ཚན་རིག་པ་སྐོར་ཞིག་གིས་རྩ་སྟོང་དུ་ཕྱིན་པའི་གདོད་མའི་མི་རིགས་ཌེ་ནི་སཱོ་ཝན་ཞེས་པ་དང་བོད་པའི་རིགས་རྒྱུན་གཅིག་པ་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་འདུག
གཟའ་ལྷག་པའི་ཉིན་དངོས་པོའི་གཤིས་ལུགས་ (Nature) ཞེས་པའི་དུས་དེབ་ཐོག་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བ་ལྟར་ན། ཨ་རིའི་ཁེ་ལི་ཧྥོར་ནེ་ཡ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་ཚན་རིག་པ་ནེལ་སཱན་ (Rasmus Nielsen) ལགས་ཀྱིས་སྣེ་འཁྲིད་པའི་ཨ་རི་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཚན་རིག་པ་ཁག་ཅིག་གིས་ཨེ་ཤ་ཡའི་ནུབ་ཁུལ་སེར་བྷེ་ཡའི (Siberia) ཨལ་ཌི་ (Altai) རིའི་བྲག་ཕུག་ཅིག་ནས་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་གནའ་བོའི་རྐང་རུས་ཤིག་དང་སོ་གཉིས་ལ་འདས་པའི་ལོ་ ༤ ཙམ་རིང་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་བརྒྱུད། དེ་ནི་ལོ་ངོ་ ༤༡༠༠༠ ནས་ ༥༠༠༠༠ ཡར་སྔོན་ནས་རྩ་སྟོང་ཕྱིན་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཕ་མེས་ཌེ་ནི་སཱོ་ཝན་ (Denisovans) ཞེས་པའི་མི་རྒྱུད་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་དང་། རིགས་རྒྱུན་རྫས་འགྱུར་བརྟག་ཐབས་(DNA testing)ཞེས་པ་བརྒྱུད་དེ་བོད་མི་རིགས་ནི་རྩ་སྟོང་དུ་ཕྱིན་པའི་གདོད་མའི་མི་རིགས་དེའི་གཉེན་རྒྱུད་ཅིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་བྱུང་ཡོད་པའི་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་ཡོད་འདུག
དེ་བཞིན། ༢༠༡༠ ལོར་ཚན་རིག་པ་ནེལ་སཱན་ལགས་ཀྱིས་བོད་མི་ ༤༠ ཙམ་ཞིག་གི་རིགས་རྒྱུན་ (DNA) དང་། འཛམ་གླིང་ཐོག་གི་མི་རིགས་འདྲ་མིན་ ༢༦ ཙམ་གྱི་མི་ ༡༠༠༠། དེ་བཞིན་སེར་བྷེ་ཡ་ནས་གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་གདོད་མའི་མི་རིགས་ཀྱི་གནའ་ཤུལ་དག་ལ་རིགས་རྒྱུན་རྫས་འགྱུར་བརྟག་ཐབས་སྤྱད་དེ། རྩ་སྟོང་ཕྱིན་པའི་ཌེ་ནི་སཱོ་ཝན་ (Denisovans) ཞེས་པའི་གདོད་མའི་མི་རིགས་དང་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད་འདུག
རྩ་སྟོང་ཕྱིན་པའི་གདོད་མའི་མི་རིགས་དེ་འཚོ་རླུང་ ( Oxgen) ཉུང་ཞིང་ས་བབ་མཐོ་བོར་འཚོ་སྡོད་བྱས་ཡོད་པ་ལྟར། བོད་མི་ཚོའང་རྨི་ཌར་ ༤༠༠༠ དང་ ༥༠༠༠ ཡན་གྱི་ས་བབ་ནང་འཚོ་སྡོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཚན་རིག་པས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་བརྒྱུད། མི་རིགས་འདི་གཉིས་ཀར་ས་བབ་མཐོ་སར་འཚོ་སྡོད་ཐུབ་པའི་རིགས་རྫས་ (EPAS1) ཞེས་པ་འཚོ་རླུང་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་ནུས་པ་གཅིག་མཚུངས་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། རིགས་རྫས་དེ་ནི་ལུས་ཟུངས་ཀྱི་སྐྱེ་ལྡན་ཕྲ་ཕུང་ཁོར་ཡུག་ལ་དཔག་པའི་གོམས་འདྲིས་བྱེད་ཐུབ་པའི་རིགས་རྫས་ཤིག་ཡིན་པར་བརྟེན། བོད་མི་ཚོ་མི་རིགས་གཞན་འཚོ་སྡོད་བྱེད་དཀའ་བའི་འཚོ་རླུང་ཉུང་བའི་ས་ཁུལ་ནང་འཚོ་སྡོད་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་འདུག
རིགས་རྒྱུན་ཚན་རིག་པ་ནེལ་སཱན་ལགས་ཀྱིས། “ རིགས་རྒྱུན་འདི་ནི་རིགས་རྒྱུན་གཞན་དང་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། འདིས་མི་རིགས་རིག་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་སྟོང་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་བསྐངས་ཐུབ་ཡོད། རྒྱ་རིགས་དང་བོད་རིགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་འདྲ་པོ་ཡོད་ཀྱང་། གསར་རྙེད་བྱུང་བའི་རིགས་རྒྱུན་འདིར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཚེ་བོད་མི་རིགས་དང་རྒྱ་རིགས་གྱི་མེས་པོ་ཁ་ཁ་ཡིན་པ་གསལ་པོ་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་འདུག” ཅེས་སོགས་བརྗོད་འདུག
རྒྱ་རིགས་ཚན་རིག་པ་ (Asan Ciren)ཡིས། “ དེང་རབས་མི་རིགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་དང་གནའ་རབས་མི་རིགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་གང་ཡོད་ཕྲ་ཞིང་ཕྲ་བ་རྩད་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་མི་རིགས་རིག་པ་བའི་གལ་གནད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་ཤིག་ཡིན་སྟབས། ད་རེབ་རིགས་རྒྱུན་གསར་པ་ཞིག་གསར་རྙེད་བྱུང་བ་དེས་མ་འོངས་བར་མི་རིགས་ཀྱི་རིགས་རྒྱུན་འཚོལ་ཞིབ་བྱ་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད།” ཅེས་བརྗོད་འདུག
རྡོ་ཆས་དུས་རབབ་སྐབས་ཀྱི་ཨ་ཧྥི་རི་ཁའི་གདོད་མའི་མི་རིགས་ཧོ་མི་ནཱི་ཌེ་ ( Hominid) ལས་མཆེད་པའི་རྩ་སྟོང་ཕྱིན་པའི་ཌེ་ནི་སཱོ་ཝན་ཞེས་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་རྒྱུད་པ་ཞིག་ལོ་ངོ་ ༣༠༠༠༠ ནས་ ༤༠༠༠༠ བར་གྱི་ཡར་སྔོན་དུ་ཡུ་རེ་ཤིན་ ( Eurasian) དང་། དེ་རྗེས་ ( Melanesian) ཞེས་པའི་ཨེ་ཤ་ཡའི་མངའ་ཁུལ་ནང་གནས་སྤོ་དང་འབྲེལ། རིམ་པས་དེའི་རིགས་རྒྱུད་དང་དེང་རབས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བར་ལུས་འབྲེལ་བྱུང་སྟེ། འཛམ་གླིང་ཐོག་ (EPAS1) ཞེས་པའི་རིགས་རྒྱུན་གྱི་རྫས་ཡོད་པའི་མི་རིགས་ཤིག་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་སྟེ། དེ་ལས་མཆེད་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་དབང་ཐང་རྒྱ་ཆེར་ཁྱབ་ནས་མཐོ་སྒང་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ནང་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའི་གོང་ནས་འཚོ་སྡོད་བྱེད་མགོ་བཙུགས་ཡོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། དོན་གྲུབ།
ང་ཚོས་རང་ཅག་གི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་རྣམས་སུ་བོད་ཀྱི་ཡུལ་དང་འགྲོ་བ་མི་ནི་གནས་པའི་བསྐལ་བ་ནས་བྱུང་བར་སྨོས་ནའང་ལུང་དང་རིགས་པས་གནོད་པ་ཅི་ཡང་མེད་ཅེས་གསུང་བ་འདི་གཙིགས་སུ་བཟུང་སྟེ། བོད་ཡུལ་ནི་འཛམ་གླིང་སྟེང་འགྲོ་བ་མི་ཐོག་མར་བྱུང་སའི་ཡུལ་གྲུ་སྔ་ཤོས་སུ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཆོག ད་དུང་སྤྲ་དང་སྤྲེའུ་ལས་འགྲོ་བ་མི་བྱུང་ཚུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་འདི་ཡང་དེང་གི་ཚན་རིག་གི་བཤད་ཚུལ་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་པས་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་རང་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ལ་རྒྱུས་ཡོད་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེ་ཞིང་། འགྲོ་བ་མི་རྣམས་སྤྲ་དང་སྤྲེའུ་ལས་བྱུང་བར་བཤད་མཁན་སྔ་ཤོས་དེ་ཡང་དེང་གི་ཚན་རིག་པ་མིན་པར་ང་ཚོ་བོད་མི་ཡིན་པ་ཤེས་དགོས།