རང་བཙན། བོད་ཀྱི་གནད་དོན། འཇམ་དབྱངས་ནོར་བུ།

དཀར་ཆག

བོད་མི་རིགས་ཀྱི་གདོད་མའི་ངོ་རྟགས།
རང་བཙན་གྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ངོ་བོ།
ད་ལྟའི་བོད་ནང་།
རང་བཙན་ཅིའི་ཕྱིར་གནད་འགག་ཏུ་གྱུར།
ད་ལྟ་ག་རེ་བྱས་ནས་བློས་གཏོང་དགོས་པ་རེད།
རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྱབ་རྒྱ།
དམངས་གཙོ་དང་རང་བཙན།
རང་བཙན་གྱི་རེ་བ་ཙམ་ཡང་གལ་ཆེན་ཆགས་ཡོད།

བོད་མི་རིགས་ཀྱི་གདོད་མའི་ངོ་རྟགས།

འཛམ་གླིང་སྟེང་ན་བོད་པ་ནང་བཞིན་རང་གི་གནས་ཡུལ་གྱི་ཆ་ནས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པར་དགར་ཐུབ་པའི་མི་རིགས་ཤིག་མི་འདུག བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་རྟགས་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་བསྐྲུན་པ་མིན་ལ། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཀྱང་མིན། འདིའི་རྩ་བ་ནི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཕ་ས་དང་མ་སའི་གཏིང་དུ་ཟུག་ཡོད། བོད་མི་རིགས་ནི་གནའ་ནས་ད་བར་དུ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་སྟེ། འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་གྲུ་གཞན་ལས་མཐོ་ཞིང་ཡན་གར་དུ་ཆགས་པའི་ཡུལ་འདིར་འཚོ་ཞིང་གཞིས་པའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན། བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་གར། རྒྱ་ནག་བཅས་མཐའ་འཁོར་གྱི་ས་བབ་དམའ་སའི་ལུང་པ་ནས་བོད་མི་གནས་སྡོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་དག་ལ་འཛུལ་སའི་ལམ་ཁ་དག་ནི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་ཡ་མཚན་ཡིན་པ་ཙམ་ཁོ་ན་མིན་པར། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་འཇིག་རྟེན་གཞན་ཞིག་ལ་འཕོ་སའི་འགྱུར་རིམ་གསལ་བོ་ཞིག་ཡིན།

བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་རྟགས་ནི་གནའ་མི་བོད་པ་ཚོས་རང་རང་གི་མངའ་ཁུལ་སོ་སོ་ནས་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་པའི་རི་བོ་འགངས་ཆེན་དག་སྟེ། ཡར་ཀླུང་གི་ཡར་ལྷ་ཤམ་པོ། མདོ་སྨད་ཀྱི་ཨ་མྱེས་རྨ་ཆེན། བྱང་གི་གཉན་ཆེན་ཐང་ལྷ། ཁམས་ཀྱི་ཁ་བ་བློ་རིང་དང་མི་ཉག་གངས་དཀར་སོགས་རང་རང་གི་ཡབ་མེས་དང་ཕ་མེས་ཡང་མེས་ཀྱི་ལྷ་སྲུང་དག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་རི་བོ་གཞན་མང་པོར་འབྲེལ་ཡོད། དད་འདུན་འདི་ནི་ལོ་དུས་ཚེས་གྲངས་མ་དར་བའི་སྔོན་ཏེ། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཕ་བརྒྱུད་དུ་གྲགས་པའི་སྤྲེའུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ལྷ་སྒྲུང་བར་དུ་ཡོད་ལ། འདི་རྗེས་སོར་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་འདུ་ཤེས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་བར་སྙམ། བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་སྐུ་ཞབས་མཁར་རྨེ་བསམ་གཏན་ལགས་ལྟར་ན། རི་བོ་ལ་དད་གུས་བྱེད་པའི་ལུགས་སྲོལ་ཏེ། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་དེང་སྐབས་ཀྱང་ཉིན་རེའི་བསངས་གསོལ་དང་རླུང་རྟ་དར་འཛུགས་སོགས་ཀྱི་སྐབས་བློ་སེམས་འགྱུར་མེད་དང་། དྲན་པས་མ་ཟིན་པའི་སྒོ་ནས་ཕྱག་བྱེད་པ་འདི་ནི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་རྟགས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་པར་གསུངས།

ཨིན་ཡོ་ཚུ། བྷེ་ཌུ་ཝུན། ཕོ་ལེ་ནེ་ཤིན་གླིང་ཕྲན་པ་དག་དང་། ཁ་ལ་ཧ་རིའི་བྷུ་ཤུ་མན་སོགས་མ་གཏོགས་ས་ཁམས་དང་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ངོ་རྟགས་གསལ་བོར་ཆོད་པའི་མི་རིགས་ཤིག་མེད། ཡིན་ཡང་། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མགོ་ཁུངས་ནས་བཟུང་ཁོར་ཡུག་ཁོ་ནའི་སྟེང་ནས་འཇོག་པའི་འཚོ་སྡོད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་འདི་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ་ཡོད་ལ། འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་ཚོས་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་དུ་ཡོད་པའི་ཚོ་ཁག་དང་རྒྱལ་ཕྲན་མཐའ་དག་གཅིག་གྱུར་གྱིས་མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་རྟགས་བཙན་པོ་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད་པ་རེད། བོད་གཅིག་གྱུར་སྐབས་ཀྱི་མི་རབས་ཐོག་མ་དེ་དག་གིས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་གསར་པ་དང་གོང་མ་ལ་གཟི་བརྗིད་དང་སྤོབས་པ་གང་འདྲ་ཞིག་ཁྱེར་ཡོད་པའི་བསམ་བློ་དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་བོ་ཐོག་མས་བླངས་པའི་གནའ་བོའི་གཞས་ཚིག་འདི་ལས་ཁུངས་སྐྱེལ་བྱས་ཡོད།

གནམ་གྱི་ནི་དབུས།
ས་ཡི་ནི་དཀྱིལ།
གླིང་གི་ནི་སྙིང་པོ།
གངས་ཀྱི་ནི་ར་བ།
ཆུ་བོ་ཀུན་གྱི་ནི་མགོ་བོ།
རི་མཐོ་ས་གཙང་།
ཡུལ་བཟང་།
མི་མཛངས་ཤིང་དཔའ་དུ་སྐྱེ།
ཆོས་བཟང་དུ་བྱེད།
རྟ་མགྱོགས་སུ་འཕེལ་བའི་གནས།

བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་དེ་དུས་རབས་བཅུ་བ་ཙམ་ནས་མཇུག་སྒྲིལ་ཡོད་ནའང་། བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་རྟག་བརྟན་རང་བཞིན་དུ་གནས་ཡོད། རྗེས་ཀྱི་རྒྱལ་རྒྱུད་དག་གིས་སྔོན་མའི་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ལས་སླར་ཡང་གཅིག་གྱུར་དང་རང་དབང་གི་བོད་ཅིག་བསྐྲུན་པར་འབད་བརྩོན་བྱས་ཡོད། སྤྱི་ལོ་ ༡༣༠༢ ནས་ ༡༣༦༤ ལོ་བར་བྱོན་པའི་ཕག་མོ་གྲུ་བའི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སོག་པོ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་བོད་ནས་ཕྱིར་འབུད་བྱས་ཤིང་། ༼འདི་ནི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་མཇུག་མ་སྒྲིལ་གོང་གི་ལོ་བཅུ་ཙམ་ནས་ཡིན།༽ བོད་མི་རྣམས་རྒན་མོ་གསེར་འཁུར་ཞེས་འབོད་པའི་གསེར་མདོག་གི་དུས་སྐབས་ཤིག་ལ་ཁྲིད། སྐབས་དེར་བོད་ས་ཁུལ་ཧ་ཅང་བདེ་འཇགས་དང་ཞི་བདེ་ཡིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒན་མོ་ལོ་ལོན་ཞིག་གིས་གསེར་ཁུག་མ་གང་རྒྱབ་ལ་ཁུར་ཏེ་བོད་ཀྱི་སྟོད་ཕྱོགས་ནས་སྨད་ཕྱོགས་བར་དུ་ཕྱིན་ཡང་འཕྲོག་བཅོམ་བྱེད་མཁན་མེད་ཅེས་བཤད་སྲོལ་དར་བ་རེད།

སྤྱི་ལོ་ ༡༦༡༧ ནས་ ༡༦༨༢ བར་བྱོན་པའི་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བ་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་དུས་རབས་ ༩ པ་ནས་བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རྒྱུད་མཇུག་སྒྲིལ་རྗེས་ནས་ཐེངས་དང་པོར་སྟོད་མངའ་རིས་ནས་སྨད་དར་རྩེ་མདོ། བྱང་ཤར་མཚོ་སྔོན་པོ་བར་བཅས་སླར་ཡང་བོད་གཅིག་གྱུར་བཟོས། ཉེ་བའི་ཆར་ཏེ། སྤྱི་ལོ་ ༡༨༧༦ ནས་ ༡༩༣༣ བར་བྱོན་པའི་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་མུ་མཐུད་བོད་གཅིག་གྱུར་དང་རང་དབང་གི་དོན་དུ་རླབས་ཆེའི་ཐུགས་སྐྱེད་འབད་བརྩོན་གནང་བ་བརྒྱུད་རྗེས་སོར་བོད་རང་བཙན་ཁྱབ་བསྒྲགས་གནང་། འདི་དག་ནི་བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་རྒྱལ་ཁབ་རང་དབང་དེ་ཕ་ཤུལ་བུ་འཛིན་ལྟར་གནང་བ་བསྟན་པ་རེད།

རང་བཙན་གྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ངོ་བོ།

ང་ཚོ་བོད་མི་ཚོས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་རྩོད་པ་འདི་ལ་ཇི་འདྲའི་རྒྱུན་རིང་ཞིང་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ངོ་བོ་ཞིག་ཡོད་པ་རྟོགས་རྒྱུ་ནི་མཐའ་གཅིག་ཏུ་གལ་ཆེན་དུ་གྱུར་འདུག འཛམ་གླིང་འདིའི་སྒང་གི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བསམ་ན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོན་དངོས་ཆེན་པོ་རེ་རེད། དོན་ངོ་མར་བཤད་ན། ཨ་རི་དང་ཁེ་ན་ཌ། ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡ་སོགས་ལ་བོད་ལ་ཡོད་པ་ནང་བཞིན་གྱི་ས་ཆའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡོད་པ་མ་རེད། དེ་བཞིན་ཁུ་ཝེ་ཐུ། རྗོར་ཌན། སིན་གྷ་པོར། ཨབ་རི་ཀའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཅིག་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་རིང་ལུགས་པའི་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་གྲུབ་དོན་ནམ་ཡང་ན། མི་སེར་སྤེལ་བའི་དབང་སྒྱུར་གྱི་སྙིགས་རོ་རེད། ཉེེ་བའི་ཆར། ཨུ་རུ་སུའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་འཐོར་དུ་ཕྱིན་པ་དང་བསྟུན་བྷེ་ལ་རུ་སུ་དང་། ཊུར་ཀི་མེ་ནི་སི་ཐན། ཨུར་བྷེ་ཀི་སི་ཏན། ཁ་ཛ་ཀུ་སི་ཐན་ལ་སོགས་པ་སྔོན་ཆད་རྒྱལ་ཁབ་མ་ཡིན་པ་སྐོར་ཞིག་གསར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་དུ་གྱུར་བ་རེད།

རྒྱལ་སྤྱིའི་དོ་སྣང་འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་ཕྱོགས་དུམ་བུ་འདིར་འཁོར་ཡོད་སྐབས། ང་ཚོས་ད་དུང་སྣོན་པ་རྒྱག་ཆོག་པ་ཞིག་ལ་སྔོན་ཆད་པཱ་ལི་སི་ཐན་ཞེས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཀྱང་མེད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སྔོན་ཆད་གང་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་ན། ཨོ་ཊོ་མན་རྒྱལ་རྒྱུད་(Ottoman Empire) འོག་གི་ཝི་ལ་ཡེ་ཊི་ (Vilayet) ཞེས་པའི་མངའ་སྡེ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ལ། རྗེས་སོར་དབྱིན་ཇིའི་སྲུང་སྐྱོབ་འོག་གི་རྒྱལ་ཕྲན་ཞིག་ཏུ་གྱུར། ཨི་རག་ཀྱང་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པོའི་རྗེས་སུ་ཨོ་ཊོ་མན་རྒྱལ་རྒྱུད་ལས་ཐར་བའི་མངའ་སྡེ་ཆུང་ཆུང་གསུམ་སྟེ། མོ་སུལ། བྷག་ཌ་ཌུ། བྷ་སུ་ར་བཅས་དབྱིན་ཇིས་མཉམ་སྦྲེལ་གྱིས་བཙུགས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན། དེང་སྐབས་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་ནང་དུ་མི་རིགས་དང་ཚོ་ཁག ཆོས་ལུགས་བཅས་མགོ་བསྡུ་མི་ཐུབ་ཅིང་དྲག་སྤྱོད་ཀྱིས་སོ་སོར་གྱེས་ཡོད་པ་དེས་ཁོང་ཚོ་མཉམ་བསྡུ་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཉམས་ང་བའི་ངོ་བོ་དེ་བསྟན་ཡོད།

འདི་ནི་གོང་དུ་དྲངས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཡུལ་ལུང་དག་ལ་བསྡུར་ན་བོད་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ངོ་བོར་གནས་པར་ཐོབ་ཐང་མང་བ་ཡོད་པར་རྩོད་སྒྲུབ་བྱེད་པ་མིན་པར། བོད་འདི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ངོ་བོར་གནས་ཆོག་པའི་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་གནས་བབ་ནི་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དག་ལས་ལྷག་ཅིག་མིན་ནའང་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པའི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་དེ་གསལ་སྟོན་བྱེད་ཆེད་ཡིན། ལར་ནས་རང་གི་འཚོ་བའི་ལམ་ལུགས་ལ་རང་ཐག་རང་གིས་གཅོད་པ་ནི་མི་ཚང་མའི་གཞི་རྩ་དང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་རེད། ང་ཚོ་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་བམ། ཡང་ན། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་མ་ཞུགས་པ་དང་། ཡང་ན། སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཅིག་གིས་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་རང་གི་ཚོང་འབྲེལ་གཅོད་མི་འདོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་འདི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ངོ་བོར་ངོས་ལེན་མི་བྱེད་པ་ཙམ་གྱིས་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ངོ་བོ་འདི་གསུབ་ཐུབ་གི་མ་རེད།

རྒྱ་ནག་གི་ཚོང་འབྲེལ་ནི་དབྱིན་ཇི་དང་ཨ་རི་གཉིས་ཀྱིས་འདས་པའི་དུས་རབས་གཉིས་རིང་བོད་རང་བཙན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་། ཐ་ན་ངོས་ལེན་ཙམ་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གསལ་ཤོས་དེ་ཡིན། གཤམ་གྱི་སྐད་ཆ་འདི་ནི་ ༡༩༣༠ སོ་གྲངས་ནང་བོད་དུ་དབྱིན་ཇིའི་སྲིད་བྱུས་འདིང་མཁན་ སིར་ ཆལ་སི་ བྷེལ་ གྱིས་སྤེལ་བ་ལས་གཞན་སུ་ཡིན།

༼དབྱིན་ཇི་དང་ཨ་རི། དེ་བཞིན་ཡུ་རོབ་རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་ཆེ་བས་བོད་ནི་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། ང་ཚོས་རྒྱུན་དུ་རྒྱ་ནག་མཉམ་དུ་འབྱུང་སྲིད་པའི་ཚོང་འབྲེལ་ཆེན་པོ་ཞིག་བཤད་བསྡད་པ་རེད། ངའི་དྲན་ཚོད་ལྟར་ན། ང་ཚོས་འདི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་སྔོན་ནས་བཤད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་འདིར་འབྱུང་སྲིད་པའི་ཚོང་འབྲེལ་ཆེན་པོ་དེ་ལྟ་བུ་ཞིག་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད་པ་མ་རེད། འབྱུང་སྲིད་པ་དེ་མུ་མཐུད་ནས་འབྱུང་སྲིད་པ་ཞིག་ལས་ལྷག་ཅིག་ཆགས་མེད། དེ་ལྟར་ཡང་། ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གིས་ཚོང་དོན་འདིའི་ཁྲོད་ནས་ཁེ་བཟང་འདྲ་མཉམ་ཞིག་ཐོབ་པའི་རེ་བ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ། དེ་མ་བྱུང་བར་དུ་རྒྱ་ནག་གི་ངོ་སོ་བསྟོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་། ཁོང་ཁྲོ་ལངས་དགོས་པ་ཞིག་ལ་ཁོང་ཚོས་རྒྱ་ནག་ནས་རང་རང་གི་ཚོང་ལས་ཀྱི་ཁེ་བཟང་རྒྱ་བསྐྱེད་བྱེད་པའི་དོན་དུ་བོད་བཙོང་གི་ཡོད་པ་རེད།༽

དོན་དངོས་སུ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་སྐབས་རེར་བོད་འདི་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བཙན་འཛུལ་འོག་ཚུད་པ་དང་། ཡང་ན། བོད་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་མི་སྣ་རེ་ཟུང་གིས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་དུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་སྲ་བརྟན་ཆེད་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དམག་མིའི་རྒྱབ་རྩ་བཙལ་བ་ཙམ་གྱིས་བོད་འདི་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པའི་བདག་དབང་གི་གནས་བབ་དེར་ཁྱད་པར་འགྲོ་གི་མ་རེད། ཐ་ན་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་དང་བཅུ་དགུའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་དང་དམག་དོན་ཉམས་ཉེས་ངེས་ཅན་ཞིག་ཕྱིན་ཞིང་། མན་ཇུའི་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ཐོག་ལ་ཚད་ངེས་ཅན་གྱི་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་གནས་སྐབས་སུའང་། བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཤེས་རིག་དང་མི་བརྒྱུད། མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་བོ་བཅས་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་ནང་གི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱིས་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་རེད། མན་ཇུ་ཁོ་རང་ཚོས་ཀྱང་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་ལ། ཁོང་ཚོས་སྐབས་དེར་མན་ཇུ་དང་སོག་པོའི་མི་རྒྱུད་མཐོན་པོའི་རིགས་བོད་ནང་དུ་སྐུ་ཚབ་དུ་བསྐོ་འཇོག་བྱེད་པ་ལས་རྒྱ་ནག་གི་མི་གཏན་ནས་བསྐོ་འཇོག་བྱེད་གིན་མེད། དོན་དངོས་ཐོག མན་ཇུའི་ཕྱི་འབྲེལ་ལས་ཁུངས་ལ་སྡེ་ཚན་གཉིས་ཡོད་པའི་ནང་གི་གཅིག་སྟེ། ལི་ཧྥན་ཡོན་ ཞེས་པ་དེས་བོད་དང་མན་ཇུའི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་གྱི་ལས་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ། དེའི་ཁར་མན་ཇུའི་ཁྲིམས་ཁང་དང་སོག་པོའི་རྒྱལ་སྲས་དག་གི་འབྲེལ་བ་དང་། བོད། ཤར་ཏིར་ཀི་སུ་ཐན། ར་ཤི་ཡ་བཅས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་གྱི་ལས་ཀ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།

བོད་དང་ལྷག་པར་དུ་རྒྱལ་ས་ལྷ་ས་ནི་ར་ཤི་ཡའི་ནང་གི་བྷུ་རི་ཡ་དང་ཁལ་མིག་པ་དག་གིས་བརྩི་ལ། སོག་པོའི་མི་རིགས་ས་ཡ་མང་པོས་རང་གི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་གི་བསྟི་གནས་སུ་བརྩི་གིན་ཡོད། ར་ཤི་ཡའི་འཚོལ་ཞིབ་པ་ Prejevalsky པུ་རེ་ཇེ་ཝལ་སུ་ཁེ་ཡིས་ ༡༨༧༨ ལོར་ས་ཁམས་སྤྱི་ཚོགས་དང་དམག་འཁྲུག་བློན་ཆེན་ལྷན་ཁང་ལ་ཚིག་ཐོ་ཞིག་བཏང་བའི་ནང་བཀོད་དོན།  ༼ ་་་་་་་ ཁོས་ལྷ་ས་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་རོམ་རྒྱལ་ས་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་རི་མོ་ཞིག་བྲིས་ཤིང་། འདིའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐད་ཤྲི་ལིངྒ་ནས་ཉི་ཧོང་བར་དུ་དད་ལྡན་པ་མི་གྲངས་ས་ཡ་ ༢༥ ཡོད་སྟབས། ར་ཤི་ཡའི་རྒྱལ་འབྲེལ་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་དམིགས་འབེན་གལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན་པར་བཤད།༽

འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་གང་ཡིན་རུང་སྐབས་རེར་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཏུ་ཤོར་མ་མྱོང་བ་ཞིག་ཕལ་ཆེར་མེད། རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ངོ་བོ་འདི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱུན་མ་ཆད་པ་དང་གཞན་ལ་བསྟེན་མ་མྱོང་བ་ཞིག་གི་སྟེང་ནས་འཇོག་དགོས་ན་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་སུ་གཅིག་གིས་ཀྱང་རང་བཙན་ཡིན་ལབ་ཐུབ་གི་མ་རེད། ༡༩༦༠ ལོར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་བོད་ཐོག་རྩོད་གླེང་བྱས་སྐབས་ཨེ་རི་ཤིའི་སྐུ་ཚབ་ཀྱིས། འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིང་རྒྱལ་ཁབ་དེ་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་སུ་གང་གི་དབང་འོག་ལ་འགྲོ་མ་མྱོང་བ་སྒྲུབ་དགོས་ཚེ་ད་ཡོད་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་ཆེ་བ་འདིར་སླེབ་གི་མ་རེད་ཅེས་བཤད་པ་ལྟར་རེད།

དབྱིན་ཇི་ནི་ལོ་བཞི་བརྒྱ་ཙམ་གྱི་རིང་རོ་མན་གོང་མའི་ཆ་ཤས་ལྟ་བུར་བསྡད་པ་རེད། ར་ཤི་ཡ་ནི་སོག་པོའི་འོག་ནས་དུས་རབས་གཉིས་ལ་ལྷག་པ་རེད། དེ་བཞིན་ཨ་རི་ཡང་ཐོག་མའི་དུས་སྐབས་ལ་དབྱིན་ཇིའི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་རེད། རྒྱ་ནག་ཁོ་རང་ཚོ་ཡང་སོག་པོ་དང་མན་ཇུ་གཉིས་ཀས་དབང་བསྒྱུར་བ་རེད་ལ། བོད་དང་མཉམ་དུ་དམག་འཁྲུག་བརྒྱབས་སྐབས་བསྟུད་མུར་ཕམ་ཞིང་། ཐ་ན་ཕྱི་ལོ་ ༧༦༣ སྐབས་དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་རིང་ལ་བོད་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་ཡང་བཟུང་མྱོང་བ་རེད། ང་ཚོས་བརྗེད་མེད་པ་ཞིག་ལ། དུས་རབས་སྔོན་མའི་མགོ་ལ་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁུལ་ཕོན་ཆེན་པོ་ཞིག་ནི་ཉི་ཧོང་གི་འོག་ཏུ་ཡོད་པ་རེད།

ད་ལྟའི་བོད་ནང་།

བྱང་ཀོ་རི་ཡ་ཕུད། འཛམ་གླིང་འདིར་བོད་ནང་དང་ལྷག་པར་དུ་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་མ་གཏོགས་སི་ཏ་ལིན་གྱི་ཉེན་རྟོག་པའི་སྲིད་གཞུང་གི་ཐབས་ལམ་ལྟ་བུའི་འགོག་སྡོམ་འོག་ཡོད་པ་ཞིག་མེད། ཚད་ངེས་ཅན་ནས་བཤད་ན། ཡ་ང་བའི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་འདི་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ལྟ་སྐོར་བ་དང་ཐ་ན་གཟིགས་སྐོར་དུ་ཕྱིན་པའི་ཉམས་མྱོང་མེད་མཁན་བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་ཀྱང་མཐོང་གི་མེད་ལ། རྒྱ་ནག་བཙན་དབང་སྲིད་གཞུང་གི་འགྱུར་སླ་བའི་སྤུས་ཀ་འདི་ཤེས་མེད་པ་མ་ཟད། ཁོ་རང་ཚོ་རྒྱ་ནག་གི་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་གསར་པ་འདིའི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱི་བོང་ཚད་ལ་མིག་ཐོགས་ཤིང་། གཅིག་བྱས་ན་མཚམས་རེར་གོ་སྐབས་དེ་དག་གིས་ཡིད་ཀྱང་བཀུག་ཡོད་པ་རེད།

བོད་དོན་མཁས་དབང་རྣམས་ཚུད་པའི་དེང་གི་ལྟ་སྐོར་བ་རྣམས་ནི་བོད་ནང་འབྱོར་དུས་ཐུག་ས་ནི། རང་རང་གི་ཉིན་རེའི་འཚོ་དོད་ཆེད་རྒྱུགས་ཤིང་རྒྱ་ནག་གི་མི་འབོར་འགོག་རྒྱུའི་ཐད་ཁ་གསང་པོའི་སྒོ་ནས་བསམ་ཚུལ་མི་འདོན་མཁན་རྣམས་ཡིན་ལ། དེར་བརྟེན་བོད་མི་རྣམས་ནི་ད་ལྟའི་སྲིད་བྱུས་ཀྱི་འོག་ནས་འདོད་པ་ཚིམས་འདུག་ཅེས་བཤད་བཞིན། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གཞུང་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་གི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་འཚོ་བ་ལ་རྒྱུན་དུ་ཁག་འཁུར་བྱེད་ཐུབ་ཀྱིན་མེད། ཝག་ལ་ཧྥུ་ ཧ་ཝེལ་ Vaclav Havel གྱིས་བཙན་ཤུགས་དང་གཉའ་གནོན་གྱི་གཞུང་གི་འོག་ནས་འཚོ་མཁན་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་རྣམ་དཔྱོད་དང་སྤྱི་ཚོགས། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གཤིས་ཀ་བཅས་ལ་མི་གཤིས་གཉིས་རེ་བཟུང་བའི་སྐོར་གསལ་བོ་ཞིག་བཤད་ཡོད་པ་རེད། རོབ་བཤད་ཙམ་བྱས་ན། བསམ་ཚུལ་མི་མཐུན་པར་འཛིན་མཁན་ལ་སྲོག་ཁྲིམས་གཅོད་པའི་གཞུང་ཞིག་གི་འོག་ནས་མི་རྣམས་ཀྱི་ཚོར་སྣང་ངོ་མ་མི་ཤེས་མཁན་ནི་ལྟ་སྐོར་བ་ཚོ་གཅིག་པུ་མིན་པར། ཐ་ན་གཞུང་རང་གིས་ཀྱང་མི་འདི་དག་གི་བསམ་ཚུལ་ངོ་མ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པར་མཐུན་རྐྱེན་ཡང་དག་ཅིག་འབྱོར་གི་མ་རེད་ཟེར།

༡༩༧༩ ལོར་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་ཚབ་རྣམས་ལྷ་སར་འབྱོར་དུས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་དགའ་དད་ཆེན་པོས་སྣེ་ལེན་བྱེད་སྟངས་དེས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་མགོ་ཁྲིད་ཚོ་ཧོན་འཐོར་དུ་བཅུག རྒྱའི་མགོ་ཁྲིད་ཚོས་དོན་དངོས་ཐོག་བོད་མི་ཉུང་ཤས་ཤིག་གིས་མ་གཏོགས་བོད་རང་བཙན་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་གིན་མེད་པར་འདོད་ཡོད་ལ། དཀའ་རྙོག་གི་གཏིང་ངོ་མ་མ་མཐོང་བར་དུ་ཁོ་ཚོས་སྐབས་དེར་བོད་མི་ཚོའི་ཐོག་ལ་ནམ་རྒྱུན་གྱི་བཀོད་ཁྱབ་ལས་བརྒལ་བའི་འགོག་སྡོམ་ཁྲིམས་གཞི་བཏང་བ་རེད། 

རྒྱ་ནག་གི་སྤུས་ཚད་སྐྱོ་བའི་ཁང་བརྩེགས་རྣམས་དང་། ཞབས་བྲོ་ཁང་། ཁཱ་ལ་ཨོ་ཁེ་ཨར་ཁང་དག སྨད་འཚོང་ཁང་། མཚན་ཚོགས་ཁང་དང་མགྲོན་ཁང་དེ་དག་གི་རྒྱབ་ན་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་གྲང་བསིལ་བསིལ་གྱི་ལས་འགུལ་ཁག་སྟེ། ༡༩༨༨ ལོ་ནས་མགོ་བཙུགས་པའི་༼སྙིང་རྗེ་མེད་པའི་བཙན་གནོན་༽ དང་། ༡༩༩༦ ལོ་ནས་མགོ་བཙུགས་པའི་ ༼དྲག་རྡུང་།༽ ༢༠༠༦ ལོ་ནས་མགོ་བཙུགས་པའི་ ༼ཤི་གསོན་གྱི་འཐབ་འཁྲུག་༽བཅས་ཀྱི་ལས་འགུལ་རྣམས་ཤུགས་ཆེན་པོར་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། བཅིངས་འགྲོལ་དམག་མི་དང་དྲག་ཆས་ཉེན་རྟོག་པ། ངལ་རྩོལ་བསྒྱུར་བཀོད་རུ་ཁག གཞུང་གི་སེམས་ནད་བཅོས་པའི་སྡེ་ཚན། སྤྱི་བདེ་ཚན་པ་དང་བདེ་འཇགས་ཚན་པ། མྱུལ་ཞིབ་མ་ལག་བཅས་ནི་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོའི་རུ་ཁག གྲོང་སྡེའི་བདེ་འཇགས་མྱུལ་ཞིབ་པ། གནས་ཚུལ་སྙན་ཞུ་བ་བཅས་ལས་དོན་རུ་ཁག་རྣམས་བརྒྱུད་ནས་གང་སར་བཀྲམས་ཡོད། འདི་དག་ནི་རང་དབང་དང་མངོན་གསལ་གྱིས་སྒྲུབ་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་ཚོ་ནི་རང་དབང་ལྡན་པའི་ཁྲིམས་ཁང་དང་། རང་དབང་གི་གསར་འགོད། དམངས་ཀྱི་ཚོགས་པ། རང་དབང་གི་རྟོག་ཞིབ་ཚོགས་པ། ཆོས་ལུགས་དང་མི་ཆོས་ཀྱི་མགྲིན་ཚབ་པ། ཡང་ན། འཛམ་གླིང་གི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་གྱི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ངོ་ཚབ་ལྟ་བུ་སུ་གཅིག་གི་སྟངས་འཛིན་དང་ལྟ་རྟོག་གི་འོག་ཏུ་མེད། འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་སྡུག་ཤོས་གཞན་ཞིག་ཡིན་ཚེ་དེ་རུ་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱིན་པའི་བཙན་དབང་སྲིད་གཞུང་འདི་ལྟ་བུ་གཏན་འགོག་བྱེད་མི་ཐུབ་ཀྱང་འདི་ལ་སུན་པོ་བཟོ་མཁན་གྱི་ཚོགས་སྡེ་རེ་ཡོད་ངེས།

༢༠༠༦ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༥ པའི་ནང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེ་ཀྲང་ཆིན་ལི་ཡིས། ཁོ་རང་གི་༼ཤི་གསོན་གྱི་འཐབ་འཁྲུག་༽ཅེས་པའི་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་འཐབ་འཁྲུག་གི་ལས་འགུལ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་རེད། གཞུང་གི་ལས་རིམ་དམའ་ཤོས་ནས་མཐོ་རིམ་བར་གྱི་བོད་རིགས་ལས་བྱེད་སུ་ཞིག་ཀྱང་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོར་ཞུགས་མི་ཆོག་པ་དང་། དགོན་པ་ལྷ་ཁང་གི་ནང་དུ་འགྲོ་མི་ཆོག་པར་བཟོས་པ་རེད། སྔོན་མའི་ཆ་རྐྱེན་ལྟར་ན་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་ཚོགས་མི་ཁོ་ན་ལྷ་མེད་སྨྲ་མཁན་ཡིན་དགོས་པ་རེད། དགོན་པ་ཁག་ནང་གི་རྒྱལ་གཅེས་སློབ་གསོའི་ལས་འགུལ་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད་ལ། ལྷ་ས་དང་ཉེ་འཁྲིས་ཀྱི་རྫོང་ཁག་གི་བོད་རིགས་ལས་བྱེད་རྣམས་ལ་ཏཱ་ལའི་བླ་མར་དགག་རྒྱག་གི་ཡིག་ཆ་འབྲི་དགོས་པར་སྐུལ་གྱིན་ཡོད་ཅིང་། དེ་ཡང་མཐོ་རིམ་ལས་བྱེད་དག་གིས་ཡིག་འབྲུ་ ༡༠༠༠༠ དང་དམའ་རིམ་ལས་བྱེད་ཚོས་ཡིག་འབྲུ་ ༥༠༠༠ ཡོད་པའི་དགག་རྒྱག་གི་རྩོམ་ཡིག་དེ་འབྲི་དགོས་ཀྱི་ཡོད་འདུག ཐ་ན་རྒས་ཡོལ་ལ་ཕྱིན་པའི་ལས་བྱེད་ཚོར་ཡང་དམིགས་བསལ་ཡོད་པ་མ་རེད།

ལོ་བཅུ་ཕྲག་འགའ་ཤས་རིང་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་པའི་བསམ་བློ་གཏོར་བཤིག་གི་སློབ་གསོ་དང་འཛམ་གླིང་སྟེང་གདུག་རྩུབ་དང་གཏུམ་དྲག་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་བཙན་གནོན་ལམ་ལུགས་དེ་བོད་ནང་ལག་བསྟར་བྱས་ཀྱང་། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རང་བཙན་གྱི་མངོན་འདོད་ནི་མུ་མཐུད་མཁྲེགས་འཛིན་བྱས་པ་ལས་གཏོར་ཐུབ་མེད། ད་ལྟའི་ཆར་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ངོ་རྒོལ་ཁྲོམ་སྐོར་ནི་ཁག་ཀྱང་། སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་ལངས་པའི་མི་སྒེར་བ་དག་སྟེ། གྲྭ་པ་དང་བཙུན་མ། མི་སྐྱ་བཅས་ཀྱིས་ཟླ་ནས་ཟླ་དང་། ལོ་ནས་ལོར་མཐུད་ཅིང་། འགོག་སྡོམ་འོག་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་དར་དེ་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་འཕྱར་ཞིང་། རྒྱ་རྒོལ་གྱི་ཡིག་ཆ་སྦྱར་ཏེ་མི་ཚོགས་ཁྲོད་བོད་རང་བཙན་གྱི་སྐད་འབོད་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ༢༠༠༣ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༡༠ པའི་ཚེས་ ༢ ཉིན་ཉི་མཚོ་དགོན་པའི་རང་ལོ་ ༢༣ ལ་སོན་པའི་གྲྭ་ཉི་མ་གྲགས་པ་ལགས་བཙོན་ཁང་ནང་བསྟུད་མར་མནར་གཅོད་བཏང་བར་བརྟེན་འདས་གྲོངས་སུ་ཕྱིན། ཁོང་གིས་བོད་རང་བཙན་གྱི་སྦྱར་ཡིག་སྦྱར་བར་བརྟེན་ཁ་བྲལ་གྱི་ཉེས་མིང་འོག་ལོ་དགུའི་རིང་བཙོན་འཇུག་ཁྲིམས་ཆད་ཁུར་ཡོད་པ་རེད། ༢༠༠༦ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༩ པའི་ཚེས་ ༣ ཉིན་བྲེལ་བ་ཆེ་བའི་ལྷ་སའི་བར་སྐོར་གླིང་དུ་རང་ལོ་ ༢༣ ལ་སོན་པའི་གཞོན་སྐྱེས་གྲྭ་པ་ཞིག་གིས་དུས་ཚོད་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་རིང་བོད་རང་བཙན་གྱི་སྐད་འབོད་རྔམ་སྟོན་བྱས། སྐར་མ་འགའ་ཤས་ཀྱི་འཕྲོ་ནས་ཁོང་རྒྱ་ནག་གི་བདེ་འཇགས་མི་སྣས་འཇུས་པ་རེད། འདི་དག་དང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་སྐད་འབོད་བརྒྱ་ཕྲག་ལ་བལྟས་ཡོང་དུས་གཅིག་གྱུར་གྱི་འབོད་ཚིག་དང་། མཉམ་རུབ་ཀྱི་འབོད་སྒྲ་ནི་རང་བཙན་ལས་གཞན་མ་རེད།

རང་བཙན་ཅིའི་ཕྱིར་གནད་འགག་ཏུ་གྱུར།

རྒྱལ་ཁབ་འགའ་རེ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ནམ། ཡང་ན། གོང་མ་གཞན་གྱི་ཆ་ཤས་སུ་གྱུར་རྗེས་འཚོ་གནས་ཐུབ་པ་ཁོ་ན་ཙམ་མིན་པར། ཕྱོགས་འགའ་ནས་ཁེ་བཟང་ཡང་ཐོབ་གི་ཡོད། དཔེ་མཚོན་གསལ་ཤོས་གཅིག་ནི་དབྱིན་ཇིའི་འོག་གི་ཧོང་ཀོང་རེད། ཐ་ན་རྒྱ་ནག་རང་ལ་ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་ཀྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་དག་གིས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་དེ་ནི་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་མ་རེད་ཅེས་དང་། ཡང་ན། དབྱིན་ཇིས་ཧོང་ཀོང་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པ་དང་བསྡུར་ན་རང་དབང་ལྡན་ཞིང་མི་ཆོས་དང་མཐུན་པ་ཞིག་མ་རེད་ཅེས་བཤད་ངེས།

ལྟོས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བཤད་ན། ཐ་ན་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་གི་ཞི་བའི་དབང་བསྒྱུར་ཡང་དབང་བསྒྱུར་བྱེད་ཡུལ་གྱི་ས་གནས་མི་རིགས་དེའི་གོམས་སྤྱོད་དང་རིག་གཞུང་བཅས་ལ་གནོད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡ་དང་ཁེ་ན་ཌ་ནི་ཡར་ཐོན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དང་། དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་ཆེ་ཁར། དེང་སྐབས་ཀྱང་ས་གནས་མི་རིགས་ཚུད་པའི་རང་གི་མི་རིགས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་མཁན་གྱི་དམངས་གཙོའི་སྒྲིག་འཛུགས་སྣ་མང་ཡོད་པའི་གྲས་རེད། ཡིན་ཡང་རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་ནང་གི་ས་གནས་མི་རིགས་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་གདེང་སྤོབས་བརླག་པ་དང་། དབུལ་ཕོངས། ན་ཚ་མང་བ། ཆང་རག་གི་སྐྱོན་ཕོག་མཁན། སེམས་ཤུགས་ཉམས་པ་སོགས། ད་སྐབས་བོད་ནང་གཏོར་བཅོམ་གྱི་གནས་སྟངས་ཤིག་མགོ་འཛུགས་ཀྱིན་པ་དག་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད།

ཕྱི་རྒྱལ་བའི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ནས་བརྩི་བཀུར་དང་བཅས་འཚོ་གནས་ཐུབ་ཐབས་ཀྱི་ལམ་ཁ་ཉག་གཅིག་ནི་རྒྱུན་མཐུད་ནས་ཕ་རོལ་བོའི་གཉའ་གནོན་ལ་ཡ་ལན་སློག་པ་དང་མཐའ་མཇུག་གི་རང་དབང་ལ་རེ་བ་མི་ལྷོད་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ལ། གལ་སྲིད་ཁྱོད་ཀྱིས་ཁོའི་བཙན་དབང་ལ་ངོ་རྒོལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བྱས་པ་ཡིན་ན་ཁྱེད་རང་དྲག་པོའི་དམག་འཐབ་ཀྱི་ལམ་ཁར་ཕྱིན་ཡང་ངོས་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་འདྲ། མི་རིགས་དཀར་པོའི་དྲང་བདེན་མ་ཡིན་པ་དང་དྲག་སྤྱོད་ཀྱི་འོག་ནས་སྡུག་བསྔལ་མྱངས་ཤིང་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་ཨ་རིའི་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་ཀྱི་མི་གྲངས་ས་ཡ་མང་པོའི་ཁྲོད་ནས། རླབས་ཆེ་བའི་དམག་འཐབ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ཇེ་རོ་ནི་མོ་ Geronimo དང་། ཁུ་རེ་རྫེ་ཧོར་སུ་ Crazy Horse། སུ་ཊིན་ བྷུལ་ Sitting Bull སོགས་ནི་དེང་སྐབས་ཀྱང་བརྩི་བཀུར་དང་ཨ་རི་བ་རྣམས་ཀྱིས་དྲན་གསོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། མི་རིགས་དཀར་པོའི་འོག་ནས་ཞི་བདེའི་ངང་འཚོ་མཁན་ཨ་མི་རི་ཁ་བའི་དབུ་ཁྲིད་རྣམས་དང་ཝ་ཤིན་ཊོན་ ཌེ་སེ་ལ་ཕྱིན་ཏེ་“ རླབས་ཆེ་བའི་ཕ་དཀར་པོ་”ལ་ངོས་ལེན་བྱེད་མཁན་རྣམས་ནི་བརྗེད་ཟིན་པ་རེད།

རྗོར་རྗི་ཨོར་ཝེལ་ George Orwell གྱིས་ཁོང་གི་གསར་ཤོག་གི་ཆེད་རྩོམ་ཞིག་གི་ནང་དུ་དོན་དངོས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཞིག་འདི་ལྟར་བཤད་ཡོད་པ་རེད། དེང་རབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འདི་གློག་དང་རྡོ་སྣུམ་ལ་བརྟེན་ཡོད་པ་བཞིན་གནའ་བོའི་མེ་སོ་པོ་ཊ་མི་ཡ་དང་ཨེ་རྗེབ། གྷི་རིག རོམ་བཅས་ཀྱི་རིག་གནས་ནི་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་བྲན་གཡོག་མི་དམངས་ལ་བརྟེན་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ཡང་ང་ཚོས་ སུ་པར་ཊ་ཁ་སུ་ཙམ་མ་གཏོགས་བྲན་གཡོག་གི་མི་རྐང་གཅིག་དྲན་གྱི་མེད། ཁོ་རང་ལ་དྲན་གསོ་གཏོང་དོན་ནི་ ༼ཁོང་གིས་དགྲ་བོ་ལ་མ་རྒོལ་ཅེས་པའི་ཆོས་ཁྲིམས་མ་རྩིས་པར་དྲག་པོའི་ངོ་ལོག་བསླངས་པའི་དབང་གིས་ཡིན་པར་འདོད།༽ ཅེས་བྲིས་ཡོད་པ་རེད།

རྒྱ་ནག་གི་འོག་ནས་རང་སྐྱོང་གི་གནས་བབ་གང་འདྲ་ཞིག་ལ་རེ་བ་བརྒྱབ་ཡང་དངོས་ཡོད་དང་འཚམ་པ་ཞིག་མིན། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། རྒྱ་ནག་གི་ལམ་ལུགས་ནི་དེའི་ནང་གི་ཆབ་སྲིད་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་མ་འདྲ་བ་དག་གི་དགོས་མཁོ་ལ་དཔག་པའི་མཉེན་འགུག་ཡོད་པ་དང་ཡང་ན། བཟོད་བསྲན་ཆེ་བ་ཡོད་པར་ཁས་བླངས་པ་རེད། རྒྱ་གར་ལྟ་བུ་ཡིན་ན་ཁོ་རང་གི་རིག་གཞུང་སྣ་འཛོམས་དང་མི་རིགས་སྣ་འདུས་ཀྱི་ཡང་དག་པའི་འཁོར་སྐྱོད་དང་། དེ་བཞིན་རྩ་ཁྲིམས་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད་པའི་དམངས་གཙོའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་སྟེ། རང་དབང་གི་གསར་འགོད། རང་དབང་གི་འོས་བསྡུ། རང་དབང་གི་ཁྲིམས་ཁང་བཅས་ཀྱིས་རྩ་བའི་ཆ་ནས་སྲིད་གཞུང་གི་ནུས་པར་ཞིབ་བཤེར་དང་། ཡང་ན། ཚོགས་ཁག་ཤུགས་ཆེ་བ་ཞིག་གིས་གྲངས་ཉུང་བ་དེར་ཐུབ་ཚོད་གཏོང་གི་ཡོད་མེད་ལ་ཞིབ་བཤེར་དང་། ཡང་ན་ཁ་གཏད་ཚོགས་པ་ཡོད་པའི་དབང་གིས་དེའི་འོག་ཏུ་རང་སྐྱོང་ཞིག་བཤད་ཀྱང་སེམས་ལ་འཁོར་ཐུབ་གི་རེད། འདི་དག་ནི་གཞི་རྩའི་ངོ་བོའི་ཆ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་ཚོས་བསྒྲུབ་མི་ཐུབ་པའི་གྲས་ཡིན།

རྒྱ་ནག་གི་མི་དམངས་ཇི་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་ཚོ་ཡང་རྒྱུན་རིང་ཞིང་གཏུམ་དྲག་ཆེ་བའི་རིག་གཞུང་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཤུལ་དངོས་ཏེ། ཇི་ལྟར་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡའི་རྒྱ་ནག་རིག་པ་བ་ ཌབ་ལོ་ རྗེ་ ཨེབ་ རྗེན་ནེར་ W.J.F. Jenner  ཡིས་བསྟན་པའི་༼ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བཙན་རྒྱལ་བ་༽ཞེས་པ་དེའི་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད་ལ། དེས་རྒྱ་ནག་གི་སྤྱི་ཚོགས་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁྲོད་གཞི་རིམ་ནས་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིག་ཡོང་བར་ངོས་ཟིན་མི་ཐོབ་པའི་རྐྱེན་བྱས་ཡོད་པ་རེད། རྗེན་ནེར་གྱིས་བཤད་དོན། མི་འདོད་བཞིན་དུ་འབྱུང་སྲིད་པ་ཞིག་ལ། རྒྱ་ནག་ནི་ནམ་ཡང་ཕྱིར་ཐོན་ས་མེད་པའི་བཙོན་ཁང་ཞིག་ཏུ་ཚུད་ཀྱིན་ཡོད་ལ། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་ཡར་རྒྱས་བཏང་བའི་བཙོན་ཁང་ཞིག་སྟེ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བཙོན་ཁང་ཞིག་ཡིན། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བཙོན་ཁང་འདི་ནི་ཡིག་ཐོག་ཏུ་གྲུབ་པ་དང་འདས་ཟིན་པའི་རྗེས་འབྲས་སྤྱི་སྡོམ་བཅས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀ་ནས་གྲུབ་པ་ཡིན།

ཧོང་ཀོང་ལ་སྤྲད་པའི་༼རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ལ་ལམ་ལུགས་གཉིས་ནི་༽ དམིགས་བསལ་རེད། ཐག་གཅོད་འདིའི་ཁེ་བཟང་པེ་ཅིན་ལ་རག་གི་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་གྲོས་འཆམ་བྱུང་བ་རེད། གལ་སྲིད་རྒྱ་ནག་གིས་སྐབས་དེར་གྲོས་གཞི་འདིར་ཁས་ལེན་བྱས་མེད་ཚེ་གཅིག་བྱས་ན་ཧོང་ཀོང་གི་དཔལ་འབྱོར་ཐོག་བཟུང་བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཡིད་ཆེས་དེར་གནོད་སྐྱོན་བཟོས་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་ལའང་ཚབས་ཆེའི་གནད་སྐྱོན་ཐེབས་ཡོད་སྲིད། རྒྱ་ནག་གིས་འཇུས་པའི་རྗེས་ཀྱི་ལོ་དེ་དག་རིང་། གསར་འགོད་པ་དང་། རླུང་འཕྲིན་གྱི་གཏམ་གླེང་བ། སྲིད་དོན་དཔྱད་བརྗོད་པ། ཁྲིམས་རྩོད་པ། དེ་མ་ཡིན་པའི་ཧོང་ཀོང་ནང་གི་དམངས་གཙོའི་སྨྲ་བརྗོད་པ་དག་ལ་གྲ་སྒྲིག་ཡོད་པའི་ཐོག་ནས་བསུན་གཙེར་དང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གུ་ཇེ་དོག་ལ་བཏང་སྟེ་དྲག་པོའི་རྔམ་རྫིག་སྟོན་པ་དང་ཐ་ན་སྲོག་གི་འཇིགས་སྣང་སྐུལ་བ་སོགས་བྱས་ཡོད། མང་པོ་ཞིག་ཧོང་ཀོང་དུ་འདུག་མ་བཟོད་པར་ཕྱིར་ཐོན་པ་རེད། སྔོན་གྱི་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་གླིང་ཕྲན་འདིའི་རང་དབང་གི་ཆེད་དུ་སྤྲད་པའི་གཞི་རྩའི་ཁྲིམས་ཡིག་ནི་རྒྱ་ནག་གིས་རྩ་བ་ནས་ནུས་མེད་བཟོས་ཤིང་། གླིང་ཕྲན་འདིའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་དང་འཛིན་་སྐྱོང་མི་སྣ་ནི་པེ་ཅིན་གྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ནས་ཉོ་དགོས་པར་གྱུར།

ཧོང་ཀོང་གི་མི་སེར་རྣམས་དང་མི་འདྲ་བར། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་སེམས་ཀྱི་གཏིང་ནས་བོད་པ་ནི་རིག་གཞུང་དང་མི་རིགས། སྐད་ཡིག ཐ་ན་མི་གཤིས་བཅས་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་རྒྱ་ནག་གི་མི་རིགས་ལས་ཐ་དད་ཡིན་པ་ཚོར་ཞིང་ཤེས་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། བོད་ནང་གི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱི་འཚོ་བའི་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་པ་ཡིན་ནའང་དེས་ཁོང་ཚོས་རང་ཉིད་རྒྱ་མི་རིགས་དང་ཐ་དད་ཡིན་པའི་བསམ་བློའི་འཁྱེར་སོ་འདི་ལ་འགྱུར་བ་ཐེབས་གི་མ་རེད། ངེས་པར་དུ་དྲན་དགོས་པ་ཞིག་ལ་ལྷ་སའི་ངོ་རྒོལ་དེ་ནི་བོད་ནང་གི་དཔལ་འབྱོར་སྔོན་མའི་དུས་སྐབས་དང་བསྡུར་ན་མངོན་གསལ་གྱིས་ཡར་རྒྱས་ཆེ་བའི་སྐབས་ཤིག་ལ་བྱུང་བ་རེད། འདིའི་ཐད་ཀྱི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་འཛིན་ཕྱོགས་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་གསལ་ཤོས་ཤིག་ནི་བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གྲངས་ནང་བོད་ནང་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པའི་ངོ་རྒོལ་གྱི་ཡིག་ཆ་ཞིག་གི་ནང་མི་ཞིག་གིས་བཤད་དོན།

བོད་ལྗོངས་འཛུགས་སྐྲུན་དང་། བོད་མིའི་འཚོ་བ་ཡར་རྒྱས་བཏང་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བ་ལས་བརྒལ་བའི་ལྷ་གནས་སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་གྱི་ལྷ་རྣམས་ཀྱང་ཁ་སྐྱེངས་དགོས་པའི་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་འཚོ་བ་ཞིག་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ང་ཚོར་སྤྲད་ཀྱང་ང་ཚོ་བོད་མིར་མི་དགོས། རྩ་བ་ནས་མི་དགོས། ཞེས་བཤད་ཡོད་པ་རེད།

ད་ལྟ་ག་རེ་བྱས་ནས་བློས་གཏོང་དགོས་པ་རེད།

བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་ནི་ཡ་ང་བའི་ཚད་དུ་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་ནག་གི་མི་འབོར་བོད་ནང་གནས་སྤོར་བྱེད་ཀྱིན་པའི་དོན་དངོས་ལ་བསམ་ཞིབ་དང་། ལྕགས་ལམ་གསར་པ་གྲུབ་པ་ནས་བཟུང་དེའི་མྱུར་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་སུ་སོང་བར་བསམ་དུས་གནས་སྟངས་འདིར་ངོས་ལེན་མི་བྱེད་མཁན་མེད། རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གི་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་བྱུས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་མཁན་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་གནས་སྤོར་འགོག་དགོས་ན་ངེས་པར་དུ་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་མཚམས་བཞག་སྟེ་རྒྱ་ནག་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་འདུག་དགོས་ཞེས་པའི་རྩོད་སྒྲུབ་འདི་ནི་ཕམ་པར་གྱུར་བ་ནི་གསལ་བོ་ཡིན། རྒྱ་ནག་གི་མགོ་ཁྲིད་མི་སྣ་དང་དང་ཡང་ན་གཞུང་ཚབ་མི་སྣ་སུ་གཅིག་གིས་ད་བར་དུ་བོད་མི་ཚོས་རང་བཙན་མཚམས་ཞོག་དང་ང་ཚོས་མི་འབོར་གནས་སྤོར་གྱི་ཕྱོགས་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་ཅེས་གོ་རྒྱུ་ཅན་ཞིག་བཤད་མྱོང་ངམ། རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་འགོག་སྡོམ་བྱས་ཤིང་བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་ཞོད་འཇགས་བྱུང་བ་ཡིན་ན་རྒྱ་ནག་གི་མི་འབོར་བོད་དུ་གནས་སྤོར་བྱེད་པའི་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་ངེས་ལ། འདས་པའི་ལོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་ཡོང་བ་ལས་ཀྱང་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་མང་བ་ཆགས་ངེས། གལ་སྲིད་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གིས་བོད་ཐོག་རྒྱ་ནག་གི་བདག་དབང་ཡོད་པར་ངོས་ལེན་བྱས་པ་ཡིན་ན་འཛམ་གླིང་གི་མདུན་དུ་རྒྱ་ནག་གི་མི་འབོར་བོད་དུ་གནས་སྤོར་བྱེད་པ་ནི་དུས་གཏན་དུ་དང་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྲིམས་མཐུན་ཆགས་པ་ཡིན་ལ། གནས་ལུགས་འདི་ཙམ་རྟོགས་པ་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་དོན་རིག་པ་བའི་མཁྱེན་ཡོན་གཏིང་ཟབ་མོ་དེ་འདྲ་ག་ལ་དགོས།

རྒྱ་ནག་གི་མི་འབོར་གནས་སྤོར་ལ་འགོག་རྒོལ་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ཉག་གཅིག་ནི་རང་དབང་གི་འཐབ་རྩོད་འདི་ཤུགས་དྲག་པོར་སྤེལ་ཞིང་བོད་ནང་ཚད་གཞི་ངེས་ཅན་ཞིག་ནས་བརྟན་ལྷིང་མི་ཡོང་བར་བཟོས་ཏེ་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མ་འཛུགས་བྱེད་མཁན་རྣམས་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཚོང་བ། ལས་ཀ་འཚོལ་མཁན་བཅས་ལ་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ནི་ཁེ་བཟང་འཚོལ་ས་ཞིག་མིན་པ་ཕར་ཞོག བཟོད་བསྲན་མི་ཐུབ་སའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཚོར་ཤེས་དེ་སྤྲོད་དགོས་པ་རེད། ཐ་ན་བོད་རང་བཙན་འཐོབ་མིན་ནི་ལམ་སེང་དང་ཡང་ན་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་དུས་ཐུང་ནང་ངེས་ཤེས་མི་འདྲོངས་ཀྱང་། འཛམ་གླིང་གི་མིག་ལམ་དུ་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་ནི་རྣོ་ངར་ཆེ་བའི་རྩོད་རྙོག་གི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། བོད་རང་བཙན་གྱི་གནད་དོན་ནི་ནམ་ཡང་མཚམས་བཞག་མེད་པ་དེ་སྟོན་དགོས་པ་རེད།

བོད་ནང་གི་རྒྱ་མིའི་མི་སེར་གནས་སྤོར་ནི་ཡ་ང་བ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ལ་གནས་སྟངས་འདི་ནི་གཏན་ནས་ཁ་བསྒྱུར་མི་ཐུབ་པ་ཞིག་མིན། སི་ཏ་ལིན་གྱིས་ར་ཤི་ཡའི་མི་འབོར་ཕོན་ཆེན་པོ་དག་བཙན་ཤུགས་ཀྱིས་ལི་ཐུ་ནི་ཡ་དང་ལ་ཊི་ཝི་ཡ། ཨེ་སུ་ཊོ་ནི་ཡ་བཅས་ར་ཤི་ཡ་མིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གི་ནང་གནས་སྤོར་བྱེད་དུ་བཅུག་པ་རེད། ༡༩༣༩ ལོར་མངའ་ཁུལ་འདི་གསུམ་གྱི་མི་འབོར་སྡོམ་ན་ས་ཡ་དྲུག་སྟེ་བོད་ཀྱི་མི་འབོར་ཙམ་ལས་མེད། སི་ཏ་ལིན་གྱིས་ས་ཁུལ་འདི་དག་གི་ས་སྐྱེས་ཀྱི་མི་གྲངས་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་བསད་ཅིང་། སྟོང་ཕྲག་བརྒྱ་ལྷག་ཡུལ་ལུང་གཞན་ལ་ཕྱིར་འབུད་བཏང་བ་རེད། སྐབས་དེར་འཛམ་གླིང་གི་བསམ་ཚུལ་ལ་རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་ནི་གཏན་དུ་ནུབ་པར་རྩིས་ཡོད་པ་རེད། ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་པ་དང་དྲུག་ཅུ་པ། བདུན་ཅུ་པ་བཅས་ཀྱི་ནང་དུ། རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ངོ་ཚབ་དག་མུ་མཐུད་ནས་ལོན་ཌོན་དང་ནེའུ་ཡོག་བཅས་སུ་ད་དུང་གནས་ཡོད་པར་མ་ལྟོས་པར། རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་དྲན་པའི་ཡུལ་ནས་གཏན་དུ་བརྗེད་ཟིན་པ་རེད། ཐ་ན་ལི་ཐུ་ནི་ཡ་ནས་སྐྱེས་ཤིང་སློབ་གཉེར་གནང་བ་དང་། ནོ་སྦེལ་རྟགས་མ་ཐོབ་མྱོང་མཁན་པཱོ་ལི་ཤིའི་རྩོམ་པ་པོ་ Czeslaw Milosz ཞུ་བས་ཀྱང་ཁོང་གི་དཔེ་དེབ་ The Captive Mind  ཞེས་པའི་ས་བཅད་མཐའ་མའི་ནང་བྷལ་ཊིའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་འདི་དག་གླེང་སྐབས། སི་པན་གྱི་དམག་དཔུང་གིས་ཨ་རྫི་ཊག་  Aztecs རྩ་མེད་དུ་བཏང་བ་ལྟར་བྷལ་ཊི་ཀའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་གནའ་བོའི་རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་མཇུག་སྒྲིལ་བ་རེད་ཅེས་སྐྱོ་སྡུག་རིང་པོ་ཞིག་བཀོད་ཡོད་པ་རེད།

ཡིན་ཡང་སྔོན་མའི་ཨུ་རུ་སུ་མནའ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་འགྱེལ་རྗེས་རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་ཆུང་འདི་གསུམ་སླར་ཡང་རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དུ་གྱུར་བ་རེད། རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་ནང་དུ་ད་དུང་ཡང་ར་ཤི་ཡའི་མི་འབོར་གང་འཚམ་རེ་ཡོད་ཀྱང་། དེ་དག་ནི་སྔོན་ཆད་བསམ་པ་བཞིན་རྒྱལ་ཁབ་འདི་དག་གི་འཚོ་གནས་དང་གཅིག་གྱུར་བཅས་ཀྱི་ཐད་འཇིགས་སྣང་ཆེ་ཤོས་དེ་ཆགས་མེད། སེམས་ལ་ངེས་དགོས་པ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་ཆུང་འདི་དག་སྔོན་མ་ཨུ་རུ་སུའི་གཅིག་སྡུད་རིང་ལུགས་པ་དང་ར་ཤི་ཡའི་མི་སེར་གནས་སྤོར་གྱིས་རྩ་མེད་ཤུལ་མེད་དུ་བཏང་བར་ཡིད་ཆེས་བྱས་ཀྱང་། དེང་སྐབས་རང་དབང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་གྱུར་ཅིང་། རང་རང་གི་གནའ་བོའི་རྒྱལ་དར་བསྒྲེང་ཞིང་། རང་རང་གི་སྐད་ཡིག་གི་ནང་སྐད་ཆ་བཤད། རང་དབང་གིས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་རེད།

བོད་ནི་ཐ་ན་རྒྱ་ནག་གི་དབང་སྒྱུར་འོག་གི་དུས་རིམ་སྡུག་ཤོས་ཀྱི་སྐབས་སུའང་བྷལ་ཊི་ཀའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དག་ནང་བཞིན་རྩ་མེད་དུ་གྱུར་མེད། ད་ལྟའི་ཆར་ཡང་ས་ཆ་གང་སར་སྲིད་གཞུང་དག་ལ་བདག་འཛིན་ཆེ་ཞིང་མི་རྣམས་ཚོང་ལས་ལ་དབྱིངས་ཞུགས་ཡོད་པར་མ་ལྟོས་པར། བོད་ཀྱིས་མུ་མཐུད་ནས་ཕྱོགས་གཅིག་གམ་གང་རུང་ནས་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་དོ་སྣང་འཛིན་གྱིན་ཡོད། དོ་སྣང་འདི་དག་ཀྱང་དུས་རྒྱུན་ནས་ང་ཚོར་དགོས་པའི་དོ་སྣང་རྐྱང་མིན་པ་ནི་ཨ་ཅང་ཅང་། དེ་ལྟར་ཡང་། འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་བོད་དོན་ཐད་གོ་རྟོགས་འཕེལ་གྱིན་ཡོད་ལ། ནམ་རྒྱུན་བོད་དོན་གྱི་ཞུ་སྐུལ་ཐད་སེམས་ཁུར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། གལ་སྲིད་ང་ཚོར་བོད་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་འདི་མཚམས་འཇོག་པར་ཁ་གཡར་སའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཤར་ཡོད་ཚེ་དེ་ནི་ལོ་རབས་དྲུག་ཅུ་དང་བདུན་ཅུ་པའི་ནང་སྟེ། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་གི་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་ཀྱི་དར་ཁྱབ་དང་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་དབང་སྒྱུར་བྱེད་པ་འདི་གཏན་འཁེལ་ལྟ་བུར་མཐོང་བ་དང་། རང་དབང་ལུང་བ་དག་གི་ཤེས་ཡོན་པ་དང་གྲགས་ཅན་མི་སྣ་ཐམས་ཅད་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་པ་དང་མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་བསམ་བློའི་ཐད་སེམས་ཤོར་བའི་དུས་སྐབས་དེ་ཡིན་པར་འདོད།

ད་ལྟའི་ཆར། བོད་ལ་ཐོབ་པའི་འཛམ་གླིང་གི་སྙིང་རྗེ་དང་དོ་སྣང་དེ་སྔོན་མ་དགུ་བཅུ་གོ་གྲངས་ནང་གི་མཐོ་རླབས་ལས་ཅུང་མར་འགྲིབ་ཡོད་ནའང་ད་དུང་ཡང་ཤུགས་ཆུང་ཆུང་མིན། སྙིང་རྗེ་འདི་བོད་མིའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ངོ་བོར་བསྒྱུར་མ་ཐུབ་པ་ནི་ངོ་མ་སྟབས་ཉེས་པོ་རེད། ང་ཚོ་བོད་མི་རྣམས་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་དག་གིས་ང་ཚོའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལས་དོན་འདི་འཛམ་གླིང་སྟེང་གསལ་བོ་དང་བརྟན་པོ་ཞིག་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་མ་ཐུབ་པའི་ནོར་འཛོལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ངེས་པར་དུ་ངོས་ལེན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དོན་དངོས་ཐོག ངེས་གཏན་མེད་པའི་ལངས་ཕྱོགས་འདིས་ང་ཚོའི་ལས་འགུལ་ཁག་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་རྣམས་ཀྱི་ཁྲོད་མགོ་རྨོངས་ཤིག་ཁྱབ་པར་བྱས་པ་དང་འཐབ་རྩོད་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་དོན་མཐའ་དག་གི་གཉའ་གཅོག་གི་ཡོད།

རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྱབ་རྒྱ།

དགུ་བཅུ་གོ་གྲངས་ནས་བཟུང་། བོད་མིའི་དབུ་ཁྲིད་དག་དང་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་བ་སྐོར་ཞིག་གིས་བོད་དོན་གྱི་ཁྲོད་རྒྱལ་སྤྱིའི་བློ་འཚབ་ཀྱི་རིགས་ཏེ། ཁོར་ཡུག་དང་འཛམ་གླིང་ཞི་བདེ། ཆོས་ལུགས་བཅས་མཉམ་བསྲེས་བྱས་ཡོད་པ་རེད། འདིའི་རྗེས་ནས་བོད་པ་དང་གྲོགས་པོ་སྐོར་ཞིག་གི་ཁྲོད་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་བྱེད་པ་ནི་འགྲུབ་ཐབས་མེད་པ་དང་མིག་རྒྱང་ཐུང་བའི་ལས་ཀ་ཡིན་ཚུལ་སོགས་ཁེངས་དྲེགས་དང་བྱབ་ཆུང་། ཧ་ལས་པའི་བློ་སྣ་ཐུང་ཐུང་གི་བསམ་ཚུལ་ཞིག་ཁྱབ་པ་རེད། འདི་ལྟའི་ལྟ་ཚུལ་ནི་ནོར་འཁྲུལ་ཡིན་པ་ཕར་ཞོག འདིས་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་གཞི་རྩའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དེ་ཉིད་དགོས་མཁོ་གཞན་པ་སྟེ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་དང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ཡང་དག ཆེད་ལས་ཀྱི་ཁེ་བཟང་། ཐ་ན་མཚམས་རེར་རྒྱུ་དངོས་ཀྱི་ལག་ཡོང་ལའང་མཉམ་བསྲེས་བྱེད་ཀྱིན་པའི་རྣམ་པ་དེ་བསྟན་ཡོད་པ་རེད།

རང་དབང་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་གཡུལ་འཁྲུག་ངོ་མ་ནི་ས་གནས་རང་དང་ནམ་རྒྱུན་ཨུ་ཐུག་པའི་གནས་སྟངས་འོག་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་རང་གི་མཚན་མཐོང་དང་ལས་རིགས་ཕར་ཞོག སྲོག་ཚུན་ཆད་གཏོང་བར་གྲ་སྒྲིག་ཡོད་པའི་ཐོག་ནས་རྩོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། རང་དབང་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་རྙོག་དྲའི་རང་བཞིན་ཡིན། ཡིན་ཡང་། ཇི་འདྲའི་ཟིང་ཆ་ཆེ་ཞིང་། ཅི་ཙམ་ཞིག་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་ཉེས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་སུ་གྱུར་ཡང་། གྷན་དྷི་རྗེ་དང་མར་ཊིན་ལུ་ཐུར་ཁིན། ནེལ་སོན་མན་ཌ་ལ། ཨང་སན་སུ་སྐྱིད་སོགས་ཀྱི་འགོག་ཏུ་མེད་ཅིང་ས་ཁུལ་རང་བཞིན་གྱི་འཐབ་རྩོད་དེས་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་རང་དབང་ལ་དགའ་བའི་མི་རྣམས་ལ་སེམས་སྐུལ་ཐེབས་ཡོད། དེ་བཞིན་ལྷག་བསམ་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཞུང་ཚབ་རིམ་པ་ནས་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་དང་ཆེད་ལས་ཀྱི་ལས་འགུལ་བ། ཐ་ན་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་ཁྱབ་དྲུང་ཆེ་ཡིས་ཀྱང་༼འཛམ་གླིང་ཞི་བདེ་༽ཞེས་འབོད་པའི་ལས་དོན་གོང་སྤེལ་བྱེད་དགོས་བཤད་ཀྱིན་ཡོད། ཡིན་ཡང་འདིའི་ཚིག་དོན་གོ་བ་མ་ནོར་བར་འགྲེལ་ན་རྒྱལ་སྤྱིའི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་དེ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་དགོས་པར་བསྟན་ཡོད།

བཙན་དབང་སྲིད་གཞུང་རེ་མགོ་རྟིང་བསླགས་པའི་རྒྱལ་ཁ་རེ་རེ་ནི་དཀའ་རྙོག་གཞན་པར་གཞལ་དུ་མེད་པའི་སེམས་སྐུལ་རེར་ཆགས་ཀྱིན་ཡོད། ངའི་བསམ་པར་བོད་པ་ཚོས་སྔོན་མ་བྷང་ལ་ཌེ་ཤི་ལ་རང་བཙན་ཐོབ་དུས་ང་ཚོར་ཅི་ཙམ་གྱི་དགའ་ཚོར་ཞིག་བྱུང་བ་དྲན་གསོས་ཀྱི་ཡོད་ངེས་ལ། ལྷག་པར་དུ་བོད་པའི་གནམ་མཆོང་དམག་མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁ་འདིའི་ཁྲོད་གལ་ཆེ་བའི་ལེགས་སྐྱེས་ཤིག་འབུལ་ཐུབ་ཡོད་པ་ཤེས་སྐབས་དེ་བས་ཀྱང་སེམས་ཤུགས་དང་གཟི་བརྗིད་ཅིག་ཚོར་མྱོང་བ་རེད། རྒྱ་གར་ལ་རང་བཙན་ཐོབ་རྗེས་ནས་བཟུང་། ཨེ་ཤ་ཡ་དང་ཨབ་རི་ཁའི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་རིམ་པ་བཞིན་ཡུ་རོབ་ཀྱི་མི་སེར་སྤེལ་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་དག་གི་འོག་ནས་རང་བཙན་ཐོབ་པ་རེད། དགུ་བཅུ་གོ་གྲངས་ནང་། བྷར་ལིན་གྱི་རྩིགས་གྱང་འགྱེལ་བ་ནས་སླར་ཡང་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་ཨུ་རུ་སུའི་གཉའ་གནོན་འོག་ནས་རང་བཙན་ཐོབ་པ་རེད། ཁྱིམ་མཚེས་ཡུལ་ལུང་ཤར་ཊར་ཀི་སི་ཐན་དང་ནང་སོག་ཙམ་མ་ཡིན་པར། རྒྱ་ནག་མི་དམངས་རང་ལའང་ད་སྐབས་རང་དབང་གི་དུས་སྐབས་གསར་པ་ཞིག་ཤར་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར་བོད་རང་བཙན་ཡང་གློ་བུར་དུ་འཐོབ་སྲིད་ལ། མ་མཐར་ཡང་འདིའི་རྟགས་མཚན་རྣམས་ག་ལེར་མངོན་ཡོང་གི་ཡོད།

ང་ཚོས་ད་དུང་སེམས་ནང་དྲན་དགོས་པ་ཞིག་ལ། དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་སྟེང་བཙན་གནོན་དང་དམར་གསོད་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་གཞུང་དག་ནི། ཁེམ་རྗོང་གཉིས་་ Kim Jong Il པའི་འོག་གི་བྱང་ཀོ་རི་ཡ་དང་། འབར་མའི་དམག་མིའི་སྲིད་གཞུང་། རོ་བྷར་ཊི་ མུ་གྷ་བྷེ་ Robert Mugabe འོག་གི་ཛིམ་བྷ་ཝེ Zimbabwe།  ཨེ་སི་ལིམ་ཁ་རི་མུ་ཧྥུ་ Islam Karimov ཡི་འོག་གི་ ཨོ་བྷེ་ཀི་སི་ཐན Uzbekestan། ཌར་ཧྥུར་ Darfur མངའ་ཁུལ་གྱི་མི་གསོད་ཁྲག་སྦྱོར་དང་གཏོར་སྐྱོན་མཐའ་དག་བཟོ་མཁན་སུ་ཌན་Sudan གཞུང་བཅས་ཡིན། འདི་དག་ཡོད་ཚད་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་ཆབ་སྲིད། དམག་དཔུང་བཅས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་པ་དང་རྩོམ་གྱི་ཡོད་པ་རེད།

དམངས་གཙོ་དང་རང་བཙན།

བོད་རང་བཙན་གྱི་འཐབ་རྩོད་དོན་དུ་འ་ཆད་འུ་ཐུག་གིས་དགོས་མཁོ་ཆེ་བའི་དབུ་ཁྲིད་གསར་པ་དང་བསམ་བློ་གསར་པ། འཆར་གཞི་གསར་པ་བཅས་ནི་ཡང་དག་པའི་བོད་མིའི་དམངས་གཙོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ནས་ད་གཟོད་འཐོན་ཐུབ་པ་ཙམ་མ་ཟད། ནུས་པ་འཐོན་པ་དང་རིན་ཐང་འཇོག་ཐུབ་པ་ཡིན། ད་དུང་བཤད་ན། དམངས་གཙོ་ཁོ་ན་བརྒྱུད་ང་ཚོའི་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་དོན་རིགས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ཆགས་ཐུབ་ལ། ང་ཚོའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོའི་ཕྱོགས་ནས་ཀྱང་དོན་དངོས་ཀྱི་ཁག་འཁུར་ལེན་ཐུབ་གི་རེད། དེར་བརྟེན་དམངས་གཙོའི་ལམ་ཁོ་ན་བརྒྱུད་བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་བཙན་ལ་བཟུང་བའི་ཚོར་སྣང་ངོ་མ་དེ་སྟོན་ཐུབ་གི་རེད།

མནར་གཅོད་ཀྱི་འོག་ཡོད་པའི་བོད་མི་རིགས་ལ་མཚོན་ན་དམངས་གཙོ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་དབང་སྲིད་གཞུང་འོག་ནས་མཐའ་མར་རང་དབང་འཐོབ་དུས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཙམ་མིན་པར། མི་རིགས་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་བཙུགས་པའི་དྲང་པོ་དང་བདེན་ཐུབ་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་ཞིག་ཡོང་ཐབས་ཀྱི་རེ་བ་ཡག་ཤོས་དེའང་ཡིན། འདི་ལྟར་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་བོད་ངོ་མ་ཞིག་འཛུགས་པའི་ཁས་ལེན་དེ་ནི་ད་སྐབས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་རང་བཙན་ཟེར་བ་ནི་སྔོན་མའི་བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་རྩིས་རེད་ཅེས་སྒྲོག་བཞིན་པའི་དྲིལ་བསྒྲགས་དེའི་ལན་འདེབས་ཡག་ཤོས་ཆགས་ཡོད། དེ་བས་དམངས་གཙོ་ནི་བོད་དོན་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་མཚོན་ཆ་ནུས་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་དང་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུ་བོད་རང་དབང་གི་འཐབ་རྩོད་འདི་མི་ནུབ་པའི་ཆེད་དུ་དགོས་གལ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་ལག་ཆ་འཁྲུལ་མེད་དང་ནུས་པ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན། བཙན་བྱོལ་ནང་དུ་དམངས་གཙོའི་ལས་དོན་གྱི་གོམ་སྟབས་ཆུང་ཆུང་ཞིག་མགོ་བཙུགས་ཡོད་ཀྱང་། ལས་དོན་མང་ཆེ་ཤོས་ནི་ད་དུང་བསྒྲུབ་རྒྱུར་བསྡད་ཡོད། ད་ལྟའི་སྐབས་བབ་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་འདི་ནི་སྔོན་མའི་བལ་ཡུལ་གྱི་མི་ལྔའི་འཐུས་མིའི་ལམ་ལུགས་ panchayat  གྲོང་གསེབ་རང་སྐྱོང་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ལ། འདིའི་ཚབ་ལ་ཚོགས་པ་སྣ་མང་གི་འོས་འདེམ་ལམ་ལུགས་ངོ་མ་ཞིག་ལག་བསྟར་མ་བྱས་ཚེ། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་དང་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་མངོན་འདོད་དེ་མཚོན་མི་ཐུབ་ལ། མི་དམངས་ཀྱིས་རང་བཙན་ལ་འདོད་པ་བྱེད་བཞིན་པའི་མངོན་འདོད་འདི་གཞིར་བྱས་པའི་སྲིད་བྱུས་ཀྱང་གཏན་འབེབས་བྱ་མི་ཐུབ།

ཡིན་ཡང་འོས་བསྡུའི་ལམ་ལུགས་ལ་བསྒྱུར་བཅོས་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ཡང་དག་པའི་དམངས་གཙོ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་འགྲུབ་པར་ཁག་ཐེག་བྱེད་མི་ཐུབ། བོད་མི་ཚོས་དམངས་གཙོའི་རིག་གཞུང་དང་བསམ་བློའི་ལྟ་གྲུབ་ཐད་སྔོན་མ་ང་ཚོའི་མེས་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ནང་ཆོས་བོད་ལ་འདྲེན་དུས་ཀྱི་ཆོད་སེམས་དང་དང་དོད་ཇི་བཞིན་ཞིག་འཇུ་ཐུབ་དགོས། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དེ་ཤུགས་ཆེར་དར་ཐུབ་པར་གྱུར་བ་ནི་རླབས་ཆེ་བའི་ལོ་ཙཱ་བ་དེ་དག་གིས་དུས་རབས་བདུན་པ་ནས་བཅུ་གསུམ་བར་དུ་རྒྱ་གར་འཕགས་པའི་ཡུལ་དུ་ནང་ཆོས་ལ་འཚོལ་སྙེག་དང་སློབ་གཉེར་བྱས་པ་བརྒྱུད་རྒྱ་གར་གྱི་ཡི་གེ་ནས་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བའི་དྲིན་གྱིས་རེད། ཁོང་རྣམ་པའི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ཕྱག་རྗེས་དེ་དག་ང་ཚོའི་ཤེས་རིག་གི་གཞི་འདིང་སའི་རྨང་རྡོར་བཞག་སྟེ་དེ་རིང་བར་དུ་དར་ཁྱབ་བྱུང་བའི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྒྲིག་འཛུགས་མ་ལག་དང་ཕྱག་རྗེས་དག་བྱུང་བ་རེད། ང་ཚོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མ་འོངས་པའི་ཆབ་སྲིད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་འཚོལ་ཐབས་སུ་བོད་མི་ཚོས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་དམངས་གཙོ་དང་མི་སེར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཞི་རྐང་གི་བསམ་བློའི་ལྟ་གྲུབ་དང་རིག་པ་དག་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་བགྲོ་གླེང་བྱེད་དགོས་པ་རེད། ང་ཚོའི་སྲིད་དོན་སློབ་གཉེར་གྱི་བསྟན་བཅོས་དང་མན་ངག་དག་ནི་ཧྥུ་རན་སི་དང་དབྱིན་ཇིའི་སད་རྟོགས་དུས་སྐབས་ཀྱི་རྩ་ཆེའི་ཕྱག་དཔེ་ཁག་དང་། ཨ་རི་དང་དེང་རབས་རྒྱ་གར་གྱི་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་པ་དག་གི་ཕྱག་རྩོམ། ང་ཚོའི་དུས་སྐབས་འདིའི་རང་དབང་གི་ལྟ་གྲུབ་པ་དང་དམངས་གཙོ་དོན་གཉེར་བ་དག་གི་རྩོམ་ཡིག་དག་ཡིན།

འདི་ལྟའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་འབད་བརྩོན་དང་སྲིད་དོན་གྱི་ཆོད་སེམས། བསམ་བློའི་སྙིང་སྟོབས་ཁོ་ནར་བརྟེན་ནས་ང་ཚོས་བོད་རང་བཙན་བསྐྱར་གསོ་བྱེད་ཐུབ་ལ། མི་སྒེར་གྱི་གཞི་རྩའི་རང་དབང་དང་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་ལ་གཞི་བཅོལ་བའི་དམངས་གཙོའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་དེ་འཛུགས་ཐུབ་གི་རེད།

རང་བཙན་གྱི་རེ་བ་ཙམ་ཡང་གལ་ཆེན་ཆགས་ཡོད།

ང་ལ་ཡིད་ཆེས་གང་འཚམ་ཡོད་ཀྱང་། སྤྱིར་བཏང་བོད་རང་བཙན་ནི་ལམ་སེང་རག་ཐུབ་པ་དེ་འདྲ་མིན་ལ། ཐ་ན་ང་ཚོའི་མི་ཚེའི་རིང་མི་རག་པའང་སྲིད། ཡིན་ཡང་རང་བཙན་གྱི་དམིགས་ཡུལ་ཉར་རྒྱུ་ནི་དེའི་མཐའ་མཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་ལ་གལ་ཆེན་ཆགས་ཡོད་པ་ནི་སྨྲས་མ་དགོས་པ་ཡིན། ངེས་པར་དུ་དྲན་དགོས་པ་ཞིག་ལ། ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་འདི་ཐོག་མའི་དཀའ་ཁག་གི་དུས་སྐབས་སུའང་ཆིག་སྒྲིལ་དང་ནུས་སྟོབས་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་གནས་ཐུབ་པ་ནི་རང་བཙན་གྱི་རེ་བ་དེའི་དབང་གིས་ཡིན། ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ད་སྐབས་ཆོས་ལུགས་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྩོད་རྙོག ཤེས་ཡོན་འཐུས་ཤོར། ཆོས་ཕྱོགས་མི་སྣས་འདོད་ཡོན་ལ་བག་མེད་ལོངས་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱིན་པའི་བློ་ཕམ་གྱི་གནས་ཚུལ། འཛིན་སྐྱོང་ལ་བློ་ཁ་མ་ཁེངས་པ། མང་ཚོགས་དཀྱུས་མའི་ཁྲོད་ཆིག་སྒྲིལ་དང་རང་བཀུར་གྱི་བསམ་བློ་མེད་པ་བཅས་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་མང་པོ་འདི་ནི་རྩ་བའི་ཆ་ནས་ང་ཚོའི་དབུ་ཁྲིད་ཚོས་འདས་པའི་ལོ་ ༢༠ རིང་བོད་རང་བཙན་གྱི་འཐབ་རྩོད་མཚམས་འཇོག་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན།

བོད་རང་བཙན་གྱི་རེ་བ་ནི་གཞིས་ལུས་བོད་མི་ཚོར་གལ་ཆེན་ཆགས་ཡོད། བཙན་བྱོལ་ནང་དུ་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་མི་ཉམས་པར་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པ་དེས་གཞིས་ལུས་མི་དམངས་ལ་རེ་བ་ཞིག་སྟེར་གྱིན་ཡོད་ལ། རྒྱ་ནག་གི་གདུག་རྩུབ་འོག་ནས་མནར་གཅོད་ཆེ་བར་མ་ལྟོས་པར། ཁོང་ཚོའི་ཤེས་རིག་དང་འཇིག་རྟེན་དེ་རྩ་ཡལ་དུ་གྱུར་མེད་པའི་ཁག་ཐེག་ཅིག་སྟེར་གྱིན་ཡོད་པ་རེད། བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་གི་ངོ་རྟགས་དང་རིག་གཞུང་། ཆོས་ལུགས་བཅས་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ན་བོད་རང་བཙན་གྱི་རེ་བ་དེ་ནམ་ཡང་བརླག་མི་རུང་། གལ་སྲིད་རྒྱ་ནག་གི་འོག་ནས་འདུག་པར་མགོ་སྒུར་ཚེ་ང་ཚོས་རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཤོར་བ་ཙམ་མིན་པར་ང་ཚོའི་རིག་གཞུང་གི་ངོ་རྟགས་ཀྱང་བརླག་པ་ཡིན། པེ་ཅིན་གྱིས་ང་ཚོ་ནང་པ་ཙམ་དུ་གནས་ཆོག་པའི་ཁས་ལེན་བྱེད་སྲིད། ཁྱོད་ཀྱི་རེ་བ་ལྟར་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་དང་ཤ་ཚ་མདོག་གིས་ཁས་ལེན་འདི་སྟེར་སྲིད། ཡིན་ཡང་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ལ། རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ང་ཚོ་མ་ཡིན་པའི་ནང་པའི་གྲུབ་མཐའ་དང་ཆོས་བརྒྱུད་ཀྱང་ཡོད་པ་རེད། གལ་སྲིད་མཐའ་མ་དེར་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་གི་དཔལ་ཡོན་དང་རིག་གཞུང་དེ་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རི་བརྒྱུད་ས་ཁུལ་གྱི་རྒྱ་མི་ཚོའི་ནང་པའི་གྲུབ་མཐའ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཚེ་མཐའ་མར་གནས་ལུགས་གོ་ལྡོག་གི་གཏམ་དུ་གྱུར་བ་ཡིན།

མི་སྒེར་གྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། བོད་ནང་དང་རྒྱ་གར་ཙམ་མིན་པར། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་པ་གང་ཞིག་ཏུ་ཁེར་རྐྱང་ངང་གནས་པའམ། ཡང་ན། རྒྱ་ནག་གི་བཙོན་ཁང་ཁང་མིག་གཅིག་གི་ནང་ཡིན་ནའང་འདྲ། ཁྱོད་རང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་བོད་པ་ཞིག་ཏུ་གནས་ཐབས་ཀྱི་ལམ་ཁོ་ན་ནི་ངེས་པར་དུ་བོད་རང་བཙན་གྱི་རེ་བ་འདི་དྲན་དགོས་པ་དང་། རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་དང་འཛམ་གླིང་གི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གཞུང་དང་དེའི་མི་སྤྱོད་ལས་འདས་པའི་ལས་ཀ་དང་སྡིག་ཉེས་དག་ལ་རྒོལ་བར་ལྷོད་གཡེང་བྱ་མི་རུང་བ་དེ་ཡིན།
 
ཕྱི་ལོ་ ༡༨༨༡ ལོ་ནས་ ༡༩༣༦ བར་བྱོན་པའི་རྒྱ་ནག་གི་དེང་རབས་རྩོམ་པ་པོ་གྲགས་ཅན་ལུའུ་ཞུན་གྱིས་ཕལ་ཆེར་བོད་མི་ཚོར་ཡར་གཅུས་རིལ་བརྒྱབས་ཏེ་སྐབས་བབ་ཀྱི་དཀའ་ཁག་དེའི་ངོ་གདོང་ནས་ཤི་དགོས་པའི་ལམ་སྟོན་དེ་གནང་མེད་པ་འདྲ། ཁོ་རང་སྐྱེས་དུས་ནས་བཟུང་སྐྱོ་སྣང་རིང་ལུགས་པ་ཞིག་རེད། ཡིན་ཡང་རེ་བ་ཞེས་པ་འདིའི་ཐད་ཁོང་གིས་འདི་འདྲ་ཞིག་བཤད་ཡོད་པ་རེད།

༼རེ་བ་ལ་ཁག་ཐེག་མེད་ལ་ངོ་ལོག་བྱེད་པའང་མེད། རེ་བ་ནི་ཡུལ་མཐའི་རྐང་ལམ་དང་འདྲ། ཐོག་མའི་དུས་སུ་དེར་རྐང་ལམ་མེད། ཡིན་ཡང་། མི་རྣམས་ནམ་རྒྱུན་དུ་སྐྱ་ཐིག་གཅིག་གི་ནང་གོམ་པ་སྤོས་པར་བརྟེན། ལམ་ཁ་བཏོད་པ་རེད།༽ ཅེས་བསྟན་ཡོད་པ་རེད།