བེ་རི་རིག་པའི་རྡོ་རྗེ།
གསུམ། གངས་ལྗོངས་ཀྱི་ཀུན་མཁྱེན།
དགུངས་གྲངས་ཉེར་ལྔའི་(༡༣༡༦)ཐོག་སླར་ཡང་ས་སྐྱར་ཕེབས། ཀུན་སྤངས་གྲགས་རྒྱལ་ལ་དུས་འཁོར་རྭ་ལུགས་སོགས་རྒྱུད་སྡེ་མང་པོའི་བཤད་པ་དང་། ཚད་མ་སྡེ་བདུན། བྱམས་ཆོས་སྡེ་ལྔ། བྲ་ཀ་ར་ཎ་སྡེ་བརྒྱད་སོགས་གཞུང་ལུགས་མང་པོ། སླར་ཡང་སྐྱི་སྟོན་པའི་དྲུང་དུ་མངོན་པ་དང་། ཕྲེང་བ་ཞེ་གཉིས་མ། ཉེར་བརྒྱད་མ། དུས་འཁོར་བདེ་དགྱེས་གསང་གསུམ། སྒྱུ་ཐོད་གདན་གསུམ། དམར་ནག་འཇིགས་གསུམ། དཔལ་རྩེ་དབྱིངས་གསུམ་ལ་སོགས་པའི་དབང་རྗེས་གནང་ཉིས་བརྒྱ་བཅུ་བཞི་རྣམས་དཀྱུས་ཐོག་གཅིག་ལ་གསན་ཞིང་། ལུང་སྡེ་བཞི། ཤེར་ཕྱིན་རྒྱས་འབྲིང་བསྡུས་གསུམ། མདོ་མང་། ཕལ་དཀོན། རྒྱུད་འབུམ་སོགས་མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་མན་ངག་མཐའ་ཡས་པ་གསན། རྣལ་འབྱོར་བ་ཤཱག་འབུམ་ལས་ཞི་བྱེད་དང་གཅོད། རྫོགས་ཆེན་སྙན་བརྒྱུད་སོགས་དང་། བསམ་སྡིངས་པ་མཁས་གྲུབ་མཚན་ཅན་ལས་ཕྱག་ཆེན་གའུ་མའི་སྐོར་སོགས་གསན་ཞིང་། བོད་གངས་རིའི་ལྗོངས་སུ་འགྱུར་རོ་ཅོག་སྟེ་བཀའ་བསྟན་གཉིས་ཀར་ཞིབ་གཟིགས་མཛད་པས། དོན་ཀུན་མ་ལུས་མ་འདྲེས་པར་ཐུགས་སུ་ཆུད།
དབུས་གཙང་གི་གྲྭ་ས་ཕལ་མོ་ཆེར་གྲྭ་སྐོར་མཛད་པས། མཁྱེན་རབ་ཀྱི་རྩལ་དང༌། རིགས་པའི་རྣམ་འགྱུར་བཟང་ཞིང༌། ཤེར་ཕྱིན་འབུམ་པ་སོགས་མདོ་སྡེ་དུ་མའི་ཚིག་དོན་མཐའ་དག་ཐུགས་ལ་བྱང་བར་བཞུགས་པ་དང༌། གཞུང་ཆེ་ཆུང་གང་ལ་ཡང་ཐོགས་པ་མེད་པར་མཁྱེན་པ་རྒྱས། འཇམ་དབྱངས་ཤཱཀ་གཞོན་དང་། བཙན་དགོན་པ་བ། དོན་གྲུབ་དཔལ། རྒྱ་སྟོན་སོགས་སྐབས་དེར་བོད་དབུས་གཙང་གཉིས་སུ་ས་གྲགས་གནམ་གྲགས་ཀྱི་མཁས་པ་རྣམས་རིགས་པས་བཏུལ་ཞིང་རྩོད་བྲལ་དུ་གྱུར། ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཀུན་མཁྱེན་རང་དུ་འདུག་ཅེས་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་པས། “ཀུན་མཁྱེན་”ཞེས་པའི་མཚན་གྱི་སྙན་པ་སྲིད་ཞིའི་ཁོངས་ལས་ཡོངས་སུ་བརྒལ།
སྤྱིར་བཏང་བོད་དུ་ཀུན་མཁྱེན་ཞེས་གྲགས་པ་མང་དུ་ཡོད་མོད། དོན་ངོ་མར་མཚན་དོན་མཚུངས་པའི་ཀུན་མཁྱེན་སུ་ཡིན་ཐད། མཁས་གྲུབ་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྐྱེས་མཆོག་ཚོགས་ཤུལ་བླ་མ་ནོར་བུ་བསྟན་འཛིན་ནམ་ཐུབ་བསྟན་ལེགས་བཤད་བཟང་པོའི་རྣམ་ཐར་8དུ། “དམུ་རྗེ་ཉག་མན་ཆད་དང་། དར་མདོ་ཡན་ཆད་དུ་སྐབས་དེར་ཁོང་གི་སློབ་མ་དང་ཡང་སློབ་ཏུ་མ་གྱུར་བ་ཕལ་ཆེར་མེད་པར་སྣང་། སྒྲུབ་བརྒྱུད་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ་བརྒྱད་ཀྱི་ཆ་ལག་དང་བཅས་པའི་དབང་ལུང་ཁྲིད་གསུམ་ལ་གསན་རྒྱ་ཆེ་བར་གྲགས་ལ། ཁྱད་པར་ཇོ་ནང་བའི་ལུགས་ལ་གཙིགས་ཆེན་འཛིན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་འདྲ། ཉིན་གཅིག་བླ་མའི་མདུན་ན་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མང་པོ་ཞིག་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས་ཤིག་ལ། ཀུན་མཁྱེན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ལ་དཔྱད་པ་བྱེད་སྐབས་བླ་མའི་ཞལ་ནས། གྲུབ་མཐའ་རང་རང་ལ་ཀུན་མཁྱེན་ཞེས་མཚན་བཏགས་པ་རེ་ཡོད་ཀྱང་། དངོས་གནས་ཀུན་མཁྱེན་ཡོངས་གྲགས་ཡིན་ཅི་ཤེས། ཅེས་གསུངས། ཡང་དྲིས་པ། དེ་ན་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་ཀུན་མཁྱེན་ཡོད་པ་ཨི་རེད། རྒྱ་གར་རམ་བོད་གང་ན་ཡོད་རྒྱུ་རེད་ཅེས་ཞུས་པར། དེང་སང་བོད་ན་ཀུན་གྱིས་ལྷ་རུབ་ཀླུ་རུབ་བྱེད་ཀྱིན་འདུག་མོད། དོན་དངོས་སུ་ཡོངས་གྲགས་ཀྱི་ཀུན་མཁྱེན་ནི་མཉམ་མེད་དོལ་བུ་པ་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་ཡིན་པ་འདྲ་ཞེས་གསུངས་འདུག་པ་ལས་ཤེས་སོ།།” ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན། དོལ་པོ་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་ལ་སངས་རྒྱས་ཞེས་མཚན་དངོས་སུ་ཐོག་དོན་ནི། བསྟན་པའི་བདག་པོ་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་སེང་གེས། “ཀ་ཡོ་རི་ཞེས་བྱ་བའི་རིགས་རྒྱུད་དེར་སྐྱེས་ནས་ངའི་མིང་འཆང་བའི་དགེ་སློང་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ།” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས་ཤིང་། ད་ལྟའི་ཆར་བལ་བོ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་སུ་ཡང་། ཁོང་གི་འཁྲུངས་ཡུལ་ལ་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་གྲོང་སྡེ་སྟེ་ Dolpo Buddha ཞེས་བཏགས་ཡོད།
དགུང་གྲངས་ཉེར་དྲུག་ཐོག་སྐུའི་འཁྲུངས་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཁར། ཁོང་གི་ཆོས་གྲོགས་དགེ་བཤེས་འགས། ཁྱེད་ཀྱི་ཕ་ཡུལ་གང་དུ་ཡོད་སོགས་དྲིས་པས། ཁོང་གི་ཞལ་ནས། ངའི་ཕ་ཡུལ་དོལ་པོ་ཡིན། དེ་ན་དངུལ་གྱི་རི་ལ་དུང་གི་ཕྲ་བཏབ་པ། ལྕགས་ཀྱི་རི་ལ་དུང་གི་མདས་བརྒྱན་པ། ཆུ་ལ་ཤེལ་གྱི་ཟམ་པ། ཞིང་འདེབས་སྟངས་རིང་མོ་མགོ་ནས་བལྟས་ན་མཇུག་མི་མཐོང་བ། གསེར་གྱི་ཟན་ལ་གཡུ་ཡི་སྤགས་མ། ཀ་བ་ར་མ་བརྒྱ་སྐོར་སོགས་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པས། ཁོང་ཚོ་ཡ་མཚན་ཏེ། དེས་ན་ང་ཚོ་ཁྲིད་རོགས་ཞེས་མཉམ་དུ་ཕེབས།
དོལ་པོར་འབྱོར་སྐབས་ཆོས་གྲོགས་རྣམས་ཀྱིས། སྔར་ཁྱེད་ཀྱིས་གསུངས་པའི་དངུལ་གྱི་རི་ལ་དུང་གི་ཕྲ་བཏབ་པ་སོགས་གང་གང་རེད་ཅེས་དྲིས་པའི་ཚེ། ཁོང་གིས་ཀ་ཡོ་རིར་ཕྱག་མཛུབ་བཙུགས་ཏེ། དངུལ་གྱི་རི་ལ་དུང་གི་ཕྲ་བཏབ་པ་དང་། ལྕགས་ཀྱི་རི་ལ་དུང་གི་མདས་བརྒྱན་པ་འདི་དང་འདི་རེད་ཅེས་གསུངས་ཤིང་། དེ་བཞིན་ཟླ་ཚེས་ལྟ་བུའི་ས་ཞིང་དང་། དགུན་ཁར་ཤེལ་དཀར་གྱི་ན་བཟས་བཀླུབས་པའི་འབབ་ཆུ་མཛེས་འབྱོར། དོལ་པོའི་ཡུལ་མིའི་རྒྱུན་ཟས་པྲ་བོས་བཟོས་པའི་བག་ལེབ་དང་དེའི་སྤགས་མ་ཛྭ་ཚོད་ཚེར་ལྡན། ར་མས་ཀ་བར་སྐོར་བ་བྱེད་པ་སོགས་རེད་ཅེས་བཞད་མོ་དང་བཅས་གསུངས་པས། ཆོས་གྲོགས་རྣམས་ཁོང་གི་ཞལ་རྩེད་དང་སྦྲགས་ཡུལ་ལུང་ངོ་སྤྲོད་གནང་བར་ཐུགས་དགྱེས་ཏེ། གད་མོ་ཤོར་ནས་མཚམས་འཇོག་མི་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་སོགས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་གཏམ་རྒྱུད་སྙན་ལ་རིང་བ་མང་དུ་ཡོད་ཀྱང་རེ་ཞིག་དེ་ཙམ་མོ།།
ལོ་གཅིག་རིང་ཡབ་ཡུམ་སོགས་དང་ལྷན་དུ་བཞུགས། སྔོན་བཀའ་བཅག་ནས་དབུས་གཙང་དུ་ཕེབས་པ་ལ་བཟོད་གསོལ་ཞུས་ཤིང་། ཡབ་ཀྱི་ཐུགས་དགོངས་དྭངས་ཕྱིར་བཀའ་བསྟན་བཞེངས། ཐུགས་མི་དགྱེས་པ་མེད་པར་མཛད། ཡུལ་མིའི་རེ་འདུན་ལྟར་ཀ་ཡོ་རིའི་མདུན་ཐད་དུ་སྤུ་དགོན་པ་(Dolpo Pu Monastery)དང་། སྐུ་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་བཞེངས་ཤིང་རབ་གནས་ཀྱང་མཛད། དགོན་པ་དང་མཆོད་རྟེན་དེང་སང་ཡང་མ་འཇིག་པར་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད།
དེ་ཡང་འཕགས་པ་སྤྲིན་ཆེན་པོའི་མདོ་9ལས། “བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་བཀའ་སྩལ་པ། མཐོང་ན་དགའ་བ་དྲི་ཟའི་རྒྱལ་པོ་དགེ་སློང་དེ་ལུང་བསྟན་པ་ཉོན་ཅིག །དེ་ནི་ང་ལ་དཔེན་པ་དང་། ངའི་བསྟན་པ་འབྱུང་བར་བྱེད་ཅིང་ཁུར་ཆེན་པོ་ཁྱེར་བ་དང་། ངའི་ཤཱཀྱ་གཞོན་ནུ་ཡིན་ཏེ། མཐོང་ན་དགའ་བ་དྲི་ཟའི་རྒྱལ་པོ་ང་འདས་པའི་འོག་ཏུ་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱུད་དུ་དྲང་སྲོང་བྱི་བོ་ཞེས་བྱ་བའི་ཡུལ་འཁོར་དུ་བསོད་ནམས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་བྱེ་མ་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བ་འབྱུང་སྟེ། གྲོང་དེའི་འབབ་ཆུ་མཛེས་འབྱོར་ཅེས་བྱ་བ་དེའི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྲམ་དུ་འབྱུང་བར་འགྱུར་རོ། །དེར་རྗེའུ་རིགས་ཆེན་པོ་རྣམ་པར་དག་པ་འབྲ་གོ་ཅན་ཞེས་བྱ་བའི་སའི་ཕྱོགས་སུ་འབྱུང་བར་འགྱུར་ཏེ། ཤཱཀྱའི་རིགས་གཞོན་ནུ་ལིད་ཙ་བཱིའི་བུ་གཞོན་ནུ་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མཐོང་ན་དགའ་བ་དེ་ངའི་ཆོས་འབྱུང་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་ལིད་ཙ་བཱིའི་བུ་གཞོན་ནུ་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མཐོང་ན་དགའ་བ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་མི་མཆོག་དེ་དེར་རིགས་ཆེན་པོར་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། དེའི་ཕ་མ་དང་གཉེན་སྡེ་རྣམས་ཀྱིས་ངའི་མིང་དེའི་མིང་དུ་འདོགས་པར་འགྱུར་རོ།།” ཞེས་གསུངས་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན། ཁོང་གི་ཡབ་ཡུམ་དང་། གཉེན་ཉེ་སོགས་དོལ་པོའི་ཡུལ་མི་རྣམས་ཀྱིས།
“སྟག་ཤམ་བྲག་གི་སྐེད་ལ།།
ལྷ་ཤིང་ཤུག་པ་སྐྱེས་སོང་།།
ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས།།
འགྲོ་བའི་དོན་ལ་བྱོན་སོང་།།”
ཞེས་བསྟོད་གླུ་བླངས་བས། ཡུལ་ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཞེས་ཡོངས་སུ་གྲགས།
དགུང་ལོ་ཉེར་བརྒྱད་ཐོག་སྒར་དང་བཅས་ས་སྐྱ་ནས་སྙེ་ཐང་བདེ་བ་ཅན་(རྔོག་ལོ་ཅཱ་བ་བློ་ལྡན་ཤེས་རབ་ཀྱི་གདན་ས།
)དུ་ཕེབས། ཀུན་མཁྱེན་ཞེས་པའི་མཚན་གྱི་སྙན་པ་ཐོས་ཏེ་ཕྱོགས་སོ་སོ་ནས་མཁས་པའི་སྐྱེས་བུ་མང་པོ་དང༌། ལྷག་པར་དུ་དབུས་གཙང་གཉིས་ནས་དགེ་འདུན་པ་མང་དུ་འདུས་པ་ལ། བྱམས་ཆོས་དང་། ཕྱག་ན་རྡོ་རྗེ་དབང་བསྐུར་བའི་རྒྱུད་སོགས་གསུངས། དེ་དུས་འབྲི་གུང་ལོ་ཙཱ་མ་ཎི་ཀ་ཤྲི་(༡༢༩༩-༡༣༧༣)གྱིས་མཇལ་ཁ་དང་བྱིན་རླབས་ཞུས། ཐོག་མར་གསུང་གླེང་མཛད་པས་ཉི་མའི་དྲུང་ནས་ཁོང་སྲིན་བུ་ཙམ་དུ་གྱུར་པས། ཆོས་འབྲེལ་ཞུས་ཤིང་ཕྱིས་སུ་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་ནས་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་སོགས་ཟབ་ཆོས་དཔག་མེད་གསན་དེ་རྩ་བའི་བུ་ཆེན་དུ་གྱུར།
དགུང་ལོ་ཉེར་དགུའི་(༡༣༢༠)ཐོག་ས་སྐྱའི་གདན་ས་མཛད་ནས་དབྱར་ཆོས་དགུན་ཆོས་སུ་དཀའ་ཆེན་བཞི་སོགས་པོ་ཏི་ལྔ་དྲུག་རེ་སྦྲེལ་ནས་གསུངས། དུང་ལུང་དུ་ཀྱེ་རྡོར་གྱི་སྒྲུབ་མཆོད་མཛད་པས་བུམ་ཆུ་ཁོལ། ཀྱེེ་རྡོར་ལྷ་དགུ་སོགས་ཡི་དམ་གྱི་ལྷ་མང་པོའི་ཞལ་གཟིགས། མཁན་ཆེན་བསོད་གྲགས་པ་ལ་བློ་སྦྱོང་ཞུས་པས་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཐུགས་ལ་འབྱོངས།
དགུང་གྲངས་སུམ་ཅུའི་ཐོག་ཇོ་ནང་དཔལ་གྱི་རི་ཁྲོད་ཆེན་མོར་དར་འགྱེད་ཆེད་བྱོན་པས་སྒྲུབ་པ་བ་རྣམས་ཀྱི་སྒྲུབ་ཚུགས་ལ་སྤྱན་ཆབ་བསིལ་བའི་དད་པ་སྐྱེས། ཇོ་ནང་པའི་སྒོམ་ཆེན་རྣམས་ལ་ཉམས་མྱོང་ཁྱད་པར་ཅན་སྐྱེ་ཚུལ་གསན་པས། ད་གཟོད་འདིར་འོངས་ནས་སྒོམ་ཆིག་དྲིལ་ཅིག་བྱ་དགོས་དགོངས་པ་ཐུགས་ལ་འཁྲུངས། མཚུར་ཕུར་ཀརྨ་པ་རང་བྱུང་རྡོ་རྗེའི་དྲུང་དུ་རང་སྟོང་གི་ལྟ་བ་བཟུང་ནས་འབེལ་གཏམ་མཛད་པས། ཆོས་རྗེ་རང་བྱུང་བར་མངོན་ཤེས་བཟང་པོ་མངའ་བས། མ་འོངས་པ་ན་གཞན་སྟོང་དུ་འགྱུར་ཞེས་ལུང་བསྟན། འདི་སྐབས་ཤིག་ཏུ་བླ་མ་སེངྒེ་དཔལ་བས་བསྐུལ་ངོར་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་ཊིཀྐ་མཛད་ཚུལ་ས་སྐྱའི་ཨ་མེས་ཀྱིས་དུས་འཁོར་ཆོས་འབྱུང་དུ་བཤད་ཀྱང་ད་བར་མ་མཇལ།
དགུང་གྲངས་སོ་གཅིག་ཐོག་(༡༣༢༢)དགེ་བཤེས་རིན་དཔལ་སོགས་འཁོར་དགེ་སློང་བརྒྱད་དང་བཅས་སླར་ཡང་ཇོ་ནང་རྒྱལ་བའི་རི་ཁྲོད་དུ་ཕེབས། མཁས་བཙུན་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོའི་(༡༢༦༠-༡༣༢༧)ཞབས་ལ་གཏུགས། དབང་དང་གདམས་པ་མང་པོ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབང་ཁྲིད་མན་ངག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་གསན། དམིགས་པ་ཞུ་བའི་སྐབས་མ་གཏོགས་སུ་དང་ཡང་མི་འཕྲད་པར་གཟིམས་ཁང་མཁའ་སྤྱོད་བདེ་ལྡན་ནམ་ཟུང་འཇུག་རྡོ་རྗེའི་རྫོང་དུ་བཞུགས། ཉམས་རྟོགས་ཀྱི་ཀློང་བརྡོལ། སྲོག་རྩོལ་མཐར་ཕྱིན་པའི་རྟགས་མཚན་རྒྱུད་ནས་གསུངས་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་བྱུང་། མངོན་པར་མཁྱེན་པ་ཐོགས་མེད་དུ་མངའ་བ་དང་། སྲོག་ཐུར་འདྲེས་པའི་བདེ་ཉམས་འུར་ལངས་པ་སོགས་གྲུབ་པའི་མཚན་མ་བརྟན་པོ་བརྙེས། རྡོ་རྗེ་གདན་དང་། པདྨ་གདན་ཞེས་བྱ་བའི་སྒྲུབ་ཕུག་གཉིས་སུ་དམ་མཚམས་ལ་བཞུགས་སྐབས་འཛིན་པའི་ཉམས་རྟོགས་ཀྱང་མཐར་ཕྱིན།
ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོ་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་སྐབས། མཁས་བཙུན་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོའི་གཟིམ་ལམ་དུ། ཆོས་རྒྱལ་རིགས་ལྡན་པདྨ་དཀར་པོ་ལ་རྒྱན་དྲུག་མཆོག་གཉིས་ཀྱིས་བསྐོར་ཏེ་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་ནས། ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་འཕྱར་ཞིང་ཆོས་ཀྱི་དུང་བུས་པས་སྐྱེ་དགུ་མཐའ་དག་ཇོ་ནང་དུ་འདུས་པའི་མཚན་ལྟས་བཟང་པོ་བྱུང་བ་མ་ཟད། ཁོང་ཐོག་མར་ཇོ་མདའ་ནས་ཡར་ཕེབས་དུས་ནམ་མཁའ་ལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དཀྱིལ་འཁོར་ཡོངས་རྫོགས་གཟིགས། དེ་ནས་བཟུང་ཡི་དམ་གྱི་ཞལ་གཟིགས་པ་ནི་གྲངས་ལས་འདས། འཕགས་པ་སྤྱན་རས་གཟིགས་དང་མི་ལབ་པ་བཞིན་དུ་གྱུར། གུར་མགོན་དང་རྣམ་སྲས་སོགས་ལུས་དང་གྲིབ་མ་བཞིན་དུ་འགྲོགས།
འཛུམ་ཆོས་ལུང་དུ་ཕེབས་ནས་འཛུམ་ཆོས་རྗེའི་དྲུང་ནས་ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་དང་། རྫོགས་ཆེན་སོགས་གསན། ལྷ་སར་ཕེབས་ཅིང་སྨོན་ལམ་མཛད། བྲག་ཡེར་བར་ཐོག་གཅིག་ཐུགས་དམ་ལ་བཞུགས། ཕྱིས་སུ་དད་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་བཞེངས་པའི་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་རྡོ་སྐུ་ད་ལྟ་ཡང་བྲག་ཡེར་བར་བཞུགས། ཕྱིར་ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས་ཏེ་སྐྱིད་ཕུག་བདེ་ལྡན་དུ་བཞུགས་ནས་གསང་སྟབས་ཀྱིས་བྱང་བའི་གདུང་རྒྱུད་ཀུན་སྤངས་ཆོས་གྲགས་དཔལ་བཟང་པོ་(༡༢༨༣-༡༣༦༣)ལ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་དང་། རྡོ་རྗེ་ཕྲེང་བའི་དབང་ཕྱག་ལེན། བྱམས་པའི་ཆོས་ལྔ་སོགས་ཞིབ་ཁྲིད་མཛད།
མཁས་བཙུན་ཆེན་པོས་བཀའ་ཕེབས་བཞིན། ལོ་གཉིས་རིང་ཇོ་ནང་གི་ཚོགས་པ་ལ་དབྱར་ཆོས་དང་དགུན་ཆོས་སུ་སྐྱེས་རབས་དང་། སྤྱོད་འཇུག བསླབ་བཏུས། དཀོན་བརྩེགས་རྣམས་དང་། ཀུན་སྤངས་ཆོས་གྲགས་དཔལ་སོགས་སློབ་ཚོགས་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཉིས་བརྒྱ་ཙམ་ལ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་གྱི་གསར་བཤད་རྒྱས་པ་མཛད་སྐབས། ཉིན་གཅིག་སྔ་དྲོའི་ཐུགས་དམ་བཀྲོལ་ཚེ། ཁྲིད་གཉེར་བ་སོགས་ལ། ད་ནངས་ནམ་ཕྱེད་ཙམ་ལ་ང་ཤམ་བྷ་ལར་ཕྱིན་ནོ་གསུངས་ནས། མ་ལཱ་ཡའི་ལོ་མ་རློན་པ་ཞིག་དངོས་སུ་བསྟན། བླ་བྲང་གི་རྩིག་ངོས་ཞལ་བ་བྱས་ནས་དུས་འཁོར་དཀྱིལ་འཁོར་ཡོངས་རྫོགས་དང་ཤམ་བྷ་ལའི་ཞིང་གི་བཀོད་པ། ཕྱོགས་མཚམས་སུ་ཐབ་ཐིག་རྣམས་བཏབ། འཇིམ་པས་ཕྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བཀོད་ལུགས། འབྱུང་བཞིའི་སྟེང་དུ་འཛམ་གླིང་གནས་ཚུལ། གླིང་དུམ་བུ་བཅུ་གཉིས། རིགས་དྲུག་གི་གནས་ཚུལ། མཚོ་དྲུག གླིང་དྲུག དབུས་སུ་ལྷུན་པོའི་རྒྱ་དཔངས། ནམ་མཁའ་ལ་ཁྱིམ་གྱི་གོ་ལ་འཁོར་ཚུལ་སོགས་བཟོས་ནས་ངོ་སྤྲོད་མཛད་ཅིང་། དེ་ལྟར་འཁོར་བས་ས་ལ་དུས་ཚིགས་འཁོར་ལུགས། ནང་རྡོ་རྗེ་ལུས་ཀྱི་གནས་ཚུལ། རྩ་རླུང་ཐིག་ལེ་ཇི་ལྟར་ཆགས་གནས། མཐར་ཇི་ལྟར་འདོར་ཚུལ་ལ་སོགས་པ་ཞིབ་རྒྱས་སུ་གསུངས།
དེ་ལྟར་མཁས་བཙུན་ཆེན་པོས་གསན་ཏེ་ཐུགས་ཤིན་ཏུ་དགྱེས་ནས་བེར་ཐུལ་སོགས་གནང་སྦྱིན་རྒྱ་ཆེན་པོ་མཛད་ཅིང་། ཁོང་ལ་མངའ་བའི་དབང་ལུང་ཁྲིད་གསུམ་མན་ངག་ཞལ་ཤེས་དང་བཅས་པ་བུམ་པ་གང་བྱོའི་ཚུལ་དུ་རྫོགས་པར་གནང་ནས། དོན་གྱིས་བསྟན་བདག་ཏུ་མངའ་གསོལ་མཛད།
དགུང་གྲངས་སོ་གཉིས་ཐོག་ཇོ་ནང་རི་ཁྲོད་ཆེན་མོར་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བརྒྱ་ཕྲག་ལྷག་ལ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་གསུང་སྐབས། ལོ་ཙཱ་བ་ཆེན་པོ་བློ་གྲོས་དཔལ་བཟང་(༡༢༩༩-༡༣༥༣)ཇོ་ནང་དུ་ཕེབས། དེ་ནས་བཟུང་ལོ་དུ་མའི་རིང་འབྲལ་མེད་དུ་བརྟེན། དབང་བཀའ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཞུས་ཤིང་ཐུགས་སྲས་མཆོག་ཏུ་གྱུར། བླ་མ་རོག་བུ་ཚང་བའི་ངོར་འདུས་པ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོར་རྡོ་རྗེ་ཕྲེང་བ་དཀྱིལ་འཁོར་ཞེ་བཞི་དང༌། དཔལ་ལྡན་རྒྱུ་སྐར་དཀྱིལ་འཁོར་བཅུ་གཅིག་གི་དབང་བསྐུར་གནང་ཚེ། ནམ་མཁའ་ལ་སྒྲ་འོད་དང་མེ་ཏོག་གི་ཆར་བབ་པ་དགེ་མཚན་སྣ་ཚོགས་བྱུང་། བླ་མ་རོག་བུ་ཚང་བའི་རྣམ་ཐར་མ་མཇལ་མོད། གོང་གི་པད་གླིང་ལུང་བསྟན་དུ་“རོག་ཚང་ཇོ་ནང་ཞེས་པའི་མགོན་གནས་སུ༔”ཞེས་པ་དེ་དང་འབྲེལ་བ་མེད་དམ་སྙམ།
ས་སྐྱའི་ཏི་ཤྲི་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཕེབས་བསུ་གྲ་སྒྲིག་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་སྒོ་ནས་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་ལྟར། སྐུ་འཁོར་བཅས་ས་སྐྱར་ཕེབས་ཏེ་མཁན་ཆེན་གནས་དྲུག་པ་བློ་གྲོས་མཚུངས་མེད་དང་། འཇམ་སྟོན། འཇམ་སྒེག་སོགས་དགེ་བཤེས་སྟོང་ཕྲག་བརྒལ་བར་དུས་འཁོར་དབང་ཆེན་སོགས་ཆོས་བཀའ་རྒྱ་ཆེར་གསུངས། རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་དཔང་པོར་བཞག་ནས་མཐར་ཐུག་གྲུབ་མཐའི་རྩོད་གླེང་མཛད་པས་འགྲན་བྲལ་དུ་གྱུར། ཀུན་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་བའི་དགེ་མཚན་དུ་ནམ་མཁའ་ནས་མེ་ཏོག་གི་ཆར་བབས་པ་སོགས་ངོ་མཚར་བའི་རྟགས་མཚན་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་བྱུང་།
དགུང་ལོ་སོ་གསུམ་ལ་ཕེབས་པ་ཤིང་བྱིའི་(༡༣༢༤)ལོར་མིག་དམར་རྩིས་གཞུང་དང་། གཟའ་ལྔ། སྒྲ་གཅན། རྩིས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན། མཇུག་རིང་། གཟའ་བཅུ་སྟོང་པར་འཇུག་ཚུལ་སོགས་མཛད་དེ་གངས་ལྗོངས་ཀྱི་སྐར་རྩིས་རིག་པར་སྔོན་མེད་ཀྱི་ལེགས་སྐྱེས་གྱ་ནོམ་པ་བསྩལ། ད་ལྟའི་ཆར་ཡང་འཛམ་ཐང་ཕྱོགས་སུ་དེའི་ཕྱག་བཞེས་མ་ཉམས་པར་བཞུགས་སྐད།
དགུང་གྲངས་སོ་ལྔ་(༡༣༢༦)བཞེས་ཐོག་མཁས་བཙུན་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོས་དབུས་ཇོ་ནང་གི་བླ་ཆེན་རྣམས་ཞལ་མཐུན་གྱིས་ཇོ་ནང་གི་གདན་སར་བཞུགས་དགོས་པའི་བཀའ་ནན་ཕེབས་པས། ཀུན་མཁྱེན་ཆེན་པོས། ད་དུང་རྟེན་འབྲེལ་བརྟག་དགོས་གསུངས་ཏེ་ལོ་དེའི་དཔྱིད་ཀར་སློབ་དཔོན་ཟླ་བ་དང་། མཁས་མཆོག་ཚུལ་འོད་གཉིས་ཕྱག་གཡོག་ཏུ་ཁྲིད་ནས་ལྷ་སར་ཕེབས། ཇོ་ཤཱཀ་རྣམ་གཉིས་དང་ཁྱད་པར་དུ་རང་བྱོན་འཕགས་པ་བཅུ་གཅིག་ཞལ་གྱི་དྲུང་དུ་མཆོད་པ་རྒྱ་ཆེན་དང༌། དར་གྱི་ཅོད་པན། དཀར་མེ། བདུག་སྤོས་བཅས་ཕུལ་ཏེ། ཁོང་གིས་ཇོ་ནང་གི་གདན་ས་པའམ། ཡང་ན་སྒྲུབ་པ་ཁོ་ནར་གཞོལ་ན་བསྟན་འགྲོར་ཕན་པ་གང་ཆེ་ཞེས་གསོལ་བ་ཤུགས་དྲག་ཏུ་བཏབ་པས། སྤྱན་གཟིགས་ཀྱི་ཐུགས་ཀ་ནས་འོད་ཟེར་པདྨའི་ཕྲེང་བ་ལྟ་བུ་འཕྲོས་ཤིང་། དེའི་གསེང་ནས་རང་བྱུང་གི་སྒྲ་གདངས་ལས་ཇོ་ནང་གི་གདན་ས་མཛད་ན་ལེགས་ཚུལ་གྱི་ལྟས་བཟང་བྱུང་བས། དེ་ལྟར་ཐུགས་ཐག་བཅད་དེ་ལྕགས་པོ་རིར་ཕེབས། ཕྱོགས་འདུས་ཀྱི་དད་ལྡན་དུ་མར་མདོ་སྡེ་དྲན་པ་ཉེར་བཞག་དང་། ཁང་བུ་བརྩེགས་པའི་མདོའི་བཤད་ལུང་སོགས་གནང་།
ལོ་དེའི་སྟོན་ཁར་ཕྱིར་ཇོ་ནང་རྒྱལ་བའི་རི་ཁྲོད་དུ་ཕེབས། ཇོ་ནང་གི་ཐོག་མའི་བླ་མ་ཀུན་སྤངས་ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ་ཐུགས་རྗེ་བརྩོན་འགྲུས་(༡༢༤༣-༡༣༡༣)ཀྱིས། མ་འོངས་པར་ངའི་རི་ཁྲོད་འདིར་ཕ་ལས་བུ་ལྷག བུ་ལས་ཚ་བོ། དེ་བས་ཡང་ཚ་ལྷག བཟང་ལྡན་གོང་མར་ཆོས་འཆད། འོག་མར་མཆོད་རྟེན་བཞེངས་ཞེས་ལུང་བསྟན་པ་ལྟར། མཁས་བཙུན་ཆེན་པོས་ཇོ་ནང་བླ་བྲང་དུ་གདན་དྲངས། ཆོས་རྗེ་ཀུན་སྤངས་ཆེན་པོ་ནས་བླ་རབས་གསུམ་གྱི་རྟེན་མཆོག་ཕྱག་དཔེ་དང་། རྡོར་དྲིལ། རུས་རྒྱན། ཀ་པཱ་ལ། དར་གདུགས་སོགས་རྩ་ཆེའི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་རྣམས་ཕུལ་ཏེ། ཇོ་ནང་བསྟན་པ་རྒྱ་མཚོའི་བདག་པོར་མངའ་གསོལ་ཁྲི་འདོན་མཛད།
དེ་ནས་བཟུང་དབྱར་དགུན་རྣམས་སུ་ཐུགས་དམ་ལ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་བཞུགས། སྟོན་དཔྱིད་གཉིས་སུ་འདུས་པ་རྣམས་ལ་འཕགས་པ་རྔ་བོ་ཆེའི་མདོ་སོགས་ངེས་དོན་མདོ་ལྔ་མདོ་བཅུ་རྣམས་དང་། བྱམས་ཆོས་དང་འབྲེལ་བའི་ཆོས་སྡེ་ཉི་ཤུ འཕགས་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟོད་ཚོགས། སེམས་འགྲེལ་སྐོར་གསུམ། ཁྱད་པར་དུ་དུས་འཁོར་རྒྱུད་འགྲེལ་བ་དང་བཅས་པ། འབུམ་རྒྱས་འབྲིང་བསྡུས་གསུམ། དབང་མདོར་བསྟན། ཀྱཻ་རྡོར་ནཱ་རོའི་འགྲེལ་ཆེན། དབུ་མ་རྩ་བ། སྤྱོད་འཇུག བསླབ་བཏུས། ཀྱཻ་རྡོར་རྒྱུད་གསུམ། མཁའ་འགྲོ་རྒྱ་མཚོ། རྡོ་རྗེ་ཕྲེང་བ། གསང་འདུས་སྒྲོན་གསལ། དམར་ནག་འཇིགས་གསུམ། རྟ་མགྲིན། ཕུར་པ་སོགས་གསང་སྔགས་གསར་རྙིང་གི་དབང་ཟུར་བཀའ་ཡང་མང་དུ་གསུངས་ཤིང་། གཙོ་བོར་ཤེར་ཕྱིན་གྱི་མདོ་དང་། མངོན་རྟོགས་རྒྱན། སྙིང་པོའི་མདོ། རྒྱུད་བླ་མ། དུས་འཁོར་གྱི་དབང་ཁྲིད། དགེ་ཚུལ་སློང་དང་བྱང་སྡོམ་སོགས་ཀྱང་གནང་། སྦྱོར་དྲུག་སྒྲུབ་པ་བ་རྣམས་དང་། ལྷག་པར་དུ་འདག་སྦྱར་དུ་བཞུགས་པའི་སྒྲུབ་པ་ཕོ་མོ་རྣམས་ལ་ཟབ་ལམ་གྱི་ཉམས་ཁྲིད་རྒྱུན་ཆགས་སུ་གསུངས་པས། རིས་མེད་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱིས་ཀུན་མཁྱེན་དུ་གྲགས་པ་མཚན་དོན་དང་མཐུན་པར་འདུག་ཅེས་བསྔགས་བརྗོད་ཞུས་ཤིང་། མཁས་དབང་དཔང་ལོ་ཆེན་པོས་(༡༢༧༦-༡༣༤༢)ཀྱང་“བུ་དོལ་ཤེར་གསུམ་བསྟན་པའི་སྲོག་ཤིང་ཡིན་”ཞེས་བསྟོད་བསྔགས་མཛད།
ཚན་པ་དང་པོ། དྲུག་བརྒྱ་དྲུག་ཅུའི་རྗེས་དྲན། ཚན་པ་དང་པོ།
མུ་འགོད།
