རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་ནང་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱང་མཐོང་ཆུ་ཤེལ་ (refracting telescope) ཆེ་ཤོས་ཤིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྐོར་བསྒྲགས་འདུག
ཉེ་ལམ་རྒྱ་ནག་གི་ཤིན་ཧྭ་གསར་ཁང་སོགས་གཞུང་འབྲེལ་གསར་ཁང་ཁག་གིས་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་ལྟར་ན། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ཚན་རིག་དང་འཕྲུལ་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགན་འཛིན་གཞོན་པ་ཝ་ཅིན་ཇེ་(Wang Junjie)ཞེས་པ་ཞིག་གིས། རྒྱང་མཐོང་ཆུ་ཤེལ་གྱི་འོད་མིག་ཆེ་ཆུང་སྨི་ཊར་གཅིག་ (1-meter aperture) ཡོད་པ་ཞིག་བཟོ་བསྐྲུན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ལྷ་སའི་ཁུལ་དུ་རྒྱང་མཐོང་ཆུ་ཤེལ་དེ་དང་འབྲེལ་ནས་ས་ཚིགས་ཤིག་འདི་ལོ་ནས་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱེད་མགོ་འཛུགས་རྒྱུ་ཡིན་ལ། འཛུགས་བསྐྲུན་དེ་འགྲུབ་རྗེས་དེ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་ས་བབ་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་རྒྱུ་སྐར་བརྟག་དཔྱད་ཁང་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ངེས་ཡིན་ལུགས་དང་། ཚན་རིག་པ་ཚོས་མཁའ་དབྱིངས་དང་འབྲེལ་ནས་རྟོག་ཞིབ་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བསྒྲགས་འདུག
བོད་ནི་ས་བབ་མཐོ་བ་དང་མཁའ་དབུགས་གཙང་བ་ལ་བརྟེན། བོད་མཐོ་སྒང་ནི་འཛམ་གླིང་གི་གནམ་དཔྱད་ས་ཚིགས་ཡག་ཤོས་ཀྱི་གྲས་སུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་ཚན་རིག་ཚན་པའི་རྒྱལ་ཡོངས་གཟའ་སྐར་དཔྱད་རིག་གོ་སྒྲིག་འོག་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་ནང་རྒྱུ་སྐར་བརྟག་དཔྱད་ཁང་དེ་གསར་འཛུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་འདུག་ལ། རྒྱུ་སྐར་བརྟག་དཔྱད་ས་ཚིགས་དེའི་རྒྱལ་ཤེལ་དེ་བརྒྱུད་རྒྱ་ནག་གི་ཚན་རིག་པ་ཚོས་དྲ་རྒྱ་སྤྱད་དེ་བརྙན་པར་སོགས་མཁོ་བསྒྲུབ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་འདུག
འཛམ་གླིང་གི་རྒྱང་མཐོང་ཆུ་ཤེལ་ (refracting telescope) ཆེ་ཤོས་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༨༩༧ ལོར་ཨ་རིའི་ཝིས་ཀོན་སིན་ (Wisconsin) མངའ་སྡེའི་ནང་ཡོད་པའི་ཆེ་ཁ་གྷོ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་མཐུན་འགྱུར་འོག་ཡེར་ཁིས་དཔྱད་ཞིབ་ཁང་ (Yerkes Observatory)ནས་བཟོས་ཡོད་པ་དང་། རྒྱང་མཐོང་ཆུ་ཤེལ་དེའི་ཞེང་ཐིག་གི་རིང་ཚད་ལ་རྨི་ཊར་ ༢།༠༤ ཙམ་ཡིན་འདུག་ལ། རྒྱང་མཐོང་དེའི་མཐོ་ཚད་ལ་རྨིས་ ༡༨ ཙམ་ཡོད་འདུག་ཀྱང་། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༨ ལོ་ནས་དཔྱད་ཞིབ་ཁང་དེའི་ལས་དོན་ཆ་ཚང་མཚམས་འཇོག་བྱས་ཡོད་འདུག
གསར་འགོད་པ། ཀླུ་མགོན་ཐར།
