བོད་མིས་བོད་ནང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མི་འདུག་ཟེར།

དེ་རིང་བོད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་ཉིན་གཅིག་གི་ཉམས་ཞིབ་བགྲོ་གླེང་སྟེང་། ཕྱི་དྲིལ་བཀའ་བློན་མཆོག་གིས་བོད་ཕྱི་ནང་གི་བོད་རིགས་ཚོས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱེད་པའི་སྲིད་བྱུས་ཁག་གི་ཐོག་ཉམས་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེན་ཡིན་ཚུལ་གསུངས།

དེ་རིང་སྔ་དྲོའི་ཆུ་ཚོད་ ༩།༡༥ སྟེང་དྷ་ས་གངས་སྐྱིད་གཉའ་ཁྲི་ཚོགས་ཁང་དུ་བོད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གིས་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་དང་དཔལ་འབྱོར། འཛུགས་སྐྲུན་བཅས་ཀྱི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་ཉིན་གཅིག་གི་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་ཞིག་ཚོགས་གནང་ཡོད་ཅིང་། དེར་སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོ་ཕྱི་དྲིལ་བཀའ་བློན་བདེ་སྐྱིད་ཆོས་དབྱངས་མཆོག་གཙོས་ཨ་རིའི་ཁོབ་ལོབ་རད་ཌོབ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ (Colorado University) ཡི་ས་ཁམས་རིག་པའི་སྡེ་ཚན་གྱི་ཚོགས་གཙོ་མཁས་དབང་ལྕམ་ཨེ་མེ་ལེ་ཡེ་ (Dr Emily Ting Yeh)ལགས། ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ཐུབ་བསྟན་བསམ་འཕེལ་ལགས། གཞན་ཟུར་ཉན་དུ་གཞུང་འབྲེལ་དང་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་སྐུ་ཚབ་དང་བཅས་མི་ ༣༠ ལྷག་འཛོམས་སོང་།

འགན་འཛིན་ཐུབ་བསྟན་བསམ་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་སྐོར་ལ་ངོ་སྤྲོད་གནང་དོན། ང་ཚོ་བོད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚོར་ད་ལྟའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆའི་སྟེང་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཚང་མར་ཞིབ་ཚགས་ཀྱིས་མགོ་འཚོས་ནས་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་ཐུབ་པར་སྦྱོང་བརྡར་དང་འབྲེལ། ཉམས་ཞིབ་པ་སོ་སོས་གང་ཤེས་པ་མི་གཞན་གྱིས་ཤེས་པ་བྱས་ཏེ་ཞིབ་བསྡུར་དང་ཁོ་ཚོའི་སེམས་ཤུགས་སྤར་ཆེད་དུ་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན། ལོ་མང་རིང་བོད་ཀྱི་ས་གནས་རང་ལ་ཉམས་ཞིབ་གནང་མཁན་ཚོ་ཚུར་གདན་འདྲེན་ཞུས་ཏེ། ང་ཚོ་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚོས་ཁོང་ཚོ་ལྟར་མིག་དཔེ་ལྟ་སའི་གཞི་རྩ་སྐྲུན་ཆེད་ཀྱང་ཡིན། དེ་རིང་འདིར་མགྲོན་འབོད་བྱས་པའི་མཁས་དབང་ལྕམ་ཨེ་མེ་ལེ་ཡེ་ལགས་ལ་མཚོན་ན་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ནང་བོད་ཡིག་སྦྱངས་ཏེ། བོད་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་འཛུགས་སྐྲུན་ཡར་རྒྱས་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པའི་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་གནང་གི་ཡོད་པ་རེད། ཅེས་བརྗོད་སོང་།

སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོ་ཕྱི་དྲིལ་བཀའ་བློན་བདེ་སྐྱིད་ཆོས་དབྱིངས་མཆོག་གིས་ཐེངས་འདིའི་བགྲོ་གླེང་སྐོར་ལ་གསུངས་དོན། སྦྱིར་བཏང་ང་ཚོ་བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཡིན་ན་འདྲ། བོད་ནང་ཡིན་ན་འདྲ་བོད་མི་ཚོས་བོད་ས་ཁུལ་གྱི་སྲིད་བྱུས་ལ་ཐུགས་སྣང་གནང་དགོས་པ་དེ་ཧ་ཅང་གནད་འགག་ཅིག་ཆགས་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། བོད་ནང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་འབྲོག་པ་དང་ཞིང་པ། གྲོང་ཁྱེར་ནང་སྡོད་མཁན་སོགས་ལ་སྲིད་བྱུས་གང་ཞིག་ལག་ལེན་སྟེར་སྐབས།  ང་ཚོ་ཚང་མར་འབྲེལ་བ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ལྷག་པར་དུ་ང་ཚོ་བོད་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་གནས་ཚུལ་དེ་དག་ཐོག་ཐུགས་སྣང་དགོས་གལ་ཆེན་པོ་ཞེ་དྲག་རེད། དེ་བཞིན་སྲིད་བྱུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་ངོས་ནས་ཀྱང་རྩོམ་ཡིག་ཁག་ཡིག་ཐོག་བརྒྱུད་ནས་མང་ཚོགས་ལ་སྐུལ་སློང་གཏོང་དགོས་པ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ད་ལྟའི་བར་བོད་ནང་གི་སྲིད་བྱུས་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་མང་ཆེ་བ་ཕྱི་རྒྱལ་མི་རིགས་ཡིན་དུས་དེ་མེད་པ་ལས་ཡག་གི་རེད། དེང་སང་བོད་པ་ཚོའི་ཤེས་ཚད་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་སྟབས། བོད་པ་རང་གིས་བོད་ནང་གི་སྲིད་བྱུས་དག་ལ་ཞིབ་འཇུག་ཚད་ལྡན་བྱ་ཐུབ་པ་གནང་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ཅེས་སོགས་གསུངས་སོང་།

བོད་ནང་ཁུལ་ཡིན་ན་ས་ཆ་མང་པོའི་ནང་བོད་ཡིག་བརྒྱུད་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་མང་ཤོས་ཞིང་པ་དང་འབྲོག་པའི་བུ་ཕྲུག་ཚོ་རེད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བོད་རིགས་ལས་བྱེད་ཚོའི་བུ་ཕྲུག་མང་ཤོས་རྒྱ་ཡིག་སློབ་གྲྭའི་ནང་འགྲོ་ཡི་ཡོད་ཀྱང་། ཁོང་ཚོར་མཚོན་ནའང་སོ་སོ་བོད་པ་ཡིན་བསམ་པའི་སྤོབས་པ་དང་སེམས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཡོད། དེ་འདྲ་ཡིན་དུས་རྒྱ་ནག་གི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་ཁག་ནང་ཡོད་པའི་བོད་རིགས་སློབ་མ་ཚོས་བོད་ཡིག་དང་རྒྱ་ཡིག་གང་རུང་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་བརྒྱུད་དེ། བོད་ནང་གི་སྲིད་བྱུས་དག་གི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་མང་པོ་བྱ་རྒྱུ་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། སོ་སོ་ས་གནས་མང་ཚོགས་དང་ས་གནས་ས་ཐོག་རང་དུ་འགྲོ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་རྟོགས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་ཐུབ་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། ཅེས་གསུངས་སོང་།

བཀའ་བློན་མཆོག་གིས་མུ་མཐུད་དུ། བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དེང་སང་ཚོང་པ་ཇེ་མང་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་སྟབས་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་ཡག་ཏུ་འགྲོ་བ་དང་། ཤེས་ཡོན་ཅན་ཡང་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ང་ཚོ་བཙན་བྱོལ་ནང་ལ་མཚོན་ན་སྲོལ་རྒྱུན་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ཡིན་དུས་རིན་པོ་ཆེ་ཟེར་ན་མི་མང་གིས་ཞེ་དྲག་རྩི་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། ང་ཚོ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་མགོ་ཁྲིད་དང་ལས་བྱེད་ཚོར་མཚོན་ནའང་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པའི་སྲིད་བྱུས་དག་གི་ཐོག་ཐུགས་ཞིབ་གནང་ན་ཕན་ཐོགས་ཡོད་མེད་སོ་སོར་དྲི་བ་གཏོང་དགོས་པ་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ང་ཚོ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ལ་མཚོན་ན་བོད་དོན་བདེན་མཐའ་སེལ་རྒྱུ་དེ་ང་ཚོའི་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་དང་། བོད་དོན་བདེན་མཐའ་སེལ་དགོས་དོན་གཙོ་བོ་བོད་རིགས་མང་ཚོགས་ལ་བདེ་སྐྱིད་ཡོང་ཐུབ་པ་ཞིག་གནང་དགོས་པ་དེ་རེད། ཅེས་གསུངས་སོང་།

ལྕམ་ཨེ་མེ་ལེ་ཡེ་ལགས་ཀྱིས་ཁོ་མོས་བརྩམས་པའི་༼Taming Tibet: landscape Transformation and The gift of Chinese Development༽ཅེས་པའི་དེབ་དཔེ་དང་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ནས་བརྗོད་དོན། ཁོ་མོས་དེབ་དེ་ནི་ ༡༩༥༠ ལོ་ནས་ད་ལྟའི་བར་རྒྱ་ནག་གིས་ལྷ་སའི་ནང་འཛུགས་སྐྲུན་འཕེལ་རྒྱས་ཟེར་བའི་ལས་གཞིའི་ཤུགས་རྐྱེན་དང་འགྱུར་ལྡོག་ཕྱིན་པའི་སྐོར་དང་འབྲེལ་ཏེ། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ནང་ཚན་རིག་ཞིང་ལས་ཀྱི་ལས་གཞི་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་བོད་ནང་དུ་རྒྱ་རིགས་ཞིང་པ་མང་པོ་གནས་སྤོར་བྱེད་སྐབས། རྒྱ་གཞུང་གིས་རྒྱ་རིགས་ཞིང་པ་ཚོར་ས་ཞིང་མཁོ་སྤྲོད་དང་རྒྱ་རིགས་དང་བོད་རིགས་ཞིང་པ་ཚོར་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་བྱས་ཡོད་མེད། ཁོ་ཚོ་ཕན་ཚུན་བར་ལྟ་སྟངས་གང་འདྲ་ཡོད་མེད་སྐོར་སོགས་ཡིན་འདུག

༢༠༠༥ ལོར་མགོ་འཛུགས་བྱས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་གསར་པའི་སྲིད་བྱུས་ཁྲོད་ཁང་པ་གསར་རྒྱག་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མི་མང་ལ་ཁང་པ་གསར་རྒྱག་བྱེད་པའི་དངུལ་རག་ཡོད་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་མི་མང་གིས་བུ་ལོན་མང་པོ་བླངས་ཏེ། དུས་རྒྱུན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས་ལ་བསྟུན་དགོས་པར་སེམས་ནང་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད། ངས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། བོད་རིགས་ཚོར་དངུལ་གྱི་བུ་ལོན་གལ་ཆེན་པོ་དེ་ཙམ་མིན་པར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་སྲིད་བྱུས་ལ་བསྟུན་དགོས་པ་དེ་བུ་ལོན་ཆགས་འདུག གྲོང་གསེབ་ཁ་ཤས་ནང་སོ་སོས་རང་མོས་ལྟར་ཁང་པ་རྒྱག་ཆོག་པ་དང་། ཁ་ཤས་ནང་ས་ཕག་ཙམ་ཡང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མི་ཆོག་པའི་ཆ་རྐྱེན་མང་པོ་འདུག དེར་བརྟེན། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་ཁང་པ་གསར་རྒྱག་གི་སྲིད་བྱུས་དེ་ཡང་ས་གནས་ཁག་ཏུ་ལག་བསྟར་བྱེད་སྟངས་མ་འདྲ་བ་ཆགས་འདུག ཅེས་སོགས་བརྗོད་སོང་།

ཞོགས་པའི་ལས་རིམ་དང་པོ་ཚར་རྗེས། བོད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་ཉམས་ཞིབ་པ་འཕྲིན་ལས་དབང་སྟོབས་ཀྱིས་༼ བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ༽ཞེས་པ་བརྗོད་གཞི་ཐོག་ཉམས་ཞིབ་བགྲོ་གླེང་གནང་རྒྱུ། དེ་ནས་རིམ་བཞིན་ཉམས་ཞིབ་པ་བསྟན་འཛིན་བདེ་ལྡན་གྱིས་༼ བོད་ནང་གྱི་མེ་འཁོར་ལྕགས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་དོན་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྗེས་འབྲས།༽ཉམས་ཞིབ་པ་བྱམས་པ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་༼ད་ལྟའི་བོད་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས།༽ ཉམས་ཞིབ་པ་བསྟན་འཛིན་པདྨ་ཡིས་༼ བོད་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གནས་བབ།༽ ཉམས་ཞིབ་པ་བསྟན་འཛིན་ནོར་རྒྱས་ལགས་ཀྱིས་ ༼བོད་དང་རྒྱ་དཀར་ནག་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ༽  བཅས་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་བགྲོ་གླེང་གནང་ཡོད་འདུག