག་གློག་ཁང་མང་པོ་གསར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཆུ་དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ལྷོ་ཤར་ཨེ་ཤ་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ནང་ཆུ་རྒྱུན་རིམ་གྱིས་ཇེ་ཉུང་དུ་ཕྱིན་པ་མ་ཟད། དེ་ཁུལ་གྱི་ཉ་ལས་འཚོ་བར་རྟེན་མཁན་དག་གི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་ཆུའི་བདག་དབང་ཐད་ལའང་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ལོར་རྨ་ཆུའི་བོངས་ཚད་དེ་ལོ་ངོ་ ༥༠ རྗེས་ཀྱི་གནས་སྟངས་སྐྱོ་ཤོས་དེ་ཆགས་ཡོད་པར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་དང་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་བར་ཆུའི་སྐོར་གྱི་དམག་འཁྲུག་མེ་ལྕེ་དེ་སླར་ཡང་འབར་མགོ་ཚུགས་པ་རེད། ཛ་དྲག་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་རྩོད་རྙོག་དེ་སེལ་ཆེད་པེ་ཅིན་ངོས་ནས་དགོས་མཁོ་རྒྱ་སྐྱེད་དང་ཐོན་སྐྱེད་མཁོ་གཏོང་བྱེད་ཕྱོགས་ཚད་འཛིན་བྱ་རྒྱུའི་ཆབ་སྲིད་ལངས་ཕྱོགས་ཤིག་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་རེད།
རྒྱ་གཞུང་གིས་ “ལྷོ་ནས་ནུབ་ཏུ་ཁ་བསྒྱུར་བ་” ཅེས་པའི་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་བཟོ་གྲྭ་ཆེན་པོ་ཞིག་མགོ་འཛུགས་བྱས་ཤིང་། དེས་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་བཟང་བའི་ལྷོ་ཕྱོགས་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་ཁག་ནང་ཁ་ཕྱོགས་བསྒྱུར་རྒྱུས་མཚོན་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་ལས་གྲྭ་གལ་ཆེན་ཞིག་གཉེར་གྱི་ཡོད། རྒྱ་གཞུང་གིས་བསྒྲུབ་དཀའ་བའི་ལས་གྲྭ་དེ་འདྲ་ཞིག་རྩོམ་གྱི་ཡོད་ཀྱང་། ཁ་ཕྱོགས་བསྒྱུར་བའི་ཆུ་བོ་དེ་དག་རྒྱ་ནག་ནུབ་ཕྱོགས་གྲོང་ཁྱེར་ཁག་ནང་སླེབས་སྐབས་འབགས་བཙོག་ཐེབས་ཏེ་བཀོལ་སྤྱོད་གཏོང་དཀའ་བར་འགྱུར་གྱི་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་ནང་འཕྲད་བཞིན་པའི་ཆུའི་དཀའ་ངལ་ཁག་སེལ་རྒྱུ་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་ཆགས་ཡོད། དེར་བརྟེན། རྒྱ་གཞུང་གི་ངོས་ནས་དཀའ་ངལ་དེ་རིགས་སེལ་ཆེད་འཕྲུལ་རིག་ཚན་རྩལ་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་འགྲོ་གྲོན་འབོར་ཆེན་གཏོང་རྒྱུ་ནི་དགོས་མཁོ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དེ་ཡང་། ཐན་ཅིན་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཆུའི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཆེད་རམ་འདེགས་བྱེད་མཁན་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལས་གྲྭ་ཞིག་གསར་འཇུགས་བྱེད་དགོས། པེ་ཅིན་གྱིས་ཆུའི་ཐོན་ཁུངས་ཁག་རྒྱུན་གནས་བཀོལ་སྤྱོད་ཐུབ་པར་ད་ལྟ་ཡོད་བཞིན་པའི་ཆུ་དེ་དག་བསྐྱར་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་གཏོང་ཐུབ་རྒྱུའི་བྱ་ཐབས་སྤྱད་དགོས། དེ་དང་ཆབས་གཅིག་རྒྱ་གཞུང་གི་གནོན་ཤུགས་འོག་ཡོད་པའི་བཟོ་གྲྭ་ཁག་གིས་ཆུ་དོན་འཕེར་བཀོལ་སྤྱོད་ཐུབ་པར་ཐབས་ལམ་འཚོལ་གྱིན་འདུག ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་ཆུའི་རིན་གོང་དེ་དག་མང་ཚོགས་ནང་མཁོ་གཏོང་བྱས་པ་ཡིན་ན། མ་འོངས་དོ་དམ་བྱེད་ཕྱོགས་ལ་དགེ་མཚན་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད། ཡིན་ཡང་། ད་ལྟ་འཕྲད་བཞིན་པའི་དཀའ་ངལ་དེ་དག་འཕྲལ་མར་སེལ་རྒྱུ་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་ཞིག་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཚན་རྩལ་གྱི་བྱ་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཆུའི་དཀའ་ངལ་སེལ་རྒྱུ་དེ་འགྲོ་གྲོན་ཆེན་པོ་དང་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་དཀའ་ངལ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།
གལ་ཏེ་རྒྱ་གཞུང་གིས་ལོ་ངོ་ ༣༠ རིང་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱོགས་སུ་ཤུགས་སྣོན་གྱིས་འཛམ་གླིང་ནང་ཆེ་མཐོང་དང་མཚན་སྙན་བརྩད་དེ་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོས་བསྔགས་བརྗོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་གཏོར་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱལ་ནང་མི་མང་གི་དགོས་མཁོ་ཁག་བསྒྲུབ་ཐུབ་མེད། དེར་བརྟེན། ད་ལྟ་རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་ཚོའི་དཔལ་འབྱོར་གོམ་སྟབས་རྒྱག་སྟངས་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་མགོ་ཁྲིད་ཚོས་ད་དུང་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་མེད། རྒྱ་ནག་མགོ་ཁྲིད་ཚོས་རྒྱ་ནག་ནང་འཕྲད་བཞིན་པའི་དཀའ་ངལ་དེ་དག་སེལ་དགོས་ན། རྒྱ་ནག་གི་ཐོན་ཁུངས་ཁག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་ཤུགས་ཆེན་ཞིག་གཏོང་དགོས་པ་ཆགས་ཡོད། ཅི་སྟེ། འགྱུར་བ་དེ་དག་གཏོང་མ་ཐུབ་ན་རྒྱ་ནག་གི་འཐུང་ཆུའི་དཀའ་ངལ་སེལ་རྒྱུ་ཁག་པོ་ཆགས་རྒྱུ་ཡིིན་པ་ལོང་བས་བལྟས་ཀྱང་ཤེས་ངེས་ཡིན།
མ་རྩོམ་གྱི་འབྲེལ་ཐག http://www.nytimes.com/2013/11/08/opinion/if-you-think-chinas-air-is-bad.html?hp&rref=opinion&_r=0